Strona | 1 Standardy wymagań z chemii w ZSL w Ustrzykach

Strona |1
Standardy wymagań z chemii w ZSL w Ustrzykach Dolnych – zakres rozszerzony
UWAGA: dla uzyskania danej oceny należy także spełnić wymagania na oceny niższe.
Budowa materii
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- wymieni składniki atomów,
- zdefiniuje pojęcia: liczba atomowa, liczba
masowa, izotop, nuklid, powłoka
elektronowa, podpowłoka elektronowa,
poziom orbitalny, obszar orbitalny, rdzeń
atomowy, elektrony walencyjne, substancja
jonowa, substancja kowalencyjna,
- utworzy nazwy izotopów na podstawie ich
symboli,
- zapisze symbole izotopów na podstawie
ich nazw,
- wymieni fakty doświadczalne świadczące
o korpuskularno-falowej naturze elektronu,
- określi czym jest stan stacjonarny
elektronu,
- wymieni liczby kwantowe oraz wielkości
przez nie kwantowane,
- poda przyczyny stosowania przybliżonych
metod obliczeń kwantowo-chemicznych,
- poda treść zakazu Pauliego oraz reguły
Hunda,
- wykona szkic orbitalu s,
- odczyta i zinterpretuje zapis konfiguracji
elektronowej (powłokowej) atomów,
- poda przyczynę powstawania wiązań
chemicznych,
- wymieni rodzaje wiązań chemicznych,
- zdefiniuje pojęcie elektroujemność i
określi jej zmiany na tle układu
okresowego,
- utworzy nazwy jonów prostych,
- wyjaśni, na czym polega wiązanie
jonowe,
- wymieni właściwości substancji
jonowych,
Uczeń:
- scharakteryzuje składniki atomów,
- wyjaśni znaczenie liczby atomowej i
masowej,
- określi skład nukleonowy jądra, ładunek
jądra atomowego, liczbę elektronów,
- obliczy masy cząsteczkowe związków
chemicznych zawierających różne izotopy,
- wyjaśni na czym polega indeterminizm
mikroświata i co oznacza relacja Heisenberga,
- wyjaśni w jaki sposób może nastąpić zmiana
stanu stacjonarnego elektronu,
- poda praktyczne znaczenie liczb
kwantowych,
- poda konsekwencje stosowania
przybliżonych metod obliczeń kwantowochemicznych,
- wyjaśni na jakich zasadach ze wzrostem
liczby atomowej wzrasta liczba elektronów w
powłokach,
- podzieli pierwiastki na bloki konfiguracyjne
s, p, d i f,
- wykona szkic orbitali p,
- wyjaśni zależność budowy pozajądrowej
atomów od położenia pierwiastka w układzie
okresowym,
- zapisze typowe konfiguracje elektronowe
(powłokowe) atomów,
- odczyta i zinterpretuje zapis konfiguracji
podpowłokowej atomów,
- wyjaśni regułę helowca,
- poda sposób powstawania wiązań jonowych,
kowalencyjnych, kowalencyjnych
spolaryzowanych, koordynacyjnych,
wodorowych i metalicznych (na przykładach),
- określi warunki powstawania wiązania
dobra
Uczeń:
- poda rząd wielkości rozmiarów i mas
atomów,
- odszuka w układzie okresowym
pierwiastki o danym składzie jądra
atomowego,
- obliczy liczby protonów, neutronów i
elektronów,
- wyjaśni pojęcie defekt masy,
- wymieni izotopy wodoru oraz
scharakteryzuje ich wspólne oraz
różnicujące własności,
- wyjaśni postulat Borna,
- dla danych wartości liczb kwantowych
określi: liczbę podpowłok, liczbę poziomów
orbitalnych, liczbę stanów stacjonarnych,
kształt obszaru orbitalnego (dla podpowłok s
i p),
- wyjaśni praktyczne znaczenie zakazu
Pauliego i reguły Hunda,
- wykona szkic orbitali d,
- zapisze konfigurację podpowłokową
dowolnego pierwiastka grup głównych
- wyodrębni w zapisie konfiguracji
elektronowej rdzeń atomowy i elektrony
walencyjne,
- poda podobieństwa i różnice w budowie
atomów tej samej grupy i tego samego
okresu,
- określi właściwości typowych
pierwiastków w oparciu o konfigurację
elektronową,
- zdefiniuje pojęcie energii jonizacji i
