Program profilaktyczny - Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w

Transkrypt

Program profilaktyczny - Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w
PROGRAM PROFILAKTYCZNY
SZKOŁY PODSTAWOWEJ
im. Jana Pawła II w Gołczy
2016-2019
„Dziecko jest pergaminem szczelnie zapisanym drobnymi hieroglifami,
których część tylko zdołasz odczytać, a niektóre potrafisz wytrzeć lub
tylko zakreślići własną wypełnić treścią.”
Janusz Korczak
CEL GŁÓWNY
Celem nadrzędnym Szkolnego Programu Profilaktyki w Szkole Podstawowej im. Jana Pawła
II w Gołczy jest wspomaganie rozwoju uczniów poprzez ochronę przed zagrożeniami, które
mogłyby ten rozwój zaburzyć, a także reagowanie w przypadkach wystąpienia zachowań
ryzykownych.
IDENTYFIKACJA PROBLEMU
Na podstawie wyników przeprowadzonej ewaluacji, analizy dokumentacji (zeszyty uwag,
dzienniki lekcyjne, opinie Poradni Psychologiczno Pedagogicznej), wywiadów z
nauczycielami, logopedą, pracownikami GOPS-u, rodzicami, niepedagogicznymi
pracownikami szkoły, zauważa się, iż występują następujące problemy:








agresja słowna i fizyczna
niska kultura słowa
spędzanie wolnego czasu przed komputerem i telewizorem
niewystarczająca wiedza uczniów na temat środków uzależniających, w tym dopalaczy
niewystarczająca wiedza na temat skutków palenia papierosów
pojedyncze przypadki kradzieży i niszczenia mienia
ryzyko wystąpienia wykluczenia społecznego
niedostateczna wiedza na temat zdrowego odżywiania
Punktem wyjścia do sformułowania celów i zadań SPP była wnikliwa diagnoza i analiza
czynników chroniących i czynników ryzyka oraz rozeznanie w zasobachszkoły.
W naszej szkole istnieją następujące czynniki chroniące:
1. Silna więź emocjonalna z rodzicami.
2. Zainteresowanie nauką.
3. Regularne praktyki religijne.
4. Stała opieka sprawowana przez kompetentną osobę dorosłą.
5. Zdolności umożliwiające dobre wyniki w nauce.
6. Bogata oferta zajęć pozalekcyjnych rozwijających zainteresowania.
1
oraz czynniki ryzyka:
1. Brak umiejętności społecznych.
2. Presja grupy rówieśniczej.
3. Patologie w środowisku lokalnym.
4. Niewykorzystywanie w praktyce wiedzy zdobytej w szkole.
5. Wpływ mediów.
6. Poczucie bezkarności.
7. Ubóstwo materialne.
8. Brak umiejętności radzenia sobie z problemami okresu dorastania.
9. Problemy emocjonalne.
Zasoby naszej szkoły
Zasoby tkwiące w ludziach:
 wykwalifikowana kadra pedagogiczna zaangażowana w działania wychowawczoprofilaktyczne, realizująca ciekawe zajęcia pozalekcyjne, ścieżki edukacyjne, zajęcia
psychoedukacyjne dla uczniów i rodziców,
 dobra współpraca i spójność oddziaływań profilaktyczno-wychowawczych wszystkich
pracowników,
 dbałość katechetów o regularne praktyki religijne uczniów
 prawidłowy obieg informacji w szkole.
Materialne zasoby szkoły:
 komputeryzacja szkoły i dostęp do Internetu,
 systematycznie uzupełniany księgozbiór biblioteki szkolnej,
 hala sportowa i boisko,
 aula do organizacji imprez szkolnych,
 świetlice szkolne,
 stołówka,
 gabinet logopedyczny do pracy indywidualnej z uczniem.
Analiza wyników przeprowadzonych badań diagnostycznych pozwoliła na opracowanie
takiego programu profilaktyki, którego realizacja przyniesie ograniczenie występowania
niepożądanych zjawisk na terenie szkoły, a także przygotuje uczniów do obrony przed
wpływem zagrożeń z zewnątrz.
