Załącznik Nr 3 do uchwały nr XXXIII/260/2009

Transkrypt

Załącznik Nr 3 do uchwały nr XXXIII/260/2009

Załącznik
do uchwały Nr XXXIII/260/2009
Rady Miejskiej w Bytowie
z dnia 25.03.2009 r.
GMINNY PROGRAM
OPIEKI NAD ZABYTKAMI
DLA GMINY BYTÓW
NA LATA 2009 – 2012
Marzec 2009
GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY BYTÓW NA LATA 2009-2012
SPIS TREŚCI:
WSTĘP
1.
Cel opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami
Podstawa prawna opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami
PODSTAWOWE I ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA OCHRONY
2.
ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
2.1
Relacje gminnego programu opieki na zabytkami Bytowa z opracowaniami
wykonanymi na poziomie województwa
2.1.1 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami ze Strategią Rozwoju
Województwa Pomorskiego
2.1.2 Relacje gminnego programu opieki nad zabytkami z Planem
Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Pomorskiego
2.1.3 Relacje gminnego programu ochrony zabytków z Wojewódzkim Programem
Opieki nad Zabytkami
2.2
Strategiczne cele polityki państwa w sferze ochrony zabytków
2.3
Krajowe uwarunkowania formalno – prawne i instytucjonalne funkcjonowania
ochrony dóbr kultury
ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO BYTOWA
3.
3.1
Wykaz zabytków nieruchomych
3.1.1 Zabytki nieruchome wpisane do rejestru
3.1.2 Zabytki nieruchome zewidencjonowane
3.2
Zabytki nieruchome o najwaŜniejszym znaczeniu dla miasta i gminy
3.3
Zabytki ruchome
3.4
Zasoby muzealne
3.5
Krajobraz kulturowy
3.6
Zabytki archeologiczne
UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA
4.
I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO
4.1
Zabytków nieruchomych i dziedzictwa archeologicznego
4.2
Wynikające ze strategii rozwoju społeczno – gospodarczego miasta
4.3
Wynikające ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego miasta
4.4
Wynikające z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
śródmieścia Bytowa
4.5
Wynikające z uwarunkowań ochrony przyrody i równowagi ekologicznej
4.6
Wynikające z programu „Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”
ANALIZA STRATEGICZNA SWOT
5.
CELE, KIERUNKI ORAZ PODZIAŁ NA OBSZARY, PROJEKTY I ZADANIA
6.
GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
INSTRUMENTARIUM GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
7.
MONITORING GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
8.
PRZYKŁADY ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI
9.
NAD ZABYTKAMI
BIBLIOGRAFIA
10.
ZAŁĄCZNIKI
2
3
5
6
7
8
8
11
15
16
18
23
26
26
26
27
29
31
32
34
37
37
39
41
48
50
51
53
55
69
71
74
85
86
1. WSTĘP
Gmina Bytów leŜy w zachodniej części województwa pomorskiego, na terenie
powiatu bytowskiego. Siedzibą władz powiatowych jest miasto Bytów.
Gmina Bytów zajmuje powierzchnię 198 km² (w tym miasto 9 km²). Jest gminą
miejsko-wiejską, w skład której wchodzi miasto Bytów i 15 sołectw: Dąbie, Gostkowo,
Grzmiąca, Mądrzechowo, Mokrzyn, Niezabyszewo, Płotowo, Pomysk Mały, Pomysk
Wielki, Rekowo, Rzepnica, Sierzno, Świątkowo, Udorpie i Ząbinowice.
Bytów jest miastem o bardzo interesującej i dość specyficznej historii. Ziemią
bytowską władali: król duński, margrabiowie brandenburscy, Zakon KrzyŜacki,
ksiąŜęta pomorscy, królowie polscy, elektorowie brandenburscy, królowie pruscy,
Niemcy, by w końcu powrócić pod zwierzchnictwo Polski. Jego początki sięgają
wczesnego średniowiecza. Po raz pierwszy wzmiankowany był w 1321 roku. Prawa
miejskie uzyskało w 1346 roku z rąk wielkiego mistrza krzyŜackiego Henryka
Dusemera.
Miasto rozplanowane było według kanonów obowiązujących w średniowieczu, a
mianowicie w obrębie murów miejskich siatka ulic przecinała się pod kątem prostym,
przypominając szachownicę. W centrum wkomponowano prostokątny rynek.
Zabudowę stanowiły na ogół drewniane i ryglowe domy. W części zachodniej rynku
znajdował się prawdopodobnie wybudowany w konstrukcji ryglowej ratusz miejski, a
w części wschodniej murowany kościół gotycki. Miasto posiadało równieŜ dwie
główne ulice oraz bramy miejskie: gdańską i słupską.
Rozplanowanie przestrzenne Bytowa do końca XVIII wieku zasadniczo nie
ulegało zmianie, choć wielokrotnie było niszczone przez poŜary i obce wojska.
WaŜnym wydarzeniem w historii miasta było wybudowanie przez krzyŜaków w
latach 1398 – 1405 zamku, będącego zachodnią straŜnicą Zakonu oraz siedzibą
krzyŜackich prokuratorów.
Gwałtowny rozkwit miasta pod względem gospodarczym nastąpił w drugiej
połowie XIX wieku, a szczególnie po 1871 roku. OŜywieniu gospodarczemu
towarzyszył wzmoŜony ruch budowlany. Rozbierano drewnianą zabudowę, w miejsce
której budowano murowane budynki i kamienice czynszowe z oficynami.
Spowodowało to istotne zmiany w przestrzeni centrum. Szczególnie przy Rynku i
głównych ulicach miasta. Tak historycznie ukształtowana zabudowa śródmieścia
przetrwała do marca 1945 roku. Szacuje się, Ŝe podczas działań frontowych i
stacjonowaniu w Bytowie wojsk radzieckich, zniszczeniu uległo około 55-65 %
zabudowy miejskiej. Infrastrukturę komunalną odbudowywano bardzo powoli,
zgodnie z obowiązującymi w okresie PRL kanonami. Pozostałością tego okresu są
bloki mieszkalne usytuowane w sprzeczności z historycznym układem śródmieścia.
Krajobraz gminy Bytów ukształtowany został przez zlodowacenie bałtyckie około
12-13 tysięcy lat temu. Usiany jest on pagórkami moreny czołowej, bezodpływowymi
zagłębieniami, przecięty doliną rzeki Bytowy (długość rzeki 22,6 km), a od
południowego zachodu wyniesiony w postaci Góry Siemierzyckiej (256,4 m n.p.m.).
Moreny czołowe na trenie gminy Bytów tworzą wał przebiegający z północnego –
wschodu na południowy – zachód, który wyznacza granicę wododziału.
Prócz przedstawionych walorów ukształtowania powierzchni terenu, dominującą
rolę w krajobrazie miasta i gminy odgrywają struktury przestrzenne obiektów i
zespołów zabudowy tradycyjnej, niejednokrotnie będące zabytkami. Z okolicznych
osad i wsi, wyróŜnia się: Gostkowo, Niezabyszewo, Płotowo, Pomysk Wielki, Rekowo
i Sierzno.
3
Przez kilkaset lat do 1945 roku Bytów i okolice zamieszkiwane były przez ludność
zróŜnicowaną pod względem kulturowym, językowym i religijnym. Obok siebie Ŝyli:
Kaszubi, Polacy, Niemcy i śydzi. Po drugiej wojnie światowej miejscową społeczność
tworzą takŜe Łemkowie oraz Ukraińcy.
Po 1989 roku moŜliwy jest nieskrępowany powrót do dawnych tradycji
poszczególnych grup narodowościowych i etnicznych zamieszkujących gminę Bytów,
która utworzyła nową wielokulturową społeczność.
Poszanowanie wspólnej spuścizny historycznej i utoŜsamianie się z krajobrazem
kulturowym, które jest nową małą ojczyzną jego mieszkańców jest priorytetem
harmonijnego i progresywnego rozwoju Bytowa.
Stworzenie poczucia bezpieczeństwa i piękna, a co za tym idzie – dumy z miejsca
zamieszkania jest czynnikiem niezbędnym do przeprowadzenia rewitalizacji i
zachowania środowiska kulturowego miasta i gminy.
Tym zamierzeniom właśnie ma słuŜyć gminny program opieki nad zabytkami dla
gminy miejsko – wiejskiej Bytowa. Jest on instrumentem koordynującym politykę
przestrzenną miasta w celu ochrony i wyeksponowania dziedzictwa kulturowego oraz
określa działania organizacyjne, finansowe i realizacyjne.
Ma równieŜ za zadanie podnieść świadomość potrzeby i zasadność ochrony
środowiska kulturowego wśród tak wielokulturowej społeczności miasta.
4
1.1. CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD
ZABYTKAMI
Gminny programu opieki nad zabytkami sporządza się w celu poprawy stanu
zachowania środowiska kulturowego. Dla osiągnięcia tego celu ustala się w nim
uwarunkowania organizacyjne i finansowe, jak równieŜ edukacyjne i wychowawcze.
Działania te słuŜą osiągnięciu efektu w postaci poprawy stanu zachowania
środowiska kulturowego, uatrakcyjnienia go pod względem turystycznym oraz
pobudzeniu przedsiębiorczości i uwraŜliwienia społeczeństwa lokalnego na
zagadnienia ochrony spuścizny historycznej.
Art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami (Dz. U. Nr 163 poz. 1568) mówi:
W krajowym programie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami określa się, w
szczególności cele i kierunki działań oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i
opieki nad zabytkami, warunki i sposób finansowania planowanych działań, a takŜe
harmonogram ich realizacji.
Zalecenia te stosuje się równieŜ do gminnych planów ochrony zabytków, a cele
precyzuje art. 87, ust. 2, niniejszej ustawy, w którym czytamy, Ŝe wyŜej wymieniony
program ma na celu w szczególności:
• włączenie problemów ochrony zabytków do systemu zadań strategicznych,
wynikających z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;
• uwzględnienie uwarunkowań ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego
i dziedzictwa archeologicznego, łącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody
i równowagi ekologicznej;
• zahamowanie procesów degradacji i doprowadzenie do poprawy stanu ich
zahamowania;
• wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu
kulturowego;
• podejmowanie działań zwiększających atrakcyjność zabytków dla potrzeb
społecznych,
turystycznych
i
edukacyjnych
oraz
wspieranie
inicjatyw
sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami;
• określenie warunków współpracy z właścicielami zabytków, eliminujących
sytuacje konfliktowe z wykorzystaniem tych zabytków;
• podejmowanie przedsięwzięć umoŜliwiających tworzenie miejsc pracy
związanych z opieką nad zabytkami.
5
1.2. PODSTAWA PRAWNA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD
ZABYTKAMI
Podstawę prawną opracowania gminnego programu opieki nad zabytkami dla gminy
miejsko – wiejskiej Bytów stanowią:
I. Rozstrzygnięcia ustawowe:
a) Art. 7, ust. 1, pkt. 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym
(Dz. U. z 2001 roku, Nr 142, poz.1591 z późniejszymi zmianami), który mówi, Ŝe:
Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty naleŜy do zadań własnych gminy.
W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony
zabytków i opieki nad zabytkami,
b) Art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami
(Dz. U. Nr 163 poz. 1568).
W artykule tym czytamy, Ŝe:
Ust. 1: Zarząd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta)
sporządza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny
program opieki nad zabytkami.
Ust. 3: Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami
przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po
uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Ust. 4: Programy, o których mowa w ust. 3, są ogłaszane w wojewódzkim
dzienniku urzędowym.
Ust. 5: Z realizacji programów zarząd województwa, powiatu i wójt (burmistrz,
prezydent miasta) sporządza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia się
odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.
II. Gminna ewidencja zabytków dla miasta i gminy Bytów wykonana przez
Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku w latach 20052006.
6
2. PODSTAWOWE I ZEWNĘTRZNE UWARUNKOWANIA OCHRONY
ZASOBÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
Podstawowe uwarunkowania dla gminy miejsko – wiejskiej Bytów określono w
„Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
Bytów”, przyjęte uchwałą Nr XLII/303/2002 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 12
czerwca 2002 roku.
Są, to:
1. PołoŜenie gminy i miasta Bytowa w regionie.
Administracyjnie miasto i gmina Bytów stanowią centralną część powiatu
bytowskiego, połoŜoną w zachodniej części województwa pomorskiego.
Etnograficznie jest to obszar Kaszub Zachodnich.
Charakterystyka geograficzno-przyrodnicza:
1.1. Gmina Bytów połoŜona jest:
a. w obrębie dwóch mezoregionów:
• Pojezierze Bytowskie – środkowa i południowa część gminy z kulminacją Góry
SiemieŜyckiej /wys. 256,4 m n. p. m/ z przewagą wysoczyzny morenowej
pagórkowatej /glina, iły, piaski gliniaste/ z wałami akumulacyjnymi oraz z rynnami
polodowcowymi /gdzie płyną obecnie m. in. Bytowa, Boruja i inne cieki oraz
znajdują się niektóre jeziora i utwory torfowe, /duŜymi wytopiskami/ wypełnionymi
obecnie m.in. wodami jeziora Niezabyszewskiego oraz utworami torfowymi/ i
niewielkimi powierzchniami piaszczystych równin sandrowych;
• Wysoczyzna Polanowska – z wysoczyzną morenową płaską opadającą do doliny
Słupi /w tym równiny zalewowa i nadzalewowa płaska oraz równina terasowa
plejstoceńska/.
b. w systemie zlewni rzeki Słupi /wpływającej do morza/ i zlewni jej dopływów:
• Bytowa z Borują /wypływa z jeziora Boruja DuŜa/, inne cieki; niewielka
powierzchnia południowej części gminy naleŜy do zlewni rzeki Brdy /wpływającej
do Wisły/.
c. w obszarze ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 117 „Bytów” –
środkowa i północna część gminy.
d. w obszarze węzłowym 9 M /Pojezierze Kaszubskie/ o znaczeniu
międzynarodowym – cała gmina; w hierarchii sieci ekologicznej ECONET-Polska
jest to obszar o randze najwyŜszej; w gminie Bytów występują 3 biocentra tego
obszaru – nr 25 na wschód i północny wschód do Bytowa z jeziorami lobeliowymi,
torfowiskami róŜnych typów, lasami bukowymi i sosnowymi, nr 58 na południe od
Niezabyszewa i SierŜna z jeziorami lobeliowymi, torfowiskami wysokimi i
przejściowymi, lasami bukowymi oraz ze stanowiskami rzadkich roślin oraz nr 21
wzdłuŜ doliny Słupi z borami i torfowiskami.
e. w granicach Parku Krajobrazowego „Dolina Słupii” /północna część gminy/ i jego
otuliny /pozostała część gminy/.
1.2. Miasto Bytów połoŜone jest:
a. na Pojezierzu Bytowskim, na wysoczyźnie morenowej pagórkowatej i równinie
sandrowej oraz na krawędziach i w dnach połączonych 4 rynien polodowcowych,
gdzie obecnie płyną rzeki Bytowa /południowy wschód i północny zachód/, Boruja
/południowy zachód/ i prawobrzeŜny dopływ rzeki Bytowy bez nazwy z jeziora
Rzepnica; na północy znajduje się wał moren akumulacyjnych i duŜe wytopisko,
wypełnione wodami jeziora Jeleń.
7
b. w systemie zlewni rzeki Bytowy i jej dopływu – Boruji; północna część znajduje się
w zlewni bezodpływowej jeziora Jeleń.
c. w obszarze ochronnym Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 117 „Bytów”.
d. w obszarze węzłowym 9M / Pojezierze Kaszubskie/ o znaczeniu
międzynarodowym; w hierarchii sieci ekologicznej ECONET-Polska jest to obszar
o randze najwyŜszej; jedno z biocentrów tego obszaru nr 25 występuje wokół
lobeliowego jeziora Jeleń.
e. w granicach otuliny Parku Krajobrazowego „Dolina Słupi”.
Zasoby środowiska przyrodniczego.
2.1. Dla gminy: lasy, szuwary i zarośla, roślinność parków oraz zadrzewień
parkowych, roślinność cmentarzy, jeziora lobeliowe, jeziora i stawy, rzeki,
starorzecza, pozostałe cieki, mokradła, tereny gleb torfowych i mułowo – torfowych,
kompleksy gruntów rolnych i złoŜa iłów.
2.2. Dla miasta Bytowa: lasy, zadrzewienia, szuwary i zarośla, roślinność parków,
skwerów i cmentarzy, lobeliowe jezioro Jeleń, stawy i mokradła, rzeki i cieki, tereny
gleb torfowych i mułowo – torfowych do zachowania.
3. Charakterystyka stanu zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Bytów.
Zwraca tu się szczególną uwagę na:
a. centralne połoŜenie miasta,
b. dobre powiązanie miasta z gminą zapewnione promienistym układem dróg (droga
krajowa, drogi wojewódzkie i powiatowa),
c. miasto pełni funkcje siedziby powiatu, regionalnego węzła drogowego,
ponadlokalnego, ośrodka turystyki, obsługi ludności oraz przemysłu,
d. zapewnienie dalszych terenów rozwojowych dla miasta,
e. warunki sprzyjające rozwojowi agroturystyki i róŜnych form działalności
gospodarczej.
2.1. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
DLA GMINY BYTÓW Z OPRACOWANIAMI WYKONANYMI NA
POZIOMIE WOJEWÓDZTWA
2.1.1.RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
ZE STRATEGIĄ ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Strategia rozwoju województwa pomorskiego obejmuje 14 celów strategicznych
ujętych w ramach 3 priorytetów. Cele strategiczne mają charakter ogólny i określają
poŜądane stany lub procesy. Są one doprecyzowane poprzez opis kierunków
działań.
8
Do potrzeb niniejszego opracowania wybrano następujące priorytety i kierunki
działań:
Priorytet I. KONKURENCYJNOŚĆ
Oddziaływanie na silną i trwałą pozycję regionu w skali europejskiej poprzez:
rozwój przedsiębiorczości, innowacji i nowych technologii; budowę aktywnego
społeczeństwa opartego na wiedzy; poprawę atrakcyjności osiedleńczej,
inwestycyjnej i turystycznej.
Cel strategiczny 3
Rozwój gospodarki wykorzystującej specyficzne zasoby regionalne.
Opis wybranych kierunków działań:
1) wspieranie rozwoju oferty specyficznych dla regionu produktów rzemiosła, w
szczególności w oparciu o wykorzystanie zasobów naturalnych województwa;
2) kreowanie i wspieranie rozwoju regionalnych i tradycyjnych produktów
Ŝywnościowych oraz innych marek regionalnych;
3) ochrona dziedzictwa historycznego, kulturowego i przyrodniczego sprzyjająca
jego racjonalnemu wykorzystaniu w rozwoju społeczno-gospodarczym, w tym
m.in. wspieranie rozwoju regionalnych przemysłów kultury oraz regionalnych
produktów turystycznych;
4) budowa i modernizacja infrastruktury turystycznej i uzdrowiskowej,
podnoszenie jakości usług turystycznych, poszerzanie partnerstwa i
współpracy w turystyce oraz rozwój zintegrowanego systemu promocji i
informacji turystycznej.
Cel strategiczny 4
Efektywna sfera publiczna.
1) tworzenie warunków dla wzrostu efektywności kontaktów gospodarczych,
społecznych, kulturalnych i politycznych z instytucjami zewnętrznymi w Polsce
i zagranicą, zwłaszcza w Regionie Morza Bałtyckiego;
2) kreowanie spójnego wizerunku województwa pomorskiego na podstawie
systemu zintegrowanej komunikacji marketingowej.
9
Priorytet II. SPÓJNOŚĆ
Oddziaływanie na zmniejszenie zróŜnicowań wewnątrz województwa w poziomie
rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego.
Cel strategiczny 3
Rozwój społeczeństwa obywatelskiego.
Opis kierunków działań:
1) wpieranie działań słuŜących umacnianiu róŜnorodności i toŜsamości
regionalnej, utrwalanie dziedzictwa Kaszub, Kociewia, Powiśla i śuław oraz
innych części regionu, pielęgnacja i rozwój języka kaszubskiego i lokalnych
dialektów, a takŜe pielęgnowanie tradycji morskich i historycznych, w tym
solidarnościowych;
2) wspieranie rozwoju kultury i poprawa dostępności mieszkańców regionu do
oferty kulturalnej.
Cel strategiczny 4
Kształtowanie procesów społecznych i przestrzennych dla poprawy jakości
Ŝycia.
1) rewitalizacja obszarów regresu społeczno-gospodarczego, zdegradowanych
obszarów
miejskich,
poprzemysłowych
i
powojskowych,
osiedli
popegeerowskich,
obszarów
cennych
kulturowo
oraz
obszarów
zdegradowanych przyrodniczo;
2) wspieranie kompleksowej odnowy wsi pomorskiej;
3) wspieranie tworzenia optymalnych warunków zaspokajania potrzeb
mieszkaniowych, m.in. dla poprawy mobilności przestrzennej mieszkańców.
Priorytet III. DOSTĘPNOŚĆ
Zapewnienie mobilności ludzi, dostępności usług oraz sprawnego i bezpiecznego
przepływu towarów, informacji, wiedzy i energii dzięki efektywnie funkcjonującej
infrastrukturze, z poszanowaniem zasobów i walorów środowiska.
Cel strategiczny 3
Lepszy dostęp do infrastruktury społecznej, zwłaszcza na obszarach
strukturalnie słabych.
Opis wybranych kierunków działań
1) poprawa dostępu do infrastruktury edukacyjnej umoŜliwiająca wzrost jakości
kształcenia, a takŜe obejmująca skoordynowany rozwój bazy sportoworekreacyjnej;
2) modernizacja wyposaŜenia i wspieranie działalności instytucji kultury, w tym
takŜe tworzenie warunków dla ośrodków integracji i aktywizacji społeczności
lokalnych;
3) wsparcie funkcjonowania i rozwoju zintegrowanych systemów informacyjnych
w obszarach: administracji publicznej, edukacji, rynku pracy, kultury, zdrowia,
pomocy społecznej.
Korzyści wynikające z ww. wyznaczników dla gminy miejsko – wiejskiej Bytów:
1) wzrost świadomości, uwraŜliwienie i akceptacja społeczna w sferze ochrony
środowiska kulturowego;
10
2) konsolidacja i identyfikacja z „małą ojczyzną” wielokulturowego
społeczeństwa;
3) zahamowanie degradacji i poprawa estetyczna środowiska kulturowego;
4) poprawa infrastruktury komunikacyjnej i technicznej w celu poprawienia
dostępności;
5) rewitalizacja centrum miasta, przez co zwiększy się atrakcyjność turystyczna
generująca oŜywienie gospodarcze i nowe miejsca pracy;
6) zwiększenie standardu mieszkaniowego;
7) stworzenie środowiska przyjaznego człowiekowi;
8) wzrost znaczenia Bytowa w regionie;
9) zwiększenie atrakcyjności krajobrazowej i przyrodniczej regionu;
10) zainteresowanie gminą inwestorów wewnętrznych i zewnętrznych.
2.1.2. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Z PLANEM ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO
WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego jest
elementem regionalnego planowania strategicznego. Stanowi on podstawowe
narzędzie równowaŜenia róŜnych sfer rozwoju województwa w przestrzeni a
jednocześnie słuŜy konkretyzacji przestrzennej celów sformułowanych w strategii
rozwoju województwa pomorskiego i określa uwarunkowania przestrzenne do
formułowanych programów rozwoju.
Plan zakłada, Ŝe dąŜenie do wykorzystania cech połoŜenia województwa w regionie
bałtyckim oraz jego walorów przyrodniczych i kulturowych w nowej strukturze
przestrzeni polskiej i europejskiej będzie tworzyć szanse na:
1. rewitalizację ekologiczną obszarów o niskich wartościach i utrwalenie ochrony
ich zasobów przez kształtowanie i umacnianie międzynarodowego systemu
ochrony ekologicznej i zwiększenia efektywnego wsparcia kapitałowego i
technologicznego;
2. zachowanie specyficznych wartości regionalnych i wzbogacenie róŜnorodności
kulturowej wspólnoty europejskiej i narodowej;
Naczelny cel polityki zagospodarowania przestrzennego, to:
kształtowanie
harmonijnej
struktury
funkcjonalno
–
przestrzennej
województwa, sprzyjającej zrównowaŜonemu wykorzystywania cech, zasobów i
walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem poziomu i jakości Ŝycia
oraz trwałym zachowaniem wartości środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych
pokoleń.
Zasadniczym kierunkiem polityki przestrzennego zagospodarowania województwa
jest:
kształtowanie struktur przestrzennych warunkujących dynamizację rozwoju
przez aktywne inicjowanie i wspomaganie przedsięwzięć społeczno – gospodarczych
samorządów lokalnych, podmiotów publicznych i kapitału prywatnego lokalizowanych
w przestrzeni województwa pomorskiego.
Cele główne zagospodarowania przestrzennego województwa:
1. Wzrost konkurencyjności Pomorza i efektywności gospodarowania w przestrzeni;
2. Osiągnięcie jakości Ŝycia (standardu cywilizacyjnego) mieszkańców zachodniej
części europy bałtyckiej;
3. Zahamowanie dewaloryzacji środowiska oraz ochrona jego struktury i wartości;
11
Kształtowanie ładu przestrzennego jest elementem spinającym następujący system
celów:
1. systematyczna i społecznie odczuwalna poprawa standardu cywilizacyjnego;
2. ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego;
3. ochrona dziedzictwa kulturowego;
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego precyzuje
główne cele polityki przestrzennej województwa. Są nimi:
1. pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej,
obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a takŜe pielęgnowanie i rozwijanie
toŜsamości lokalnej;
2. pobudzanie aktywności gospodarczej;
3. zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy
uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń;
4. kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Cele polityki przestrzennej w stosunku do ochrony zasobów i walorów środowiska
kulturowego:
1. Wspieranie róŜnorodności kulturowej regionu;
2. Zachowanie dziedzictwa historycznego
Plan zakłada:
1. uwzględnianie problematyki ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego
województwa w opracowaniach planistycznych sporządzanych na szczeblach
lokalnych;
2. realizowanie i wspieranie inwestycji bezpośrednio chroniących wartości kultury, w
pierwszej kolejności w rejonach najbardziej atrakcyjnych i najintensywniej
wykorzystywanych turystycznie (pas nadmorski, strefa pojezierna);
3. prowadzenie działań rewaloryzacyjnych pod kątem tworzenia atrakcyjnych ofert
inwestycyjnych o charakterze kulturotwórczym, społecznym i gospodarczym;
funkcjonowanie tych ofert powinno sprzyjać utrzymaniu i wspomaganiu zasobów
środowiska kulturowego, jednocześnie nie moŜe powodować jego zagroŜeń.
Zasadnicze kierunki rozwoju w zakresie dziedzictwa kulturowego to utrwalenie
wielokulturowej toŜsamości historycznej regionu z zachowaniem lokalnych
odrębności oraz wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego jako waŜnego
elementu rozwoju gospodarczego i promocji województwa.