powinowactwa elektronowego i wyjaśni ich
zmianę na tle układu okresowego,
- napisze wzory elektronowe substancji
bardzo dobra
Uczeń:
- wyjaśni różnicę między izotopem i
nuklidem,
- wyjaśni różnicę pomiędzy masą
izotopową i masą atomową,
- wykona obliczenia związane
z zawartością procentową izotopów w
mieszaninie,
- poda sposób kwantowania pięciu
wielkości charakteryzujących ruch
elektronu,
- przedstawi na wykresach typowe zmiany
gęstości elektronowej
i prawdopodobieństwo znalezienia
elektronu w atomie wodoru,
- wyjaśni podział pierwiastków na bloki
konfiguracyjne s, p, d, i f,
- wyjaśni prawo okresowości w ujęciu
mikroskopowym,
- zapisze nietypowe konfiguracje
elektronowe atomów, np. Cr, Cu, Ag,
- wyjaśni zmiany energii jonizacji
i powinowactwa elektronowego
w powiązaniu z budową atomu,
- przewidzi na podstawie różnicy
elektroujemności występowanie wiązania
jonowego w różnych substancjach,
- wskaże we wzorze elektronowym
wiązania σ i π,
- wyjaśni i zapisze wzory elektronowe
cząsteczek z wiązaniem semipolarnym
oraz koordynacyjnym,
- wskaże zależność pomiędzy rodzajem
wiązania a właściwościami tlenków i
wodorotlenków,
- przewidzi budowę przestrzenną drobin z
Strona |2
- wyjaśni, na czym polega wiązanie
kowalencyjne,
- wymieni właściwości substancji
kowalencyjnych,
- wymieni czynniki decydujące o geometrii
drobiny,
- poda przykłady drobin typu AB2, AB3,
AB4, AB5, AB6 i AB7,
- wymieni założenia metody VSEPR,
- zdefiniuje pojęcia: stopień utlenienia,
utleniacz, reduktor,
jonowego, zapisze odpowiednie schematy,
- wyjaśni, jak tworzą się cząsteczki
pierwiastków,
- wyjaśni pojęcie cząsteczki dipolowej i poda
proste przykłady,
- wyjaśni czynniki decydujące o geometrii
drobiny,
- wyjaśni konsekwencje odpychania wolnych
par elektronowych,
- poda przykłady substancji zbudowanych z
określonego rodzaju drobin,
- wyjaśni reguły stosowany przy określaniu
stopnia utlenienia pierwiastków,
- wyznaczy stopień utlenienia pierwiastków w
prostych drobinach,
jonowych,
- określi zwroty wektorów momentów
dipolowych,
- zbuduje modele oraz zapisze wzory
elektronowe cząsteczek związków
chemicznych,
- przewidzi budowę przestrzenną drobiny w
oparciu o metodę VSEPR,
- omówi właściwości substancji
w zależności od rodzaju wiązania,
- obliczy stopień utlenienia pierwiastków w
dowolnym związku nieorganicznym,
zastosowaniem metody ligandu
zastępczego,
- obliczy stopień utlenienia pierwiastków
w dowolnym związku chemicznym,
Przemiany jądrowe
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- sklasyfikuje przemiany jądrowe,
- wymieni czynniki decydujące o trwałości
jąder atomowych,
- poda cechy substancji
promieniotwórczych,
- zdefiniuje pojęcie promieniotwórczość
naturalna,
- poda jakie rodzaje dawek promieniowania
rozróżnia się w dozymetrii promieniowania
jonizującego,
- zdefiniuje pojęcia: grej, sivert, bekerel,
- wymieni, jakie surowce zużywa i jakie
odpady wytwarza elektrownia,
- wymieni dobrodziejstwa i zagrożenia jakie
kryje w sobie promieniowanie jądrowe,
- wymieni skutki działania promieniowania
na organizmy żywe,
Uczeń:
- wyjaśni pojęcie okresu półtrwania,
- zbilansuje równania naturalnych przemian
jądrowych,
- omówi naturalne szeregi promieniotwórcze,
zinterpretuje wykresy,
- wykona obliczenia A i Z związane z serią
rozpadów w szeregu promieniotwórczym,
- zbilansuje równania przemian jądrowych w
szeregach promieniotwórczych,
- wyjaśni na czym polega ochrona
radiologiczna,
- wyjaśni czym jest proces łańcuchowy,
