Pełny artykuł

Społeczna odpowiedzialność biznesu - realne
zobowiązanie przedsiębiorców ?
21 czerwca 2010
Magistra Vitae?
Relacje przedsiębiorca - pracownik
w świetle wyzwań obecnego kryzysu
i zapomnianych polskich tradycji
Tomasz Ochinowski
Katedra Teorii Organizacji WZ UW
współpraca koncepcyjna i badawcza:
Piotr Gołaszewski i Leszek Dubicki
Kwiatek do kożucha…?
Historia organizacyjna
(Organizational History)
 Charles Booth i Michael Rowlinson (2006)
- „Management and Organizational History”
- „historyczny” zwrot w teorii organizacji
- użyteczność orientacji historycznej przy rozwiązywaniu
szeregu problemów współczesnego zarządzania
 Historia jako nauka nie o tym jak było, ale o tym
jak bywa (Bogdan Cywiński)
Kulturowa specyfika obecnego kryzysu
 „gospodarka rynkowa ma
charakter sinusoidalny i wszyscy
spodziewają się, że nadchodzi okres
kryzysu, z czym będzie wiązało się
obniżenie popytu i bezrobocie”
(Richard Sennett)
 na świecie przewidziany przez co
najwyżej dwóch ekonomistów,
a na pewno przez jednego
psychiatrę (Petera C.
Whybrowa);
w Polsce przez jednego księdza
- teologa (Jerzego Szymika)
 na życzenie ?
 „Ten kryzys nas wreszcie też