W kategorii planowania regionalnego problematykę ochrony zasobów dziedzictwa
kulturowego i przyrodniczego, sformułowano kierunki polityki przestrzennej, z których
najistotniejsze dla Gminnego programu opieki nad Zabytkami dla gminy Bytów, są:
• usystematyzowanie istniejących opracowań dotyczących między innymi
środowiska kulturowego na fragmentach byłych województw włączonych w
granice nowego regionu, dokonania ich oceny według jednolitych kryteriów oraz
uzupełniania braków;
• ochrona i zachowanie krajobrazu kulturowego o najcenniejszych walorach
kulturowych i krajobrazowych województwa poprzez ustalenie form ochrony;
• prowadzenie działań organizacyjnych, promocyjnych i badawczych pod kątem
podniesienia świadomości społecznej w zakresie znaczenia i wartości obiektów
kulturowych oraz zasad i metod ich konserwacji, a takŜe późniejszego ich
uŜytkowania;
12
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
wspieranie działań słuŜących umacnianiu toŜsamości regionalnej z
zachowaniem róŜnorodności tradycji, dorobku i dziedzictwa historycznego
kaszubskiego, kociewskiego, Ŝuławskiego i innych;
ochrona toŜsamości kulturowej miejsca (miejscowości, regionu) – objęcie
ochroną obszarów zabudowy w sąsiedztwie wartościowych zespołów
przestrzennych i ich rekompozycja przestrzenna, pozwalająca na
wyeksponowanie wartościowych cech zespołów;
pielęgnowanie walorów krajobrazów historycznych regionu (Kaszub, Kociewia,
śuław, Powiśla, Borów Tucholskich, ziemi słowińskiej, ziemi lęborskiej i strefy
przymorskiej);
monitorowanie procesu przemian środowiska kulturowego;
łączenie ochrony środowiska kulturowego z ochroną środowiska przyrodniczego
poprzez ochronę krajobrazu naturalnego związanego przestrzennie z
historycznym załoŜeniem architektonicznym, zachowanie i odtwarzanie
dawnych układów i funkcji terenów zielonych w ich pierwotnym kształcie wraz z
infrastrukturą, rewaloryzację parków pod kątem zwiększenia ich atrakcyjności
jako miejsc wypoczynku;
zachowanie, udostępnianie i zagospodarowanie stanowisk archeologicznych o
zachowanych formach krajobrazowych w celach naukowych, dydaktycznych
oraz turystycznych;
zachowanie
i
ochrona
pradziejowych
i
wczesnośredniowiecznych
mikroregionów osadniczych archeologicznego środowiska kulturowego;
zachowanie i ochrona grodzisk;
zachowanie, ochrona rewaloryzacja historycznych układów przestrzennych
pomorskich miast poprzez: opracowanie programów kompleksowej
rewaloryzacji zespołów staromiejskich z zachowaniem wszelkich wymogów
konserwatorskich oraz programów zagospodarowania tych obszarów
zapewniającym im jednocześnie ochronę przed uciąŜliwością ze strony
działalności gospodarczej oraz eksponowanie i odtwarzanie w sylwetach
miejscowości dominant architektonicznych, takich jak wieŜe kościołów,
klasztorów, zamków, ratuszy;
zachowanie historycznych układów osadniczych oraz ich związków z drogami
lądowymi i wodnymi;
przeciwdziałanie bezplanowej, chaotycznej parcelacji terenu szczególnie na
Kaszubach;
zachowanie i ochrona miejsc historycznych;
uporządkowanie struktury własnościowej obiektów zabytkowych – pozyskiwanie
nowych opiekunów, zarządców i właścicieli dających gwarancję właściwego ich
uŜytkowania, w tym równieŜ ratowanie zdewastowanych obiektów przez
przekazanie ich stowarzyszeniom i fundacjom oraz innym organizacjom i
towarzystwom, mającym w swoim profilu działalność w obszarze kultury i sztuki;
kontrolowanie procesu prywatyzacji obiektów zabytkowych;
kompleksową rewaloryzację obiektów i zespołów zabytkowych włączonych do
stref konserwatorskich;
przystosowanie obiektów zabytkowych do nowych funkcji;
zachowanie i ochrona domów podcieniowych, zagród holenderskich, domów
rybackich i letniskowych, tradycyjnych obiektów wiejskiego budownictwa,
architektury kurortowej w Sopocie, Krynicy Morskiej, Łebie, Ustce, dworów i
pałaców z zespołami parkowymi i folwarcznymi szczególnie w północno-
13
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zachodniej i południowo-wschodniej części województwa, architektury sakralnej
– kościołów i kapliczek i krzyŜy przydroŜnych, cmentarzy róŜnych wyznań;
propagowanie tradycyjnych form architektury wiejskiej (w zakresie bryły, detalu
architektonicznego i materiałów wykończeniowych, opracowanie wzornika
projektów architektonicznych opartych na wzorach zabudowy tradycyjnej);
rygorystyczne egzekwowanie zaleceń konserwatorskich i prawidłowości w
procesach rewaloryzacji obiektów zabytkowych;
zachowanie i ochrona obiektów hydrotechnicznych, drogowych, kolejowych;
zachowanie i ochrona zabytków techniki: mostów drogowych i kolejowych,
obiektów hydrotechnicznych, wiatraków i młynów, kolejki wąskotorowej i
zakładów przemysłowych, zabudowań i urządzeń technicznych elektrowni
wodnych, młynów wodnych, reliktów hut szkła, architektury portowej i morskiej
(statki i inne jednostki pływające). Odstępstwa od tej zasady mogą dotyczyć
jedynie obiektów stanowiących elementy podlegających niezbędnej
modernizacji systemów komunikacyjnych;
ochrona i rewaloryzacja starych układów ruralistycznych oraz części wsi –
decydujących o zachowaniu walorów krajobrazowych;
eksponowanie wsi o wybitnych walorach krajobrazowych rekompozycja,
restylizacja i uporządkowanie zabudowy wsi oraz ośrodków miejskich;
zachowanie i utworzenie warunków ekspozycji panoram widokowych z tras
komunikacyjnych na szczególnie interesujące obiekty krajobrazowe (naturalne i
architektoniczne);
wprowadzanie zieleni w otoczeniu osiedli i obiektów rekreacyjnych w zakresie
podnoszącym walory krajobrazu (maskowanie zespołów obiektów);
likwidacja bądź neutralizacja widokowa wszelkich elementów obniŜających
walory krajobrazowe;
ochrona tradycyjnych form zabudowy i zagospodarowania działki na obszarach
o czytelnej toŜsamości kulturowej;
egzekwowanie dla projektów budów, rozbudów i przebudów realizacji ocen
skutków dla krajobrazu w ramach raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na
środowisko;
określanie
w
miejscowych
dokumentach
planistycznych
zasad
zagospodarowania punktów widokowych i ochrony panoram widokowych;
ochrona istniejących panoram widokowych – w tym zakaz wnoszenia budynków
i budowli przesłaniających ekspozycję krajobrazową z punktów widokowych
oraz wprowadzania zieleni wysokiej;
rewaloryzacja zagospodarowania urządzonych punktów widokowych i ich
otoczenia, uczytelnienie (odtworzenie) panoram widokowych i ochrona
ekspozycji.
Korzyści wynikające z ww. wyznaczników dla gminy miejsko – wiejskiej Bytów:
1. kształtowanie mechanizmów generujących efektywny ekonomicznie rozwój
społeczno-gospodarczy;
2. dostępność Bytowa dla potencjalnych inwestorów;
3. wyróŜnienie ziemi bytowskiej, jako obszaru o wysokich walorach dziedzictwa
kulturowego i przyrodniczego;
4. utworzenie parku kulturowego obszaru ziemi bytowskiej (pas leśny);
5. predestynowanie do utworzenia parku kulturowego zamku i miasta (ciągłość
tradycji);
14
6. wyprowadzenie ruchu tranzytowego z centrum miasta;
7. ochrona przed degradacją środowiska kulturalnego i przyrodniczego gminy;
8. rewaloryzacja zabytków, architektonicznych i archeologicznych oraz ich
prawna ochrana;
9. ochrona i rewaloryzacja parków i cmentarzy;
10. wyeksponowanie walorów kulturowych i krajobrazowych.
2.1.3. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Z WOJEWÓDZKIM PROGRAMEM OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Problematyka ochrony dziedzictwa i krajobrazu kulturowego regionu została zawarta
w przyjętym w dniu 26 lutego 2007 roku Uchwałą nr 72/XVI/07 Sejmiku Województwa
Pomorskiego Wojewódzkim Programie Opieki nad Zabytkami na lata 2007-2010.
Głównym celem opracowania programu było dąŜenie do znaczącej poprawy stanu
zasobów regionalnego dziedzictwa kulturowego, w szczególności w zakresie stanu
zachowania i utrzymania obiektów zabytkowych oraz zachowania krajobrazu
kulturowego województwa pomorskiego.
W ramach prac nad dokumentem scharakteryzowano zasoby dziedzictwa
kulturowego województwa. Spośród najcenniejszych zabytków regionu, w
odniesieniu do obszaru miasta i gminy Bytów (wskazanych jako posiadające rangę
krajową) naleŜy wymienić: najcenniejsze obiekty zabytkowe z terenu miasta, w tym
zamek oraz zespół cmentarzysk kultury pomorskiej z osadami na Pojezierzu
Bytowskim.
Celem strategicznym Wojewódzkiego Programu Opieki nad Zabytkami jest
zachowanie dziedzictwa kulturowego Pomorza słuŜące budowaniu toŜsamości
regionalnej oraz promocji turystycznej województwa, który realizowany będzie w
ramach 3 priorytetów. Niniejszy program opieki zbieŜny jest z następującymi
priorytetami:
Priorytet I. Odnowa dziedzictwa kulturowego miast i wsi.
W ramach ww. priorytetu wskazano kierunki działań:
1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi regionu słuŜące budowaniu
toŜsamości mieszkańców oraz promocji turystycznej.
2. Ochrona charakterystycznych elementów krajobrazu kulturowego wsi –
regionalnego budownictwa wiejskiego.
3. Odnowa krajobrazu kulturowego wsi pomorskiej.
4. OŜywienie
obszarów
zabytkowych
zespołów
ruralistycznych
oraz
urbanistycznych.
5. Zachowanie dziedzictwa obronnego i techniki.
6. Poprawa stanu ochrony i opieki nad zbiorami muzealnymi i archiwalnymi.
7. Trwałe zachowanie i bezpieczeństwo obiektów zabytkowych.
8. Ekspozycja najcenniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego miast i wsi.
Priorytet III. Badanie, dokumentacja i promocja dziedzictwa kulturowego.
W ramach ww. priorytetu wskazano kierunki działań:
1. Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów
oraz obszarów zabytkowych związane z przygotowywanym lub realizowanym
procesem inwestycyjnym.
2. Rozpoznanie zasobów i specyfiki regionalnego dziedzictwa kulturowego.
3. Promowanie tradycyjnych form i cech regionalnej architektury (w zakresie bryły,
detalu architektonicznego, materiału, kolorystyki, rozwiązań konstrukcyjnych).
15
4. Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym.
5. Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego słuŜąca kreacji produktów
turystyki kulturowej.
6. Szeroki dostęp do informacji o dorobku kultury regionalnej.
Działania podejmowane w ramach tych Priorytetów przyczyniają się między innymi
do:
- wzrostu świadomości, uwraŜliwienia i akceptacji społecznej w sferze ochrony
dziedzictwa kulturowego,
- identyfikacji z „małą ojczyzną” wielokulturowego społeczeństwa,
- zahamowania degradacji i poprawa estetyczna środowiska kulturowego,
- rewitalizacji zdegradowanych obszarów miasta i obszaru gminy - przez co
zwiększa się atrakcyjność turystyczna generująca oŜywienie gospodarcze i nowe
miejsca pracy,
- zwiększenia standardu mieszkaniowego,
- stworzenia środowiska przyjaznego człowiekowi.
2.2. STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W SFERZE
OCHRONY ZABYTKÓW
Wstąpienie Polski do struktur Unii Europejskiej stworzyło szansę wprowadzenia w
róŜnych dziedzinach Ŝycia publicznego, w tym i kultury – długookresowego
planowania, w tym planowania strategicznego. Bardzo waŜnym elementem takiego
planowania jest wyznaczenie zadania i konstruowanie priorytetów do realizacji krótko
i długofalowych.
Ramy dla nowoczesnego mecenatu państwa w sferze kultury, ale przede wszystkim
– dla nowocześnie pojmowanej polityki kulturalnej państwa, funkcjonującej w
warunkach rynkowych, a takŜe wspólnoty Polski z Unią Europejską wyznacza
dokument tworzący Narodową Strategię Rozwoju Kultury na lata 2004–2013.
Przeprowadzona została w nim wnikliwa analiza prawna, ekonomiczna,
instytucjonalna i organizacyjna sfery kultury.
W celu wdroŜenia tej strategii w dziedzinie ochrony zabytków w Ministerstwie Kultury
opracowano Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa
kulturowego na lata 2004 – 2013”.
Najistotniejszym osiągnięciem tego programu jest zmiana filozofii pasywnej na
aktywną w odniesieniu do działań wobec dziedzictwa kulturowego. Wzbogacono go
równieŜ o ekonomiczne mechanizmy zwiększające skuteczność w podejściu do
ochrony zabytków.
W dokumencie tym wśród najwaŜniejszych celów strategicznych państwa w zakresie
ochrony zabytków uznano w pierwszej kolejności:
- przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i
opieki nad zabytkami;
- podjęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa;
- poszukiwanie instrumentów wzmacniających efekty działalności słuŜby
konserwatorskiej;
- ograniczenia uznaniowości konserwatorów poprzez nałoŜenie na nich
odpowiedzialności za niezgodne z prawem postępowanie.
16
Celem strategicznym programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania
dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie kompleksowa poprawa stanu
zabytków nieruchomych.
Celami cząstkowymi programu są:
- poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze
dokumentacji i ochrony zabytków,
- kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne,
turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne,
- zwiększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez
tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych,
- promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granicą, w szczególności
za pomocą narzędzi społeczeństwa informacyjnego,
- rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze
ochrony dziedzictwa kulturowego,
- tworzenie warunków dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej,
- zabezpieczenie zabytków przed nielegalnym wywozem zagranicę.
Podprogramy, priorytety i działania Narodowego Programu Kultury „Ochrona
Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego ”
PRIORYTET 1
Aktywne zarządzanie zasobem stanowiącym materialne dziedzictwo kulturowe.
Działania realizowane w ramach tego priorytetu mają na celu materialną poprawę
stanu zabytków, ich adaptację i rewitalizację oraz zwiększenie dostępności do nich
mieszkańców, turystów i inwestorów. Realizacja działań pozwoli na zwiększenie
atrakcyjności regionów, a takŜe wykorzystanie przez nie potencjału związanego z
posiadanym dziedzictwem kulturowym.
Działanie 1.1.
Budowa nowoczesnych rozwiązań organizacyjno-finansowych w sferze
ochrony zabytków.
Głównym celem działania jest dostosowanie sfery ochrony zabytków do
rzeczywistości gospodarczej.
Celami cząstkowymi są:
1. Poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze
dokumentacji i ochrony zabytków.
2. Wzmocnienie roli ośrodków dokumentacji zabytków.
3. ZrównowaŜone „urynkowienie zabytków”.
4. Wykształcenie zachęt dla przedsiębiorców i osób fizycznych do inwestowania w
zabytki.
Działanie 1.2.
Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne,
turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne.
Działanie to objęło dwa projekty:
1. Program „Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej”.
2. Program: „Promesa Ministra Kultury”.
PRIORYTET 2
Edukacja i administracja na rzecz dziedzictwa kulturowego.
17
Działanie 2.1.
Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomości społecznej w sferze
ochrony dziedzictwa kulturowego
Działanie będzie realizowane poprzez:
- podnoszenie wykształcenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa
kulturowego;
- podnoszenie zainteresowania społeczeństwa problematyką ochrony
zabytków;
- powołanie zespołu naukowego zajmującego się badaniami naukowymi z
sferze wpływu zachowania i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego na rozwój
społeczno – ekonomiczny regionów;
- promowanie zachowania dziedzictwa kulturowego wsi poprzez aktywizację
społeczności wiejskich (realizacja programu „Ochrona ginących zawodów”).
Działanie 2.2.
Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem,
wywozem i przewozem przez granice
Działanie będzie realizowane poprzez wdroŜenie programu „Absent Patrymonium”.
Program przewiduje budowę sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywoŜonych i
zaginionych.
2.3. KRAJOWE UWARUNKOWANIA FORMALNO – PRAWNE I
INSTYTUCJONALNE FUNKCJONOWANIA OCHRONY DÓBR
KULTURY
Uregulowania prawne dotyczące ochrony zabytków i opieki nad zabytkami
znajdują się głównie w następujących ustawach:
1. ustawie z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U., Nr 162, poz. 1568),
2. ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62
poz. 627 i Nr 115 poz. 1229 z późniejszymi zmianami),
3. ustawie z dnia 16 października 1991 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 roku,
Nr 99, poz. 1079, Nr 100, poz. 1085, Nr 110, poz. 1189 i Nr 145, poz. 1623 z
późniejszymi zmianami),
4. ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z
2000 roku, Nr 46, poz. 543 z późniejszymi zmianami),
5. ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. Nr 8 poz. 717),
6. ustawie z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 roku, Nr 106,
poz. 1126, Nr 109, poz. 1157 i Nr 120, poz. 1268 z późniejszymi zmianami).
7. ustawie z dnia 25 października 1991 roku o organizowaniu i prowadzeniu
działalności kulturalnej (Dz.U. z 2001 roku, Nr 13, poz. 123, z 2002 roku Nr 41, poz.
364, z 2003 roku Nr 96, poz. 874, Nr 162, poz. 1568, Nr 213, poz. 2081, z 2004 roku,
Nr 11, poz. 96, Nr 261, poz. 2598, z 2005 roku, Nr 131, poz. 1091, Nr 132, poz.
1111, Dz.U. z 2005 roku, Nr 131, poz. 1091).
18
Zasady ochrony zabytków znajdujących się w muzeach i w bibliotekach określone
zostały w ustawach:
1. ustawie z dnia 21 listopada 1996 roku o muzeach (Dz. U. z 1997 roku, Nr 5, poz.
24 z późniejszymi zmianami),
2. ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85 poz. 539 z
późniejszymi zmianami).
Ochronę materiałów archiwalnych regulują przepisy:
1. ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz.
U. z 2002 roku, Nr 171, poz. 1396 i Nr 241, poz. 2074).
W myśl art. 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem jest:
nieruchomość lub rzecz ruchoma, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka
lub zawiązane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź
zdarzenia, których zachowanie leŜy w interesie społecznym ze względu na
posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową.
Zgodnie z art. 4 niniejszej ustawy:
Ochrona zabytków polega, w szczególności, na podejmowaniu przez organy
administracji publicznej działań mających na celu:
1) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umoŜliwiających
trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie;
2) zapobieganie zagroŜeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości
zabytków;
3) udaremnianie niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków;
4) przeciwdziałanie kradzieŜy, zaginięciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za
granicę;
5) kontrolę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków;
6) uwzględnianie zadań ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska.
Natomiast w art. 6 stwierdza się, Ŝe:
1. ochronie i opiece podlegają, bez względu na stan zachowania:
1) zabytki nieruchome będące w szczególności:
a) krajobrazami kulturowymi,
b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi,
c) dziełami architektury i budownictwa,
d) dziełami budownictwa obronnego,
e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi
zakładami przemysłowymi,
f) cmentarzami,
g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni,
h) miejscami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych
osobistości lub instytucji.
2) zabytki ruchome będące w szczególności:
a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki uŜytkowej,
b) kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporządkowanych
według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje,
c) numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami,
sztandarami, pieczęciami, odznakami, medalami i orderami,
d) wytworami techniki, a zwłaszcza urządzeniami, środkami transportu oraz
maszynami i narzędziami świadczącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi
19
dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentującymi poziom nauki i rozwoju
cywilizacyjnego,
e) materiałami bibliotecznymi, których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997
r. o bibliotekach,
f) instrumentami muzycznymi,
g) wytworami sztuki ludowej i rękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi,
h) przedmiotami upamiętniającymi wydarzenia historyczne bądź działalność
wybitnych osobistości lub instytucji,
3) zabytki archeologiczne będące w szczególności:
a) pozostałościami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa,
b) cmentarzyskami,
c) kurhanami
d) reliktami działalności gospodarczej, religijnej i artystycznej.
2. Ochronie mogą podlegać nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy
obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej.
Formy ochrony zabytków określa art. 7:
1) wpis do rejestru zabytków,
2) uznanie za pomnik historii,
3) utworzenia parku kulturowego,
4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.
Na mocy art. 16:
1. Rada gminy, po zasięgnięciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na
podstawie uchwały, moŜe utworzyć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu
kulturowego oraz zachowania wyróŜniających się krajobrazowo terenów z zabytkami
nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.
2. Uchwała określa nazwę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a takŜe
zakazy i ograniczenia, o których mowa w art. 17 ust. 1.
3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu w wojewódzkim konserwatorem
zabytków, sporządza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia
przez radę gminy.
4. W celu realizacji zadań związanych z ochroną parku kulturowego rada gminy
moŜe utworzyć jednostkę organizacyjną do zarządzania parkiem.
5. Park kulturowy przekraczający granice gminy moŜe być utworzony i zarządzany na
podstawie zgodnych uchwał rad gmin (związku gmin), na terenie których ten park ma
być urządzony.
6. Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporządza się obowiązkowo
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Ustaleniami art. 18:
1. Ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami uwzględnia się przy sporządzaniu i
aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju
województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i
studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju
gmin, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin
oraz w miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
2. W koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust.1, w
szczególności:
1) uwzględnia się krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
2) określa się rozwiązania niezbędne do zapobiegania zagroŜeniom dla zabytków,
zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak
najlepszego stanu,
20
3) ustala się przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzględniając opiekę
nad zabytkami.
Zaleceniem art. 19:
1. W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzględnia się, w
szczególności ochronę:
1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia,
2) innych zabytków nieruchomych, znajdujących się w gminnej ewidencji zabytków,
3) parków kulturowych.
2. W przypadku, gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia
tego programu uwzględnia się w studium i planie, o których mowa w ust. 1.
3. W studium i planie, o których mowa w ust.1, ustala się w zaleŜności od potrzeb,
strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują
określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę
znajdujących się na tym obszarze zabytków.
Art. 20 nakazuje, Ŝe:
Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegają uzgodnieniu z
wojewódzkim konserwatorem zabytków.
W art.. 21 ustanawia, Ŝe:
Ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzenia programów opieki nad
zabytkami przez województwa, powiaty i gminy.
Postanowieniem art. 22, ust. 4:
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminną ewidencję zabytków w formie
zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, objętych
wojewódzką ewidencją zabytków.
Organizację organów ochrony zabytków reguluje Rozdział 9. W myśl art. 89
organami ochrony zabytków są:
1.) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, imieniu
którego zadania i kompetencje w rym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator
Zabytków,
2.) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje w tym zakresie wykonuje
wojewódzki konserwator zabytków.
W art. 91 ust. 4 sprecyzowane są zadania, które wykonywać będzie wojewódzki
konserwator 97 zabytków. Są to w szczególności:
1.) realizacja zadań wynikających z krajowego programu ochrony zabytków i opieki
nad zabytkami,
2.) sporządzanie, w ramach przyznanych środków budŜetowych, planów
finansowania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
3.) prowadzenie rejestru o wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz gromadzenie
dokumentacji w tym zakresie,
4.) wydawanie, zgodnie w właściwością, decyzji, postanowień i zaświadczeń w
sprawach określonych w ustawie oraz w przepisach odrębnych,
5.)
sprawowanie
nadzoru
nad
prawidłowością
prowadzonych
badań
konserwatorskich, architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robót
budowlanych i innych działań przy zabytkach oraz badań archeologicznych,
6.) organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie ochrony zabytków i opieki
nad zabytkami,
21
7.) opracowywanie wojewódzkich planów ochrony zabytków na wypadek konfliktu
zbrojnego i sytuacji kryzysowych oraz koordynacja działań przy realizacji tych
planów,
8.) upowszechnianie wiedzy o zabytkach,
9.) współpraca z innymi organami administracji publicznej w sprawach ochrony
zabytków.
22
3. ZASOBY DZIEDZICTWA
BYTOWA
I
KRAJOBRAZU
KULTUROWEGO
A. Okresy rozwoju przestrzennego Bytowa.
W rozwoju przestrzennym Bytowa moŜna wyodrębnić kilka okresów:
1. Do lokacji miasta w 1346 roku na prawie chełmińskim;
2. Rozwój miasta w okresie krzyŜackim, w którym rozplanowano miasto
zgodnie z obowiązującym i rygorystycznie wówczas przestrzeganym,
regularnym i symetrycznym planie;
3. Budowa zamku na przełomie XIV i XV wieku;
4. Okres nowoŜytnego kształtowania się wieloczłonowego zespołu
osadniczego, od początku XVII do początku XIX wieku, w którym nastąpiło
odkształcenie pierwotnego średniowiecznego układu ulic na skutek poŜarów
miasta i nowoŜytnych regulacji;
5. Od początku XIX wieku do trzeciej ćwierci XIX wieku, w którym panowała
stagnacja w rozwoju przestrzennym;
6. Okres oŜywionego rozwoju przestrzennego przypadający od trzeciej ćwierci
XIX wieku do zniszczenia miasta podczas działań wojennych w 1945 roku;
7. Okres odbudowy i intensywnego rozwoju po 1945 roku, w którym
ukształtował się istniejący obecnie układ przestrzenny.
B. Elementy funkcjonalno – przestrzenne.
W studium historyczno – urbanistycznym opracowanym w 1988 roku dla miasta w
jego granicach administracyjnych wyodrębniono kilka elementów funkcjonalno –
przestrzennych:
a) stare centrum w granicach lokacyjnych poszerzone w czasach nowoŜytnych
na północy do ul. Kochanowskiego i na południowy zachód o zabudowę ul.
Drzymały;
b) wydzielony fortyfikacjami ziemnymi i czytelnymi fosami zamek na południe
od centrum;
c) południowo – zachodnia część miasta wraz z dworcem i osiedlem przy ul.
WieŜa Wodna i ul. Bydgoska za torami kolejowymi;
d) wschodnia część miasta zwana Nowym Bytowem między ul. Pochyłą,
Mierosławskiego i 1 Maja;
e) północna część miasta od ul. Kochanowskiego w kierunku ul. Mickiewicza
między rzeką, a ul. Sikorskiego i ul. Lęborską;
f) północno – wschodnia część miasta między ul. Pochyłą i ul. Gdańską;
g) południowa część miasta poniŜej wzgórza zamkowego z osiedlem między ul.
Wolności i 11 Listopada;
h) najbardziej na południowy – zachód połoŜona część miasta między ul.
Szarych Szeregów i drogą do Słupska;
Wszystkie te elementy powiązane są ze sobą układem komunikacyjnym
wykształconym w średniowieczu i rozwiniętym w XIX wieku oraz na początku XX
wieku.
C. Strefy urbanistyczne miasta.
23
Ze względu na zróŜnicowaną intensywność zabudowy oraz charakter układu
urbanistycznego z czytelnym mimo zniekształceń rozplanowaniem lokacyjnym,
wyróŜniono trzy strefy:
a) strefę centrum;
b) strefę pośrednią;
c) strefę zewnętrzną.
Strefa centrum połoŜona jest niekoncentrycznie w stosunku do całości organizmu
miejskiego. Obejmuje lokacyjne miasto średniowieczne zamknięte ulicami:
Podzamcze i Szkolną od południa, Śródmiejską od północy; Wojska Polskiego od
zachodu, 1 Maja i Sikorskiego od wschodu. Do strefy centrum zalicza się równieŜ
stare przedmieścia: gdańskie na północnym – wschodzie z ul. Sikorskiego, słupskie
na południowym zachodzie z wylotem ul. Wojska Polskiego w Pl. Krofeya i ul.
Drzymały.
Strefa ta jest najcenniejszym elementem funkcjonalno – przestrzennym w całym
organizmie miejskim. WzdłuŜ ulic: Wojska Polskiego, Sikorskiego i Drzymały, a takŜe
w południowej pierzei rynkowej, jaką jest ul. Jana Pawła II zachowały się nieliczne
kamienice mieszczańskie z końca XVIII i XIX wieku oraz zespoły architektury z XIX i
XX wieku.
Strefa pośrednia otacza strefę centrum od północy, południa i zachodu. Jej granicę
od północy stanowi ul. Kochanowskiego, od zachodu ul. Nad Borują, a od wschodu
ul. 1 Maja. Charakteryzuje się ona większym chaosem urbanistycznym i mniejszą
ilością zachowanych interesujących obiektów architektonicznych. Ciekawe obiekty
występują przemiennie z nowymi budynkami lub z obiektami o niewielkich
wartościach krajobrazowo – przestrzennych. Np.: zabudowa ulic Młyńskiej, ul.
Dworcowej, Kochanowskiego i Ogrodowej.
Strefa zewnętrzna obejmuje dzielnice o ekstensywnej zabudowie i pozostające w jej
granicach tereny rolnicze. Od południa stanowią ją obszary za linią kolejową między
drogą do Chojnic od zachodu i drogą do Kościerzyny od wschodu. Od zachodu są to
tereny rolnicze, na których zabudowa rozluźniona powstała wzdłuŜ drogi do Słupska i
ul. Szarych Szeregów. Od północy są to tereny zielone i składowe na osi ul.
Lęborskiej, a od wschodu zamykają ją morenowe wzgórza między ul.
Mierosławskiego i ul. Gdańską. Strefa ta w zasadzie pozbawiona jest interesujących
zabytków architektonicznych. Występują w niej zespoły urbanistyczne o jednorodnym
wyrazie i swoistym klimacie przestrzennym. Zabudowa tej strefy powstała na ogół w
pierwszej połowie XX wieku. Jest to: osiedle urzędnicze, osiedle przy ul. Miłej,
osiedle przy ul. WieŜa Wodna i ul. Bydgoska.
D. Historyczne uwarunkowania rozwoju miasta.
Na współczesny układ przestrzenny miasta wpływ miały następujące tendencje
rozwoju:
1. Układ przestrzenny miasta lokacyjnego;
2. Budowa zamku krzyŜackiego;
3. Niewielka deformacja układu średniowiecznego wynikająca z nowoŜytnych
regulacji po poŜarach miasta;
4. Historyczne przedmieścia;
5. Zagęszczenie zabudowy wraz z rozwojem historycznym;
24
6. Zabudowa nowych terenów;
7. Odbudowa i wprowadzenie nowego ładu przestrzennego po II wojnie
światowe.
E. Charakterystyka dziedzictwa architektonicznego.
Z budowli gotyckich w Bytowie zachował się tylko zamek krzyŜacki wzniesiony na
przełomie XIV i XV wieku, wieŜa kościoła św. Katarzyny z pierwszej połowy XIV
wieku i kościół św. Jerzego wzniesiony prawdopodobnie w drugiej połowie XV wieku.
Dwie średniowieczne bramy miejskie – Gdańska i Słupska, nie przetrwały do
naszych czasów. Nie ocalał równieŜ wzniesiony w tym okresie ratusz miejski oraz
młyny wodne: zamkowy, folusz oraz późniejszy młyn tartaczny.
Rozplanowanie przestrzenne Bytowa w XVII i XVIII wieku w zasadzie nie uległo
zmianie.
Do początku XIX wieku Bytów dzielił się na część zamkową (domenialną) i miejską
(stare miasto).
Po 1630 roku wzdłuŜ głównych ulic budowano domy jednopiętrowe, zwrócone
szczytem do ulicy, obite deskami (od ulicy z cegły) z wąskim przejściem wzdłuŜ
ściany na podwórze, gdzie stały zabudowania gospodarcze o konstrukcji
szachulcowej.