- poda argumenty przemawiające za budową i
przeciwko elektrowniom jądrowym,
- wyjaśni, na czym polega bezpieczeństwo
jądrowe,
dobra
Uczeń:
- obliczy ilość substancji promieniotwórczej
po upływie czasu stanowiącego
wielokrotność okresu półtrwania,
- zbilansuje równania sztucznych przemian
jądrowych,
- opisze, na czym polega proces łańcuchowy
przemian,
- opisze, na czym polega ochrona
radiologiczna,
- poda przykłady radiolizy wody i związków
organicznych,
- poda i opisze warunki niezbędne do
wywołania wybuchu bomby atomowej,
- wymieni czynniki, od których zależą skutki
promieniowania,
bardzo dobra
Uczeń:
- sporządzi i zinterpretuje wykresy
zależności masy pierwiastka od czasu
rozpadu,
- uzasadni, dlaczego w reaktorze
jądrowym nie może nastąpić taki sam
wybuch, jak w bombie atomowej,
Stechiometria
Ocena
dopuszczająca
Uczeń:
- powie, co określają prawa
stechiometryczne,
dostateczna
Uczeń:
- obliczy masy reagentów, stosując prawo
zachowania masy,
dobra
Uczeń:
- obliczy masy pierwiastków w określonej
masie próbki związku chemicznego,
bardzo dobra
Uczeń:
- uzasadni słuszność praw
stechiometrycznych na podstawie
Strona |3
- rozróżni związek chemiczny od
mieszaniny,
- zdefiniuje pojęcie mola, jako jednostki w
układzie SI,
- rozróżni masy mola atomów i cząsteczek
pierwiastków,
- wymieni parametry określające warunki
normalne,
- wie, jaką objętość zajmuje mol dowolnego
gazu w warunkach normalnych,
- określi stechiometryczne stosunki
reagentów i mieszanin: molowe, masowe i
objętościowe,
- sformułuje zasadę Avogadra,
- poda równanie Clapeyrona,
- przedstawi skład procentowy i stosunek
masowy pierwiastków w związku
chemicznym,
- obliczy masę mola i masę molową,
- określi liczbę moli pierwiastków w podanej
liczbie moli związku chemicznego,
- wyjaśni pojęcie objętości 1 mola dowolnej
substancji,
- obliczy masę i liczbę moli pierwiastka w
próbce związku chemicznego,
- obliczy masę, liczbę molekuł i liczbę moli
próbki związku chemicznego, w której
znajduje się określona ilość pierwiastka,
- obliczy liczbę moli reagenta na podstawie
znanej liczby moli i masy innego reagenta,
- wyjaśni czym jest średnia ważona i do jakich
parametrów mieszanin można ją zastosować,
- rozróżni masę mola od masy molowej,
- obliczy liczbę moli oraz masę na podstawie
liczby molekuł,
- obliczy liczbę molekuł na podstawie masy
lub liczby moli,
- obliczy masy molowe gazów oraz ich
gęstość w warunkach normalnych,
- przeliczy objętość gazów na masę, liczbę
moli, liczbę molekuł,
- obliczy masę, objętość i liczbę molekuł
reagenta na podstawie danej masy, liczby
moli i liczby molekuł innego reagenta,
- ustali, którego z substratów użyto
w nadmiarze,
- obliczy ilość produktów po zmieszaniu
substratów w stosunku
niestechiometrycznym,
- obliczy średnią ważoną oraz wykona inne
obliczenia dotyczące mieszanin,
- wykona obliczenia z zastosowaniem
zasady Avogadra, objętości mola gazu i
równania Clapeyrona,
mikroskopowego opisu budowy materii,
- zaprojektuje doświadczenie, za pomocą
którego sprawdzi słuszność prawa
zachowania masy,
- uzasadni słuszność praw
stechiometrycznych na podstawie opisu
mikroskopowego materii,
- posłuży się w obliczeniach pojęciem
objętościowym gazów,
- ustali wzór sumaryczny związku na
podstawie składu procentowego i masy
cząsteczkowej,
- ustali wzór sumaryczny gazów na
podstawie składu procentowego i ich
gęstości w warunkach normalnych,
- ustali wzory gazowych reagentów na
podstawie stechiometrycznych stosunków
objętościowych,
Mieszaniny