Z analizy ilościowej i jakościowej zebranego materiału faktograficznego wynika, że w naszej
szkole istnieje potrzeba podjęcia działań w pięciu obszarach profilaktyki.
I Kształtowanie umiejętności interpersonalnych.
II Eliminowanie przejawów agresji i przemocy w szkole.
III Promowanie zdrowego stylu życia oraz zachowania zasad
bezpieczeństwa .
IV Profilaktyka uzależnień.
2
V Współpraca z rodzicami i instytucjami oraz organizacjami
zajmującymi się profilaktyką uzależnień.
VI Wspieranie dzieci w trudnej sytuacji materialnej.
ZADANIA DO REALIZACJI WYZNACZONYCH CELÓW W RAMACH
SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI
1. Ochrona dziecka – ucznia przed agresją, uzależnieniami (kontaktem z używkami,
środkami psychoaktywnymi, dopalaczami), które hamują bądź zakłócają jego rozwój.
2. Zapobieganie patologiom: agresji, przemocy, uzależnieniom - i właściwe reagowanie
w chwili pojawiania się ich na terenie naszej szkoły oraz w środowisku lokalnym.
3. Promowanie zdrowego, bezpiecznego stylu życia i alternatywnych sposobów
spędzania wolnego czasu.
4. Poprawa komunikacji w relacjach nauczyciel – uczeń, nauczyciel-rodzic, uczeń –
rodzic, uczeń – uczeń.
5. Podniesienie kultury słowa wśród uczniów.
Program profilaktyki to uzupełnienie programu wychowawczego szkoły. Stanowi spójną
całość z programem wychowawczym i szkolnym zestawem programów nauczania, których
treści są powiązane i wynikają z siebie. Program profilaktyki jest dostosowany do potrzeb
rozwojowych, uczniów i środowiska wychowawczego, opisuje w sposób całościowy treści
oraz działania całej społeczności szkolnej.
Program profilaktyki w szkole jest kierowany do uczniów, nauczycieli, rodziców oraz innych
pracowników szkoły.
ZAŁOŻENIA PROGRAMU
W ramach programu profilaktyki szkolnej realizowane są :
 program MEN „WYPRAWKA SZKOLNA”
 program prewencyjno-profilaktyczny „BEZPIECZNE DZIECKO”
 program „OWOCE I WARZYWA W SZKOLE”
 program „SZKLANKA MLEKA”
 program edukacyjny "KLUB BEZPIECZNEGO PUCHATKA"
 program "NIE PAL PRZY MNIE, PROSZĘ"
 program "TRZYMAJ FORMĘ"
 konkurs "OBDLASKOWA SZKOŁA"
3
Opracowaniu programu profilaktyki towarzyszyły istniejące przepisy prawne :
 Konstytucja Rzeczpospolitej Polski z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. Nr.78, poz.483)
 Konwencja o Prawach Dziecka z dnia 20 listopada 1989r., ratyfikowana przez Polskę
30 kwietnia 1991r. (Dz. U. z 1991r. Nr 120, poz.526)
 Rozporządzenie MEN i S z dnia 31 stycznia 2003 roku w sprawie szczegółowych form
działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych
uzależnieniem.
 Rozporządzenie MEN i S z dnia 24 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków i trybu
dopuszczenia do użytku szkolnego programów nauczania.
 Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2002 roku zmieniające rozporządzenie w
sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół.
 Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii.
 Ustawa z dnia 9 listopada 1995 roku o ochronie zdrowia przed następstwami
używania tytoniu i wyrobów tytoniowych.
 Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego.
 Ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i
przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
 Rozporządzenie MEN z dnia 23.12.2008 r. w sprawie podstawy programowej
wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach
szkół.
(Dz. U. z 2009 r. Nr 4, poz. 17)
4
Harmonogram działań profilaktycznych
DZIAŁ
PROGRAMU
CELE
ZADANIA, SPOSÓB
REALIZACJI
1.Uczenie
-Pogadanki, dyskusje na
umiejętności radzenia godzinach do dyspozycji
sobie z emocjami.
wychowawcy.
Kształtowanie
umiejętności
interpersonalnych.
2. Wzmacnianie
poczucia
przynależności do
grupy klasowej.