Na północ od miasta znajdował się folwark miejski załoŜony na początku XVII wieku,
a w pobliŜu Bramy Gdańskiej folusz oraz młyn do mielenia kory dębowej.
W połowie XVIII wieku wszystkie budynki w mieście były kryte dachówką.
W latach czterdziestych XIX wieku zaczęto likwidować nietrwałą zabudowę
drewnianą. Powstawały wielorodzinne domy czynszowe.
Na Rynku budowano i przebudowywano kamienice mieszczańskie najczęściej
dwupiętrowe na pełnej szerokości parceli (czterookienne) z bocznym i równoległym
do placu lub ulicy układem szczytów dachów i z wąskimi, co kilka domów
przejściami. Przy głównych ulicach wznoszono do końca XIX wieku równieŜ zwarte
ciągi kamienic w większości dwupiętrowych. Powstawać zaczęły równieŜ budynki
uŜyteczności publicznej.
Od przełomu XIX i XX wieku zaczęto budować wille.
W okresie międzywojenny powstawało równieŜ wiele budynków jedno i
wielorodzinnych.
Działania wojenne nie oszczędziły Bytowa. Miasto zostało zniszczone w 60%.
Po wojnie w Bytowie rozebrano większość zrujnowanych budynków w centrum
miasta, a w latach sześćdziesiątych wielorodzinne budownictwo mieszkaniowe
weszło na uporządkowane z ruin tereny miasta lokacyjnego.
Dlatego teŜ spuścizna architektoniczna miasta przedstawia się dziś skromnie. Miasto
odwiedzane jest przez turystów głównie ze względu na imponujący obiekt zamku
bytowskiego, który jest zabytkiem najwyŜszej klasy w skali regionu. Prócz olbrzymich
walorów historyczno – widokowych jest równieŜ niepowtarzalnym elementem
identyfikującym.
Ukształtowana historycznie zabudowa miasta zajmuje centrum obecnego obszaru
administracyjnego. Poza nią i osiedlami budownictwa jedno i wielorodzinnego,
niewielkie zespoły zabudowy znajdują się takŜe przy drogach wylotowych. Resztę
zajmują tereny zielone.
25
3.1. WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH
3.1.1.WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO
REJESTRU
A. Do rejestru zabytków w granicach administracyjnych miasta wpisane są
następujące obiekty zabytkowe:
Nr 29 – zespół zamku krzyŜackiego, ul. Zamkowa 2;
Nr 62 – układ urbanistyczny miasta;
Nr 153 – kościół p.w. Św. Jerzego wraz z terenem d. Cmentarza,
ul. Parkowa 4 (dawna ul. Cmentarna 5);
Nr 338 – kościół (p.w. Św. Katarzyny, ul. Jana Pawła II – obecnie pozostała tylko
wieŜa;
Nr 369 – spichlerz, ul. Ogrodowa 10;
Nr 370 – młyn zamkowy, ul. Młyńska 6 (dawna ul. Bohaterów ZWM);
Nr 371 – kamienica, ul. Jana Pawła II 10 (dawna ul. Armii Ludowej 14);
Nr 374 – dom, ul. 1 Maja 2;
Nr 375 – poczta konna, ul. Wojska Polskiego 10;
Nr 378 – dom, ul. Wojska Polskiego 22;
Nr 1367 – dom, ul. Bauera 3;
Nr 1624 – most kolejowy na rzece Boruji.
Nr 1809 - kościół parafialny p.w. Św. Katarzyny Aleksandryjskiej wraz z terenem
otaczającym
A. Do rejestru zabytków w granicach administracyjnych gminy wpisane są
następujące obiekty zabytkowe:
Nr 154 – Gostkowo, zespół pałacowo – parkowy (pałac i park), Gostkowo 1;
Nr 1495 – Pyszno, cmentarz ewangelicki;
Nr 1648 – Pomysk Wielki, kościół parafialny p.w. Niepokalanego Serca NMP;
3.1.2.WYKAZ ZEWIDENCJONOWANYCH ZABYTKÓW Z OBSZARU
MIASTA I GMINY BYTÓW
Gminna ewidencja zabytków Bytowa wykonana została w latach 2005-2006 przez
Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Gdańsku.
Składa się z 750 kart adresowych obiektów zabytkowych znajdujących się na terenie
gminy miejsko – wiejskiej Bytów.
Karty adresowe zawierają następujące informacje o obiekcie:
1. Mapkę sytuacyjną;
2. Czas powstania;
3. Pierwotną i obecną funkcję;
4. Krótką charakterystykę;
5. Fotografie.
Szczegółowy wykaz znajduje się w załączniku nr 1.
26
3.2. OBIEKTY ZABYTKOWE NIERUCHOME O NAJWYśSZYM
ZNACZENIU DLA MIASTA I GMINY
Zabytkami nieruchomymi o najwyŜszym znaczeniu dla miasta i gminy Bytów, są:
A. MIASTO
• Zamek pokrzyŜacki z przełomu XIV i XV wieku (1398 - 1405). zbudowany na
planie prostokąta. Posiada trzy baszty okrągłe (Młyńska, RóŜana i Polna) oraz
czworoboczną wieŜę Prochową (zniszczona w czasie wojen szwedzkich i
odbudowana dopiero w okresie międzywojennym). Główny i najstarszy gotycki
budynek, tzw. Dom Zakonny (obecnie muzeum) znajduje się w północno zachodniej
części zamku. W latach 1560-1570 ksiąŜęta pomorscy przeprowadzili gruntowną
przebudowę warowni. Powstał wówczas Dom KsiąŜęcy (obecnie hotel) i nie
istniejąca Kancelaria KsiąŜęca. Swój wygląd zmieniła takŜe wieŜa bramna. W 1623
roku wybudowano Dom Wdów (obecnie biblioteka). Zamek w okresie swej świetności
pełnił rolę straŜnicy granicznej, siedziby administracji krzyŜackiej oraz zajazdu dla
rycerstwa zachodnioeuropejskiego podąŜającego do stolicy państwa krzyŜackiego Malborka. Po przebudowie w XVI i XVII wieku zamek pełnił funkcję letniej rezydencji
ksiąŜąt zachodniopomorskich - Gryfitów. Po 1930 roku niemieckie władze państwowe
przeznaczyły zamek na ośrodek szkoleniowy i schronisko dla młodzieŜy. Pod koniec
lat 60-tych ubiegłego wieku przystąpiono do programu odbudowy zamku
bytowskiego. Przy północnym murze znajduje się Dom Zakonny, naprzeciw Dom
KsiąŜęcy, zaś przy murze wschodnim Dom Wdów i Dom Sądu. Obecnie w zamku
mieści się siedziba Stowarzyszenia LOT „Kaszuby Bytowskie”, KaszubskoPomorskiego Bractwa Rycerzy Zamku Bytowskiego, biblioteka. W dawnym Domu
KsiąŜęcym przygotowano dla gości restaurację i hotel, zaś skrzydło północne
zajmuje Muzeum Zachodnio-Kaszubskie prezentujące bogate i ciekawe zbiory
etnograficzne oraz czasowe wystawy współczesnego malarstwa, fotografiki i sztuki
ludowej. W salach bytowskiego zamku odbywają się koncerty, wernisaŜe, spotkania,
a na dziedzińcu turnieje rycerskie, co sprawia, Ŝe pobyt w tym urokliwym miejscu
staje się jeszcze bardziej atrakcyjny. Zamek bytowski został włączony w utworzony
ostatnio w Polsce Północnej "Szlak Zamków Gotyckich".
• Gotycka wieŜa kościoła p.w. św. Katarzyny z I połowy XIV wieku. Pierwotnie
kościół posiadał dwie nawy (nawa główna i północna), dopiero w późniejszym okresie
dobudowano nawę południową. Pierwsza budowla była bez wieŜy. W ciągu wieków
wielokrotnie niszczony i odbudowywany. Po zniszczeniach wojny północnej,
odbudowany i wyświęcony w 1716 roku jako świątynia jednonawowa z wieŜą.
Posiadał barokowe wyposaŜenie. Z jego dawnego wyposaŜenia nie zachowało się
nic. W marcu 1945 roku kościół uległ całkowitemu zniszczeniu. W 1964 roku wieŜę
zrekonstruowano, a mury nawy rozebrano. Obecnie w wieŜy mieści się oddział
Muzeum Zachodnio-Kaszubskiego.
• Kościół p.w. św. Jerzego z lat 1675-1685, dawna świątynia ewangelicka,
konstrukcja ryglowa, obecnie cerkiew bizantyjsko-ukraińska, w której moŜna
zobaczyć tabernakulum z XVII wieku z cerkwi Surochów, ikonostas i kopułę kościoła
w stylu architektury bizantyjskiej. Pierwotny kościół p.w. św. Jerzego zbudowany
został prawdopodobnie w drugiej połowie XV w., spłonął w 1629 roku;
27
• Eklektyczny kościół z lat 1847-1854, zbudowany wg projektu Schindlera, na wzór
kościoła św. Mateusza w Berlinie. trójnawowego kościoła halowego. Od północy
elewacja nawy środkowej przechodzi w wysoką kwadratową wieŜę zamkniętą
arkadową galeryjką. Ośmioboczny trzon wieŜy zwieńczony stoŜkowym hełmem. Do
1945 roku funkcjonował jako ewangelicki, p. w. św. ElŜbiety, po II wojnie światowej, z
braku swojego, przejęli go katolicy. Na uwagę zasługują organy z 1854 roku oraz
dwa dzwony z lat 1820-1821, pochodzące z fundacji króla Fryderyka Wilhelma III;
• Klasycystyczny budynek Poczty Konnej z przełomu XVIII i XIX wieku. W
miejscu tym poza obrębem lokacyjnego miasta mieścił się niegdyś zajazd. W
elewacji frontowej główny wjazd na podwórze ujęty w toskańskie kolumny
podtrzymujące klasycyzujący trójkątny tympanon. Podwórze zabudowane było
budynkami o konstrukcji ryglowej, w której mieściły się stajnie. Budynek wielokrotnie
przebudowywany w XIX i XX wieku. W okresie międzywojennym znajdowała się w
nim m.in. stacja benzynowa;
• Zespół kamienic wielorodzinnych przy ul. Drzymały 12 – 24 w zabudowie z
końca XIX wieku. Składa się z 7 budynków czynszowych z przelotowymi sieniami.
Dwu i trzykondygnacyjne budowle posiadają duŜe walory architektoniczne i
zabytkowe. Eklektyczne stylowo kamienice posiadają bogate zdobienia i detale o
formach neogotyckich, neobarokowych, empirycznych i secesyjnych;
• Most kolejowy nad rzeką Borują z XIX wieku (z około 1884 roku). Most składa
się z sześciu murowanych przęseł o sklepieniach kolistych, które wykonano z cegły
ceramicznej. Łuki sklepień wsparte są na murowanych z kamienia granitowego
podporach. Na filarach znajdują się płaskorzeźby z piaskowca przedstawiające herby
Rzeszy, Prus, Pomorza, Bytowa i niemieckich kolei. Most wzorowany jest na
rzymskich akweduktach. Most widniał na pieniądzach zastępczych Bytowa o
nominale 2 marki wydawanych w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego. Most
naleŜy do najciekawszych i najpiękniejszych pomorskich zabytków kolejowych;
• Willa mieszkalna datowana na lata 1920-1930 usytuowana w ogrodzie
przylegającym do siedziby Urzędu Miejskiego w Bytowie. W miejscu tym poza
obrębem lokacyjnego miasta mieścił się niegdyś zajazd. Willa wybudowana w formie
masywnej parterowej bryły osadzonej na wysokich piwnicach zamkniętej
mansardowym dachem. Budynek stanowi przykład duŜego załoŜenia willowego
zbudowanego w tzw. stylu dworkowym Do 1945 roku była to rezydencja landrata
bytowskiego, zbudowana w miejscu dawnego folwarku zamkowego;
• Budynek Zespołu Szkół Zawodowych z lat 1865-1868. W czasach niemieckich
funkcjonowało w nim, załoŜone w 1859 roku, ewangelickie seminarium
nauczycielskie;
• Zespół kamienic mieszczańskich przy rynku z końca XVIII wieku. Jest to relikt
najstarszej architektury miejskiej. Zespół tworzą trzy kamieniczki połoŜone w
południowej pierzei rynku miasta lokacyjnego, przy ulicy Jana Pawła II pod numerami
10,12,14. Najciekawsza architektonicznie jest dwukondygnacyjna kamieniczka pod
numerem 10 z trzyosiową elewacją frontową zamkniętą szczytem w kształcie wolego
oka. Dwie niemal bliźniacze sąsiednie, trzykondygnacyjne kamienice zamknięte
dwuspadowymi dachami przebudowano w XIX wieku;
28
• Budynek banku przy ul. Bauera 3 najprawdopodobniej wybudowany w latach
1890 – 1900. Budynek dwukondygnacyjny zbudowany na planie nieregularnego
prostokąta z pełnej cegły ceramicznej. Elewacja frontowa niesymetryczna z ryzalitem
zamkniętym trójkątnym szczytem. W partii przyziemia ryzalitu zwieńczone odcinkowo
wejście główne do budynku. Po obu stronach wejścia płaskie pilastry, na których
wspiera się trójkątny szczyt. W drugiej kondygnacji ryzalitu odcinkowo zwieńczona
blenda z dwoma otworami okiennymi
B. GMINA
• Kościół p.w. św. Mikołaja w Niezabyszewie. Pierwotnie kościół wybudowano w
konstrukcji ryglowej. W XVI wieku przejęty przez gminę ewangelicką. Obecny kościół
został wzniesiony w latach 1854 - 1857, przez budowniczego z Bytowa Fiebelkorna.
Z lat 1854-1857 pochodzi połowa nawy z półkolistą absydą oraz południowa
zakrystia. W 1911 roku dobudowano północną zakrystię, natomiast w latach 19301933 rozbudowano nawę i wybudowano wieŜę. Kościół św. Mikołaja został
zbudowany w stylu neoromańskim, jest orientowany, murowany z cegły i granitu;
• Dworek wolnych sołtysów w Niezabyszewie z połowy XIX wieku, dom organisty
z około 1883 roku oraz owiany legendami olbrzymi głaz leŜący przy drodze lokalnej z
Niezabyszewa do Dąbrówki Bytowskiej o nazwie „Wysoki Kamień”. Przypuszczalnie
tzw. stela (forma sepulkralna z początku naszej ery);
• Neogotycki kościół w Pomysku Wielkim - wybudowany w 1890 roku. Pierwotny
kościół wybudowano tutaj w roku 1430. W XVII wieku Hirsz von Pomeiske ufundował
kolejny kościół. Kościół jest orientowany, jednonawowy, murowany z cegły i
kamienia;
• Klasycystyczny dwór w Gostkowie z początku XIX wieku. Murowany pałac z
charakterystycznymi frontowymi podcieniami, stojący w otoczeniu parku o
powierzchni 0,75 ha, w którym zachowały się okazy rzadkich drzew. Dwór był
siedzibą rodziny Pirchów. W 1918 roku majątek przeszedł w ręce Puttkamerów. W
1926 roku dobudowano część zachodnią budynku, a w latach 70-tych przebudowano
wnętrze pałacu;
• Ewangelicki cmentarz leśników z początku XIX wieku, połoŜony na terenie
rezerwatu "Bukowa Góra" nad Jeziorem Pyszne. Jest to jedyny cmentarz leśników
na Pomorzu i prawdopodobnie jedyna w Polsce taka nekropolia ludzi lasu;
• Dworek w Płotowie Styp – Rekowskich wybudowany w 1831 roku. Cmentarz oraz
powstały w latach 1854-1857 grobowiec rodziny Styp – Rekowskich.
3.3. ZABYTKI RUCHOME
Zabytki ruchome stanowiące największą wartość dla gminy miejsko – wiejskiej Bytów
wpisane są do rejestru zabytków ruchomych i stanowią wyposaŜenie kościołów z
Pomyska Wielkiego i Niezabyszewa. Są to:
29
I. Pomysk Wielki:
1. Kościół Parafialny Rzymskokatolicki pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia
Najświętszej Marii Panny w Pomysku Wielkim, 77 – 121 Pomysk Wielki,
WyposaŜenie kościoła, Nr 140/B, Kl. IV-660/9/75, data wpisu: 1975-03-12;
Najświętszej Marii Panny w Pomysku Wielkim, 77 – 121 Pomysk Wielki,
„Chrystus UkrzyŜowany" – obraz malowany na desce z przełom XVIII/XIX
wieku, Nr 140/B, Kl. IV-660/9/75, data wpisu: 1975-03-12;
Najświętszej Marii Panny w Pomysku Wielkim, 77 – 121 Pomysk Wielki, XVII
wieczny barokowy złocony cynowy krucyfiks, Nr 140/B, Kl. IV-660/9/75, data
wpisu: 1975-03-12;
Najświętszej Marii Panny w Pomysku Wielkim, 77 – 121 Pomysk Wielki, XV
wieczne gotyckie mosięŜne złocone świeczniki, Nr 140/B, Kl. IV-660/9/75,
data wpisu: 1975-03-12;
II. Niezabyszewo:
1. Kościół Parafialny Rzymskokatolicki pod wezwaniem Św. Mikołaja w
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, wyposaŜenie kościoła, Nr B/330/110, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XVIII wieczny drewniany ołtarz
boczny: "Najświętszej Marii Panny", Nr B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data
wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, drewniany ołtarz główny z przełomu
XVIII i XIX wieku z obrazem: "Św. Mikołaja", Nr B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90,
data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XVIII wieczny drewniany ołtarz
boczny: "Św. Józefa", Nr B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XX wieczny drewniany prospekt
organowy, Nr B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XVIII wieczna srebrna monstrancja,
Nr B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XVIII wieczny cynowy świeczniki,
Nr B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XVIII wieczny cynowy świecznik Nr
B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XX wieczny spiŜowy dzwon, Nr
B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
30
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XX wieczny witraŜ: "Chrystus z
Gorejącym Sercem", Nr B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Niezabyszewie, 77 - 132 Niezabyszewo 33, XX wieczny witraŜ: "Pieta", Nr
B/330/1-10, Kl. II-5330/3/90, data wpisu: 1990-09-07;
Inne zabytki ruchome z obszaru miasta i regionu znajdują się w zbiorach Muzeum
Zachodnio – Kaszubskiego w Bytowie.
3.4. ZASOBY MUZEALNE
Placówką kulturalną, która zajmuje się gromadzeniem dóbr kultury w Bytowie jest
Muzeum Zachodnio – Kaszubskie. Mieści się ono na zamku i zajmuje północne,
najstarsze skrzydło zamku zwane Domem Zakonnym oraz dwie przylegające do
niego Baszty: Młyńską i Prochową jak równieŜ kurtynowy mur obronny.
Muzeum prezentuje wystawy stałe: etnograficzna – poświęcona kulturze materialnej
Kaszubów Bytowskich oraz o charakterze artystyczno – historycznym: dawna sztuka
sakralna, portrety ksiąŜąt pomorskich, trofea myśliwskie oraz wystawy czasowe.
Prezentowane są tutaj ekspozycje sztuki dawnej i współczesnej oraz wystawy o
charakterze historycznym, etnograficznym i podróŜniczo-kolekcjonerskim. W
muzeum moŜna równieŜ zwiedzić salę rycerską oraz komnatę poświęconą historii i
odbudowie zamku. Najciekawszymi eksponatami muzeum, są: barokowa, drewniana
chrzcielnica, drewniane XVII wieczne płyty epitafijne, ławy kolatorskie oraz fragmenty
snycerskich detali ozdobnych, rzeźby przedstawiające świętych. Trudna do
datowania, prawdopodobnie gotycka madonna. Grupowe polichromowane
przedstawienie św. Anny z dzieciątkiem Jezus, Marią i Józefem (XVII w.). Św.
Wojciech oraz XIX wieczna rzeźba św. Jana Nepomucena. Jednym z
najcenniejszych zabytków muzeum jest dwudrzwiowa szafa gdańska z 1773 roku
wykonana w warsztacie Jana Christiana Augerera. Obejrzeć moŜna tu moŜna
równieŜ bogato rzeźbioną XVIII wieczną skrzynię mieszczańską oraz obrazy na
płótnie przedstawiające XVIII i XIX wieczne panoramy Bytowa.
Oddział Muzeum Zachodnio – Kaszubskiego w Bytowie mieści się w wieŜy dawnego
katolickiego kościoła św. Katarzyny w Bytowie. Prezentowane są tam ekspozycje
stałe o charakterze historycznym związane z przeszłością miasta Bytowa i
historycznej ziemi bytowskiej. Trzy stałe wystawy prezentowane w wieŜy to:
Pradzieje ziemi bytowskiej - archeologiczna opowieść o przeszłości, Pamiątki
przeszłości Bytowa miasta na Pomorzu oraz Dzieje kościoła św. Katarzyny w
Bytowie.
Na wystawie archeologicznej zgromadzono zabytki swą chronologią sięgające epoki
kamiennej - okresu mezolitycznego, w którym obszar Pomorza został zasiedlony
przez pierwszych mieszkańców - aŜ po czasy późnego średniowiecza. Narzędzia i
broń kamienną, brązową i Ŝelazną ze wszystkich epok, ozdoby bursztynowe i
brązowe z okresu wpływów rzymskich, ceramikę uŜytkową i grobową ze
szczególnym zwróceniem uwagi na tzw.: urny twarzowe - zabytki typowe dla kultury
pomorskiej.
Wśród zabytków ekspozycji Pamiątki przeszłości Bytowa zaprezentowano eksponaty
związane z dawnym rzemiosłem i organizacjami cechowymi obecnymi we wszystkich
31
dawnych miastach. Zobaczyć moŜna tu Wilkomy - ozdobne puchary cechowe, kufle i
dzbany cechów szewców i kowali, jak równieŜ unikalny XIX wieczny warsztat
zegarmistrzowski. Wśród pamiątek bytowskich znalazły się zastępcze pieniądze
wydawane w Bytowie w okresie wielkiej inflacji, Ŝetony bytowskiego obozu
jenieckiego z I wojny światowej, broń biała pruska i polska, wyroby konwisarskie:
lichtarze z XVI - XIX w oraz miarki cynowe jak równieŜ inne pojedyncze zabytki
związane z przeszłością miasta.
Najcenniejszym zabytkiem jest XVIII wieczna skarbonka z nieistniejącej dziś świątyni
św. Katarzyny ozdobiona datowaną inskrypcją.
Kolejnym niezwykle cennym zespołem zabytków jest zbiór ornatów o kroju
barokowym. Ornaty te zostały przekazane przez parafię św. Katarzyny w Bytowie. Na
wystawie prezentowane są najciekawsze obiekty pochodzące z przełomu XIX i XX
wieku posiadające znacznie starsze haftowane aplikacje przeszyte ze starszych,
zniszczonych tkanin. Ekspozycji dopełniają starodruki Biblii z XVII i XIX w., w tym
Nowy Testament drukowany w języku polskim nawiązujący do słynnych przekładów
Krofeya i Mostnika.
Całości ekspozycji towarzyszą zabytkowe meble, szafy, kufry XVIII i XIX wieczne
oraz reprodukcje fotografii ukazujące nieistniejące dziś fragmenty zabudowy miasta z
końca XIX i początku XX w.
3.5. KRAJOBRAZ KULTUROWY
Gmina połoŜona jest na obszarze występowania zlodowacenia bałtyckiego, a co za
tym idzie działania na tym terenie wielu zjawisk i procesów geomorfologicznych,
rzeźba terenu jest bardzo urozmaicona. Przy powierzchni terenu dominują osady
plejstoceńskie, będące wynikiem akumulacji czołomorenowej głównej fazy stadiału
pomorskiego. Obecność czoła lodowca na tym obszarze spowodowała powstanie
wielu pagórków morenowych, które zbudowane są z glin zwałowych o róŜnej frakcji
Ŝwiru, piasku i kamieni. Teren gminy Bytów urozmaicają liczne bezodpływowe
zagłębienia oraz dolina rzeki Bytowy. Na południowym zachodzie terenu gminy, w
okolicy miejscowości Rekowo, znajduje się Góra SiemieŜycka (256,4 m n.p.m.),
będąca jednym z najwyŜszych wzniesień w tej części Pomorza. W dolinie rzeki
Bytowy najniŜszy punkt połoŜony jest na wysokości 110 m n.p.m.
Na terenie gminy występują równieŜ utwory młodsze od plejstoceńskich
(helioceńskie), leŜące głównie w jej centralnej części. Największe skupiska tego typu
utworów znajdują się w okolicach miejscowości SierŜno. W bezodpływowych
nieckach śródmorenowych znajdują się torfy wysokie oraz przejściowe oraz torfy
niskie i osady jeziorne, głównie w pradolinie rzeki Bytowy (obecnie niewielki ciek
wodny). Z uwagi na fakt, iŜ gmina Bytów znajduje się na terenie wododziału, w
bezodpływowych zagłębieniach zlokalizowanych w strefie marginalnej obu zlewisk
znajdują się liczne torfowiska oraz jeziora dystroficzne.
Gmina Bytów jest połoŜona w środkowej części województwa pomorskiego, na
Pojezierzu Kaszubskim. Znaczna róŜnorodność krajobrazu cechują – wzgórza
morenowe do 256 m n.p.m., rzeki Bytowa, Boruja, Struga wchodzą w skład dorzecza
Słupi, malownicze jeziora lobeliowe, czystość wody i powietrza.
Gmina Bytów leŜy w regionie, który jest fragmentem ostoi przyrody w ramach
europejskiej sieci CORINE, wchodzi w skład obszaru węzłowego ECONET-PL,
obejmującego swym zasięgiem część obszaru i otulinę Parku Krajobrazowego
32
„Dolina Słupi”. Na terenie gminy występują 4 rezerwaty przyrody, 11 uŜytków
ekologicznych, 69 pomników przyrody.
Najbardziej zagroŜone i najlepiej chronione są jeziora lobeliowe oraz torfowiska
kotłowe z reliktową roślinnością.
Analiza SWOT (wykonana w ramach „Strategii rozwoju miasta i gminy Bytów do
2015 roku”) zaliczyła do mocnych stron czynników wewnętrznych przyrody i
środowiska, następujące atuty:
• stosunkowo dobre jakościowo zasoby wód podziemnych;
• stosunkowo duŜy udział lasów w powierzchni gminy;
• brak dzikich wysypisk;
• zmniejszanie zanieczyszczenia atmosfery, dzięki realizowaniu Programu
„Czyste powietrze dla Bytowa”;
• sukcesywna poprawa stanu rzeki Bytowy – obecnie III klasa czystości;
• podejmowanie działań mających na celu zapewnienie róŜnorodności
biologicznej i równowagi przyrodniczej, poprzez wdraŜanie programów ochrony
róŜnych elementów środowiska przyrodniczego;
• przeprowadzone prace konserwatorskie 30 pomników przyrody;
• liczne zbiorniki małej retencji;
• połoŜenie gminy na terenie oraz w otulinie Parku Krajobrazowego „Dolina
Słupi”;
• bogate skupisko szczególnie cennych przyrodniczo jezior lobeliowych, mokradeł
i torfowisk.
Obszary chronione i cenne przyrodniczo występujące na terenie gminy Bytów to:
• park krajobrazowy „Dolina Słupi” o powierzchni 37040 ha z czego 1440 ha
połoŜonych na terenie gminy Bytów, z bogatą rzeźba terenu, utworzony w 1981 r.
w celu ochrony polodowcowego krajobrazu środkowego biegu rzeki Słupi oraz jej
dorzecza. Zdecydowana część gminy połoŜona jest na terenie parku
krajobrazowego, bądź w jego otulinie. PrzewaŜającą część (72%) powierzchni
parku zajmują obszary leśne, o szerokości od 2 do 10 km. Na jego terenie
występuje ponad 50 jezior, w tym 9 jezior lobeliowych ze szczególnie cennymi
gatunkami roślin. Pomimo słabego zurbanizowania terenu parku, zabudowa
hydrotechniczna rzeki Słupi jest interesującym elementem antropogenicznym;
• rezerwaty przyrody:
- „Gołębia Góra” – rezerwat leśno – krajobrazowy o powierzchni 6,95 ha,
utworzony w 1981 r. w celu ochrony swoistych cech krajobrazu środkowego biegu
rzeki Słupi;
- „Jezioro Głęboczko” – rezerwat wodno – florystyczny o powierzchni 24,32 ha,
utworzony w 1976 r. w celu ochrony jeziora lobeliowego;
- „Bukowa Góra nad Pysznem” – rezerwat leśny o powierzchni 6,18 ha, utworzony
w 1982 r. w celu ochrony fragmentu drzewostanu bukowego z licznymi
pomnikowymi okazami drzew;
„Las nad Jeziorem Mądrzechowskim”
• 11 uŜytków ekologicznych o łącznej powierzchni 149 ha;
• 82 pomniki przyrody.
33
Kompozycja
Jak zauwaŜono w Studium Historyczno – Urbanistycznym dla Bytowa, zabytkowy
układ miejski usytuowany u podnóŜa moreny w jedynym stosunkowo płaskim
miejscu, opada na zachód ku dolinie rzeki Bytowy płynącej z południa ku północy, a
od południa opiera się o wzgórze. Na wzgórzu tym w panoramie, monumentalna
sylweta zamku stanowi zasadniczą dominantę.
Widok miasta najlepiej podziwiać ze wzgórza na jego południowo – zachodni krańcu
z rejonu nad ul. Szarych Szeregów.