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- zdefiniuje pojęcie mieszaniny,
- dokona podziału mieszanin ze względu na:
stan skupienia, liczbę składników,
- odróżni pojęcie rozpuszczania od
rozpuszczalności,
- wymieni czynniki wpływające na
szybkość rozpuszczania,
- określi skład mieszanin za pomocą
stężenia molowego, wyjaśni pojęcie cm,
- skorzysta z tabeli gęstości roztworów oraz
wyrazi ich wartości w różnych jednostkach,
- wymieni metody zwiększania stężenia
roztworów i ich rozcieńczania,
- wymieni metody rozdzielania mieszanin,
Uczeń:
- dokona podziału mieszanin ze względu na:
wielkość cząstek fazy rozproszonej, liczbę faz,
- rozpuści ciało stałe w cieczy z
uwzględnieniem metod przyspieszających
proces rozpuszczania,
- poda przykłady układów homogenicznych i
heterogenicznych,
- omówi zjawiska towarzyszące procesowi
rozpuszczania,
- opisze sposoby otrzymywania roztworu
nasyconego z nienasyconego i odwrotnie,
- omówi reguły stosowane przy sporządzaniu
mieszanin o określonym stężeniu molowym,
- obliczy liczbę moli, masę substancji
rozpuszczonej oraz objętość roztworu na
podstawie stężenia molowego,
dobra
Uczeń:
- rozpuści ciecz w cieczy z uwzględnieniem
kolejności mieszania,
- wskaże koloidy wśród mieszanin,
- opisze właściwości układów koloidalnych,
- sporządzi roztwór nasycony i nienasycony,
- omówi sposoby rozdzielania mieszanin
jednorodnych i niejednorodnych,
- sporządzi i zinterpretuje wykresy
zależności rozpuszczalności substancji od
temperatury,
- dokona obliczeń rozpuszczalności,
- posłuży się w obliczeniach gęstością
roztworu i rozpuszczalnika oraz substancji
rozpuszczonej,
- wyznaczy masy molowe i masy
cząsteczkowe substancji rozpuszczonej oraz
bardzo dobra
Uczeń:
- zaklasyfikuje mieszaninę do określonej
grupy na podstawie obserwacji
makroskopowych,
- rozpuści gaz w cieczy z uwzględnieniem
zasad bezpieczeństwa,
- rozróżni rodzaje układów dyspersyjnych
na podstawie stanu skupienia fazy
rozproszonej i fazy rozpraszającej,
- sporządzi roztwór koloidalny,
- zaprojektuje przykładowe sposoby
rozdzielania różnych mieszanin,
- sporządzi roztwór o danym stężeniu
molowym,
- rozcieńczy lub zatęży roztwór do
uzyskania określonego stężenia,
- wyprowadzi zależność między stężeniem
Strona |4
- przeliczy stężenie procentowe na molowe i
odwrotnie,
- obliczy stężenia molowe i procentowe
roztworów po zmieszaniu roztworów o
różnych stężeniach (reguła krzyżowa),
- wyjaśni, jakie różnice właściwości
składników mieszanin wykorzystuje się w
poszczególnych metodach rozdzielania
mieszanin,
gęstość roztworów na podstawie zależności
między stężeniem procentowym i molowym,
- obliczania stężenia roztworów po dodaniu
substancji rozpuszczonej lub zwiększeniu
ilości oraz odparowaniu pewnej ilości
rozpuszczalnika,
- wykona rozdzielanie mieszanin metodami:
filtracji, dekantacji, krystalizacji i
rozwarstwienia,
procentowym i molowym,
- rozwiąże zadania o większym stopniu
trudności,
- przeprowadzi rozdzielanie mieszanin
metodami: chromatografii bibułowej,
destylacji i desaturacji,
Kinetyka chemiczna i równowaga chemiczna
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- zdefiniuje pojęcie szybkość reakcji,
- wymieni czynniki wpływające na
szybkość reakcji chemicznej,
- zdefiniuje pojęcie rząd reakcji,
- poda, czym są katalizatory i inhibitory,
- poda przykłady zastosowań katalizatorów
w przemyśle, otoczeniu człowieka i w
żywych organizmach,
- zdefiniuje pojęcia: akt elementarny, etap
reakcji, energia aktywacji,
- określi czym jest kompleks aktywny,