3. Ćwiczenia
umiejętności
wczuwania się w
położenie innej
osoby.
- Organizowanie pomocy
koleżeńskiej – koła
samopomocy uczniowskiej
w klasach.
-Wspólne odrabianie lekcji
w świetlicy, zajęcia
dodatkowe.
- Organizowanie zajęć dla
uczniów z trudnościami w
4. Organizowanie
nauce w ramach godzin
pomocy uczniom
mającym problemy w wynikających z art. 42 KN
- Organizowanie zajęć w
szkole i w domu.
ramach „pomocy
koleżeńskiej”
Organizacja zajęć
logopedycznych dla dzieci
z wadami wymowy.
5. Wzmacnianie
poczucia własnej
wartości.
Współpraca z instytucjami
wspierającymi szkołę np.
Poradnia P-P
- stała współpraca z
rodzicami uczniów
napotykających na
trudności w nauce
ODPOWIEDZIALNI
wychowawcy
nauczyciele
wychowawcy
opiekun świetlicy
nauczyciele
pedagog
wychowawcy
wychowawcy
logopeda
katecheci
nauczyciele
rodzice
pedagog
5
6. Kształtowanie
właściwych postaw
uczniów poprzez
ukazywanie
odpowiednich
wzorców.
Obchody Święta Szkoły –
czerpanie z wzorców
osobowych patrona Jana
Pawła II
7. Kształtowanie
poprawnej
komunikacji
- Organizowanie
różnorodnych kół
zainteresowań,
zajęcia z pedagogiem.
- Wyjazdy, wyjścia,
wycieczki, biwaki,
ogniska, imprezy szkolne i
pozaszkolne.
- Integrowanie uczniów na
zajęciach wychowawczych
(np. zaufaj drugiej osobie,
mówimy sobie miłe
rzeczy)iuroczystościach
szkolnych,
zajęcia z edukacji
filmowej, przedstawianie
inscenizacji i bajek z
morałem.
- Zajęcia z
wychowawcami,
pedagogiem.
8.Uwrażliwienie na
potrzeby innych
Udział w akcjach
charytatywnych
cyklicznych i
wynikających z aktualnych
potrzeb
- Organizowanie akcji dla
uczniów potrzebujących
pomocy
nauczyciele
katecheci
wychowawcy
pedagog
nauczyciele
Samorząd Uczniowski
6
Eliminowanie
przejawów agresji
i przemocy w
szkole.
1. Wzmacnianie
poczucia
odpowiedzialności za
mienie własne i
społeczne.
-Dyżury nauczycieli i
uczniów podczas przerw,
dyżury w świetlicy.
wychowawcy
opiekunowie świetlicy
nauczyciele
2. Przeciwdziałanie i
redukowanie agresji
(fizycznej,
psychicznej)
w
szkole,
domu
i
środowisku
lokalnym.
- Spotkania z
profilaktykiem oraz
przedstawicielem policji
na temat zjawiska agresji
wśród uczniów.
- Pogadanki, rozmowy,
lekcje
- Pogadanki, dyskusje,
scenki rodzajowe, plakaty.
wychowawcy
pedagog
wychowawcy
3. Uczenie
alternatywnych
sposobów
rozwiązywania
konfliktów.
4. Kształtowanie
umiejętności radzenia
sobie z negatywnymi
emocjami.
- Spotkania
przedstawiciela poradni
psychologiczno –
pedagogicznej z rodzicami
na temat agresji w domu.
5. Pokazanie
rodzicom właściwych
sposobów radzenia z
agresją u dzieci.
- Pogadanki z rodzicami.
Lekcje wychowawcze dla
uczniów i rodziców.
6. Kontrola
zachowań
pozytywnych i
negatywnych
uczniów
7. Podnoszenie
kultury słowa,
eliminowanie
wulgaryzmów ze
słownika ucznia.