WaŜną rolę w panoramie odgrywają prócz zamku, wieŜa kościoła św. Katarzyny oraz
pokościelna wieŜa d. kościoła św. Katarzyny.
Interesującymi widokami panoramy miasta są widoki z południa z rejonu ul. Wolności
na zamek i południową część zabudowy miasta oraz ze wschodniego pasma
moreny.
Zasadnicze znaczenie w odbiorze panoramy miasta ma duŜa ilość zieleni, którą
nasycone jest miasto (stary drzewostan, pasmo łąk, drzew i ogrodów pokrywające
dolinę rzeki Bytowy). Na północy miasta rozpościerają się piękne tereny związane z
Ośrodkiem Sportu i Rekreacji. Malownicza dolina pokryta starodrzewem towarzyszy
równieŜ potokowi Boruja. Stary piękny drzewostan pokrywa równieŜ wzgórze z
kościołem św. Jerzego. Na południe od niego rozciąga się obecnie park miejski na
terenie po dawnych cmentarzach – ewangelickim i katolickim.
3.6. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE
Tereny zajmowane przez gminę Bytów są częścią mezoregionu Pojezierza
Bytowskiego i stanowią bardzo charakterystyczny typ wysoczyzyny morenowej z
licznymi wzniesieniami w postaci pagórków czołowo-morenowych. Wysoczyzna jest
rozczłonkowana na nieregularne płaty przez rynny polodowcowe rzeki Bytowy,
jeziora Mądrzechowskiego, rzeki Boruji i licznych mniejszych cieków wodnych.
Szczególnie przydatne dla osadnictwa – ze względu na dogodny dostęp do źródeł
wody oraz stosunkowo lekkie do uprawy gleby – były formy dolinne, zwłaszcza przy
łagodnych zboczach i zachowanych terasach. Wnętrza płatów wysoczyznowych były
z reguły bardzo słabo zasiedlone (brak źródeł wody i cięŜkie gliniaste gleby) i
podlegały jedynie okresowej penetracji. Istotnym czynnikiem determinującym
lokalizację osadnictwa wzdłuŜ cieków wodnych (oprócz ww. wymienionych) jest fakt,
iŜ rzeki Boruja i Bytowa łącząc się ze Słupią stanowiły jedyny dogodny szlak
komunikacyjny w stronę wybrzeŜa Bałtyku, co dla ewentualnej wymiany handlowej
miało powaŜne znaczenie.
Na terenie gminy Bytów znajdują się jedynie dwa stanowiska archeologiczne,
objęte ochroną poprzez wpis do rejestru zabytków:
- cmentarzysko ciałopalne z okresu późnolateńskiego i okresu wpływów rzymskich
(150 p.n.e. – 400 n.e.) w Gostkowie, st. 1 2 wpisane do rejestru zabytków decyzjami
nr KLIV-Oa/68a/64 z dnia 6.09.1961 r. poz. rej. zab A-a-4/11K oraz
nr KLIV-Oa/68a/64 z dnia 1.10.1964 r. poz. rej. zab. A-a-5/13K
- grodzisko wczesnośredniowieczne w miejscowości Udorpie, st. 2 wpisane do
rejestru zabytków decyzją nr KLIV670/18/20 z dnia 6.08.1970 r., poz. rej. zab.
A-a-27/213K;
W ramach programu badań powierzchniowych zmierzających do zewidencjonowania
stanowisk archeologicznych – Archeologicznego Zdjęcia Polski – prowadzonego od
34
początku lat 80. XX wieku, zidentyfikowano na terenie gminy Bytów 556 stanowisk
archeologicznych. Większość zarejestrowanych stanowisk daje się bliŜej określić
chronologicznie dzięki występowaniu charakterystycznej ceramiki lub narzędzi
kamiennych oraz krzemiennych. Część stanowisk znana jest jedynie z danych
archiwalnych i nie ma określonej lokalizacji terenowej.
Omawiany obszar penetrowany był juŜ od okresu mezolitu, o czym świadczą
znaleziska pojedynczych narzędzi krzemiennych. Nie było to jednak osadnictwo o
charakterze stałym. Z takim mamy do czynienia w okresie neolitu, z którego
pochodzą m.in. osady ludności kultury pucharów lejkowatych oraz pojedyncze ślady i
punkty osadnicze tej samej kultury czy ludności kultury ceramiki sznurowej i ludności
kultury amfor kulistych.
Tereny leŜące w obecnych granicach gminy na stałe zostały zasiedlone dopiero u
schyłku epoki brązu i w początkach epoki Ŝelaza. Z tego okresu pochodzą bardzo
liczne stanowiska ludności kultury łuŜyckiej a następnie ludności kultury pomorskiej,
które tworzą moŜliwe do określenia w terenie mikroregiony osadnicze oparte na kilku
duŜych osadach i licznych mniejszych stanowiskach (być moŜe uŜytkowanych
okresowo). Dwa takie mikroregiony znajdowały się m.in. w rejonie Niezabyszewa –
nad Borują na wschód od wsi, oraz na zachód od jeziora Niezabyszewskiego.
Kolejnym mikroregionem z osadnictwem ludności kultury łuŜyckiej i pomorskiej
moŜna zlokalizować w rejonie wsi Pomysk Mały. Skupiska osadnictwa tej ludności
moŜna takŜe zidentyfikować w rejonie Mądrzechowa czy Gostkowa, ale mają one
charakter stosunkowo luźno rozrzuconych punktów i śladów osadniczych nie
stanowiących wyodrębnionych mikroregionów a będących prawdopodobnie
pozostałością eksploatacji gospodarczej tego terenu.
W młodszych okresach epoki Ŝelaza (po schyłku kompleksu kulturowego „łuŜyckopomorskiego”) nastąpiło osłabienie osadnictwa na omawianym terenie, do pojawienia
się grup ludności utoŜsamianej ze skandynawskimi Gotami, których materialne ślady
zostały określone mianem kultury wielbarskiej.
Stanowiska archeologiczne identyfikowane z ludnością kultury wielbarskiej powielają
znane z okresów poprzednich lokalizacje róŜnorodnych form osadniczych. W
dalszym ciągu najatrakcyjniejsze są wszelkie formy dolinne, rzeczne i jeziorne z
pojedynczymi śladami (zapewne stanowiącymi pozostałości działalności
gospodarczej – rolnictwo, hodowla, myślistwo) w partiach wysoczyznowych.
Charakterystyczną cechą stanowisk tej kultury jest prawie zupełny brak znanych
osad. Podstawowymi typami określającymi tę kulturę są cmentarzyska oraz ślady i
punkty osadnicze. Jedynie na tej podstawie moŜna określać obszary zasiedlane
przez ludność kultury wielbarskiej.
Taki „mikroregion” ze stanowiskami ludności kultury wielbarskiej moŜna wyodrębnić
w rejonie Gostkowa, w pozostałych przypadkach mamy do czynienia z luźno
występującymi śladami i punktami osadniczymi tej kultury.
Bardzo silny rozwój sieci osadniczej nastąpił z okresem wczesnego średniowiecza i
pojawieniem się ludności słowiańskiej. Ludność słowiańska tworzyła specyficzny
system osadniczy oparty na centralnym ośrodku grodowym i zespole
zróŜnicowanych wielkościowo osad usytuowanych wokół. Zarówno lokalizacja grodu,
jak i poszczególnych osad uwarunkowana była przede wszystkim walorami
obronnymi w pierwszym przypadku oraz walorami obronno-ekonomicznymi w
drugim.
Na omawianym obszarze znajduje się jedno grodzisko w Udorpiu na południowym
brzegu rzeki Boruji. W kierunku górnego biegu rzeki oraz naprzeciwko grodziska, po
północnej stronie doliny rzeki, usytuowane są dwa zespoły kaŜdy składający się z
35
kilku zróŜnicowanych wielkościowo osad, których funkcjonowanie moŜna powiązać z
ww. grodem. Drugi, prawdopodobny gród znajdował się pod wzniesionym w XIV
wieku zamkiem krzyŜackim w Bytowie. Z nim z kolei mogły być związane osady
wczesnośredniowieczne znajdujące się wzdłuŜ doliny rzeki Bytowy i na północ od
domniemanego grodu (w rejonie Dąbia, Świątkowa i Gostkowa).
Na omawianym terenie bardzo licznie występują ślady osadnictwa średniowiecznego
i nowoŜytnego (ślady i punkty osadnicze oraz samodzielne osady), które są ściśle
związane z początkami wiejskich lokacji na tym terenie, np. Niezabyszewo, Pomysk
Mały i Pomysk Wielki.
36
4. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA
I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO
4.1. UWARUNKOWANIA
WEWNĘTRZNE
OCHRONY
NIERUCHOMYCH I DZIEDZICTWA ARCHEOLOGICZNEGO
ZABYTKÓW
Formą i sposobem ochrony zabytków, są m. in.: wpis do rejestru zabytków,
odpowiednie ustalenia w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego oraz zapisy w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego.
Aktualny stan zachowania i zagospodarowania przestrzennego centrum
historycznego Bytowa oraz zabytkowych obiektów architektonicznych wynika z
działań planistycznych samorządu oraz realizatorskich ich właścicieli i uŜytkowników
po 1945 roku.
Po drugiej wojnie światowej najpilniejszą sprawą było podejmowanie działań
remontowych w stosunku do najmniej zniszczonych budynków i doprowadzenia ich
do funkcji uŜytkowych oraz porządkowanie centrów miast z zalegających gruzów.
Akcji tej towarzyszyły niestety równieŜ masowe rozbiórki budynków, które nadawały
się jeszcze do ocalenia.
W Bytowie rozebrano wówczas większość zrujnowanych budynków w centrum
miasta. Dotyczyło to głównie północnej pierzei ul. Wojska Polskiego, część
południowej pierzei tejŜe ulicy w sąsiedztwie d. kościoła św. Katarzyny, całego
zachodniego kwartału przyrynkowego oraz południowej pierzei ul. Jana Pawła II na
wschód od kościoła św. Katarzyny.
Pod koniec lat sześćdziesiątych rozebrano równieŜ zachowane mury obwodowe
kościoła św. Katarzyny pozostawiając jedynie wieŜę. Wyburzono takŜe pojedyncze
budynki w południowej pierzei ul. Wojska Polskiego od ul. Wąskiej.
W okresie tym przy braku odpowiednich zapisów planistycznych nastąpiło
zatarcie zabytkowego układu urbanistycznego w terenie.
Na uporządkowany z ruin teren miasta lokacyjnego bez poszanowania lokalnej
tradycji architektonicznej, nie respektując historycznie wykształconej linii zabudowy,
wprowadzono rozproszone budownictwo wielorodzinne w formie typowej dla
powojennych budynków mieszkalnych. Taki stan rzeczy stworzył dla miasta
niekorzystne konsekwencje, gdyŜ rozbito wówczas wartość starego układu
urbanistycznego przestrzeni kulturalnej, zastępując go zwykłym osiedlem
mieszkaniowym typowym dla tamtego okresu.
Ten przykład złamania zasad konserwatorsko – urbanistycznych, które powinny
obowiązywać w uzupełnieniu zabytkowych centrów miast moŜna odnieść równieŜ w
stosunku do zabudowy bloku pomiędzy ulicami: Stobnicką, Szeroką i Śródmiejską, a
takŜe do kwartału między ulicami Podzamcze i Jana Pawła II na wschód od kościoła
św. Katarzyny.
Na początku lat siedemdziesiątych pobudowano nadto w naroŜniku ul. Wąskiej i
Wojska Polskiego, mało interesujący w bryle i uproszczony w elewacji budynek
pawilonu restauracyjnego.
W odniesieniu do stopnia zachowania zespołu miejskiego architektury
mieszczańskiej Bytowa z końca XVIII, XIX i pierwszej ćwierci XX wieku, która
przetrwała w zabytkowym centrum, przyjmuje się, Ŝe jej stan techniczny w wielu
przypadkach pozostawia wiele do Ŝyczenia i wymaga powaŜnych remontów.
Pozostaje to w związku z zaniedbaniami legislacyjno – koncepcjonalnymi minionego
37
okresu i ogólnym brakiem funduszy na remonty kapitalne zdekapitalizowanego
historycznego zasobu mieszkaniowego.
Obecnie najlepiej zachowane są: średniowieczny zamek krzyŜacki,
zaadaptowany na Muzeum Zachodnio – Kaszubskie, gotycka wieŜa kościoła św.
Katarzyny wraz z zabezpieczonymi fundamentami załoŜenia świątyni w formie trwałej
ruiny, XVII wieczny kościół św. Jerzego oraz eklektyczny kościół św. Katarzyny.
Ocena zabytkowego zespołu miejskiego.
W Studium Historyczno – Urbanistycznym dla miasta Bytowa sformułowano
następujące wnioski w stosunku do stopnia zachowania zabytkowego zespołu
miejskiego:
• Zniszczone zostały w znacznej części zasoby budowlane w tym zabytkowe i
wartościowe budynki mieszkalne zastane w formie zrujnowanej, które
kwalifikowały się do odbudowy, adaptacji i dalszego uŜytkowania;
• W wyniku nieodpowiedzialnych działań planistycznych i budowlanych
zniekształceniu, a w przypadku północnego kwartału zabudowy centrum
całkowitemu zatarciu uległa pierwotna, średniowieczna i nowoŜytna koncepcja
przestrzenna. W to miejsce nie wprowadzono nowych wartości
kompozycyjnych, a ponadto zakłócono moŜliwość prawidłowego odczytania
historycznych relacji przestrzennych w tych wnętrzach urbanistycznych, które
zachowały się w obrębie lokacyjnego centrum;
• ObniŜeniu uległy wartości tkwiące w krajobrazie kulturowym miasta
szczególnie na przykładzie historycznego kontekstu zamku i miasta
lokacyjnego;
• Naruszeniu uległa sprawność funkcjonalna istniejącego organizmu miejskiego
przez ograniczenie funkcji rynku i północnego kwartału ul. Wojska Polskiego
oraz wyeliminowanie potencjalnych zasobów handlowych lub kulturotwórczych
kwartału zachodniego;
• Zmarnotrawieniu uległy środki materialne zainwestowane w tandetne i
nieudane kubatury;
• ObniŜa się standard Ŝycia mieszkańców centrum miasta.
W sferze pozytywnych ocen wyodrębniono następujące fakty:
• Miasto zachowało dawną strukturę o zróŜnicowanej wartości indywidualnej w
obrębie historycznego układu w około 40%. Bytów jest miastem, które w
kontekście z zamkiem prezentuje mimo wszystko wyraźne walory historyczne i
kompozycyjne. Wymaga jednak wielu konsekwentnie przeprowadzonych
działań w sferze urbanistycznej i architektonicznej, aby uratować naruszone
wartości kulturowo – krajobrazowe;
• Odbudowano z ruin zamek bytowski adaptując go na instytucje kulturotwórcze
(muzeum, biblioteka) i słuŜące obsłudze ruchu turystycznego (hotel,
restauracja). Wieloletnim staraniem słuŜb konserwatorskich przywrócono
zamkowi jego walory przestrzenne i zabytkowe, eliminując późne,
dysharmonizujące nawarstwienia. Sylweta zamku ma niezwykłe znaczenie w
panoramie identyfikującej miasto.
• Zachowano rozluźnioną zabudowę willową w dzielnicy Nowy Bytów oraz w
rejonie ul. Miłej, a wprowadzoną w te dzielnice zabudowę jednorodzinną
dostosowano skalą i charakterem do klimatu starszej architektury.
38
WaŜnym czynnikiem pośrednim dla zachowania zasobu historycznego Bytowa
będzie budowa obwodnicy miasta i zmiana ruchu wewnętrznego. W chwili obecnej
przez centrum miasta odbywa się intensywny ruch tranzytowy w kierunku Gdańska,
Chojnic i Słupska. Brak jest równieŜ wystarczającej liczby miejsc postojowych,
ciągów spacerowych i ścieŜek rowerowych.
Pod szczególną ochroną archeologiczną, ze względu na prawdopodobne relikty
osadnictwa przedlokacyjnego, powinno być wzgórze z kościołem św. Jerzego z
pięknym starym drzewostanem oraz park miejski obejmujący swoim zasięgiem teren
po dawnych cmentarzach: katolickim i ewangelickim. Ślady po istnieniu cmentarzy
bytowskich, jako pamięć po wielokulturowym charakterze miasta powinny przetrwać
dla przyszłych pokoleń.
Niekorzystny w chwili obecnej stan rzeczy, złagodzić ma przyjęta i wdraŜana
aktualnie przez Radę Miejską Bytowa Uchwała Nr XVII/141/2004 z dnia 28 kwietnia
2004 roku w sprawie przyjęcia programu „Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”, gdzie
ustalono zasady zagospodarowania i zakres niezbędnych prac przewidzianych do
przeprowadzenia w zabytkowym centrum Bytowa
4.2. UWARUNKOWAMIA
WEWNĘTRZNE
WYNIKAJĄCE
ZE
STRATEGII ROZWOJU SPOŁECZNO – GOSPODARCZEGO
MIASTA
W strategii rozwoju społeczno – gospodarczego stwierdza się, Ŝe: zachowane
dziedzictwo kulturowe, bogata historia, unikatowe stanowiska archeologiczne, dobre
połoŜenie i skomunikowanie oraz wybitne walory krajoznawcze z zachowanymi
naturalnymi krajobrazami, znaczny odsetek lasów i wód powierzchniowych stanowią
dobre warunki do rozwoju wszelkich form wypoczynku i lecznictwa klimatycznego
oraz rekreacji. Wybitne walory przyrodnicze i kulturowe wyznaczają temu obszarowi,
jako jedną z podstawowych funkcji – turystykę.
Do głównych atutów gminy, strategia zalicza:
• walory przyrodniczo – krajobrazowe;
• aktywne zintegrowane społeczeństwo.
Do głównych słabości gminy, zalicza:
• problemy komunikacyjno – drogowe spowodowane złym stanem dróg oraz
brakiem wielu potrzebnych połączeń kolejowych;
• wysokie bezrobocie ogniskujące się wśród młodzieŜy oraz strukturalne
wśród byłych pracowników PGR.
Za najbardziej istotną szansą rozwojową Gminy uznaje się moŜliwość wspólnego
działania na wielu obszarach wkomponowanych w tradycję, dorobek kulturalny i
potencjał turystyczny i promocyjny regionu a w szczególności Kaszub.
Za główne zagroŜenie dla społeczności:
• bezrobocie w całym regionie i okolicznych gminach;
• niestabilne prawo w obszarze samorządu terytorialnego, powodujące
trudności w planowaniu inwestycji.
Wizja rozwoju gminy do 2015 roku zakłada, Ŝe:
39
1. Liczba ludności Gminy Bytów będzie wynosiła około 25 tys. osób, w tym 20.000 w
mieście i około 5.000 na terenach wiejskich;
2. Stan środowiska przyrodniczego ulegnie znacznej poprawie, dzięki inwestycjom w
proekologiczną infrastrukturę techniczną, oraz wzrost świadomości ekologicznej
mieszkańców i turystów;
3. Głównymi źródłami dochodów mieszkańców Gminy będą: praca najemna,
nakładcza, drobna wytwórczość, oraz działalność gospodarcza na własny
rachunek - małe zakłady produkcyjne, handel, agroturystyka, usługi związane z
obsługą ruchu turystycznego (gastronomia, motele, itp.), ekologiczne i
specjalistyczne rolnictwo (warzywnictwo, sadownictwo, itp.);
4. Liczba gospodarstw rolnych zmniejszy się do ok. 50 – 100 specjalistycznych o
duŜej powierzchni. Małe gospodarstwa będą pracowały na potrzeby własne,
okolicznych mieszkańców oraz agroturystyki;
5. Rozwój gospodarczy Gminy, szczególnie w obszarze MSP i turystyki umoŜliwi
zwiększenie zasilania budŜetu i zwiększenie finansowania zadań własnych gminy.
W strategii określono następujące cele strategiczne do osiągnięcia w perspektywie
2015 roku:
I. Osiągnięcie zadawalającego stanu infrastruktury technicznej poprzez:
• Budowę nowej obwodnicy miasta oraz modernizację i remonty istniejących
dróg wojewódzkich, powiatowych oraz gminnych;
• Utrzymanie istniejących połączeń kolejowych oraz utworzenie
bezpośredniego połączenia z Gdańskiem.
II. Rozwój turystyki wraz z promocją walorów gminy poprzez:
•
•
•
•
•
•
•
Rozbudowę i modernizację bazy turystycznej i sportowo rekreacyjnej na
wysokim poziomie;
Stworzenie sprzyjających warunków do rozwoju innych usług
obsługujących ruch turystyczny;
Utworzenie z Bytowa Centrum Turystycznego dla okolicznych gmin;
Dynamiczną promocję gminy w ośrodkach wielkomiejskich i turystycznych
w obszarze ok. 100 km jako miejscowości wartej odwiedzin nawet
jednodniowych;
Intensywne kształcenie w zakresie turystyki;
Rozbudowę bazy turystyczno wypoczynkowej
Rewaloryzację historycznego układu architektonicznego i urbanistycznego
śródmieścia miasta.
III. Tworzenie warunków dla rozwoju lokalnego biznesu i przyciągania inwestorów
zewnętrznych poprzez:
• Zapewnienie bezpieczeństwa dla prowadzenia działalności gospodarczej
na terenie Gminy oraz ochrony majątku mieszkańców i przyjezdnych;
• Promocję gminy jako obszaru atrakcyjnego dla potencjalnych inwestorów;
• Stworzenie warunków formalno-prawnych (szybkie ścieŜki inwestycyjne,
system ulg w podatkach lokalnych) i infrastrukturalnych dla potencjalnych
inwestorów;
• Tworzenie wizerunku Bytowa jako miasta przyjaznego dla inwestorów.
40
IV. Restrukturyzacja i przygotowanie rolnictwa do integracji z Unią Europejską
poprzez:
• Wspieranie rozwoju agroturystyki i rozwoju rolniczych gospodarstw
specjalistycznych;
• Przedstawienie kompleksowej oferty alternatywnych miejsc pracy dla
rolników;
• Promocję i rozwój rolnictwa ekologicznego.
V. Poprawa jakości Ŝycia mieszkańców gminy poprzez:
•
Zapewnienie rozwoju organizacji kulturalnych i innych pozarządowych
organizacji dla budowania więzi społecznych i zachowania toŜsamości
kulturowej.
VI. Dalsza poprawa stanu środowiska przyrodniczego oparta na współpracy
międzynarodowej i międzyregionalnej poprzez:
•
•
•
•
•
Opracowanie lokalnej Agendy 21- programu ochrony środowiska według
zaleceń konferencji z Rio de Janeiro;
Pozyskiwanie środków pomocowych na ochronę środowiska;
Nie dopuszczanie do lokalizacji inwestycji uciąŜliwych dla środowiska;
Poprawa estetyki wsi, domostw wraz z otoczeniem;
Nawiązanie partnerskich stosunków z gminami z obszaru Unii
Europejskiej.
W strategii zdefiniowano nową misję gminy:
Bytów – lider Pojezierza Kaszubskiego, atrakcyjny dla zamieszkania i dla
turystów, otwarty na nowe pomysły i przedsięwzięcia, silne centrum administracyjno
– gospodarcze.
4.3. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE WYNIKAJĄCE ZE STUDIUM
UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO MIASTA
Wyciąg z Uchwały Nr XLII/303/2002 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 12 czerwca
2002 roku w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Bytów” dotyczący ochrony dziedzictwa
kulturowego i zabytków.
Dla realizacji Gminnego Programu Ochrony Zabytków istotnym wyznacznikiem są
zapisy zawarte w dokumencie gminnym określającym w sposób ogólny planowany
sposób zagospodarowania całego terytorium gminy, zawierający informacje o
połoŜeniu przeznaczonych pod zabudowę obszarów, przebiegu głównych szlaków
komunikacyjnych, terenów chronionych itp.
W studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i
miasta Bytowa wymieniono zagroŜenia środowiskowe, wśród których najwaŜniejsze
dla ochrony krajobrazu kulturowego to:
41
•
•
•
•
•
•
teren eksploatacji iłów w Niezabyszewie - degradacja powierzchni ziemi i
krajobrazu;
składowisko odpadów w SierŜnie - powierzchnia całkowita obiektu 7,39 ha, z
czego składowisko 5,15 ha, występuje tu mogilnik / zbiornik na odpady
niebezpieczne/; stan zabezpieczenia środowiska to folia /ogrodnicza/ i
piezometry; wokół składowiska występuje potencjalna strefa zagroŜenia
sanitarnego, której rzeczywiste wyznaczenie wymaga stosownych badań
szczególnych w zakresie zanieczyszczenia powietrza /monitoring wód
podziemnych jest prowadzony/; w projekcie i realizacji kompostownia i hala
segregacji odpadów;
nieskanalizowane tereny zabudowy wsi i miasta Bytowa - zagroŜenie dla
czystości wód podziemnych i powierzchniowych /projektowane stopniowe
skanalizowania/;
dzikie wysypiska i wyrobiska w gminie i mieście;
zanieczyszczone wody powierzchniowe - j. Mądrzechowskie /nadmiernie
zanieczyszczone, 1994 r. PIOŚ/, rzeka Boruja /nadmiernie zanieczyszczona od
Niezabyszewa do połączenia z Bytową w Bytowie/, 1998 r. PIOŚ, /rzeka Bytowa
/III klasa czystości poniŜej j. Mądrzechowskiego i poniŜej Bytowa oraz
nadmiernie zanieczyszczona poniŜej Gostkowa, 1998 r. PIOŚ/;
linie wysokiego napięcia 220 kV i 110 kV - ingerencja w krajobrazie i źródło
promieniowania elektromagnetycznego / pas terenu odpowiednio 44 m dla linii
220 kV i 24 m dla linii 110 kV, gdzie natęŜenie pola elektrycznego jest większe
od 1 kV;
Studium charakteryzuje stan zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy
Bytów w następujący sposób:
•
•
•
•
•
•
•
Ośrodkiem dominującym, centralnie połoŜonym jest miasto Bytów;
Doskonałe powiązanie miasta z gminą zapewnia promienisty układ dróg / droga
krajowa, drogi wojewódzkie i powiatowa;
Miasto pełni funkcje siedziby powiatu, regionalnego węzła drogowego,
ponadlokalnego, ośrodka turystyki, obsługi ludności oraz przemysłu;
Istniejący promienisty układ dróg, oprócz waloru dobrych powiązań
komunikacyjnych z gminą – jest głównym problemem dalszego rozwoju miasta,
ze względu na obciąŜenia centralnego obszaru ruchem samochodowym.
Stopień zagroŜeń i uciąŜliwości jest podstawą do szukania szybkich i
efektywnych rozwiązań;
Obszar łączny gminy i miasta wynosi 19.744 ha, z tego miasto obejmuje tereny
o powierzchni 872 ha. JuŜ obecnie część miasta / Osiedle Nowy Bytów/ rozwija
się na obszarze gminy. Sytuacja ta oraz potrzeba zabezpieczenia dalszych
terenów rozwojowych dla miasta wymaga analizy jego granic;
Ludność gminy skupiona jest w 33 róŜnej wielkości miejscowościach. Na
obszarze tym wykształciły się ośrodki, w których koncentrują się usługi dla
ludności. NaleŜą do nich wsie Gostkowo, Pomysk Wielki, Niezabyszewo,
Rekowo, Udorpie i Ząbinowice;
Obszar gminy stanowią w 38,5 procentach lasy a w 48,3 procentach grunty
rolne. Na 7.552 ha gruntów ornych przypada 1.949 ha czyli 25,8% łąk i
pastwisk. Brak gruntów rolnych wysokich klas. Klasy III to tylko 194 ha.
42
Natomiast grunty klasy IV stanowią 48,8% powierzchni, klasy V 29,8% i klasy VI
18,8%gruntów ornych.
Stwierdza się równieŜ, Ŝe gmina posiada małokorzystne warunki dla intensywnej
produkcji rolnej, lecz są sprzyjające warunki na rozwój agroturystyki i róŜnych form
działalności gospodarczej.
W Studium określono sześć celi rozwoju, z których najwaŜniejsze dla zachowania,
rozwoju i promocji i dziedzictwa kulturowego regionu to:
Osiągnięcie zadawalającego stanu infrastruktury technicznej poprzez:
• budowę obwodnicy miasta
1.
•
•
•
Rozwój turystyki wraz z promocją gminy poprzez:
utworzenie z Bytowa Centrum Turystycznego dla okolicznych gmin;
rozbudowę bazy turystyczno – wypoczynkowej;
rewaloryzację historycznego układu architektonicznego i urbanistycznego
śródmieścia miasta.
2. Tworzenie warunków dla rozwoju lokalnego biznesu i przyciągania inwestorów
zewnętrznych poprzez:
• tworzenie wizerunku Bytowa jako miasta przyjaznego dla inwestorów.
3. Dalsza poprawa stanu środowiska przyrodniczego oparta na współpracy
międzynarodowej i międzyregionalnej.
• opracowanie lokalnej Agendy 21 – programu ochrony środowiska według zaleceń
konferencji z Rio de Janerio;
• nie dopuszczenie do lokalizacji inwestycji uciąŜliwych dla środowiska;
• poprawa estetyki wsi, domostw wraz z otoczeniem.
Ustalono równieŜ
realizacyjnych:
następujące
funkcje
wiodące,
będące
podstawą
działań
A. miasto:
• ośrodek administracyjny miasta i powiatu;
• ponadlokalny ośrodek usługowy;
• regionalny węzeł drogowy;
• centrum obsługi turystyki dla otaczających gmin;
• ośrodek turystyczny o znaczeniu krajowym;
• ośrodek kulturalny Kaszub Zachodnich;
• ośrodek drobnego przemysłu i róŜnorodnych działalności gospodarczych
niekonfliktowych ze środowiskiem przyrodniczym.