- poda treść prawa działania mas,
- poda, co oznacza termin „reakcja
praktycznie nieodwracalna”,
- wymieni czynniki wpływające na
położenie stanu równowagi chemicznej,
- zdefiniuje pojęcie wydajność reakcji,
Uczeń:
- poda, w jaki sposób różne czynniki
wpływają na szybkość reakcji,
- poda przykłady reakcji powolnych, szybkich
i bardzo szybkich,
- wyjaśni, czym jest równanie kinetyczne
reakcji chemicznej,
- omówi regułę van’t Hoffa,
- przedstawi mechanizm działania
katalizatora,
- poda dowolny przykład mechanizmu reakcji
chemicznej,
- opisze jak powstaje i rozpada się kompleks
aktywny,
- wyjaśni, jaki jest wpływ katalizatora na
energię aktywacji,
- poda, na czym polega odwracalność reakcji
chemicznych,
- wyjaśni czym jest stan równowagi
chemicznej,
- wyjaśni znaczenie reguły przekory,
dobra
Uczeń:
- wyjaśni, dlaczego reakcje chemiczne
różnią się szybkością,
- ułoży równania kinetyczne dla prostych
reakcji,
- wykona obliczenia oparte o równanie
kinetyczne reakcji i regule van’t Hoffa,
- wyjaśni, czym jest energia aktywacji
(rysując odpowiedni wykres),
- ustali, czy określona reakcja chemiczna,
przebiegająca w fazie gazowej, jest egzo-,
czy endoenergetyczna,
- poda sposoby przesuwania stanu
równowagi chemicznej,
- wykona proste obliczenia oparte na prawie
działania mas,
- obliczy wydajność prostych reakcji
chemicznych,
bardzo dobra
Uczeń:
- ułoży równania kinetyczne reakcji
chemicznej (trudniejsze przykłady),
- przedstawi mikroskopowe wyjaśnienia
czynników wpływających na szybkość
reakcji chemicznej,
- wyjaśni mechanizm reakcji z udziałem
katalizatora,
- wyjaśni sposoby przesuwania stanu
równowagi chemicznej,
- obliczy wydajność dowolnej reakcji
chemicznej,
Efekty energetyczne i entropowe reakcji chemicznych
Ocena
dopuszczająca
Uczeń:
- wymieni rodzaje układów stosowanych w
opisach termodynamicznych,
- określi czym są: energia kinetyczna,
energia potencjalna i energia wewnętrzna
układu,
dostateczna
Uczeń:
- wyjaśni czym są układy izolowane,
zamknięte i otwarte,
- wymieni i opisze składniki energii
wewnętrznej,
- omówi parametry stanu układu,
dobra
Uczeń:
- poda przykłady układów izolowanych,
zamkniętych i otwartych,
- określi składniki reakcji chemicznej,
- poda przykłady związku między
parametrami stanu (np. równanie
bardzo dobra
Uczeń:
- zaprojektuje doświadczenie pokazujące
różnice między poszczególnymi typami
układów,
- zinterpretuje znak (plus lub minus) efektu
energetycznego,
Strona |5
- zdefiniuje pojęcie parametry stanu,
- poda treść pierwszej zasady
termodynamiki,
- określi czym jest efekt energetyczny
reakcji chemicznej,
- zdefiniuje pojęcia: funkcja stanu, cykl
termodynamiczny,
- poda treść prawa Hessa,
- określi, czym są równania termochemiczne
reakcji,
- zdefiniuje pojęcie entropia,
- poda, co jest termodynamicznym
warunkiem równowagi chemicznej,
- zdefiniuje pojęcia: entalpia swobodna,
standardowa entalpia swobodna przemiany,
nierównowagowy iloczyn stężeń,
- wyjaśni, czym jest energia wiązań
chemicznych,
- wskaże, od czego (i w jaki sposób) zależy
efekt energetyczny reakcji chemicznej,
- opisze, czym jest energia aktywacji,
- opisze, czym jest entalpia reakcji oraz od
czego zależy,
- określi zakres zastosowań prawa Hessa,
- wyjaśni, czym jest standardowa entalpia
reakcji,
- poda, od czego zależy entropia układu,
- wyjaśni jak zmiany energii i zmiany entropii
wpływają na przebieg reakcji chemicznej,
- wyjaśni, na czym polega przewidywanie
kierunku reakcji chemicznej,
Clapeyrona),
- zaprezentuje na wykresie zmiany energii