Promowanie zasad
kulturalnego
zachowania się w szkole i
poza nią za szczególnym
uwzględnieniem zwrotów
grzecznościowych
- Prezentacja zasad
kulturalnego
stylu bycia na gazetkach
szkolnych
- Organizowanie zajęć na
nauczyciele i
wychowawcy klas
nauczyciele
prowadzący zajęcia i
przygotowujący do
konkursów
pedagog, wychowawcy
klas, przedstawiciele
Policji
wychowawcy
wychowawcy
nauczyciele
opiekun świetlicy
opiekun dowozów
7
następujące tematy:
* zasady komunikacji
interpersonalnej
* jak rozwiązywać
konflikty
- Zajęcia w kołach
zainteresowań. Udział w
konkursach recytatorskich,
ortograficznych,
polonistycznych,
teatralnych.
8. Działania
informacyjno –
profilaktyczne na
rzecz środowiska,
szkoły i
indywidualnych
osób.
Promowanie
zdrowego trybu
życia oraz
zachowania zasad
bezpieczeństwa
1. Zwiększenie
bezpieczeństwa w
miejscach
szczególnie
zagrożonych
(w szkole, domu i
w drodze do szkoły).
- Umieszczenie na gazetce
szkolnej i tablicy ogłoszeń
wykazu instytucji, do
których można się zwrócić
z prośbą o pomoc.
- Spotkania z
przedstawicielami policji,
realizacja scenariuszy
zajęć dla poszczególnych
klas.
- Realizacja zasad
bezpiecznej drogi do
szkoły; spotkanie z
policjantem, pogadanki,
lekcje.
(program „Bezpieczne
dziecko”)
- udział uczniów klas I w
programie "Klub
Bezpiecznego Puchatka"
-Omawianie na zajęciach
w klasach edukacji
początkowej zasad
bezpiecznego poruszania
się po drogach,
- udział w konkursie
"Odblaskowa szkoła",
którego celem jest
wyposażenie uczniów w
elementy odblaskowe.
-Ćwiczenia praktyczne na
drogach,
opiekun
Samorząd Uczniowski
pedagog szkolny
nauczyciele
wychowawcy,
nauczyciele
dyżurujący,
wychowawcy
opiekun świetlicy
wychowawcy,
nauczyciele, opiekun
świetlicy,
nauczyciele
8
-Kurs na kartę rowerową
2.Rady na bezpieczne
ferie i wakacje.
- Kształtowanie postaw
bezpiecznego wypoczynku
podczas ferii zimowych i
wakacji.
Organizacja "Zimowej
Akademii Rozwijania
Umiejętności Twórczych"
4.Propagowanie
zdrowego trybu życia
i odżywiania.
5.Kształtowanie
postaw
prozdrowotnych
na zajęciach
szkolnych
i pozaszkolnych.
- Organizowanie posiłków
dla uczniów
- Organizowanie zajęć
edukacyjnych na temat
zdrowego odżywiania się
- Udział w akcji
"Śniadanie daje moc"
- Kiermasz zdrowej
żywności
- Konkurs na projekt
idealnego jadłospisu na
tydzień, dla różnych grup
wiekowych, z
uzasadnieniem
zdrowotnym
- Program "Trzymaj
formę"
- Organizowanie
Szkolnego Dnia Sportu
- poruszanie problematyki
higieny osobistej na
zajęciach lekcyjnych
- Organizowanie
wyjazdów na basen w
ramach zajęć wychowania
fizycznego.
Zapoznanie uczniów ze
zdrowym stylem życia;
Samorząd Uczniowski
wychowawcy
nauczyciele
Samorząd Uczniowski
nauczyciele w-f
nauczyciele
wychowawcy
9
uświadomienie uczniom,
że warto inwestować w
swoje zdrowie.
Wybierz zdrowy styl
życia. Nie bądź
niewolnikiem jedzenia skutki niewłaściwego
odżywiania (bulimia,
anoreksja itp.) - poruszanie
problemu na lekcjach
wychowawczych.
Zorganizowanie i
przeprowadzenie akcji w
szkole w ramach programu
„Szklanka mleka” oraz
„Owoce i warzywa w
szkole”.
Pielęgniarka
wychowawcy
Nauczyciele
Przeprowadzanie
fluoryzacji zębów
Respektowanie przepisów
bhp na zajęciach
szkolnych i
pozaszkolnych,
- gimnastyka śródlekcyjna,
- prowadzenie zajęć
gimnastyki
korekcyjnej.