B. gmina:
• obszar ekologicznego rolnictwa i gospodarstw specjalistycznych, niekonfliktowych
ze środowiskiem przyrodniczym;
• obszar rozwoju agroturystyki oraz drobnych form działalności gospodarczej;
• rejon Rekowa oraz rejon Dąbie – jezioro Jeleń – obszarami wysoko
standardowych obiektów i urządzeń turystycznych;
• obszar proekologicznej gospodarki leśnej;
43
•
wsie Gostkowo, Pomysk Wielki, Niezabyszewo, Rekowo, Udorpie i Ząbinowice
lokalnymi ośrodkami obsługi ludności.
Studium ustala
zagospodarowania:
następujące
strefy polityki
przestrzennej
i
kierunki
ich
1. Strefa przestrzeni przyrodniczych, która obejmuje wszystkie zasoby przyrodnicze
miasta i gminy:
a) Jeziora, rzeki, cieki wodne;
b) Lasy;
c) Projektowany park leśny;
d) Projektowane zalesienia;
e) Szuwary, zarośla, mokradła;
f) Przyrodnicze przestrzenie otwarte;
g) Ogrody działkowe i rekreacyjne;
h) System zieleni miasta Bytowa;
i) Zieleń parków i cmentarzy.
2. Strefa rolniczej przestrzeni produkcyjnej.
3. Strefa turystyki i sportu:
a) Turystyka
Ustalono, Ŝe koncentracja zagospodarowania turystycznego nastąpi w dwóch
rejonach:
I w rejonie Dąbie – jezioro Jeleń;
II w rejonie Rekowa.
b) Sport.
4. Strefa zabudowy:
A.
Miasto:
W celu zapewnienia rozwoju miasta w sposób zrównowaŜony, ustalono strukturę
przestrzenną, składającą się z następujących części:
a) Centralny zespół wielofunkcyjny – obejmujący Stare Miasto i tereny bezpośrednio
z tym terenem związane. Tu funkcjonować będzie centrum usługowe miasta. W
obrębie tego obszaru wyznacza się dwa ciągi na pasaŜe handlowo-usługowe,
oparte o ruch pieszy;
b) Zespoły zabudowy mieszanej wielorodzinnej, jednorodzinnej oraz usługowej.
Obejmują one obszary osiedli Gdańskiego, Kaszubskiego, Słoneczna, Pochyła i
teren pomiędzy ulicami Lęborska i Mickiewicza;
c) Zespoły zabudowy jednorodzinnej i usługowej. Obejmują one osiedla
adaptowane: Konstytucji 3 Maja, Nowy Bytów, Rzepnica, Leśna i tereny połoŜone
w rejonie ulicy Bydgoskiej oraz dwa osiedla: na kierunku zachodnim / Szarych
Szeregów/ i na kierunku wschodnim / Mądrzechowskie/;
d) Zespoły zabudowy jednorodzinnej i nieuciąŜliwych form działalności
gospodarczej. Obejmują one adaptowane tereny w rejonie ulicy Szarych
Szeregów oraz projektowane przy nowym osiedlu Mądrzechowskim;
e) Zespoły nowoprojektowane mają na celu stworzenie warunków na uzyskanie
miejsc pracy w osiedlach mieszkaniowych oraz umoŜliwienie właścicielom
łączenia na jednej działce domu jednorodzinnego i zakładu;
f) Zespół zabudowy rezydencjonalnej. Tworzy się zespół w północno – w
wschodniej części miasta w połączeniu z terenami rekreacyjnymi;
44
g) Zespoły terenów pod przemysł, bazy składowe i transportowe. Adaptuje się
zespoły tych terenów przy ul. Lęborskiej oraz Miasteckiej i pojedyncze obiekty
przy ul. 1 Maja oraz przy terenach stacji kolejowej.
B.
Gmina:
Podstawą określenia stref zabudowy w obrębie gminy są istniejące zespoły
zabudowy i ich funkcje. Podstawową formą są zespoły zabudowy jednorodzinnej,
zagrodowej i usługowej – tworzące tereny zwartej zabudowy poszczególnych wsi.
Obowiązuje ścisłe przestrzeganie zasad ochrony środowiska i zdrowia ludzi.
W studium określa się takŜe ochronę i kształtowanie środowiska otuliny parku
krajobrazowego, jako Obszar Chronionego Krajobrazu obejmującego obszar całej
gminy i miasta Bytów.
Określa się równieŜ uwarunkowania w zakresie ochrony przyrody i ekologii.
W studium kreślono równieŜ niezbędne strefy ochrony konserwatorskiej, formy
ochrony oraz tryb postępowania:
strefa A - pełna ochrona konserwatorska / obiekt wpisany lub wnioskowany do
wpisania do rejestru zabytków – wymagane uzyskanie od Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków:
a/ wytycznych do projektowania;
b/ uzgodnienia koncepcji i projektu technicznego;
c/ zezwolenia na realizację.
strefa W - ścisła ochrona archeologiczna / obiekt wpisany do rejestru zabytków –
wymagania:
a/ zakaz wprowadzania wszelkich zmian bez szczegółowych badań
archeologicznych;
b/ badania archeologiczne wymagają programu zatwierdzonego przez
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;
c/
dopuszczalne zmiany w zagospodarowaniu określa konserwator zabytków.
strefa B - ochrona konserwatorska układów przestrzennych i zespołów
zabudowy - wymagania:
a/ opracowanie projektu z uwzględnieniem historycznej kompozycji urbanistycznej i
bryły budynków, restauracji i modernizacji obiektów historycznych likwidacji obiektów
dysharmonizujących;
b/ uzgodnienia projektu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
strefa K - ochrona historycznego krajobrazu - wymagania:
a/
pełna ochrona elementów historycznego krajobrazu;
b/ wprowadzenie zmian, wynikających z sytuacji szczególnych, wymaga uzgodnienia
z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
strefa OW - obserwacji archeologicznej: - wymagania:
a/ zgłaszanie do Wojewódzkiego Konserwatora zabytków wszelkich prac ziemnych w
celu ustalenia konieczności wykonania badań archeologicznych lub ustalenia zasad
obserwacji archeologicznej;
b/ wstrzymanie robót ziemnych w przypadku natrafienia na obiekty historyczne lub
archeologiczne i zgłoszenie Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków.
45
strefa E - ekspozycji
- wymagania:
a/ zakaz wprowadzania zabudowy i zagospodarowania, które mogą ograniczyć
wgląd w obiekty eksponowane;
b/ uzgodnienia z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków moŜliwości wprowadzenia
zmian, wynikających z sytuacji szczególnych.
Strefy konserwatorskie obejmują następujące tereny i obiekty:
A/ gmina
strefa A
- kościoły w Pomysku Wielkim, Niezabyszewie i Rekowie;
- muzeum w Płotowie;
strefa W
- obiekty archeologiczne w północnej części obrębu Udorpie i południowo wschodniej części obrębu Pomysk Wielki;
strefa B
- układy przestrzenne następujących wsi: Gostkowo, Pomysk Wielki, Pomysk Mały,
Niezabyszewo, Udorpie, Sierzno, Rekowo, Ząbinowice;
- nieczynny dworzec w Pomysku Małym.
strefa K
- nieczynna linia kolejowa przecinająca obszar gminy;
- historyczne cmentarze w Gostkowie / 2/, Pomysku Wielkim, Pomysku Małym,
Dąbiu, Niezabyszewie / 3/, Płotowie, Rekowie, Mokrzyniu, Udorpiu, Sierznie i w
Ząbinowicach;
- park dworski w Gostkowie.
strefa OW
- obszary obejmujące wieś i otoczenie jeziora w Niezabyszewie oraz zespół
miejscowości Rekowo – Płotowo z otoczeniem;
- ustalone lokalizacje w następujących obrębach: Gostkowo, Dąbie, Świątkowo,
Pomysk Wielki, Pomysk Mały, Rzepnica, Mądrzechowo, Mokrzyń, Ząbinowice,
Udorpie, Niezabyszewo.
strefa E
- zachodni i południowy brzeg jeziora Niezabyszewskiego /ochrona ekspozycji
zabudowy wsi/.
B/ miasto:
strefa A
- obejmuje zamek i jego otoczenie;
- kościół św. Jerzego z otoczeniem;
- historyczny most kolejowy nad Borują.
strefa B
– obszar miasta lokacyjnego z przedmieściami o formie przestrzennej powstałej w
końcu XIX i na początku XX wieku;
- zespół zabudowy u zbiegu ulic Kochanowskiego i Sikorskiego;
- zespół zabudowy starego dworca.
46
strefa K
- obejmuje wszystkie cmentarze historyczne: Nad Borują, przy ulicy Derdowskiego,
przy ul. Gdańskiej i przy ul. Miłej;
- tereny nieczynnej linii kolejowej.
strefa OW
- obejmuje obszar Starego Miasta oraz następujące lokalizacje przy ul. Miasteckiej,
na wschód od ul. J. Styp – Rekowskiego / 2/ w rejonie jeziora Jeleń / 11 stanowisk/.
strefa E
- wokół zamku – obejmująca obustronnie ulice 1 Maja, wolności, Podzamcze;
- obszar wglądu z drogi z kierunku Słupska na panoramę miasta obejmującą
południową część miasta lokacyjnego wraz z zamkiem i jego najbliŜszym
otoczeniem.
Na obszarze miasta i gminy wszelkie działania związane z obiektami wpisanymi do
rejestru, niezaleŜnie od ich połoŜenia w stosunku do stref konserwatorskich,
wymagają wytycznych i uzgodnień oraz stosownych decyzji Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków.
Elementy toŜsamości
Określa się następujące elementy toŜsamości:
A/ miasta:
- zamek, kościoły św. Jerzego i św. Katarzyny, Stare Miasto z wieŜą pokościelną i
reliktami murów d. kościoła św. Katarzyny, most nad rzeką Borują, jezioro Jeleń,
rzeka Bytowa oraz wiadukt kolejowy;
B/ gminy:
- jeziora lobeliowe, kościoły w Pomysku Wielkim i Niezabyszewie, układy
przestrzenne wsi Niezabyszewo, Sierzno, Rekowo, Pomysk Wielki i Gostkowo z
obiektami architektury regionalnej, wszystkie historyczne cmentarze oraz Góra
Siemierzycka.
Ustala się, Ŝe wszystkie elementy toŜsamości podlegają szczególnej ochronie jako
dokumenty dziedzictwa ziemi bytowskiej. Obowiązuje zakaz działań, które mogą
obniŜać ich wartość lub je zdeformować. Elementy toŜsamości naleŜy eksponować
przy promocji walorów miasta i gminy.
Ustala się, Ŝe wszystkie elementy toŜsamości podlegają szczególnej ochronie jako
dokumenty dziedzictwa ziemi bytowskiej. Obowiązuje zakaz działań, które mogą
obniŜać ich wartość lub je zdeformować. Elementy toŜsamości naleŜy eksponować
przy promocji walorów miasta i gminy.
Zasady kształtowania krajobrazu kulturowego
Dla zachowania ciągłości historycznej oraz więzi miejsca, przy realizacji nowej
zabudowy oraz modernizacji istniejącej, naleŜy nawiązać do obiektów trwale
związanych z miastem i gminą.
W obrębie Starego Miasta i w jego otoczeniu naleŜy zabudowę uzupełniać wg zasad
retrowersji.
W obrębie gminy obowiązuje przestrzeganie zasad kształtowania architektury w
oparciu o wykonane opracowania i studia związane z architekturą Kaszub w tym
uwzględnienie wyników konkursów architektonicznych.
Ustala się, Ŝe zabudowa jednorodzinna oraz letniskowa realizowana będzie jako
parterowa z poddaszem uŜytkowym, zamknięta dachami wysokimi, z pokryciem z
47
dachówki lub materiałów dachówko-podobnych. Odstępstwo od tej zasady moŜe
dotyczyć wydzielonych zespołów, dla których wykonane będą studia krajobrazowe
uzasadniające inne rozwiązania.
4.4. UWARUNKOWANIA WEWNĘTRZNE WYNIKAJĄCE
Z MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO ŚRÓDMIEŚCIA BYTOWA
Wyciąg z Uchwały Nr XIII/116/95 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 26 listopada 1999
roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania śródmieścia Bytowa.
I. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania śródmieścia Bytowa w
zakresie ochrony konserwatorskiej.
Strefa „A” – pełnej ochrony historycznej struktury przestrzennej.
Strefą objęto dwa obszary: zespół zamkowy (zamek ze wzgórzem i fosami), oraz
teren domniemanego grodziska wczesnośredniowiecznego (z d. kościołem św.
Jerzego i dawnym cmentarzem ewangelickim). Granice strefy obejmują teren
wyraźnie wyodrębniający się i tworzący samodzielny układ przestrzenny.
Na obszarze strefy:
• zakazana jest wszelka działalność budowlana nie związana z konserwacją
zlokalizowanych tam obiektów zabytkowych;
• ewentualna wycinka starodrzewia moŜe być wykonana tylko w przypadku choroby
drzewa, lub gdy jego stan techniczny moŜe zagraŜać obiektowi zabytkowemu;
• naleŜy dąŜyć do porządkowania dziedzińca i terenu wokół zamku zgodnie z
wytycznymi konserwatorskimi prowadząc restaurację i konserwację zachowanych
elementów zabytkowych terenu – bastionu i fos;
• zachowanie istniejącej funkcji kulturalno – turystyczno – usługowej dla zamku i
sakralnej dla d. kościoła pod wezwaniem św. Jerzego.
Strefa „B” – strefa zachowanych elementów zabytkowych.
Strefą tą objęto obszar miasta lokacyjnego z przedmieściami, których obecna forma
przestrzenna została uformowana w końcu XIX i na początku XX wieku.
W granicach strefy:
• NaleŜy zachować istniejący układ komunikacyjny (z wykorzystaniem do ruchu
kołowego, pieszo – jezdnego, pieszego);
• Wszelką działalność inwestycyjno – budowlaną naleŜy prowadzić w uzgodnieniu i
przy aprobacie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków;
• Wszelkie prace budowlane obiektów wpisanych do rejestru zabytków moŜna
wykonywać po uzyskaniu zezwolenia WKZ, natomiast budynków i budowli w
ewidencji konserwatorskiej – po uzgodnieniu z WKZ zakresu i sposobu
wykonywania prac;
• Nową zabudowę dostosować do historycznej kompozycji urbanistycznej stosując
odpowiednią skalę i formę obiektów projektowanych;
• Wypełnianie zabudową obszaru miasta lokacyjnego powinno odbywać się według
zaznaczonych linii zabudowy.
48
Strefa „E” – strefa ekspozycji zespołu zabytkowego.
Strefę wyznaczono dla dwóch obszarów:
a. wokół zamku – obejmującą obustronnie ulice: 1 Maja, Wolności, Podzamcze;
b. obszar wglądu z drogi do Słupska na panoramę miasta obejmującą południową
część miasta lokacyjnego wraz z zamkiem i jego najbliŜszym otoczeniem.
W granicach:
• strefy „a” – dopuszczona jest zabudowa kubaturowa o maksymalnej wysokości
dwu kondygnacji z dachem w formie łamanej – opracowanie koncepcyjne
powinno być wykonane na podstawie wytycznych konserwatorskich, a projekt
przed zatwierdzeniem powinien uzyskać akceptację WKZ;
• strefy „b” – dopuszczalna jest działalność budowlana, jednak tak formowana i
lokalizowana przestrzennie, aby nie zakłócić harmonii tego wycinka krajobrazu;
• strefy „a” i „b” naleŜy unikać i dąŜyć do likwidacji wszelkich budowli inŜynierskich
typu maszty, słupy linii energetycznych, samych linii i nie dopuszczać do nowych
tego typu lokalizacji w granicach strefy i w bliskim jej sąsiedztwie.
Strefa „W” – bezwzględnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej.
W strefie „W” bezwzględnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej, ustala się
zakaz wykonywania jakichkolwiek prac ziemnych, budowlanych, czy porządkowych
bez zgody potwierdzonej decyzją wydaną przez WKZ.
Strefa „OW” – względnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej.
W strefie „OW” względnej ochrony archeologiczno – konserwatorskiej, ustala się
konieczność
przeprowadzenia
wyprzedzających
archeologicznych
badań
ratowniczych dla wszystkich inwestycji lokalizowanych w strefie w zakresie
określonym inwestorowi zezwoleniem wydanym przez WKZ.
Strefa „O” – obserwacji archeologicznej.
W strefie „O” obserwacji archeologicznej, ustala się konieczność nadzoru
archeologicznego i badań ratowniczych w zakresie określonym inwestorowi
zezwoleniem wydanym przez WKZ po fakcie zarejestrowania na obszarze
przeznaczonym
pod
zainwestowanie
reliktów
archeologicznych
bądź
architektoniczno – archeologicznych.
W planie miejscowym ustala się równieŜ szczegółowe wytyczne i postulaty
konserwatorskie:
• Obiekty w rejestrze – do bezwzględnego zachowania, wszelkiego rodzaju prace
mogą być prowadzone po uzyskaniu decyzji WKZ zezwalającej na ich wykonanie;
• Obiekty w ewidencji konserwatorskiej – obiekty architektury i urbanistyki – zakres
i sposób prowadzenia prac remontowych uzgadniać z WKZ;
• Ulice w granicach miasta lokacyjnego – zachować bez zmian gabaryty i kierunki,
wykorzystywać jako jezdne, pieszo – jezdne, piesze;
• W granicach miasta lokacyjnego nowe obiekty lokować wzdłuŜ wyznaczonych linii
zabudowy (regulacyjnych).
II. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania śródmieścia Bytowa w
zakresie ochrony środowiska.
49
Plan ustala, Ŝe główny trzon systemu zieleni w mieście stanowią dwie duŜe enklawy
zieleni:
• Starodrzew otaczający zespół zamkowy;
• Zieleń wysoka otaczająca cerkiew przy ul. Parkowej (Krofeya);
• Pas zieleni wzdłuŜ przepływającej przez śródmieście miasta.
Elementami pozostałymi, wspomagającymi system jest zieleń ulic i skwerów oraz
ogródków przydomowych i terenów szkolnych.
III. Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania śródmieścia Bytowa w
zakresie kształtowania zabudowy i zagospodarowania terenu.
1. Realizacja nowej zabudowy wymaga opracowania projektów budowlanych ze
zwróceniem szczególnej uwagi na walory architektoniczne oraz kontekst
urbanistyczny i architektoniczny;
2. Wysokość nowej zabudowy od 2 do 5 kondygnacji określona indywidualnie w
ustaleniach szczegółowych. Zakaz rozbudowy istniejących obiektów polegający
na zmianie ich wysokości, jeśli ustalenia szczegółowe nie stanowią inaczej – nie
dotyczy rozbudowy polegającej na dobudowie poddasza;
3. Intensywność zabudowy, tj. stosunek powierzchni całkowitej kondygnacji
naziemnych do powierzchni terenu lokalizacji określona indywidualnie w
ustaleniach szczegółowych;
4. Dachy wielospadowe o nachyleniu od 25° - 50° z wyj ątkiem dachów
mansardowych, kalenice równoległe do pierzei (odstępstwa od zasady w
ustaleniach szczegółowych), pokrycie dachu – wskazane dachówka ceramiczna
lub cementowa barwiona w masie; odstępstwa od tej zasady w ustaleniach
szczegółowych;
5. Zabudowa indywidualnie róŜnicowana, co winno przejawiać się w:
• Indywidualnym charakterze elewacji;
• Wertykalnych podziałach odzwierciedlających historyczne podziały;
• Ryzalitach, wykuszach, rzeźbach i płaskorzeźbach;
• Kolorystyce;
• Innych elementach animacji elewacji;
• Akcentowanie w wejściach do lokali uŜytkowych i budynków mieszkalnych.
6. Budynki oznaczone jako dominanty winny zawierać elementy identyfikacji
przestrzennej.
4.5. UWARUNKOWANIA
WEWNĘTRZNE
WYNIKAJĄCE
Z UWARUNKOWAŃ OCHRONY PRZYRODY I RÓWNOWAGI
EKOLOGICZNEJ
Krajobraz kulturowy podlega ochronie ustawowej. Zgodnie z definicją jest to –
przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działalności człowieka, zawierająca
wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze:
Z troską o zachowanie tego krajobrazu dla gminy miejsko – wiejskiej stworzono
plan ochrony środowiska, którego długoterminowy cel programu sformułowany został
następująco:
50
Harmonijny, zrównowaŜony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony
środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale
równieŜ wspierają jego rozwój gospodarczy
Program zwraca uwagę m. in. na to, Ŝe teren gminy charakteryzuje się dobrymi
warunkami turystyczno – krajobrazowymi. Najcenniejszą krajobrazowo strefę stanowi
Park Krajobrazowy „Dolina Słupi”, obejmujący północną część gminy. Ponadto na
terenie gminy znajdują się cztery rezerwaty przyrody a w przyszłości planuje się
stworzenie kolejnych pięciu rezerwatów.
Na terenie gminy znajduje się największe w Polsce skupisko jezior lobeliowych
(8% ogólnej liczby tego typu jezior w kraju), będących najcenniejszym elementem
środowiska przyrodniczego w gminie Bytów.
Podkreślono takŜe rangę obiektów zabytkowych w gminie miejsko – wiejskiej
Bytów, atrakcyjnych z punktu widzenia turystyki i na krajobraz urozmaicony przez
przydroŜne krzyŜe i kapliczki.
WaŜnym aspektem walorów turystycznych jest ponadto gospodarka łowiecka
prowadzona na terenie gminy.
Program szczególnie podkreśla, Ŝe rozwój turystyki przyczyni się do zwiększenia
liczby miejsc pracy dla mieszkańców gminy zwłaszcza w sezonie letnim.
Kierunki rozwoju turystyki:
• stworzenie
warunków
rozwoju
turystyki
poprzez
odpowiednie
zagospodarowanie kompleksów leśnych, utworzenie ścieŜek rowerowych i
szlaków turystycznych; wytyczenie i oznakowanie tras turystycznokrajoznawczych wraz z budową wiat i parkingów leśnych; istotne rozszerzenie
bazy hotelarsko-gastronomicznej na obszarze gminy;
• wykorzystanie walorów turystycznych rzeki Słupi;
• udział w ponadgminnych inicjatywach;
• poprawa stanu sanitarnego środowiska przyrodniczego - zwiększenie
atrakcyjności obszaru;
• edukacja i promocja turystyczna;
• tworzenie warunków do powstania i rozwoju gospodarstw agroturystycznych
poprzez uwzględnianie gospodarstw agroturystycznych w promocji gminy;
wsparcie merytoryczne oraz prawne gospodarstw rozpoczynających
działalność w tej dziedzinie oraz częściowe wsparcie finansowe na działalność
przystosowawczą w tym kierunku.
4.6. UWARUNKOWANIA
WEWNĘTRZNE
WYNIKAJĄCE
Z PROGRAMU „REWITALIZACJI ŚRÓDMIEŚCIA BYTOWA”
Wyciąg z Uchwały Nr XVII/141/2004 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 28 kwietnia
2004 roku w sprawie przyjęcia programu „Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”
dotyczący ochrony zabytków:
Rewitalizacja jest terminem, który zazwyczaj stosuje się dla określenia
skoordynowanych procesów przestrzennych, społecznych i ekonomicznych
prowadzących do „odnowy miasta”. Rewitalizacja ma zastosowanie w odniesieniu do
istniejących przestrzeni zurbanizowanych oraz nie jest celem samym w sobie, lecz
elementem strategii społeczno – gospodarczej, prowadzącej do zapewnienia
harmonijnego i wielostronnego rozwoju miasta, poprawy warunków Ŝycia
51
mieszkańców oraz wyrównywania standardu nowych i starych
Rewitalizacja moŜe obejmować zagadnienia z zakresu:
• gospodarki przestrzennej i architektury;
• infrastruktury (technicznej, komunikacyjnej i socjalnej);
• ekologii;
• ekonomii (handel, usługi, zatrudnienie);
• spraw społecznych (rozwijanie toŜsamości, aktywizacja i
społeczna);
• kultury (m.in. ochrona zabytków).
zasobów.
integracja
Program rewitalizacji określa zadania, których realizacja przyczyni się do:
1. rewaloryzacji historycznego układu urbanistycznego śródmieścia;
2. zwiększenia atrakcyjności turystycznej miasta;
3. poprawy warunków Ŝycia mieszkańców;
4. odbudowy ładu przestrzennego poprzez przywrócenie właściwej śródmieściu,
miastotwórczej roli i znaczenia;
5. estetyzacji miasta;
6. stworzenia sprzyjających warunków dla rozwoju handlu i usług, zwłaszcza
związanych z obsługą ruchu turystycznego.
W literaturze przedmiotu uznano, Ŝe moŜliwości i potrzeba rozwoju miast „do
wewnątrz” spowodowały, Ŝe rewitalizacja stała się jednym z najwaŜniejszych
sposobów współczesnego ratowania historycznych zasobów mieszkaniowych miast
oraz bardzo trafnie odnajduje się przekształcającej się sytuacji społeczno –
politycznej Polski.
52
5. ANALIZA STRATEGICZNA SWOT
Analiza strategiczna SWOT stanowi zestawienie takich cech, jak: Strengths – silne
strony, Weaknesses – słabe strony, Opportunities – szanse, Threats – zagroŜenia.
Powszechnie stosowana jest w planowaniu przestrzennym i regionalnym oraz
programowaniu urbanistycznym, np. przy sporządzaniu strategii gminy.
Wykorzystując tą analizę, biorąc pod uwagę priorytety, cele i kierunki opracowań
planistycznych i strategicznych Bytowa, wśród dziedzin mających wpływ na jego
środowisko kulturowe naleŜy wymienić:
Atuty i szanse:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
atrakcyjne nieskaŜone środowisko naturalne (ochrona), walory przyrodniczo
– krajobrazowe, jeziora, lasy, parki krajobrazowe;
dobra infrastruktura;
dobry układ komunikacyjny z sąsiednimi gminami i miastami;
aktywni i zintegrowani mieszkańcy gminy, zasoby siły roboczej, zasoby
intelektualne mieszkańców;
duŜa ilość wolnych terenów inwestycyjnych (turystyka, usługi, handel,
drobny przemysł);
wielokulturowość i współpraca mieszkańców, lokalny patriotyzm;
bogatą historię miasta i regionu, liczne zabytki i stanowiska archeologiczne;
występowanie obiektów zabytkowych w zespołach przestrzennych;
rozwój działalności licznych organizacji, szczególnie o profilu społeczno –
kulturalnym;
działalność Muzeum Zachodnio – Kaszubskiego w Bytowie;
infrastruktura kulturalna, zamek;
lokalne centrum oświaty i kultury;
poczucie lokalnej toŜsamości i odrębności kulturowej mieszkańców;
dobrą jakość wody pitnej i jej znaczne zasoby dla celów gospodarczych;
agroturystyka;
wzrost ilości podmiotów gospodarczych działających w sferze usług;
istniejącą bazę materialną usług;
skuteczność działania samorządu;
brak obiektów szczególnie szkodliwych dla środowiska;
rzemiosło, MŚP, gospodarka;
rozwój budownictwa wielorodzinnego w ramach TBS;
rezerwę terenu na cele realizacji obwodnicy miasta;
wzrost popytu na tereny budowlane wśród przybyszów z zewnątrz;
wykorzystanie powiązań regionalnych i zagranicznych mieszkańców Kaszub
(emigracja);
atrakcyjność inwestycyjna regionu (osadnictwo, finanse, rynek kapitałowy);
atrakcyjność turystyczna regionu, tradycja, moda na agroturystykę;
dobre środowisko naturalne w gminach sąsiednich;
dobra ochrona środowiska w regionie, duŜa dąŜność gmin sąsiednich do
podejmowania wspólnych działań;
integracja z Unią Europejską.
53
Słabości i zagroŜenia:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
zły stan dróg, komunikacja (brak połączeń kolejowych);
zagroŜenie centrum miasta zjawiskiem kumulacji zanieczyszczeń;
degradacja struktury przestrzennej centrum przez tranzytowy ruch kołowy;
brak wystarczającej ilości stref ruchu spowolnionego, ścieŜek rowerowych i
tras pieszych;
zły stan techniczny obiektów zabytkowych, dekapitalizacja zabudowy w
historycznym centrum miasta;
brak inwestorów zainteresowanych rewitalizacją obiektów zabytkowych i
zabudową centrum;
zabudowa wkraczająca w tereny otwarte tworzące system ekologiczny
miasta;
brak znaczącej oferty noclegowej i gastronomicznej bazy turystycznej;
wysokie bezrobocie szczególnie na wsi, brak miejsc pracy szczególnie dla
młodzieŜy i pracowników po PGR;
brak infrastruktury kulturalno – sportowo – rekreacyjnej (basen);
wolne tempo Ŝycia;
upadający przemysł;
brak małej infrastruktury turystycznej;
Brak przestrzeni publicznej;
słabo wykształceni mieszkańcy, brak kwalifikowanych pracowników, małe
zasoby intelektualne mieszkańców;
słaba infrastruktura techniczna i komunalna na terenach wiejskich
(kanalizacja, gazyfikacja);
niska zamoŜność społeczeństwa, brak pieniędzy;
słaba nieskuteczna promocja gminy;
duŜe oddalenie od głównego ośrodka administracyjno – gospodarczego
województwa pomorskiego;
niedocenianie biznesu w prognozowaniu rozwoju;
zła polityka rolna, gospodarcza, finansowa, fiskalna państwa, niestabilne
prawo;
dobra koniunktura gospodarcza w otoczeniu gminy;
duŜa atrakcyjność turystyczna otoczenia gminy;
duŜa atrakcyjność inwestycyjna, osadnicza sąsiednich gmin;
54
6. CELE, KIERUNKI ORAZ PODZIAŁ NA OBSZARY, PROJEKTY I
ZADANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Podnoszenie prestiŜu miasta stanowi jeden z głównych priorytetów samorządu
terytorialnego. MoŜna go osiągnąć stwarzając przyjazne warunki w sferze ochrony
zabytków i środowiska kulturowego.