reagentów w funkcji czasu podczas reakcji
egzo- i endoenergetycznych,
- wyjaśni jaki wpływ na efekt energetyczny
reakcji chemicznej mają wiązania chemiczne
reagentów,
- wykona obliczenia oparte na entalpii
reakcji,
- zapisze równania termochemiczne reakcji,
- przewidzi kierunek reakcji na podstawie
aktualnych stężeń reagentów i stałej
równowagi chemicznej,
- zinterpretuje wykresy przedstawiające
zmiany energii reagentów w funkcji czasu
podczas reakcji egzo- i
endoenergetycznych,
- ułoży w postaci graficznej cykl
termodynamiczny,
- ułoży w postaci graficznej cykl
chemiczny,
- przedstawi na wykresie wpływ zmian
energii i entropii układu reagentów na
położenie równowagi chemicznej,
Chemia roztworów wodnych
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- zdefiniuje pojęcia: elektrolit, nieelektrolit,
dysocjacja jonowa,
- wymieni różnice między elektrolitami
mocnymi i słabymi,
- zdefiniuje pojęcia: stała dysocjacji, stopień
dysocjacji,
- poda przykłady elektrolitów mocnych i
słabych,
- określi czym są kwasy i zasady w ujęciu
makroskopowym,
- zdefiniuje pojęcie pH roztworu,
- określi czym są indykatory pH,
- wymieni przykładowe indykatory pH oraz
określi zmianę ich barwy w zależności od
pH roztworu,
- określi do czego służy skala pH,
- poda, czym są reakcje jonowe oraz
wymieni typowe ich rodzaje,
- określi czym jest hydroliza soli,
- wymieni rodzaje twardości wody i ich
przyczyny oraz skutki,
Uczeń:
- określi, jakie substancje ulegają dysocjacji
jonowej,
- poda zjawiska potwierdzające istnienie
jonów w roztworze,
- określi, od czego zależy stała dysocjacji oraz
stopień dysocjacji,
- wyjaśni, czym jest dysocjacja etapowa,
- zaznaczy rodzaj elektrolitów mocnych i
słabych w równaniach dysocjacji z
uwzględnieniem dysocjacji etapowej,
- wyjaśni, czym są kwasy i zasady w ujęciu
mikroskopowym,
- opisze, na czym polega autodysocjacji wody
oraz czym jest iloczyn jonowy wody,
- wyjaśni jak zmienia się pH roztworu po
wprowadzeniu różnych substancji,
- wyjaśni, jak przeprowadza się reakcje
jonowe,
- wskaże, jakie sole ulegają hydrolizie,
- wyjaśni, czym jest hydroliza stopniowa,
- opisze, na czym polega twardość stała, a na
czym twardość przemijająca, wyjaśni, w jaki
dobra
Uczeń:
- wyjaśni, na czym polega hydratacja jonów,
- ułoży równania dysocjacji jonowej różnych
elektrolitów,
- wyjaśni związek między stałą dysocjacji i
stopniem dysocjacji (prawo rozcieńczeń
Ostwalda),
- wykona obliczenia oparte na stopniu
dysocjacji i stałej dysocjacji (prostsze
przykłady),
- zmierzy pH roztworu,
- przeliczy pH na stężenie jonów
wodorowych,
- przeliczy stężenie jonów wodorowych na
pH,
- wyjaśni mechanizm działania indykatorów,
- poda przykłady reakcji jonowych
poszczególnych rodzajów (strącanie osadu,
tworzenie słabych elektrolitów, roztwarzanie
metali w kwasach, wypieranie wodoru
z kwasów i metali z roztworów ich soli),
- przewidzi kierunek reakcji strącania się
osadu,
bardzo dobra
Uczeń:
- zaprojektuje doświadczenie
potwierdzające istnienie jonów
w roztworze elektrolitu,
- wykona obliczenia oparte na stopniu
dysocjacji i stałej dysocjacji (trudniejsze
przykłady),
- przeliczy pH na stężenie jonów
wodorotlenkowych,
- przeliczy stężenie jonów
wodorotlenkowych na pH,
- przewidzi odczyn roztworu określonej
soli,
- przeprowadzi reakcję jonową dowolnego
rodzaju (a w szczególności strącanie
osadu, odsączenie go, przemywanie
i suszenie),
- usunie twardość przemijającą wody,
Strona |6
sposób można je usunąć,
- ułoży równania procesów usuwania