dopada. Za co ?
Za niewinność.”
(Władysław Balicki)
bardzo wybiórczy (regiony,
branże)
…lepiej niewiele planować,
a wiele się spodziewać
…od plotki do paniki….
Mechanizmy działań w warunkach niepewności
(a później paniki)
finansowej
Nienasycenie
Peter C. Whybrow, „American mania”:
1. przyczyny kryzysu tkwią w postawie „ciągle więcej, nigdy dość”
2. egoizm jest nieodwracalny, człowiek kieruje się nim instynktownie
3. zbyt mocne uleganie marzeniom – „wirtualne” życie na kredyt,
lawinowe zadłużenia
4. gdy pryska sen, rodzi się „wielki strach”; np. banki nie mogą
oszacować zadłużenia, więc odmawiają pożyczek
5. konsekwencja nienasycenia: korozja zaufania
Mechanizmy działań…
… tak naprawdę, to znane niezależnie od kryzysu
(wg. M. Klimowicz i in)
 Stephen Greenspan, „The Annals of Gullibilty”: łatwowierność
- typowa ludzka tendencja do wzorowania się na postępowaniu innych,
zwłaszcza odnośnie spraw, których do końca nie rozumie się; sprzyja
sukcesom „schematu Pozniego”;
- człowiek wyczulony na oznaki oszustwa, ale bardzo redukuje tę zdolność:
*dystans międzyludzki
*anonimowość
*skomplikowane, niezrozumiałe narzędzia finansowe !!! (wg. M. Scheimera)
 Dan Ariely, umiarkowana tendencja do oszustw w sytuacji zadań
nastawionych na zysk finansowy, ale praktycznie niewykonalnych (np. zbyt
mało czasu);
- wzrost tendencji:
*szczególnie gdy można te oszustwa ukryć;
*gdy jawnie oszukuje „ktoś z naszych”
*gdy nie ma bezpośredniego kontaktu z pieniędzmi, które są zastąpione przez
instrumenty finansowe !!!
 uleganie autorytetom („autorytetom”) aż do okrucieństwa wobec
„podwładnych”; S. Milgram (1961): 82, 5% osób badanych,
J. Burger (2006): 70%
 „grupowe myślenie”: złudzenia „mega – mądrości” i „mega – moralności”
zespołu (I. L. Janis)
Jak to bywa w naszym kraju ?
Jednostkowe (?) wzory zachowań przedsiębiorców
i menedżerów
(wstępne doniesienia „informatorów kluczowych”
zima 2008 – maj 2009)
MŚP
 Korozja zaufania (i tak od dawna deficytowego):
-kreowanie wrażenia powszechnej złej kondycji
i „samospełniające się przepowiednia” niewypłacalności
 Polaryzacja korupcji
 Zwalniać, zwalniać, Mocium Panie!” (szybko, bez namysłu)
-Kahneman i Tversky: wzrost tendencji do ryzykowania, gdy
alternatywy decyzji sformułowane w kategoriach unikania strat
 „Na Ludwika XIV” („firma to ja”; świetne rozpoznanie rynku, gorsze
pracowników)
 „Od dawna wiecie, na czym stoimy” (prehistoryczne korzenie
transparentności informacyjnej; szczera diagnoza; ogólne
zagrożenie)
 „Nic, co ludzkie…, i to od dawna” (prehistoryczna troska o L- WB;
aktywność pracowników; szczera diagnoza + interpretacja +
modelowanie przyszłości + zaufanie = „pieniądze to nie wszystko”)
korporacje
 „Zwalniać - nie zwalniać – oto jest pytanie!!!”
1. krach długotrwałego „rynku pracownika” (2006 – 2008)
2. IV kwartał 2008: wymagania ze strony zachodnich właścicieli,
by menedżerowie w Polsce konstruowali przewidywania na 2009
i oszczędnościowe scenariusze
3. „tniemy koszty” - nie wystarcza (konieczność ostrożności)
4. budżetowanie działów: bez zahamowań zwolnienia mniej
zaangażowanych
i wymagających – nie wystarcza
5. „redukujemy średnich, czy wszystkim obniżamy?” – redukcja nie wystarcza
6. obniżka (po ok. 2 miesiącach) – nie wystarcza
7. pokusa radykalnej restrukturyzacji (bo już jest źle)
8. silny stres
*twarda walka pomiędzy managerami o uratowanie własnych
pozycji
i posad/wynagrodzeń dla swoich pracowników.
*wśród pracowników: histeryczne plotki, daleko wykraczające poza
rzeczywiste plany redukcji.
korporacje c.d
„Prawdę mówiąc to są te momenty, w których do głosu dochodzą
zakodowane systemy wartości, zasady, a nawet, mówiąc
górnolotnie, własne zrozumienie pojęć dobra i zła. Lub braku takich
refleksji. Najciekawsze jest to, że właściwie nikt o tym nie
rozmawia, wszystko dzieje się na szczeblu podświadomości. Nikt nie
stawia tezy, co jest naszym zdaniem dobre, a co złe. Na zebraniach
i w czasie kłótni przedstawia się wyliczenia, tłumacząc, co jest
konieczne dla firmy, ale zauważalne jest, że wielu prowadzi wojnę
walcząc o to, co podskórnie uważa za dobre. Ale nie idealizujmy,
wielu stawia prostą tezę: po mnie choćby potop, więc za wszelką
cenę muszę uratować siebie. A jak się da, to i swoich ludzi, aby nie
uległ naruszeniu mój wizerunek dobrego kierownika”
(opinia „informatora kluczowego”)
Gdy dobrzy ludzie robią złe rzeczy…
korporacje dok.
 „Okazja czyni redukcje”
- załatwianie „porachunków” z powołaniem się na kryzys (wzorzec
zachowań niezależny od wielkości firmy)
 „Bliższa ciału koszula” (korporacje międzynarodowe)
- zamykanie działów w tańszej Polsce, by dać pracę
„u siebie”
 „A może jednak inaczej…?”
- outsorsing „bez bajeru” (odprawa, umorzenie części długów, pomoc
w znalezieniu pracy)
-elastyczne formy zatrudnienia, w tym "sabbatical leave"
Co począć? By było efektywnie, ale inaczej…
 „ławeczka” – dystans: styl wyjaśniania przyczyn sukcesów i porażek
 przy szukaniu rozwiązań: „jeśli coś wygląda zbyt dobrze, żeby było
prawdziwe, to na pewno nie jest prawdziwe”
(M. Shermer)
 empatyczna troska i wysiłek skierowany na samokontrolę nieco
różnicuje skłonność do „okrutnego posłuszeństwa”
(J. Burger)
 szukać punktów oparcia „pozakryzysowych”:
-warto pracować nad polepszeniem relacji z bliskimi
(P. C. Whybrow)
-równowaga „praca – życie”
- a może coś z moralności (D. Ariely) ?
 „Good work”, „Good Business” (Howard Gardner, Mihaly
Csikszentmihalyi i Wlliam Damon, 2000…) ?
 stare, zapomniane?
- optymalizacja vs. maksymalizacja zysku
- płaca rodzinna ( „Nowa Kultura Pracy”, 1945 – 48)
Powojenna, polska propozycja w stylu „Good work”i „Good Business”
„Nowa Kultura Pracy”
‘Tygodnik Warszawski” , 1945 - 48
Jerzy Braun, Tadeusz Kudliński, Stanisław Wiktor Bukowski…
 praca = akt twórczy
 pracownik = homo creator; użyteczność współpracy
przedsiębiorców z artystami
 dążenie do perfekcji w swojej profesji
 optymalizacja zysku zamiast maksymalizacji (Józef HoeneWroński)
 zobowiązania wobec społeczeństwa
 świadomość odpowiedzialności za sytuację pracowników i ich
rodzin; czas wolny pracownika, „świętością” firmy
 równowaga praca/dom
 filary: spółdzielnie i małe firmy
teoria teorią, ale czy ktoś to przetestował w praktyce ?
Spółdzielnia „Źródło”
 pomysł kiełkujący przez dwadzieścia kilka lat
 doświadczenie w zagranicznych „instytucjach powszechnej








informacji” (Bruksela, Amsterdam)
„żywa encyklopedia”; specjaliści do dyspozycji;
zakres od A do Z
pierwsza, powojenna, polska firma doradczo – konsultingowa
praca dla teoretyków -> wiedza dla społeczeństwa
bardzo niski koszt porady, duża ilość
pierwszy lokal – Kraków, Rynek Główny
dynamiczny rozwój, nowe oddziały
pełna realizacja NKP
obecnie naśladowcy: firma „Przedszkole Biedroczneczka”
Inne „źródła” ?
badania na przyszłość… ?
 nieznane oblicze „Ziemi obiecanej”: projekty biznesowe rabina
Eliasza Chaima Majzela (XIX w.)
 fabryka Jana Wedla (1929 – 39, 45) jako przykład efektywnego
przedsiębiorstwa realizującego zasady ekonomii społecznej
…
...non omnis moriar...
(doświadczenia historii
organizacyjnej czy
„historyczna” obsesja autora
niniejszej prezentacji?)
A tymczasem serdecznie
dziękuję za uwagę