W Polsce w związku z wymogiem ustawowym, ustawy o ochronie zabytków i opiece
nad zabytkami, opracowywane są na szeroką skalę gminne programy ochrony
zabytków. Są one jednakŜe dopiero na etapie opracowywania, a niektóre z nich juŜ
ukończono.
W dobrze przygotowanych, wzorcowych gminnych programach wykonanych przez
Regionalne Ośrodki Badań i Dokumentacji Zabytków, jak np.: ośrodek łódzki, czy
gdański, określane tam cele strategiczne programów są reminiscencją Narodowej
Strategii Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013, Tez Krajowego Programu Ochrony
Zabytków i wypadkową programów strategicznych wojewódzkich i gminnych. DuŜą
rangę nabierają takŜe ustalenia zawarte w lokalnych miejscowych planach
zagospodarowania przestrzennego, jak równieŜ studiach uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego, a takŜe prace studialne historyczno –
urbanistyczne. Kwintesencja płynących z tych materiałów ogólnokrajowych wniosków
przeniesiona na realia opracowywanych programów gminnych, nabiera jednocześnie
cech ponadregionalnych.
W związku z powyŜszym naleŜy w gminnym programie ochrony zabytków dla
Bytowa, przyjąć następujące cele strategiczne:
A. PRIORYTETY.
Priorytet I:
Systematyczna realizacja zadań własnych gminy w zakresie opieki nad
zabytkami;
Priorytet II:
Wyeksponowanie lokalnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;
Priorytet III:
Poprawa stanu zachowania lokalnych zabytków oraz zahamowanie procesu ich
degradacji;
Priorytet IV:
Podniesienie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społeczno – kulturalnych,
turystycznych i edukacyjnych;
Priorytet V:
Przyjęcie
odpowiednich
zasad
zagospodarowania
przestrzeni
zintegrowanie ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego;
oraz
Priorytet VI:
Wspieranie aktywności lokalnej mieszkańców mającej na celu poszanowanie
dziedzictwa kulturowego;
55
Priorytet VII:
Powszechna edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego;
Priorytet VIII:
Regulacja stanu formalno – prawnego obiektów i obszarów zabytkowych;
Priorytet IX:
Wykorzystanie w
Europejskiej.
opiece
nad zabytkami
funduszy strukturalnych Unii
Priorytet X:
Wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę
nad zabytkami;
Priorytet XI:
Określenie warunków bezkonfliktowej współpracy z właścicielami zabytków;
Priorytet XII:
Tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami;
Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Bytowa, umoŜliwia włączenie go do
opracowanego i realizowanego aktualnie Programu Rewitalizacji Śródmieścia
Bytowa.
W związku z powyŜszym w niniejszym opracowaniu skorzystano z wytycznych
Stowarzyszenia Forum Rewitalizacji w stosunku do działań rewitalizacyjnych. W myśl
definicji:
Rewitalizacja pojmowana jest, jako proces przemian przestrzennych, społecznych i
ekonomicznych w zdegradowanych dzielnicach, przyczyniających się do poprawy
jakości Ŝycia mieszkańców, przywrócenia ładu przestrzennego, oŜywienia
gospodarczego i odbudowy więzi społecznych. Obejmuje ona kompleksowe działania
techniczne, społeczne i ekonomiczne mające na celu przywrócenie dawnych
walorów oraz zapewnienie rozwoju określonego obszaru. Do istotnych i pozytywnych
wyznaczników koncepcji rozwiązywania sytuacji kryzysowych przez rewitalizację
naleŜą – zachowanie walorów historycznych obszaru, podkreślenie jego unikalności i
kolorytu lokalnego, działanie w zgodzie z potrzebami wyznawanymi przez
społeczność wartościami, przy jej aktywnym udziale w przygotowaniu i realizacji
programu rewitalizacji. Wspólne inicjatywy i działania władz lokalnych i mieszkańców,
instytucji zlokalizowanych na danym terenie oraz innych zainteresowanych
partnerów, pozwalają na osiągnięcie większych efektów rzeczowych oraz większą
akceptację społeczności lokalnej dla prowadzonych działań.
Kierunki działań dla realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami określone
zostały w tabeli nr 1.
56
Tabela 1.
PRIORYTETY GMINNEGO
PROGRAMU OCHRONY
ZABYTKÓW
I
1. Systematyczna
realizacja zadań własnych
gminy w zakresie opieki
nad zabytkami.
CELE STRATEGICZNE
CELE OPERACYJNE
II
1. Stworzenie gminnego
systemu ochrony
III
1. Zapewnianie warunków prawnych
i organizacyjnych umoŜliwiających
trwałe zachowanie substancji
zabytków oraz ich
zagospodarowanie i utrzymanie;
2. Zapobieganie zagroŜeniom
mogącym spowodować uszczerbek
dla wartości zabytków;
3. Udaremnianie niszczenia i
niewłaściwego korzystania z
zabytków;
4. Kontrola stanu zachowania i
przeznaczenia zabytków;
5. Uwzględnianie zadań ochronnych
w planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz przy
kształtowaniu środowiska.
2. Rozszerzenie form
ochrony w formule parku
kulturowego.
2. Wyeksponowanie
lokalnych zabytków oraz
walorów krajobrazu
kulturowego.
1. Rewaloryzacja
zabytkowego centrum i
zespołów przestrzennych.
2. Uwzględnianie w
zagospodarowaniu
przestrzeni miasta
elementów
krajobrazu kulturowego
SPODZIEWANE EFEKTY
IV
1. Powstrzymanie
degradacji obszarów
kulturowych,
przestrzennych i
historycznych w mieście;
2. Utrzymanie
zróŜnicowania krajobrazu
kulturowego miasta;
3. Podniesienie dzięki
walorom kulturowym
konkurencyjności
miasta w skali
województwa;
4. Ciągłe aktualizowanie
danych o stanie
zachowania i uŜytkowania
obiektów
zabytkowych;
5. Ścisła współpraca z
wojewódzkim
konserwatorem zabytków
oraz państwowym
nadzorem budowlanym w
opiece nad zabytkami.
1. Funkcjonowanie na
1. Powołanie parku kulturowego w
terenie
mieście na podstawie uprzednio
miasta formy ochrony
dokonanych prac studialnych i
prawnej
projektowych.
zapewniającej zachowanie
terenów wyróŜniających się
pod względem
zachowanych cech
krajobrazu kulturowego.
1. Kompleksowa
1. Rozszerzenie zakresu działań
rewitalizacja
konserwatorskich w zabytkowym
obiektów i przestrzeni
centrum mających wpływ na
zabytkowych w mieście;
otoczenie zabytku.
2. Uzyskanie atrakcyjnego i
przyjemnego miejsca
zamieszkania, pracy i
wypoczynku.
1. Poprawa stanu estetyki i
2. Sukcesywna wymiana lub
rozwiązań formalnych
przebudowa obiektów
dysharmonizujących w historycznym obiektów nie
respektujących
otoczeniu.
tradycyjnych form i
gabarytów;
2. Poprawa stanu
przestrzeni centrum miasta.
1. Pozyskanie inwestorów
3. Kompleksowe określenie
proponowanych funkcji uŜytkowych poszukujących bazy
dla obiektów uŜytkowych, jako ofert lokalowej dla prowadzonej
działalności;
inwestycyjnych.
2. Zapewnienie istnienia w
historycznym centrum
funkcji unikatowych.
4. Promocja dobrych wzorów
1. Uświadomienie
działań w historycznym centrum.
uŜytkownikom zabytków
pozytywnych działań
wobec tych obiektów.
1. Zachowanie
1. Respektowanie w
historycznego
zagospodarowaniu
rozplanowania i zasad
przestrzeni historycznego układu
zagospodarowania
urbanistycznego miasta.
przestrzeni centrum miasta.
57
zsynchronizowanego z
punktami widokowymi.
3. Poprawa stanu
zachowania lokalnych
zabytków oraz
zahamowanie procesu ich
degradacji.
1. Uporządkowanie
gospodarki zabytkowym
zasobem mieszkaniowym i
usługowym.
2. Poprawa stanu
przestrzeni historycznego
centrum miasta.
3. Szersze zaangaŜowanie
sektora prywatnego w
ochronę dziedzictwa
kulturowego.
4. Monitorowanie stanu
zachowania i uŜytkowania
zabytków.
4. Podniesienie
atrakcyjności zabytków
dla potrzeb społeczno kulturalnych,
turystycznych i
edukacyjnych.
1. Wykreowania markowego
produktu turystycznego.
2. Podjęcie działań
popularyzujących
dziedzictwo kulturowe.
1. Uzupełnienie zabudowy
pierzei historycznych ulic i
placów.
2. Uzyskanie atrakcyjnych
miejsc do zamieszkania i
pracy.
2. Szersza współpraca z
1. Uzyskanie akceptacji
właścicielami i uŜytkownikami
społecznej i zaangaŜowanie
zabytkowych zasobów w celu
mieszkańców miasta w
poprawy stanu i utrzymania
ochronę dziedzictwa
substancji mieszkaniowej.
kulturowego.
1. Poprawa stanu
1. Konsekwentna realizacja
programu „Rewitalizacji Śródmieścia substancji zabytkowej i
oŜywienie historycznego
Bytowa”.
centrum.
1. Promocja obiektów zabytkowych 1. Podniesienie
atrakcyjności centrum
w celu zachęcanie sektora
poprzez wzbogacenie oferty
prywatnego do inwestowania.
wielofunkcyjnej.
2. Prowadzenie działań sanacyjnych 1. Poprawa warunków
zamieszkania i wypoczynku
we wnętrzach kwartałów centrum
dla mieszkańców w
historycznym.
centrum historycznego.
4. Stworzenie oferty nieruchomości 1. Wprowadzenie
na obszarze centralnym miasta.
współczesnej zabudowy
uzupełniającej na obszarze
historycznego centrum
miasta;
2. Poprawa stanu
technicznego substancji
zabytkowej w centrum
miasta.
1. Stworzenie systemu zachęt
1. Pozyskanie sponsorów i
finansowych.
partnerów
zainteresowanych
zachowaniem lokalnego
dziedzictwa kulturowego.
1. Merytoryczny nadzór nad
1. Współpraca z rządowymi
prowadzonym programem.
słuŜbami ochrony zabytków;
2. Weryfikacja i uzupełnianie
ewidencji zabytków.
1. Ułatwienie dostępu do
1. Stworzenie i udostępnianie
informacji o obiektach
komputerowej bazy danych o
zabytkowych i dziedzictwie
zabytkach miasta i środowisku
kulturowym miasta;
kulturowym miasta.
2. Wykorzystanie bazy
danych do działań
naukowych i promocyjnych.
2. Tworzenie oferty turystycznej
1. Stworzenie propozycji
przy jednoczesnym wykorzystaniu
wypoczynku czynnego i
walorów kulturowych i
biernego dla dzieci,
przyrodniczych miasta i jego okolic. młodzieŜy i dorosłych.
1. Wielofunkcyjność
3. Przeznaczanie obiektów
obiektów zabytkowych
zabytkowych będących w
2. Zwiększenie bazy
posiadaniu samorządu na cele
lokalowej dla obsługi
obsługi ruchu turystycznego.
turystyki.
4. Wyznaczenie tras turystycznych – 1. Zorganizowanie szlaków
pieszych i rowerowych przez
turystycznych
najbardziej atrakcyjne obszary
umoŜliwiających
miasta i jego okolice.
zapoznanie się turystów z
walorami turystycznymi i
kulturowymi miasta i gminy.
1. Uzyskanie materiałów
5. Wspieranie wydawnictw
prezentujących obiekty zabytkowe i informacyjnych i
propagujących Bytów w
środowisko kulturowe Bytowa.
kraju i Unii Europejskiej.
1. Organizowanie konkursów
1. Pogłębienie znajomości
zagadnień opieki nad
związanych z problematyką opieki
zabytkami w lokalnym
nad zabytkami.
społeczeństwie.
2. Zapewnienie istnienia w
historycznym centrum funkcji
unikatowych.
58
2. Ustanawianie nagród za
najlepsze działania wobec
3. Popularyzacja zasobów
kulturowych w prasie, radiu,
telewizji, filmie i internecie.
5. Przyjęcie odpowiednich
zasad zagospodarowania
przestrzeni oraz
zintegrowanie ochrony
dziedzictwa kulturowego i
przyrodniczego.
1. Realizacja ochrony
zabytków w powiązaniu z
ochroną przyrody i
krajobrazu.
1. Integracja ochrony środowiska
kulturowego i przyrodniczego w
zagospodarowaniu przestrzeni.
2. Rozszerzanie pola ochrony na
całe dziedzictwo kulturowe - dobra
kultury i natury.
6. Wspieranie aktywności
lokalnej mieszkańców
mającej na celu
poszanowanie
1. Promocja miasta
akcentująca jego
niepowtarzalność
wynikającą z zasobów
środowiska kulturowego.
1. Szeroka, długoterminowa akcja
edukacyjna i promocyjna przy
udziale lokalnych fundacji,
organizacji pozarządowych, prasy i
internetu.
1. Kultywowanie we
współczesnych realizacjach
lokalnych tradycji
budowlanych.
1. Uświadomienie wartości
2. Traktowanie dziedzictwa
kulturowego jako elementu
decydującego o
niepowtarzalności miasta i
jego indywidualnym
charakterze.
2. kreowanie i stymulowanie 1. WdroŜenie szerokiego programu 1. Pozyskanie społecznych
zasad partnerstwa oraz
partnerów dla ochrony
informacyjnego we współdziałaniu
współodpowiedzialności
ze środowiskami lokalnymi.
mieszkańców za zachowanie 2. Prowadzenie przy szerokim
1. Szeroka konsultacja
udziale społecznym działań w
społeczna i zwiększenie
ramach programu „Rewitalizacja
poparcia dla prowadzonej
Śródmieścia Bytowa”.
rewitalizacji.
3. Kształcenie i edukacja dorosłych i 1. Wzrost świadomości i
dzieci na rzecz ochrony zabytków.
akceptacja mieszkańców
dla prowadzonych działań.
4. Promowanie prawidłowych
1. Wyzwolenie aktywności
postaw wobec zabytków.
społecznej w dziedzinie
ochrony zabytków.
1. Podjęcie współpracy z
1. Opracowanie programu
1. Wprowadzenie i
wzmocnienie tematyki
uczelniami wyŜszymi dla
nauczania budującego na bazie
ochrony dziedzictwa
realizacji nauczania i
środowiska kulturowego i
kulturowego do systemu
ochrony dziedzictwa
przyrodniczego więzi z miastem.
edukacji przedszkolnej i
kulturowego;
szkolnej.
2. szerokie i
długoterminowe działania
edukacyjne i promocyjne.
2. Nawiązywanie w nowych
realizacjach do lokalnych tradycji
kształtowania zabudowy i
stosowanych materiałów.
3. Pogłębienie w mieszkańcach
Bytowa zainteresowania i dumy z
jego tradycji historycznych.
7. Powszechna edukacja
w zakresie ochrony
1. Uatrakcyjnienie form
propagowania właściwych
zachowań wobec
2. Poszerzanie kręgu osób
zainteresowanych
pozytywnymi działaniami
wobec obiektów
zabytkowych.
1. Stworzenie klimatu
społecznego zrozumienia i
akceptacji dla idei opieki
nad zabytkami i ochrony
1. Zsumowanie w
przestrzeni miasta
oddziaływania walorów
przyrodniczych i
kulturowych;
2. Wzajemna adaptacja
zasad ochrony przyrody i
dóbr kultury.
1. Dostosowanie zasad
działania do metod
wypracowanych w Unii
Europejskiej.
1. Uświadomienie potrzeby
poszanowania i
sprawowania
opieki nad dziedzictwem
kulturowym Bytowa jak
najszerszemu gronu jego
mieszkańców.
59
1. Nawiązanie współpracy z
potomkami dawnych
mieszkańców Bytowa;
2. Pozyskanie materialnych
pamiątek historii Bytowa;
3. MoŜliwość
zainteresowania
miastem ze strony
potencjalnych inwestorów
zagranicznych.
1. Zwiększenie zrozumienia
1. Stworzenie stanowiska ds.
3. Prowadzenie szeroko
i poparcia dla działań
dostępnych szkoleń na rzecz ochrony i opieki nad zabytkami w
prowadzonych przy
Urzędzie Miasta.
ochrony dziedzictwa
zabytkach.
kulturowego, w tym z
2. Pogłębienie wiedzy w
zakresu zarządzania
zakresie właściwego
zabytkowym zasobem.
zarządzania zabytkami.
1. Wyjaśnienie spraw
1. Inwentaryzacja działek i
1. Aktualizacja danych
własnościowych przy
budynków.
dotyczących stanu
prowadzeniu prac
prawnego terenów i
inwestycyjnych.
obiektów;
2. Skompletowanie zasobu
archiwalnego oraz
inwentaryzacji obiektów
zabytkowych.
2. Przeprowadzenie sądowych
1. Uregulowanie stanu
regulacji własności.
własnościowego działek;
2. Prawne umoŜliwienie
przeprowadzenia
rewitalizacji w obszarach
zabytkowych.
1. Utworzenie zasobu
3. Wykonanie opracowań
aktualnych materiałów
geodezyjnych i ewidencyjnych.
ewidencyjnych.
1. Mniejsze obciąŜenie
1. Zabezpieczenie w budŜecie
1. Wypracowanie programu
budŜetu miasta przy
środków finansowych w celu
wspomagania finansowego
działań na rzecz dziedzictwa skutecznego wykorzystania środków działaniach prowadzonych
dla zachowania i ochrony
Unijnych.
kulturowego z
dóbr kultury.
wykorzystaniem programów
celowych Unii Europejskiej.
2. Kooperacja z
1. Zwiększenie szansy na
1. Powołanie wspólnej komisji
samorządem województwa
pozyskanie środków
roboczej z samorządem
w tworzeniu warunków
finansowych z zewnątrz.
województwa dla ochrony
pełnoprawnego partnerstwa środowiska kulturowego Bytowa.
w strukturach unijnych
wyspecjalizowanych w
ochronie środowiska
kulturowego.
1. Opracowanie programu
1. Dotacje na działalności instytucji
1. Mniejsze obciąŜenie
dotacji długofalowych dla
poŜytku publicznego i osób
budŜetu miasta ze względu
działań na rzecz ochrony
fizycznych zajmujących się ochroną na fakt zsumowania się
dziedzictwa kulturowego i
zabytków;
środków pochodzących z
zabytków.
róŜnych źródeł.
1. Pozyskanie środków:
2. Promocja inicjatyw dla
- Ministerstwa Kultury i
pozyskania środków zewnętrznych
Dziedzictwa Narodowego;
na działania rewitalizacyjne.
- Pozyskanie środków
strukturalnych funduszy
unijnych;
- Pozyskanie środków z
programów bilateralnych
rządu RP;
- Pozyskanie środków
samorządu województwa;
- Pozyskanie środków z
funduszy inwestycyjnych
wspierających małe i
średnie przedsiębiorstwa.
1. Wsparcie finansowe prac
2. Promowanie partnerstwa
1. Tworzenia atrakcyjnych
publiczno – prywatnego w
badawczych i dokumentacyjnych w ofert inwestycyjnych
obszarze dziedzictwa
zagroŜonych obiektach
sprzyjających rewaloryzacji.
kulturowego.
zabytkowych ze względu na ich rolę 2. Związanie inwestorów i
przedsiębiorców z
w przestrzeni miasta.
rewitalizowanym obszarem
centrum.
2. Zwiększenie wiedzy o
mieście w kraju za granicą.
8. Regulacja stanu
formalno – prawnego
obiektów i obszarów
zabytkowych.
9. Wykorzystanie w
opiece nad zabytkami
funduszy strukturalnych
Unii Europejskiej.
10. Wspieranie inicjatyw
sprzyjających wzrostowi
środków finansowych na
opiekę nad zabytkami.
1. Utworzenie i udostępnienie
komputerowej bazy danych o
lokalnych zabytkach.
60
11. Określenie warunków
bezkonfliktowej
współpracy z
właścicielami zabytków.
1. Wypracowanie strategii i
1. Realizacja programu
metod zarządzania
„Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”
spuścizną kulturową Bytowa. przy udziale społeczeństwa Bytowa.
2. Wprowadzenie w Ŝycie programu
informacyjnego ułatwiającego
współdziałanie samorządu z
mieszkańcami.
12. Tworzenie miejsc
pracy związanych z
opieką nad zabytkami.
1. Tworzenie atrakcyjnych
ofert inwestycyjnych dla
inwestorów wewnętrznych i
zewnętrznych chcących
inwestować w ochronę
zabytków i rozwój turystyki.
1. Konsekwentna realizacja
programów strategicznych i
rewitalizacj.
2. Wzmocnienie roli
dziedzictwa kulturowego, a
zwłaszcza zabytków w
rozwoju turystycznym, a co
za tym idzie, gospodarczym
Bytowa.
1. Opracowanie programów rozwoju
turystyki i promocji kulturowej
Bytowa i okolic;
2. Ustalenie z właścicielami wykazu
obiektów udostępnionych w celach
turystycznych;
3. Opracowanie tablic
informacyjnych zamieszczanych w
obiektach i ich otoczeniu
zawierających dane historyczne o
obiekcie.
3. Wspieranie
zaprogramowanych
prac modernizacyjnych w
historycznym centrum
miasta.
4. Prowadzenie kształcenia
osób zatrudnionych w
ochronie dziedzictwa
kulturowego.
1. Merytoryczne i finansowe
wspieranie prac modernizacyjnych i
konserwatorskich związanych z
właściwym utrzymaniem obiektów
zabytkowych.
1. Udział w programu szkoleń z
zakresu ochrony dziedzictwa
kulturowego oraz udział w zjazdach
poświęconych ochronie zabytków.
61
1. Wspieranie aktywności
lokalnej w sferze ochrony
dóbr kultury;
2. Wypracowanie zasad
partnerstwa i
współodpowiedzialności
wszystkich właścicieli i
uŜytkowników zabytków;
3. Wypracowanie nowych
form opieki nad zabytkami;
4. Włączenie ochrony
dziedzictwa kulturowego w
sferę wsparcia samorządu i
osób fizycznych;
5. Nadanie wyŜszego
standardu przestrzeniom
publicznym;
6. OŜywienie historycznego
centrum miasta.
1. Lepsza koordynacja
działań strategicznych.
2. Wzrost poparcia i
większe zaangaŜowanie się
w sprawę ochrony
zabytków społeczeństwa
Bytowa.
1. Przyciągnięcie
tworzących nowe miejsca
pracy inwestorów
zainteresowanych
ofertą samorządu;
2. Ułatwienie dzięki pomocy
samorządu w pozyskiwaniu
do adaptacji obiektów
zabytkowych i
opracowywaniu
dokumentacji projektowej.
1. Wielostronne i racjonalne
wykorzystanie środków
finansowych na ratowanie
obiektów zabytkowych;
2. Uzyskanie większej
akceptacji społecznej dla
prac rewitalizacyjnych;
3. Pozyskanie miejsc pracy
w obsłudze ruchu
turystycznego
wykorzystującego zasób
spuścizny kulturowej;
4. Szkolenie osób
bezrobotnych w
rzemiosłach związanych z
tradycyjną sztuką
budowlaną.
1. Skuteczniejsza realizacja
programu „Rewitalizacji
1. Wsparcie utrzymywania i
reaktywacji na rynku pracy
zanikających rzemiosł i
zawodów;
2. Podniesienie poziomu
wyszkolenia pracowników
samorządowych.
B. PODZIAŁ NA OBSZARY PROJEKTY I ZADANIA.
Programem Opieki nad Zabytkami objęto teren gminy Bytów ze szczególnym
uwzględnieniem historycznej zabudowy miejskiej centrum miasta podlegającej
obszarowo ochronie konserwatorskiej. Został on opracowany na lata 2009 – 2012.
Zadania operacyjne i szczegółowe zawarte zostały w tabeli nr 2.
Tabela 2.
Priorytet I:
Systematyczna realizacja zadań własnych gminy w zakresie opieki nad zabytkami.
Cel operacyjny 2009 – 2012
A. Zapewnienie warunków prawnych i organizacyjnych w celu 1. Stworzenie strategii ochrony dziedzictwa kulturowego i
wprowadzenie jej do polityk sektorowych samorządu;
trwałego zachowania dóbr kultury.
2. Opracowanie miejscowego planu ochrony obiektów
kulturowych, obszarów przyrodniczych i miejsc cennych
krajobrazowo;
3. Zbudowanie płaszczyzny współpracy pomiędzy jednostką
samorządową, a słuŜbą ochrony zabytków;
4. Powołanie Miejskiego Forum Ochrony Dziedzictwa
Kulturowego.
B. Profilaktyka ochrony zabytków.
1. Monitoring stanów własnościowych obiektów zabytkowych;
2. Usunięcie zagroŜeń mających wpływ na zachowanie
substancji zabytkowej historycznego centrum:
- systematyczne przeprowadzanie bieŜących remontów
obiektów zabytkowych.
- podjęcie działań w kierunku wyprowadzenia ruchu
tranzytowego z centrum;
- ograniczenie ruchu kołowego i zmiana organizacji ruchu
kołowego w granicach historycznego centrum miasta;
- stworzenie programu eliminowania źródeł zanieczyszczenia
powietrza w historycznym centrum;
3. Opracowanie koncepcji przebudowy systemu grzewczego
budynków historycznego centrum.
1. Wyłonienie najbardziej interesujących w krajobrazie miasta
C. Przeciwdziałanie niszczeniu i niewłaściwemu obchodzeniu
obiektów zabytkowych i opracowania dla nich profilaktyki
się z zabytkami.
chroniącej przed ich dewastowaniem;
2. Opracowanie planu zmiany przeznaczenia zabytków;
3. Opracowanie zakresu i planu remontów zabezpieczających
budynki zabytkowe;
D. Kontroling środowiska kulturowego.
1. Przygotowanie programu kontroli utrzymania i uŜytkowania
zabytków;
2. Opracowanie oceny stanu obiektów zabytkowych oraz
określenie rodzaju i stopnia zagroŜeń;
3. Diagnoza aktualnego stanu zachowania krajobrazu
kulturowego.
1. Opracowywanie dla potrzeb planistycznych w sferze
E. Uwzględnianie w latach 2009 – 2012 w opracowaniach
zagospodarowania przestrzennego i kształtowania środowiska
planistycznych profilaktyki ochronnej.
analiz i studiów dla obszarów szczególnie wartościowych;
2. Wypracowanie wspólnych zasad postępowania dla ochrony
środowiska przyrodniczego i środowiska kulturowego.
F. Powołanie parku kulturowego.
1. Przeprowadzenie prac badawczych i naukowych w celu
wyznaczenia granic archeologicznego Parku Kulturowego w
Bytowie;
2. Powołanie Parku Kulturowego i podjęcie prac projektowych
nad planem ochrony Parku Kulturowego w Bytowie.
62
Priorytet II.
Wyeksponowanie lokalnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego.
1. Sporządzenie studiów krajobrazu kulturowego;
A. Rozszerzenie zakresu ingerencji konserwatorskiej w
2. Diagnoza stopnia zagroŜeń zabytków nieruchomych;
przypadku inwestycji mających wpływ na otoczenie obiektów
3. Uwzględnianie działań konserwatorskich w zespołach
zabytkowych.
przestrzennych – kwartałach zabudowy, ciągach ulicznych i w
historycznych zespołach przestrzennych;
4. Modernizacja zieleni miejskiej w centrum i w historycznych
zespołach przestrzennych;
5. Ogłaszanych konkursów na prace projektowe dla inwestycji
lokalizowanych w przestrzeni zabytkowej.
1. Informowanie o pozytywnych efektach ochrony środowiska
B. Promocja dobrych wzorów działań w obszarach
kulturowego z innych miast, które przeprowadziły takie
zabytkowych.
działania wcześniej;
2. Organizowanie szkoleń konserwatorskich;
3. Powołanie fundacji promocji środowiska kulturowego
Bytowa.
1. Przygotowanie oferty inwestycyjnej dla potencjalnych
C. Opracowanie oferty inwestycyjnej w postaci sugerowanej
uŜytkowników będących w gestii samorządu;
funkcji uŜytkowej dla obiektów zabytkowych.
2. Wnikliwa analiza programu uŜytkowania obiektów
zabytkowych
pozostająca w gestii samorządu;
3. Opracowanie wariantowych programów uŜytkowania
zabytków.
1. Dokonanie oceny obiektów budowlanych w granicach
D. Wymiana lub przebudowa obiektów dysharmonizujących z
historycznego centrum w kontekście zharmonizowania ich z
historycznym otoczeniem.
otaczającą przestrzenią historyczną;
2. Opracowanie programu wymiany lub przebudowy obiektów
kontrastujących z historycznym otoczeniem.