twardości wody,
Ogniwa galwaniczne
Ocena
dopuszczająca
Uczeń:
- poda z czego składa się ogniwo,
- określi czym jest półogniwo,
- wymieni kryteria podziału półogniw,
- wymieni ilościowe parametry półogniw,
- zdefiniuje pojęcia: potencjał względny,
półogniwo wodorowe, standardowe
półogniwo wodorowe, standardowy
potencjał półogniwa, potencjał redoks,
- poda treść konwencji Sztokholmskiej,
- określi, na czym polega korozja,
- wymieni czynniki wpływające na korozję
metali,
- wymieni sposoby zapobiegania korozji
metali,
dostateczna
Uczeń:
- przedstawi budowę typowych ogniw
(ogniwo Volty, ogniwo Daniella),
- zapisze schematy ogniw,
- przedstawi podział półogniw, poda
przykłady poszczególnych rodzajów
półogniw,
- wyjaśni, czym są: potencjał wewnętrzny
fazy, SEM ogniwa, pojemność ogniwa,
- wyjaśni czym jest potencjał redoks,
- określi czym jest szereg napięciowy oraz
jakie jest jego znaczenie,
- poza wzór Nernsta,
- opisze budowę półogniw metalowych i
półogniw redoks,
- opisze sposoby zapobiegania korozji metali,
dobra
Uczeń:
- ułoży równania reakcji połówkowych i
reakcji sumarycznej w danym ogniwie,
- opisze budowę i zasadę działania ogniwa
litowego oraz ogniwa paliwowego,
- obliczy SEM ogniwa przy użyciu wzoru
Nernsta,
- wyjaśni różnice w zasadzie działania
półogniw metalicznych i półogniw redoks,
bardzo dobra
Uczeń:
- zbuduje ogniwo galwaniczne,
- zmierzy SEM ogniwa,
- wykorzysta szereg napięciowy do
określania kierunku oraz produktów
reakcji zachodzących w półogniwach,
- wyjaśni przebieg korozji żelaza,
Elektroliza
Ocena
dopuszczająca
Uczeń:
- wymieni różnice między ogniwem
i elektrolizerem,
- wymieni procesy fizyczne i chemiczne
zachodzące podczas elektrolizy,
- zdefiniuje pojęcia: napięcie rozkładowe,
nadnapięcie elektrolizy,
- opisze, do jakich celów wykorzystuje się
elektrolizę,
- poda treść prawa Faradaya,
dostateczna
Uczeń:
- wyjaśni, czym różni się ogniwo od
elektrolizera,
- opisze procesy fizyczne i chemiczne
zachodzące podczas elektrolizy,
- wyjaśni, czym są potencjały redukcji
katodowej i utleniania anodowego,
- opisze wpływ materiału elektrody na produkt
reakcji elektrodowej,
- wyjaśni pojęcia: równanie elektrolizy, stała
Faradaya, liczba ładunkowa reakcji,
wydajność prądowa reakcji,
dobra
Uczeń:
- napisze równania reakcji zachodzących
podczas elektrolizy,
- narysuje schemat elektrolizera i zaznaczy
na nim kierunki ruchu nośników ładunku,
- wyznaczy metodą ekstrapolacji napięcie
rozkładowe elektrolizy na wykresie I(U),
- wykona obliczenia ilościowe związane z
elektrolizą,
- przedstawi równania reakcji zachodzących
podczas ładowania i rozładowywania
akumulatora ołowiowego,
bardzo dobra
Uczeń:
- przewidzi produkty elektrolizy kwasów,
wodorotlenków i soli,
- przewidzi produkty reakcji
elektrodowych w roztworach mieszanin o
znanych potencjałach redukcji katodowej i
utleniania anodowego poszczególnych
jonów,
- zbuduje elektrolizer i obwód zasilający z
woltomierzem i amperomierzem,
- przeprowadzi galwaniczne pokrywanie
metali,
Reakcje redoks
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- wskaże różnice między reakcjami redoks i
Uczeń:
- wyjaśni rolę elektronów w reakcjach redoks
dobra
Uczeń:
- poda przykłady reakcji redoks oraz reakcji,
bardzo dobra
Uczeń:
- zbilansuje równania reakcji redoks
Strona |7
innymi reakcjami,
- poda, jak potencjały redoks półogniw
wpływają na kierunek reakcji redoks,
oraz w innych reakcjach,
- wyjaśni wpływ pH roztworu na kierunek
reakcji redoks,
które nie należą do tej grupy,