6.Organizowanie
wyjazdów na zieloną
szkołę
7.Kształtowanie
świadomości
ekologicznej.
Zapoznanie uczniów ze
zdrowym stylem życia
Kształtowanie postaw
bezpiecznego
wypoczynku.
- Udział w akcjach
mających na celu ochronę
środowiska:
* sadzenie roślin
* sprzątanie świata
* Dzień Ziemi
* zbiórka surowców
wtórnych
* dokarmianie ptaków
Nauczycieleopiekunowie na
zielonej szkole
nauczyciele
wychowawcy
10
Profilaktyka
uzależnień.
1.Wyposażenie
uczniów w wiedzę
dotyczącą skutków
stosowania używek
(nikotyna, alkohol,
narkotyki, środki
pobudzające i
psychoaktywne, tzw.
„dopalacze”).
2. Uczenie
podejmowania
decyzji ze
szczególnym
uwzględnieniem
umiejętności
odmawiania.
3. Nabycie
praktycznych
umiejętności
umożliwiających
samostanowienie i
obronę własnych
praw.
4. Pomoc w
kontaktach między
osobami
uzależnionymi.
zimą
*lekcje wychowawcze na
temat troski o środowisko
naturalne (recykling,
segregowanie śmieci,
oszczędzanie wody i
energii)
- Realizacja wybranych
tematów na zajęciach
wychowawczych, poprzez
wykonanie prac
plastycznych, pogadanki.
- Pogadanki i rozmowy na
temat umiejętności
odmawiania i
podejmowania właściwych
decyzji w sytuacjach
trudnych
- Wykonanie gazetek
klasowych n/t
szkodliwości palenia
papierosów i picia
alkoholu, zażywania
narkotyków rozmowy,
pogadanki.
Udział w programie "Nie
pal przy mnie, proszę"
Konkurs na plakat na
"Światowy dzień bez
papierosa"
- Projekcja filmów video,
referaty, prelekcje, plakaty
na temat uzależnień.
-Dyżury nauczycieli i
uczniów na przerwach.
- Zorganizowanie wystawy
książek i czasopism pod
hasłem “Uzależnieniom
stop”.
wychowawcy
wychowawcy
wychowawcy
nauczyciele,
pedagog
wychowawcy,
bibliotekarze
nauczyciele
5. Przestrzeganie
zakazu palenia
papierosów na terenie Lekcje wychowawcze
szkoły.
„Dziecko w sieci”
- Ulotki edukacyjne
- Obchody Dnia
6. Propagowanie
Bezpiecznego
świadomego
Internetu wybierania
zajęcia edukacyjne,
11
programów TV i
racjonalnego
korzystania z
komputera.
Współpraca z
rodzicami i
instytucjami oraz
organizacjami
zajmującymi się
profilaktyką
uzależnień.
Wspieranie dzieci
w trudnej sytuacji
materialnej.
1. Pogłębienie
współpracy z
rodzicami.
2. Objęcie uczniów
programem
„Wyprawka
szkolna”.
3.Korzystanie z
obiadów
refundowanych przez
GOPS w Gołczy oraz
indywidualnych
sponsorów.
4.Przyznanie
uczniom
spełniającym
warunki stypendium.
5.Dofinansowanie
wycieczek i
wyjazdów na tzw.
zieloną szkołę.
6.Współpraca z
GOPSw Gołczy.
Organizacja pikników
szkolnych, zawodów
sportowych, rodzinnych
konkursów, turniejów
nauczyciele
wychowawcy
opiekun świetlicy
zajęcia świetlicowe, lekcje
wychowawcze
- Udział rodziców w
prelekcjach dotyczących
uzależnień, integracja
rodziców uroczystości –
imprezy szkolne.
-Uczeń - pierwszoklasista
objęty jest programem
MEN „Wyprawka
szkolna”.
-Refundowanie posiłków
dla uczniów przez oddział
GOPS i indywidualnych
sponsorów.
-Wsparcie finansowomaterialne dla
uczniów z rodzin o złej
kondycji finansowej.
-Wsparcie finansowe dla
dzieci wyjeżdżające na
wycieczki i „zieloną
szkołę.