1. Kontroling przestrzegania ustaleń miejscowego planu
E. Ochrona historycznych wartości układu urbanistycznego.
zagospodarowania przestrzennego Śródmieścia Bytowa w
dziedzinie ochrony środowiska kulturowego;
2. Podniesienie standardu przestrzeni publicznej w
historycznym centrum miasta;
3. Wprowadzenie do projektowania budynków elementu oceny
wpływu obiektu na krajobraz kulturowy miasta.
F. Unikanie rozpraszaniu zabudowy.
1. Udaremnianie samowoli budowlanej;
2. Wypełnianie i uzupełnianie zabudowy w centrum
historycznym.
Priorytet III:
Poprawa stanu zachowania lokalnych zabytków oraz zahamowanie procesu ich degradacji.
1. Realizacja gminnego programu opieki nad zabytkami;
A. Realizacja programu „Rewitalizacja Śródmieścia Bytowa”.
2. Konsekwentna realizacja programu „Rewitalizacja
3. Podjęcie starań o pozyskanie środków na rewitalizację.
1. Organizowanie cyklicznych spotkań słuŜb ochrony zabytków
B. Poprawa stanu zasobów zabytkowych poprzez współpracę
z przedstawicielami samorządu oraz z właścicielami i
z właścicielami i uŜytkownikami obiektów zabytkowych.
uŜytkownikami obiektów zabytkowych;
2. Wypracowanie zasad współpracy z właścicielami,
administratorami i uŜytkownikami budynków zabytkowych;
3. Tworzenie mechanizmów zainteresowania właściwym
utrzymaniem mieszkalnych obiektów zabytkowych;
4. Promowanie pozytywnych wzorów gospodarowania w
obiektach zabytkowych.
1. Opracowanie projektów porządkowania i zagospodarowania
C. Uporządkowanie kwartałów zabudowy na obszarach
wnętrz kwartałów mieszkalnych;
zabytkowych.
2. Dokonanie przeglądu stanu technicznego zabudowy
wewnątrz kwartałów śródmiejskich;
3. Wprowadzanie nowoczesnego wyposaŜenia w infrastrukturę
w budynkach mieszkalnych historycznego centrum miasta
mające na celu porządkowanie i likwidację zbędnej zabudowy
gospodarczej.
1. WdroŜenie działania partnerstwa publiczno – prywatnego
D. Zachęcanie inwestorów prywatnych do inwestowania w
w dziedzinie ochrony zabytków;
obiekty zabytkowe.
2. Aktywizacja wspólnot mieszkaniowych działających w
zabytkowych budynkach mieszkalnych;
3. Stworzenie systemu zachęt do nabywania i inwestowania
przez osoby prywatne w obiekty zabytkowe.
1. Stworzenie oferty nieruchomości miejskich przeznaczonych
E. Tworzenie oferty nieruchomości na obszarach
do sprzedaŜy inwestorom zainteresowanym działaniem na
historycznych.
obszarze historycznego centrum miasta;
2. Uporządkowanie spraw własnościowych na terenach
historycznych.
63
F. Współpraca z rządowymi słuŜbami ochrony zabytków.
G. Weryfikacja ewidencji zabytków w mieście.
1. Opracowanie planu wspólnych lustracji obiektów i
przestrzeni zabytkowych;
2. Dokonywanie wspólnych lustracji obiektów zabytkowych i
opracowywanie wniosków z dokonywanych lustracji.
1. Systematyczna aktualizacja gminnej ewidencji zabytków;
2. Uzupełnianie gminnej ewidencji zabytków o obiekty
przewidziane do ochrony ustaleniami miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego oraz w wyniku
przeprowadzonych prac naukowo-badawczych;
Priorytet IV:
Zwiększenie atrakcyjności zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych.
1. Opracowanie bazy danych o zabytkach i historycznych
A. Utworzenie i udostępnienie komputerowej
przestrzeniach miasta;
bazy danych o zabytkach miasta.
2. Systematyczne uaktualnianie bazy danych o zabytkach.
B. Wytypowanie obiektów zabytkowych będących w
1. Przygotowanie programu uŜytkowania wytypowanych
posiadaniu samorządu do obsługi ruchu turystycznego.
obiektów zabytkowych do obsługi ruch turystycznego.
C. Przygotowanie markowego produktu turystycznego Bytowa 1. Stworzenie profesjonalnej informacji turystycznej promującej
i okolic.
walory środowiska kulturowego i przyrodniczego Bytowa i
okolic;
2. Stworzenie systemu informacji promującej agroturystykę i
tereny rekreacyjne w okolicach Bytowa.
D. Wyznaczenie tras i szlaków turystycznych przez najbardziej 1. Utrzymanie istniejących i kreowanie nowych szlaków
edukacyjno – turystycznych po zasobach przyrodniczych i
atrakcyjne obszary miasta i jego okolice.
kulturowych miasta i jego okolic w tym szlaki rowerowe;
2. Budowa ścieŜek rowerowych przebiegających
przez teren miasta.
E. Nadanie wyŜszego standardu przestrzeniom publicznym w
1. Uznanie historycznego centrum miasta za obszar o
Bytowie.
szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb
mieszkańców miasta Bytowa i konsekwentna realizacja
programu „Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”;
2. Opracowanie studium przestrzeni publicznych w Bytowie i
ich powiązań z atrakcyjnymi obszarami przyrodniczymi w
okolicach miasta;
3. Opracowanie planu zagospodarowania terenu parku
miejskiego.
F. Wspieranie wydawnictw prezentujących obiekty zabytkowe i 1. Opracowanie folderów i innych wydawnictw o tematyce
środowiska kulturowego Bytowa;
2. Stworzenie serii wydawniczej promującej i popularyzującej
1. Włączenie tematyki ochrony dziedzictwa kulturowego do
G. Działania motywacyjne do ochrony działań dziedzictwa
zajęć szkolnych w szkołach podstawowych i gimnazjach;
kulturowego.
2. Organizowanie konkursów:
- przedszkolnych i szkolnych plastycznych na temat zabytków;
- na najlepszego uŜytkownika obiektu zabytkowego;
- na najlepsze prace dyplomowe o tematyce dziedzictwa
kulturowego Bytowa;
3. Ustanowienie nagrody za najlepsze prace naukowe
dotyczące środowiska kulturowego miasta.
1. Publikacja materiałów dotyczących ochrony zabytków i
H. Promocja zasobów kulturowych miasta w prasie, radiu,
opieki nad zabytkami w prasie w internecie oraz prezentacja
telewizji i internecie.
środowiska kulturowego Bytowa w radiu i telewizji.
Priorytet V:
Przyjęcie odpowiednich zasad zagospodarowania przestrzeni oraz zintegrowanie ochrony dziedzictwa kulturowego i
przyrodniczego.
1. Przyjęcie w planowaniu przestrzennym zasad rozwoju
A. Integracja ochrony środowiska kulturowego i
zrównowaŜonego;
przyrodniczego w zagospodarowaniu przestrzeni.
2. Opracowanie zasad powiązania ochrony dziedzictwa
kulturowego z polityką ochrony środowiska przyrodniczego;
3. Opracowanie miejskiego planu zintegrowanej ochrony
obiektów kulturowych, obszarów przyrodniczych i miejsc
cennych krajobrazowo.
B. Rozszerzanie pola ochrony na całe dziedzictwo o
1. Wprowadzenie Gminnego Programu Opieki na Zabytkami
dobra kultury i natury.
dla Bytowa do polityk sektorowych
Priorytet VI:
Wykreowanie wizerunku miasta i toŜsamości mieszkańców, wspieranie aktywności lokalnej mającej na celu
poszanowanie dziedzictwa kulturowego.
A. Pogłębienie w mieszkańcach Bytowa patriotyzmu lokalnego 1. Promowanie idei społecznej opieki nad zabytkami;
i dumy ze spuścizny historycznej i tradycji.
2. Wprowadzenie problematyki ochrony dziedzictwa
kulturowego i przyrodniczego do systemu szkolnictwa;
3. Nawiązanie współpracy z organizacjami społecznymi
działającymi na rzecz ochrony środowiska kulturowego;
4. Promocja działań zmierzających do tworzenia nowych
64
B. Nawiązywanie w nowo projektowanych rozwiązaniach
architektoniczno – urbanistycznych tradycji lokalnych.
C. Konsekwentna długoterminowa akcja edukacyjna i
promocyjna z zakresu ochrony środowiska kulturowego
Bytowa.
D. WdroŜenie programu informacyjnego przy współpracy ze
środowiskami lokalnymi.
E. Realizacja przy szerokim udziale społecznym programu
„Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”.
F. Promocja właściwych postaw wobec ochrony środowiska
kulturowego.
G. Edukacja dorosłych i dzieci na rzecz opieki i ochrony
zabytków.
miejsc pracy związanych z ochroną i opieką nad zabytkami.
1. Stworzenie bazy danych o środowisku kulturowym Bytowa;
2. Wykonanie studiów określających lokalne wartości i
tradycje kształtowania architektury i przestrzeni;
3. Opracowanie programu zachęt do stosowania w realizacji
nowych obiektów tradycyjnych materiałów i form
architektonicznych.
1. Stworzenie programu promocji środowiska kulturowego
Bytowa na terenie województwa pomorskiego;
2. Udział w targach turystycznych i budowlanych.
3. Opracowanie programu edukacyjnego dla dzieci i dorosłych
z zakresu ochrony środowiska kulturowego;
4. Zorganizowanie cyklicznych spotkań z przedstawicielami
lokalnego biznesu i członkami stowarzyszeń i organizacji
lokalnych i ponad lokalnych.
1. Wyznaczenie do kontaktów z mediami pracownika
samorządowego znającego środowisko kulturowe Bytowa i
okolic;
2. Utworzenie baz informacji bibliograficznej.
3. Udostępnienie bazy danych o zabytkach i historycznych
przestrzeniach Bytowa.
1. Konsultacja ze społeczeństwem lokalnym ewentualnych
zmian w programie „Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”.
1. Bliska współpraca państwowej słuŜby ochrony zabytków i
samorządu;
2. Przygotowanie programu społecznego monitorowania stanu
obiektów i przestrzeni zabytkowych;
3. Organizowanie festynów, zabaw i loterii z przeznaczeniem
dochodów na ochronę lokalnych dóbr kultury;
4. Dofinansowywanie działalności organizacji poŜytku
publicznego i osób fizycznych zajmujących się ochroną i
opieką nad zabytkami.
1. Przygotowanie programu edukacji łączącego problematykę
ochrony środowiska kulturowego i przyrodniczego;
2. Kooperacja z Muzeum w sferze edukacyjnej.
Priorytet VII:
Powszechna edukacja w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego.
1. Aktywizacja organizacji i stowarzyszeń działających na
A. Stworzenie programu edukacyjnego w oparciu o bazę
rzecz ochrony dziedzictwa kultury materialnej i niematerialnej
środowiska kulturowego i przyrodniczego tworzącego więź z
w mieście..
„Małą Ojczyzną” promującego równieŜ problematykę
ekologiczną.
B. Utworzenie i udostępnienie komputerowej bazy danych o
1. Opracowanie bazy danych o zabytkach niematerialnych,
zabytkach i historii regionu.
tradycjach miasta i regionu;
2. Nawiązanie kontaktów z potomkami dawnych mieszkańców
Bytowa mieszkającymi poza granicami miasta.
C. Promowanie edukacji w zakresie ochrony dziedzictwa
1. Wspieranie inicjatyw związanych z ochroną środowiska
kulturowego i zarządzania zabytkowym zasobem.
kulturowego Bytowa i okolic.
Priorytet VIII:
Regulacja stanu formalno – prawnego obiektów i obszarów zabytkowych.
A. Sądowe regulacje własności.
1. Prowadzenie sądowych regulacji własności;
2. Prace nad uregulowaniem stanów własnościowych terenów
historycznych.
B. Opracowania geodezyjno – kartograficzne.
1. Uaktualnienie map ewidencyjnych terenów historycznych.
1. Inwentaryzacja statusu własnościowego i technicznego
C. Inwentaryzacja działek i zabudowań w strefach ochrony
terenów historycznych;
konserwatorskiej.
2. Przygotowanie wieloletniego planu remontów obiektów
zabytkowych.
Priorytet IX:
Wykorzystanie w opiece nad zabytkami funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.
1. Opracowanie koncepcji wieloletniego finansowania
A. Opracowanie programu dotacji wspierających ochronę
Lokalnego Programu Rewitalizacji z wykorzystaniem
dziedzictwa kulturowego z wykorzystaniem celowych Unii
dostępnych źródeł finansowania w tym róŜnych form wsparcia
Europejskiej.
publicznego oraz Funduszy Strukturalnych UE.
1. Czynny udział w przedsięwzięciach i instytucjach ochrony
B. Kooperacja z samorządem województwa w tworzeniu
warunków pełnoprawnego partnerstwa w strukturach unijnych dziedzictwa kulturowego o charakterze międzyregionalnym i
międzynarodowym;
wyspecjalizowanych w ochronie środowiska kulturowego.
Priorytet X:
Wspieranie inicjatyw sprzyjających wzrostowi środków finansowych na opiekę nad zabytkami.
A. Pomoc finansowa dla organizacji poŜytku publicznego i
1. Opracowanie programu dofinansowania prac
65
osób fizycznych zajmujących się ochroną i opieką nad
zabytkami.
B. Inicjowanie pozyskiwania zewnętrznych środków
finansowych na opiekę i ochronę zabytków.
konserwatorskich prowadzonych w obiektach zabytkowych
będących w posiadaniu osób fizycznych.
1. Przygotowanie programu zwiększania wpływów do budŜetu
przeznaczonych na ochronę dóbr kultury;
2. Rozpoznanie aktualnych i realnych źródeł finansowania w
sferze ochrony dziedzictwa kulturowego.
1. Wytypowanie obiektów zabytkowych do dofinansowania;
2. Sporządzenie programu finansowa prac badawczych i
dokumentacyjnych wybranych obiektów zabytkowych.
C. Finansowanie prac badawczych i dokumentacyjnych w
waŜnych ze względu na swoje znaczenie w historii miasta i
wartość zabytkową wybranych obiektach historycznych.
Priorytet XI:
Określenie warunków bezkonfliktowej współpracy z właścicielami zabytków.
A. Współpraca ze społeczeństwem przy realizacji programu
1. Konsekwentna realizacja programu „Rewitalizacji
„Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”.
1. Przyjęcie przez samorząd roli koordynatora działań przy
B. Opracowanie programu informacyjnego ułatwiającego
ochronie dziedzictwa kulturowego;
koordynację działań na rzecz ochrony dziedzictwa
2. Stworzenie miejskiego systemu informacji i promocji
kulturowego.
ochrony dziedzictwa kulturowego;
3. Udostępnienie strony internetowej miasta na rzecz działań
związanych z promocją i ochroną dziedzictwa kulturowego.
Priorytet XII:
Tworzenie miejsc pracy związanych z opieką nad zabytkami.
1. Przygotowanie oferty terenów historycznych pod inwestycje;
A. Tworzenie atrakcyjnych ofert inwestycyjnych.
2. Wsparcie finansowe i merytoryczne samorządu dla
inwestorów przy sporządzaniu dokumentacji naukowej i
projektowej przy obiektach zabytkowych;
3. Przygotowanie programu zachęcającego inwestorów
prywatnych do inwestowania w zabytki;
4. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury technicznej na
terenach historycznych.
1. Przygotowanie i wdroŜenie programu generującym nowe
B. Wzmocnienie w rozwoju gospodarczym miasta roli
miejsca pracy związanych z turystyką i ochroną zabytków, np.:
program „Bezrobotni dla zabytków”.
C. Kształcenie osób zatrudnionych w ochronie dóbr kultury.
1. Opracowanie programu szkoleń generujących nowe miejsca
pracy związane z ochroną zabytków.
1. Opracowanie przez samorząd systemu zachęt finansowych
D. Merytoryczne i finansowe wspieranie prac
promujących inwestowanie w obiekty zabytkowe.
modernizacyjnych oraz konserwatorskich.
2. Współpraca samorządu z słuŜbami ochrony zabytków,
administratorami i uŜytkownikami obiektów zabytkowych przy
określaniu zakresu prac konserwatorskich i eksploatacją
obiektów zabytkowych.
66
Zadania do realizacji w latach 2009 – 2012:
Podstawę do ustalenia listy zadań przewidzianych do realizacji w latach 2009-2012 w
ramach programu opieki nad zabytkami stanowi „Program rewitalizacji śródmieścia
Bytowa” przyjęty uchwałą Nr XVII/141/2004 rady Miejskiej w Bytowie z dnia 28
kwietnia 2004 r. Wykonanie zamierzonego planu uzaleŜnione jest od moŜliwości
finansowych Gminy Bytów oraz od nieprzewidywalnej efektywności w pozyskiwaniu
środków zewnętrznych.
1. Rewitalizacja przestrzeni publicznej wraz z poprawą stanu bezpieczeństwa oraz
nadaniem nowych funkcji obszarowi Placu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego i
ulicy Jana Pawła II w Bytowie.
2. Rewitalizacja przestrzeni publicznej śródmieścia Bytowa obejmująca ulice Krótką i
Wąską.
3. Rekonstrukcja zabudowy pierzei ulicy Stobnickiej.
4. Rekonstrukcja zabudowy północnej pierzei ulicy Wojska Polskiego.
5. Regulacja kwartału zabudowy pomiędzy ulicami Wojska Polskiego, Szeroką,
Śródmiejską i Armii Krajowej.
6. Renowacja elewacji historycznej zabudowy ulicy Drzymały.
7. Zagospodarowanie nabrzeŜy rzeki Bytowy - realizacja ciągu spacerowego ze
ścieŜką rowerową:
7.1 pomiędzy ulicami Wolności a Młyńską
7.2 pomiędzy ulicami Młyńską a Wojska Polskiego
7.3 pomiędzy ulicami Wojska Polskiego a Prostą
8. Przebudowa ulic Ogrodowej i Stobnickiej.
9. Przebudowa ulicy Kochanowskiego wraz ze skrzyŜowaniem z ulicą Sikorskiego.
10. Przebudowa skrzyŜowania ulic Drzymały, Wojska Polskiego i Dworcowej.
11. Oznakowanie obiektów ujętych w gminnej ewidencji zabytków jednolitymi
tablicami informacyjnymi.
12. Zagospodarowanie dziedzińca zamku bytowskiego:
12.1 budowa sceny plenerowej
12.2 rekonstrukcja obudowy studni zamkowej
12.3 wprowadzenie wyposaŜenia ruchomego
13. Zagospodarowanie otoczenia zamku bytowskiego:
13.1 zmiana sposobu zagospodarowania terenu obecnego parkingu
13.2 wykonanie dojścia do parkingu przy ul. Wolności
13.3 przebudowa parkingu przy ul. Wolności
67
14. Wykonanie badań archeologicznych w obszarze dziedzińca zamku bytowskiego,
gdaniska oraz przedbramia.
15. Wykonanie bieŜących remontów i napraw zamku bytowskiego:
15.1 remont zachodniego muru kurtynowego
15.2 remont południowej elewacji dziedzińca zamkowego wraz z wymianą
stolarki
15.3 remont dachu nad wschodnim skrzydłem
15.4 renowacja pomieszczeń skrzydła południowego (restauracyjnych i
hotelowych)
68
7. INSTRUMENTARIUM GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD
ZABYTKAMI
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa w realizacji gminnego programu opieki
nad zabytkami dla gminy miejsko – wiejskiej Bytów obowiązywać będą niŜej
wymienione grupy instrumentów oddziaływania:
•
instrumenty prawne;
•
instrumenty koordynacji;
•
instrumenty finansowe;
•
instrumenty społeczne;
•
instrumenty kontrolne.
A. Instrumenty prawne:
•
•
•
•
•
wynikające z przepisów ustawowych dokumenty wydawane przez wojewódzkiego
konserwatora zabytków;
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego;
wnioskowany w programie miejscowy plan rewaloryzacji i rewitalizacji obszaru;
wnioskowany w programie archeologiczny park kulturowy;
programy określające politykę państwa i województwa w zakresie ochrony
B. Instrumenty koordynacji:
• strategia rozwoju miasta;
• plany rozwoju lokalnego;
• programy rozwoju infrastruktury miejskiej (w tym komunikacyjnej);
• programy ochrony środowiska przyrodniczego;
• programy prac konserwatorskich;
• studia i analizy, koncepcje;
• plany rewitalizacji;
• umowy i porozumienia;
• kontrakty;
• prowadzenie instytucji, w tym tworzenie podmiotów prawnych;
• współpraca z ośrodkami naukowymi i akademickimi;
• współpraca z diecezją w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami.
C. Instrumenty finansowe:
• dotacje;
• subwencje;
• dofinansowania;
• nagrody;
• zachęty finansowe;
• zbiórki społeczne;
• programy operacyjne uwzględniające finansowanie z funduszy Wspólnoty
Europejskiej.
D. Instrumenty społeczne:
• edukacja kulturowa;
69
•
•
•
•
•
informacja;
sprawna komunikacja;
współpraca;
współdziałanie z organizacjami społecznymi;
wzbogacona oferta miejsc pracy i działań prowadzących do przeciwdziałania
bezrobociu.
E. Instrumenty kontrolne:
• ciągła aktualizacja bazy danych geodezji i gospodarki gruntami, infrastruktury
technicznej (równieŜ komunikacji), stanu zagospodarowania przestrzennego
miasta, stanów, technicznych obiektów zabytkowych, poziomu bezrobocia;
• monitoring stanu środowiska kulturowego.
WdroŜenie podanych powyŜej narzędzi wymaga od samorządu terytorialnego
działań, takich jak:
• skuteczne stosowanie przepisów prawa związanych z ochroną zabytków;
• dostosowanie się do programów regionalnych szczebla wojewódzkiego w
zakresie ochrony środowiska kulturowego;
• współpraca z innymi samorządami w celu wypracowania wspólnej polityki
ochrony środowiska kulturowego i przyrodniczego;
• działania marketingowe i planistyczne do ww.;
• szukanie finansowych środków pozabudŜetowych, w tym współpraca z
organizacjami pozarządowymi oraz przyjęcie zasady partnerstwa publiczno –
prywatnego;
• pozyskanie poparcia społecznego i koordynacja działań związana z ochroną
• utworzenie stanowiska miejskiego konserwatora zabytków w celu efektywnego
zarządzania programem ochrony zabytków;
• współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków;
• nieustanny monitoring zmian środowiska kulturowego.
70
8. MONITORING GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKÓW
Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, nakłada na burmistrza
obowiązek sporządzania, co dwa lata sprawozdań z realizacji gminnego programu
opieki nad zabytkami i przedstawiania go do akceptacji przez Radę Miejską.
Rada Miejska równieŜ przy współudziale Wojewódzkiego Konserwatora
Zabytków i lokalnych organizacji, których statutowym obowiązkiem jest ochrona i
opieka nad zabytkami, powinna sprawować nadzór nad realizacją niniejszego
programu.
Nadzór ten powinien się odbywać przy współudziale społeczeństwa, którego
opinia mogłaby wnieść nowe treści i ewentualną korektę do niniejszego programu.
W celu prawidłowej realizacji celów programu, konieczne jest prowadzenie
monitoringu.
Dla priorytetu I:
• analiza ilości wykonanych raportów i analiz;
• potwierdzenie faktu wykonania miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego i rewaloryzacji;
• przeanalizowanie ilości i efektów spotkań z przedstawicielami słuŜb
konserwatorskich;
• ocena zaawansowania prac prowadzących do wyeliminowania źródeł
zanieczyszczania powietrza i uciąŜliwości komunikacyjnych w historycznym
centrum;
• określenie ilości obiektów zabytkowych objętych działaniami zabezpieczającymi;
• potwierdzenie opracowania planu remontów zabezpieczających budynków
zabytkowych;
• ocena zaawansowania prac dokumentacyjnych sporządzanych dla potrzeb
remontu Muzeum Zachodnio – Kaszubskie w Bytowie;
• określenie ilości przeprowadzonych kontroli utrzymania i sposobu uŜytkowania
obiektów zabytkowych;
• ocena stopnia zaawansowania prac dla wyznaczenia granic archeologicznego
parku kulturowego.
Dla priorytetu II:
• ocena stopnia zaawansowania prac prowadzących do opracowania programu
„Rewitalizacja Śródmieścia Bytowa”;
• określenie ilości projektów uzbrojenia w sieć infrastruktury technicznej
historycznego centrum miasta;
• określenie ilości dokonanych przeglądów stanu technicznego zabudowy wewnątrz
kwartałów zabudowy śródmiejskiej;
• określenie ilości opracowanych projektów porządkowania i zagospodarowania
wnętrz kwartałów mieszkalnych;
• określenie ilości opracowanych projektów przebudowy ulic w granicach
historycznego centrum miasta;
• określenie ilości działań realizowanych w drodze partnerstwa publiczno –
prywatnego;
• określenie ilości wspólnych ze słuŜbą ochrony zabytków lustracji obiektów i
obszarów zabytkowych;
• ocena aktualności gminnej ewidencji zabytków.
71
Dla priorytetu III:
• potwierdzenie faktu opracowania studiów krajobrazu kulturowego miasta;
• ocena zaawansowania modernizacji zieleni miejskiej;
• analiza ilości ogłoszonych konkursów na projekty porządkowania obiektów i
przestrzeni zabytkowych;
• określenie ilości wniosków samorządu o wprowadzenie problematyki środowiska
kulturowego miasta do tematów prac dyplomowych wykonanych przez
absolwentów uczelni wyŜszych;
• określenie ilości szkoleń dotyczących zasad ochrony konserwatorskiej obiektów
zabytkowych i ewidencyjnych;
• ocena stanu utrzymania obiektów zabytkowych będących w gestii samorządu;
• potwierdzenie faktu opracowania koncepcji kształtowania pierzei ulicznych;
• ocena stopnia zaawansowania prac mających na celu nadanie wyŜszego
standardu przestrzeniom publicznym w historycznym centrum miasta;
• określenie ilości wykonanych analiz krajobrazowych poprzedzających wydanie
decyzji dotyczących kształtowania formy projektowanych budynków (ocena
wpływu obiektu na krajobraz kulturowy miasta).
Dla priorytetu IV:
• ocena zawansowania powstawania wspólnych zasad postępowania w ochronie
środowiska przyrodniczego i kulturowego;
• potwierdzenie faktu opracowania miejskiego planu zintegrowanej ochrony
obiektów kulturowych, obszarów przyrodniczych i miejsc cennych krajobrazowo.
Dla priorytetu V:
• potwierdzenie faktu opracowania programu szkoleń z zakresu edukacji
kulturowej;
• określenie ilości przeprowadzonych zajęć szkolnych o tematyce ochrony
dziedzictwa kulturowego miasta;
• określenie ilości lekcji muzealnych przeprowadzonych przez Muzeum Zachodnio
– Kaszubskiego w Bytowie;
• potwierdzenie faktu utworzenia w strukturze Urzędu Miasta stanowiska ds.
ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;
• potwierdzenie faktu utworzenia bazy informacji o zabytkach;
• analiza ilości cyklicznych spotkań mających na celu promocję środowiska
kulturowego miasta;
• analiza środków finansowych przeznaczonych przez samorząd na wsparcie
społecznej działalności przy ochronie dziedzictwa kulturowego.
Dla priorytetu VI:
• ocena efektów współpracy z Dyrekcją Paku Krajobrazowego Doliny Słupi;
• ocena ilości i stanu zagospodarowania istniejących i nowo wyznaczonych
szlaków turystycznych;
• ocena stanu zaawansowania prac mających na celu nadanie wyŜszego
standardu przestrzeniom publicznym historycznego centrum miasta;
• ocena ilości i atrakcyjności wydawnictw o tematyce środowiska kulturowego
Bytowa;
• ocena ilości i efektów konkursów o tematyce dziedzictwa kulturowego miasta;
72
•
ocena stopnia wykorzystania mediów dla prezentowania problematyki ochrony
środowiska kulturowego miasta.
Dla priorytetu VII:
• ocena stopnia aktualności ewidencji geodezyjnej dla obszaru historycznego
centrum miasta;
• ocena stopnia zaawansowania regulacji stanów własnościowych;
• zaawansowanie inwentaryzacji stanów technicznych obiektów zabytkowych.
Dla priorytetu VIII:
• dokonanie analizy ilości wdroŜonych działań w ochronie i opiece nad zabytkami
wspartych środkami samorządowymi;
• potwierdzenie powstania programu zwiększania wpływów do budŜetu z
przeznaczeniem ich na ochronę dziedzictwa kulturowego miasta;
• ocena stopnia zaangaŜowania finansowego samorządu w prowadzenie prac
badawczych obiektów zabytkowych.
Dla priorytetu IX:
• ocena stopnia zaangaŜowania samorządu w prowadzenie prac studialnych dla
potrzeb rewitalizacji zabytkowego centrum miasta;
• potwierdzenie utworzenia miejskiego systemu informacji i promocji ochrony
• ocena stopnia zaawansowania prac nad programem „Rewitalizacji Śródmieścia
Bytowa”.
Dla priorytetu X:
• potwierdzenie opracowania i wdroŜenia programu tworzenia miejsc pracy
związanych z ochroną i turystycznym wykorzystaniu dziedzictwa kulturowego;
• ocena systemu zachęt do włączenia się inwestorów prywatnych w działania
rewitalizacyjne;
• ocena działań prowadzących do zmniejszenia bezrobocia związanych z
zatrudnieniem w ochronie dziedzictwa kulturowego.
Dla priorytetu XI:
• potwierdzenie faktu opracowania programu edukacji środowiskowej przyrodniczo
– kulturowej;
• potwierdzenie ogólnego udostępnienia bazy danych o zabytkach miasta.
Dla priorytetu XII:
• potwierdzenie faktu opracowania koncepcji wieloletniego finansowania Lokalnego
Programu Rewitalizacji miasta.
73
9. PRZYKŁADY ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA GMINNEGO PROGRAMU
OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Właściciele i uŜytkownicy zabytków mogą korzystać z pomocy finansowej budŜetu
państwa. Mówi o tym art. 73 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami:
Osoba fizyczna, jednostka samorządu terytorialnego lub inna jednostka
organizacyjna, będąca właścicielem bądź posiadaczem zabytku wpisanego do
rejestru zabytków albo posiadająca taki zabytek w trwałym zarządzie, moŜe ubiegać
się o udzielenie dotacji celowej z budŜetu państwa na dofinansowanie prac
konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy tym zabytku.
Za priorytet w Narodowym Planie Rozwoju uznaje się wspieranie kompleksowych
projektów rewitalizacji małych i średnich miast. Obejmują one równieŜ projekty
dotyczące rozwoju lokalnych instytucji otoczenia biznesu, komunikacji społecznej i
kultury.
Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004 – 2013 promująca
zrównowaŜony rozwój kultury, wspiera róŜnorodne formy działania w zakresie
ochrony dziedzictwa kulturowego. SłuŜą temu opracowane specjalnie programy
operacyjne.
Programy, ogłaszane co roku decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
stanowią podstawę do ubiegania się o środki resortu na zadania z zakresu kultury
realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego, instytucje kultury, instytucje
filmowe, szkoły i uczelnie artystyczne, organizacje pozarządowe oraz podmioty
gospodarcze. Wśród ogłoszonych na 2009 rok programów, które bezpośrednio
dotyczą dziedziny ochrony zabytków naleŜy wymienić:
1. Rozwój infrastruktury kultury.
Głównym celem programu jest poprawa warunków funkcjonowania placówek
zajmujących się działalnością kulturalną oraz wyrównywanie dostępu do dóbr i usług
kultury przez inwestycje w jej infrastrukturę.
2. Dziedzictwo kulturowe.
Głównym celem programu jest intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa
kulturowego, w tym kompleksowa poprawa stanu zabytków, wsparcie działalności
muzeów oraz rozwój kolekcji muzealnych. Program dotyczy równieŜ zabytków
polskich i z Polską związanych, znajdujących się poza granicami kraju.
3. Promesa Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Głównym celem programu jest zwiększenie efektywności wykorzystania środków
europejskich na rzecz rozwoju kultury. Program polega na dofinansowaniu przez
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wkładu krajowego do wybranych
projektów kulturalnych, realizowanych ze środków europejskich. Promesa Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego to inaczej umowa przyrzeczenia o
współfinansowaniu projektów realizowanych ze środków europejskich pod
warunkiem ich wyboru do realizacji przez właściwe organy w ramach funduszy
strukturalnych, programów wspólnotowych, środków EFTA oraz innych środków
europejskich.
Fundusze strukturalne
Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej
Polityka regionalna Unii Europejskiej skierowana jest do regionów słabiej
rozwiniętych i uboŜszych grup społecznych. Podstawowym celem rozwoju
74
regionalnego Unii Europejskiej jest wzrost poziomu spójności wewnętrznej na
wszystkich obszarach Unii. Cel ten realizowany jest głównie poprzez stosowanie
interwencji finansowej, w celu zmiany niekorzystnej sytuacji ekonomicznej,
społecznej i kulturowej oraz poprawy sytuacji w kluczowych sektorach gospodarki
regionu (tak zwana poprawa struktury). Polityka regionalna Unii Europejskiej
realizowana jest poprzez konkretne instrumenty, którymi są Europejskie Fundusze
Strukturalne oraz Fundusz Spójności. Z Funduszy Strukturalnych UE finansowane są
dwa rodzaje programów:
• tzw. programy krajowe - przygotowywane przez kraj członkowski i po
uzgodnieniu z Komisją Europejską samodzielnie przez ten kraj realizowane (w
Polsce taki program nazywa się Narodowym Planem Rozwoju);
• tzw. inicjatywy wspólnotowe (np. INTERREG) i działania innowacyjne programy dotyczące kluczowych zagadnień dla Unii jako całości.
Obecnie funkcjonują następujące Europejskie Fundusze Strukturalne:
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF);
• Europejski Fundusz Socjalny (EFS);
• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EAFFG);
• Jednolity Instrument Finansowania Rybołówstwa (FIFG).
Fundusze te stanowią bardzo istotne źródło finansowania kultury. Ponadto
działania kulturalne mogą być współfinansowane w ramach Programów
Wspólnotowych tworzonych i kierowanych w ramach Dyrekcji Generalnej ds. Kultury i
Edukacji oraz Programów Wspólnotowych działających poza DG Kultura i Edukacja.
W ramach Funduszy Strukturalnych wspierane są inicjatywy, które znajdują
wyraźne odzwierciedlenie we wzroście poziomu Ŝycia społeczno – gospodarczego
danego terenu. Wszystkie projekty muszę być ukierunkowane na problemy danego
obszaru i pozytywnie wpływać na jego rozwój.
Kultura w aktualnie realizowanych Europejskich Funduszach Strukturalnych,
to istotny element determinujący:
• bezpośrednie i pośrednie źródło zatrudnienia;
• czynnik poprawiający samoświadomość obywateli, szansa na awans
cywilizacyjny i lepszą orientację i dostosowywanie się do wymogów
współczesnego świata;
• czynnik przyciągający turystów i inwestorów;
• czynnik przyczyniający się do zwiększenia spójności społecznoekonomicznej.
Wpływ sektora kultury na rozwój regionalny moŜe wyraŜać się w następujących
obszarach:
• bezpośredni wpływ na rynek pracy poprzez tworzenie miejsc pracy w publicznych
instytucjach kultury, organizacjach non-profit a przede wszystkim przemysłach
kultury;
• tworzenie produktów dla innych działów gospodarki, a przez to pośredni wpływ na
rynek pracy poprzez generowanie miejsc pracy w sektorach związanych z
sektorem kultury (głównie turystyka kulturalna i edukacja);
• wzrost dochodów budŜetu lokalnego bezpośrednio ze sprzedaŜy dóbr i usług
kultury na rynku wewnętrznym i zewnętrznym (eksport tworzonych dóbr i usług
kultury) oraz zyski uzyskane z podatków od dochodów firm i osób zatrudnionych
jak i podatków od nieruchomości;
75
•
•
•
•
•
•
wzrost dochodów budŜetu lokalnego pośrednio przez zyski generowane w
innych sektorach (głównie turystyka kulturalna i za jej sprawą handel,
komunikacja miejska, itp.);
przyciąganie inwestorów, "miękki" czynnik lokalizacji działalności;
element rewitalizacji przestrzeni miejskiej oraz obiektów poprzemysłowych;
pomoc w tworzeniu pozytywnego wizerunku miasta i jego promocji;
przyciąganie oraz zatrzymywanie ludzi kreatywnych o wysokich kwalifikacjach wpływ na atrakcyjność miasta jako miejsca zamieszkania;
sposób walki z takimi chorobami miejskimi jak m.in. osłabienie więzi
społecznych, wzrost poczucia osamotnienia, bezrobocie, patologie społeczne.
Działania przewidziane w Narodowym Planie Rozwoju zostały pogrupowane w
pięciu jednofunduszowych Sektorowych Programach Operacyjnych (SPO) oraz w
wielofunduszowym Regionalnym Programie Operacyjnym. KaŜdy z programów
podzielony jest na priorytety, a te z kolei na działania.
Z punktu widzenia kultury najbardziej istotne są:
• SPO "Rozwój zasobów ludzkich";
• SPO "Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego i obszarów
wiejskich".
• SPO „Infrastruktura i Środowisko”.
Pozostałe programy nie mają większego znaczenia dla działań kulturalnych:
Obok SPO przygotowany został Program Operacyjny (PO) Pomocy Technicznej,
którego celem jest pomoc we wdraŜaniu Funduszy Strukturalnych.
SPO Zasoby Ludzkie
Celem programu jest budowa otwartego społeczeństwa opartego na wiedzy,
wspieranie aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu i wykluczeniu społecznemu,
a takŜe popieranie kształcenia i doskonalenia zawodowego.
Priorytet 1: Aktywna polityka na rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej
Działanie 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych
Działanie ma pomóc osobom niepełnosprawnym w odnalezieniu się na rynku pracy.
Pomoc ta moŜe zostać udzielona równieŜ młodzieŜy artystycznej i absolwentom
szkół artystycznych, zwłaszcza, jeśli chodzi o ich zatrudnianie i rozwój zawodowy.
Działanie 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup
szczególnego ryzyka
Projekty realizowane w ramach działania maja wspierać instytucje pracujące na
rzecz przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu i aktywizacji osób zagroŜonych
marginalizacją. Prace takie podejmować mogą równieŜ instytucje kultury (np. domy
kultury czy stowarzyszenia), zajmujące się trudną młodzieŜą, byłymi więźniami,
byłymi alkoholikami.
Priorytet 2: Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy
Działanie 2.2 Podnoszenie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy
W ramach działania przewidziano moŜliwości współfinansowania adaptacji
istniejących kierunków i specjalności w wyŜszych szkołach artystycznych do potrzeb
76
rynku pracy, opracowanie nowatorskich programów nauczania dla średnich szkół
artystycznych. MoŜliwe jest takŜe opracowanie i zakup programów i multimediów o
charakterze edukacyjnym. Działanie ma przyczyniać się ogólnie do większej
elastyczności placówek edukacyjnych i uczelni w zakresie dostosowań do zmian na
rynku.
SPO Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora śywnościowego oraz Rozwój
Obszarów Wiejskich
Głównym celem SPO jest poprawa konkurencyjności gospodarki rolnoŜywnościowej oraz zrównowaŜony rozwój obszarów wiejskich. Na cel ten składają się
m.in. dywersyfikacja oraz rozwój pozarolniczej funkcji polskiej wsi, ograniczenie
bezrobocia (takŜe tego ukrytego), poprawa jakości Ŝywności oraz rynkowe
ukierunkowanie produkcji. W ramach drugiego priorytetu wyróŜniono dwa działania o
szczególnym potencjale kulturowym.
Działanie 2.2 Odnowa wsi oraz zachowanie i odnowa dziedzictwa kulturowego
W ramach działania wspierane będą inicjatywy na rzecz mobilizacji lokalnych
społeczności do podejmowania wspólnych przedsięwzięć poprawiających warunki i
jakość Ŝycia na wsi. Potencjał kulturowy tego działania leŜy w moŜliwości
przeprowadzania rewaloryzacji zabytków oraz ich adaptacji na cele kulturalne,
budowy, rozbudowy i modernizacji podstawowej infrastruktury kulturalnej, np. domów
kultury, bibliotek. Przewidziano takŜe moŜliwość realizacji prac badawczych,
konserwatorskich i dokumentacyjnych w zakresie ewidencji dziedzictwa kulturowego
wsi. Pomocą finansową mogą zostać objęte takie przedsięwzięcia jak: przygotowanie
z inicjatywy mieszkańców wsi programu odnowy wsi oraz zachowania i ochrony
dziedzictwa kulturowego wsi (m.in. prace studialne, inwentaryzacje zasobów,
ekspertyzy etc.), przygotowanie studium wykonalności (w tym prace projektantów,
architektów, konserwatorów). W ramach działania moŜliwe będzie takŜe wspieranie
tradycji i tradycyjnych zawodów społeczności lokalnych oraz renowacja obiektów
charakterystycznych dla danego terenu.
Działanie 2.3 RóŜnicowanie działalności rolniczej i zbliŜonej do rolnictwa w celu
zapewnienia róŜnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów
W ramach działania wspierane będą inicjatywy związane z rozpoczęciem dodatkowej
działalności rodzin rolniczych. MoŜe ona być związana m.in. z rzemiosłem i
rękodzielnictwem, tworzeniem i upowszechnianiem kultury regionalnej i dziedzictwa
kulturowego. Bezpośrednie wsparcie moŜe być przeznaczone na przemysły kultury
(np. rękodzieło i rzemiosło), wytwórców, prywatne muzea regionalne i skanseny.
Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) na
lata 2007 – 2013.
Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) na
lata 2007-2013 to dokument strategiczny, przygotowywany przez kraje członkowskie,
określający priorytety i obszary wykorzystania środków unijnych i krajowych w latach
2007 – 2013 oraz system wdraŜania funduszy strukturalnych: Europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego
(EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach Nowej Perspektywy Finansowej 20072013.
77
Sektorowe Programy Operacyjne (PO):
• Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PORPW);
• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej (PEWT);
• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIS);
• Program Operacyjny Konkurencyjna Gospodarka (POKG);
• Program Operacyjny Kapitał Ludzki (POKL);
• Program Operacyjny Pomoc Techniczna (POPT);
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIS).
Priorytet XII: Kultura i dziedzictwo kulturowe
Główny cel Priorytetu:
Wykorzystanie potencjału kultury i dziedzictwa kulturowego o znaczeniu
światowym i europejskim dla zwiększenia atrakcyjności Polski.
Cele szczegółowe Priorytetu:
• Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym;
• Poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym oraz
zwiększenie dostępu do kultury.
Opis i uzasadnienie Priorytetu
Osiągniecie celów szczegółowych Priorytetu związane jest z realizacją projektów
dotyczących rozbudowy i modernizacji infrastruktury kultury oraz ochrony dziedzictwa
kulturowego o znaczeniu ponadregionalnym. W ramach Priorytetu wsparciem objęte
będą projekty z zakresu ochrony i zachowania zabytków nieruchomych o znaczeniu
ponadregionalnym, w tym wpisane na listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i
Naturalnego UNESCO lub uznane przez Prezydenta RP za Pomniki Historii.
Wsparciem objęte będą równieŜ projekty z zakresu ochrony i zachowania
ruchomych obiektów dziedzictwa kulturowego, a takŜe projekty z zakresu rozwoju
zasobów cyfrowych w dziedzinie zasobów bibliotecznych i archiwalnych oraz
zasobów wirtualnych muzeów.
W ramach Priorytetu realizowane będą takŜe projekty z zakresu rozwoju oraz
poprawy stanu infrastruktury kultury, w tym szkolnictwa artystycznego.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego (RPO WP) na lata
2007 – 2013.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2007 –
2013 jest jednym z 16 programów regionalnych dla realizacji Strategii Rozwoju i
Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007 – 2013 (Narodowej
Strategii Spójności; NSRO/NSS) w zakresie polityki wzrostu konkurencyjności i
wyrównywania szans rozwojowych planowanych przez samorządy województw.
Regionalny Program Operacyjny Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2013
zamierzony jest jako podstawowy instrument realizacji celów Strategii Rozwoju
Województwa Pomorskiego na lata 2007 – 2020. Strategia programu jest w pełni
spójna z załoŜeniami rozwoju przyjętymi w Strategii Rozwoju Kraju na lata 20072015, celami akcentowanymi przez Narodową Strategię Spójności 2007-2013, a
takŜe z celami Strategicznych Wytycznych Wspólnoty, Strategii Lizbońskiej, z
priorytetami Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w latach 2007-2013.
Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Pomorskiego w lata 2007 – 2013 jest tworzenie warunków dla dynamicznego rozwoju
społeczno – gospodarczego, wzrostu potencjału i efektywności gospodarowania,
78
kreowanie zdolności do skutecznej gospodarczej rywalizacji z otoczeniem przy
respektowaniu zasad zrównowaŜonego rozwoju.
Program jest finansowany z: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego,
publicznych środków krajowych, środków prywatnych. Za wdraŜanie programu
odpowiedzialny jest Zarząd Województwa Pomorskiego. Regionalny Program
Operacyjny realizowany jest na obszarze województwa pomorskiego.
Mechanizmy Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy
Po wejściu do Unii Europejskiej Polska moŜe korzystać z nowych sposobów
wspierania projektów m.in. z zakresu kultury, jakimi są Mechanizm Finansowy EOG i
Norweski Mechanizm Finansowy.
Dla sektora kultury waŜniejszy jest Mechanizm Finansowy EOG, który jako jeden
z obszarów priorytetowych dla finansowania projektów wymienia Ochronę
kulturowego dziedzictwa europejskiego, w tym transport publiczny i odnowa miast, na
który przeznaczono 77,46 mln euro, czyli 14,5% z całości przyznanych Polsce
środków.
Celem priorytetu jest zachowanie i odbudowa europejskiego dziedzictwa
kulturowego wraz z jego otoczeniem oraz wykreowanie narodowych produktów
turystyki kulturowej w historycznych miastach Polski (w szczególności Warszawa,
Kraków, Gdańsk, Wrocław, Poznań).
Aneksy do Memorandum of Understanding wdraŜania Mechanizmu Finansowego
EOG 2004-2009 wymieniają następujące "projekty o minimalnej wartości 1 mln euro
z zakresu:
• rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne
historycznych obiektów i zespołów zabytkowych wraz z ich otoczeniem,
szczególnie realizowanych w ramach przyjętych narodowych strategii rozwoju
produktów turystyki kulturowej;
• rewitalizacji historycznych obszarów miejskich;
• rewitalizacji, konserwacji, renowacji, modernizacji i adaptacji na cele kulturalne
zespołów fortyfikacyjnych oraz budowli obronnych;
• rewitalizacji obiektów poprzemysłowych o wysokiej wartości historycznej na cele
kulturalne, w tym zwłaszcza na muzea nowoczesności;
• renowacji, ochrony i zachowania miejsc pamięci i martyrologii;
• budowy i rozbudowy publicznych i niekomercyjnych instytucji kultury o
europejskim znaczeniu;
• budowy, rozbudowy, odbudowy i adaptacji infrastruktury kulturowej w miejscach
o symbolicznym znaczeniu dla polskiej kultury;
• kompleksowych programów konserwacji zbiorów zabytków ruchomych oraz
konserwacji i digitalizacji zabytkowych księgozbiorów i archiwaliów;
• tworzenie systemów zabezpieczeń przed nielegalnym wywozem dzieł sztuki
oraz zabezpieczenie zabytków ruchomych i nieruchomych przed kradzieŜą i
zniszczeniem.
O środki w ramach Mechanizmów ubiegać się mogą m.in.: Ministerstwo Kultury,
jednostki samorządu terytorialnego, związki i porozumienia jednostek samorządu
terytorialnego, instytucje publiczne, dla których organizatorem są organa
administracji rządowej i samorządowej, organizacje pozarządowe, w tym
stowarzyszenia i fundacje, kościoły i związki wyznaniowe, organizacje poŜytku
79
publicznego, przedsiębiorstwa państwowe i zakłady budŜetowe jednostek samorządu
terytorialnego działające non – profit.
WOJEWÓDZKI FUNDUSZ OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ
W GDAŃSKU
Działalność wojewódzkich funduszy ochrony środowiska ma na celu wspieranie
przedsięwzięć wynikających z realizacji celów określonych w polityce ekologicznej
państwa poprzez wspomaganie finansowe zadań w ochronie środowiska i
gospodarce wodnej, spójnych z listami zadań priorytetowych w formie
preferencyjnych poŜyczek, dotacji i dopłat do oprocentowania preferencyjnych
kredytów i poŜyczek.
Misją WFOŚiGW w Gdańsku jest finansowe wspieranie przedsięwzięć i programów
słuŜących ochronie środowiska i gospodarce wodnej na terenie województwa
pomorskiego przy zachowaniu konstytucyjnej zasady zrównowaŜonego rozwoju.
Środki Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w
Gdańsku słuŜą finansowaniu zadań z zakresu ochrony środowiska i gospodarki
wodnej w celu realizacji zasady zrównowaŜonego rozwoju i polityki ekologicznej
państwa oraz na współfinansowanie projektów inwestycyjnych, kosztów
operacyjnych i działań realizowanych z udziałem środków pochodzących z Unii
Europejskiej niepodlegających zwrotowi.
Lista zadań priorytetowych Funduszu jest opracowywana corocznie i obejmuje
najwaŜniejsze przedsięwzięcia słuŜące ochronie środowiska i gospodarce wodnej w
województwie pomorskim.
Do priorytetowych działań w województwie pomorskim naleŜy ograniczanie
dopływu zanieczyszczeń do wód przybrzeŜnych Morza Bałtyckiego, w tym Zatoki
Gdańskiej i Puckiej oraz Zalewu Wiślanego. Do najwaŜniejszych zadań naleŜy
zaliczyć ochronę wód w zlewniach oraz na obszarach ochronnych zbiorników wód
podziemnych i powierzchniowych stanowiących źródło wody przeznaczonej do
spoŜycia.
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Gdańsku
współfinansuje przedsięwzięcia mające na celu likwidację niskiej emisji, w
szczególności na terenach miejskich, uzdrowiskowych, parków krajobrazowych i
leśnych kompleksów promocyjnych. Do istotnych zadań naleŜy wspieranie
wykorzystania odnawialnych źródeł energii, energii z odpadów oraz kompleksowa
modernizacja źródeł i systemów zaopatrzenia w ciepło w miastach.
Wspierane będą przedsięwzięcia spójne z wojewódzkim planem gospodarki
odpadami,
w
szczególności
budowa
ponadregionalnych
zakładów
zagospodarowania odpadów.
Dotychczasowa działalność Funduszu mierzona konkretnymi efektami to udział w
najwaŜniejszych inwestycjach ekologicznych na terenie województwa pomorskiego.
Fundacje i inne organizacje wspierające kulturę:
• Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej;
• Fundacja Kultury’
• Fundacja Bankowa im. L. Kronenberga;
• Fundacja "Cepelia" - Polska Sztuka i Rękodzieło;
• The Pollock-Krasner Foundation, Inc.;
• The Getty Grant Program;
80
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Fundacja Andrew W. Mellon'a;
The Felix Meritis Foundation;
Ford Foundation;
European Cultural Foundation;
Fondation de France;
Fondation Roi Baudouin / Koning Boudewijnstichting;
Amerykańsko-Polsko-Izraelska Fundacja "Shalom";
Foundation Marcel Hicter;
Eurimages;
International Fund for the Promotion of Culture, UNESCO;
Robert Bosch Stiftung;
Kultur Kontakt Austria;
Europejski Znak Jakości;
Europejski Bank Inwestycyjny;
European Association for Jewish Culture;
EVENS Foundation;
ZEIT - Stiftung Ebelin und Gerd Bucerius;
Bertelsmann Stiftung;
Fritz Thyssen Stiftung;
Bogliasco Foundation;
Freudenberg Stiftung;
Program Translatorski ©P.
Zestawienie moŜliwości źródeł finansowania Gminnego Programu Ochrony Zabytków
– Tabela 3.
Tabela 3.
Źródła finansowania
1. Fundusze Strukturalne
Unii Europejskiej:
- SPO "Rozwój zasobów
ludzkich";
- SPO "Restrukturyzacja i
modernizacja sektora
Ŝywnościowego i
obszarów wiejskich".
Cel finansowania
Podmiot finansowania
Priorytet I – Konkurencyjność
Samorząd
terytorialny
Organizacje
pozarządowe
X
X
Sektor
MŚP
Priorytet II – Spójność
X
X
X
Priorytet III – Dostępność
X
X
X
81
Osoby
prywatne
2. Narodowa strategia
spójności (NSS) dawniej
Narodowe Strategiczne
Ramy Odniesienia
(NSRO) na lata 2007 2013:
- Program Operacyjny
Infrastruktura i
Środowisko (POIS);
- Program Operacyjny
Kapitał Ludzki (POKL);
- Programy Europejskiej
Współpracy Terytorialnej
(PEWT);
- Regionalny Program
Operacyjny
Województwa
Pomorskiego (RPOWP).
4. Mechanizm Finansowy
EOG
5. Narodowa Strategia
Rozwoju Kultury
6. Wojewódzki Fundusz
Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej
7. Krajowy fundusz
mieszkaniowy
8. Fundusze
Generalnego
Konserwatora Zabytków
Obejmuje ochronę środowiska,
kulturę, ochronę zdrowia, rozwój
regionalny, pomoc dla
samorządów (w trakcie
opracowywania).
Obejmuje ochronę środowiska,
kulturę, ochronę zdrowia, rozwój
regionalny, pomoc dla
samorządów.
Programy operacyjne:
- Program operacyjny
„Dziedzictwo kulturowe”.
- Program operacyjny „Rozwój
inicjatyw lokalnych".
- Program operacyjny „Edukacja
kulturalna i upowszechnianie
kultury".
- Program operacyjny "Promesa
Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego".
Ochrona przyrody i krajobrazu,
gospodarka leśna.
Promocja i edukacja ekologiczna
Programy międzydziedzinowe i
pozostałe programy ochrony
środowiska.
Modernizacja krajowych
zasobów komunalnych.
Rewitalizacja obiektów
zabytkowych.
X - algorytm
82
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
10. BIBLIOGRAFIA
Z. Bukowski, Bytów wszystko o..., Bytów 1995.
J. Bogdanowski, (pod. Red.), Miasto historyczne w dialogu ze
współczesnością, Gdańsk 2002.
Dokumentacja historyczno-urbanistyczna miasta Bytowa opracowana w latach
1986 –88, P.P. Pracownia Konserwacji Zabytków Oddział Gdańsk, autorzy:
mgr Czesława Betlejewska i mgr Jerzy Szwed, foto Andrzej Kołecki / tomy I, II,
III i X/.
Karty cmentarzy historycznych w Niezabyszewie, Rekowie, Sierznie,
Ząbinowicach, Udorpiu i Płotowie.
Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego miasta Bytów do
roku 2010, uchwalony przez Radę Miasta i Gminy Bytów dnia 13.12.1994 r.,
uchwałą Nr V/42/94, ogłoszony przez Wojewódzkie Biuro Planowania
Przestrzennego w Słupsku, główny projektant mgr inŜ. arch. ElŜbieta Odrosek
(nieobowiązujący od 2004 r.).
Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013, Warszawa 2005 r.
NARODOWY
PROGRAM
KULTURY
„OCHRONA
ZABYTKÓW
I
DZIEDZICTWA KULTUROWEGO” NA LATA 2004–2013, Warszawa 2004.
Opisy i wykazy obiektów historycznych i archeologicznych znajdujące się w
miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy
Bytów, pozycje wg niniejszego wykazu: 3.1., 3.2., 3.3., 3.4., 4.1.c i 4.2.c.
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, przyjęty
Uchwałą Sejmiku Województwa Pomorskiego Nr 639/XLVI/02 z dnia 30
września 2002 r..
Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata 20072013, Gdańsk 2006 r.
Program Operacyjny INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO, Narodowa
Strategia Spójności 2007 – 2013, Warszawa 2006 r.
NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA 2007-2013 wspierające
wzrost gospodarczy i zatrudnienie, Warszawa 2006.
Program ochrony środowiska dla gminy miejsko – wiejskiej Bytów, 2004,
autorzy: Michał Górski, Joanna Barchańska i Janusz Barchański – „ Bałtycki
Instytut Gmin” – Gdańsk.
Program Operacyjny Kapitał Ludzki, Narodowa Strategia Spójności 2007 –
2013, Warszawa 2006 r.
Z. Szultka, (Pod red.), Historia Bytowa, Bytów 1998 r.
Uchwała Nr XVII/141/2004 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 28 kwietnia 2004
roku w sprawie przyjęcia programu „Rewitalizacji Śródmieścia Bytowa”.
Uchwała Nr XIII/116/95 Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 26 listopada 1999
roku w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
śródmieścia Bytowa.
Uchwała Nr XLII/303/2002 Rady Miejskiej w B y t o w i e z dnia 12 czerwca
2002 r. w sprawie uchwalenia „Studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy Bytów”.
Uchwała Nr XXXIV/254/2001Rady Miejskiej w Bytowie z dnia 24 października
2001 r. w sprawie przyjęcia „Strategii rozwoju miasta i gminy Bytów do 2015
roku”.
Wytyczne konserwatorskie do miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego miasta i gminy Bytów z 1991 r.
83
Wykaz stanowisk archeologicznych.
Strategia Rozwoju Województwa Pomorskiego przyjęta Uchwałą nr
587/XXXV/05 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 18 lipca 2005 r.
Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami przyjęty Uchwałą Nr 72/XVI/07
Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 lutego 2007 r.
Źródła internetowe: www.bip.bytow.com.pl
www.woj-pomorskie.pl
www.bgk.com.pl
www.funduszestrukturalne.gov.pl
www.kobidz.gov.pl
www.mkidn.gov.pl
www.mrr.gov.pl
www.muzeum-bytow.pl
www.wfosigw-gda.pl
www.zporr.gov.pl
11. ZAŁĄCZNIKI
1. OBIEKTY ZABYTKOWE OBJĘTE GMINNĄ EWIDENCJĄ ZABYTKÓW
2. SPIS STANOWISK W RAMACH AZP
84

Załącznik Nr 3 do uchwały nr XXXIII/260/2009

Transkrypt

Podobne dokumenty

Ochrona dziedzictwa kulturowego

Rola samorządu w ochronie dziedzictwa

B.M.Pawlicki, Techniki budowlane w kompleksach zabytkowych

UNESCO w Hiszpanii 2016 pdf

Administracyjno-prawne instytucje ochrony dziedzictwa kulturowego

ochrona dóbr kultury strategia ochrony dóbr kultury

Informacja o przebiegu i wynikach