-Stała współpraca z
oddziałem GOPS w
Gołczy.
- Współpraca z GOZ w
Gołczy
- Współpraca z Sanepid w
Miechowie
wychowawcy,
nauczyciele, pedagog
rodzice
wychowawcy
Rada Rodziców
organizator wyjazdów
na zieloną szkołę
Realizatorzy programu:
 wychowawcy
 pedagog szkolny
 logopeda
 pielęgniarka środowiskowa
 nauczyciele uczący
 rodzice
 opiekunowie świetlicy
 inni pracownicy szkoły
12
Działania informacyjne i interwencyjne:
Informacyjne:
 Tablica informacyjna: miejsca, telefony
 Przekazywanie zainteresowanym rodzicom informacji dotyczących placówek
wspomagających, które działają na terenie gminy i powiatu.
Interwencyjne:
W szkole obowiązują procedury postępowania w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej
(zał. nr 1)oraz Strategia działań wychowawczych, zapobiegawczych i interwencyjnych wobec
dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem.
Przewidywane osiągnięcia uczniów:
W wyniki działań profilaktycznych uczeń umie:
1.
2.
3.
4.
5.
Radzić sobie w sytuacjach przemocy, stresu, zagrożenia.
Być asertywnym.
Prowadzić zdrowy styl życia.
Bezpiecznie i higienicznie spędzać czas w szkole i poza nią.
Dbać o kulturę języka.
W wyniku działań profilaktycznych uczeń:
1. Zna procedury dotyczące swojego zachowania.
2. Zna konsekwencje zażywania narkotyków, picia, palenia, wpływu używek na własne
zdrowie
3. Zdaje sobie sprawę z wpływu Internetu i telewizji na stan swojego zdrowia.
Sposoby realizacji:
Treści w większości realizuje się na godzinach wychowawczych i poszczególnych
przedmiotach. Należy je realizować również na zajęciach pozalekcyjnych, wycieczkach,
zajęciach plenerowych, spotkaniach z rodzicami, pedagogiem, logopedą, pielęgniarką
środowiskową, przedstawicielami służb mundurowych i w świetlicy szkolnej. Nauczyciel
wybiera stosowne metody pracy do osiagania w/w celów. Będą to: pogadanki, dyskusje,
„burze mózgów”
13
EWALUACJA
Ewaluacja SPP ma odpowiedzieć na pytanie „Czy w efekcie podejmowanych w naszej szkole
działań profilaktycznych uległy osłabieniu czynniki wpływające na występowanie zachowań
ryzykownych oraz czy nastąpiło wzmocnienie czynników chroniących przed tymi
zachowaniami?”
Natomiast wyniki ewaluacji służą do oceny rezultatów i efektywności prowadzonych działań.
Pozwalają także systematycznie i na bieżąco modyfikować Szkolny Program Profilaktyki
uwzględniając aktualne potrzeby uczniów i rodziców naszej szkoły.
Kryteria ewaluacji:
1. Dostosowanie zadań SPP do warunków szkoły i bazy szkoły.
2. Poprawność doboru zadań do realizacji założonych celów.
3. Poziom realizacji zadań skierowanych na uczniów, nauczycieli i rodziców.
4. Zaangażowanie nauczycieli w realizację SPP.
5. Dostosowanie programu do wyników diagnozy.
Formy ewaluacji:
zapisy w dziennikach szkolnych, ankiety, obserwacje, rozmowy z uczniami, nauczycielami,
pedagogiem, logopedą, dyrekcją i innymi pracownikami, rozmowy z uczniami, kronika klasy,
szkoły, protokoły szkoleniowych rad pedagogicznych, protokoły z zebrań
z rodzicami, protokoły z rad pedagogicznych, sprawozdania.
Program profilaktyki został uchwalony przez Radę Pedagogiczną uchwałą nr 7/2016/17 z dnia
12.09.2016r po zasięgnięciu opinii Rady Rodziców i Samorządu Uczniowskiego.
Program profilaktyki jest dokumentem otwartym, który może być zmieniany i uzupełniany w
zależności od potrzeb uczniów i środowiska. Stąd konieczność powtarzania badań po upływie
rocznej realizacji Programu Profilaktyki
14