- wskaże w reakcjach redoks drobiny lub
zespoły drobin, które odgrywają rolę
utleniacza i rolę reduktora,
ułoży równania reakcji połówkowych dla
danej reakcji redoks,
- zbilansuje równania reakcji redoks
wybraną metodą (prostsze przykłady),
wybraną metodą (trudniejsze przykłady),
- przewidzi kierunek reakcji redoks na
podstawie potencjałów półogniw,
Związki nieorganiczne
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- omówi skład chemiczny tlenków,
- nazwie tlenki na podstawie wzoru
sumarycznego,
- napisze wzory wodorków w oparciu o
układ okresowy,
- nazwie wodorki,
- napisze wzór wodorotlenku na podstawie
nazwy oraz ze wzoru stworzy nazwę,
- rozróżni pojęcia: zasada, wodorotlenek,
- omówi skład chemiczny kwasów
tlenowych,
- nazwie kwasy na podstawie wzoru,
- wymieni metody otrzymywania soli,
- dokona podziału soli,
- odszuka w literaturze informacje na temat
soli występujących w przyrodzie,
- zdefiniuje pojęcia: tlenek kwasowy,
zasadowy, amfoteryczny,
- poda przykłady zastosowania soli w życiu
codziennym i w przemyśle,
Uczeń:
- ustali wzór tlenku w oparciu o nazwę,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
tlenków,
- określi rodzaje wiązań w cząsteczkach
wodorków,
- rozróżni wodorki kwasowe, zasadowe i
obojętne,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
wodorotlenków litowców i wapniowców,
- sprawdzi za pomocą indykatorów odczyn
wodnych roztworów kwasów,
- ustali wzór kwasu tlenowego w oparciu o
nazwę,
- nazwie sole, określi wzory soli z ich nazw,
- zapisze równania reakcji otrzymywania soli
(w formie cząsteczkowej i jonowej),
- poda nazwy i wzory soli występujących w
przyrodzie,
- wyjaśni pojęcie wodorotlenków zasadowych
i amfoterycznych,
- określi rodzaj tlenku kwasowego w oparciu o
wzór kwasu,
dobra
Uczeń:
- podzieli tlenki na podstawie rodzaju
wiązań, przewidzi ich właściwości fizyczne,
- zapisze odpowiednie równania reakcji w
formie cząsteczkowej i jonowej,
- zapisze równania chemiczne reakcji
wodorków z wodą i zasadami,
- wyjaśni pojęcie kwasu beztlenowego,
- określi chemiczny charakter amoniaku,
napisze równanie reakcji,
- napisze wzory elektronowe prostych
cząsteczek kwasów i ich reszt kwasowych,
- napisze równania reakcji otrzymywania
kwasów,
- przedstawi za pomocą równań reakcji
właściwości chemiczne kwasów,
- zapisze wzory elektronowe soli kwasów
tlenowych (proste przykłady),
- zilustruje za pomocą równań właściwości
chemiczne soli,
- zapisze przykładowe równania reakcji
biegnących z udziałem tych soli,
bardzo dobra
Uczeń:
- zaprojektuje i przeprowadzi
doświadczenia potwierdzające właściwości
kwasowo-zasadowe tlenków,
- zaprojektuje doświadczenia, za pomocą
których można sprawdzić właściwości
kwasowe i zasadowe wodorków,
- potwierdzi za pomocą doświadczenia
amfoteryczność wodorotlenków,
- zaproponuje doświadczalne otrzymanie
kwasów tlenowych z pierwiastków,
- zapisze wzory elektronowe soli kwasów
tlenowych (trudniejsze przykłady),
- przeprowadzi roztwarzanie substancji z
wydzieleniem i zbieraniem gazu,
- przeprowadzi miareczkowanie (reakcji
kwas + zasada),
Pierwiastki bloków s, p, d i f
Ocena
dopuszczająca
Uczeń:
- wymieni podobieństwa i różnice między
pierwiastkami bloku s,
- opisze zmiany właściwości pierwiastków
dostateczna
Uczeń:
- wyjaśni reaktywność wodoru,
- napisze równania reakcji wodoru
z pierwiastkami i związkami chemicznymi,
dobra
Uczeń:
- uzasadni przyczyny podobieństw i różnic
między metalami bloku s,
- uzasadni zmiany właściwości chemicznych
bardzo dobra
Uczeń:
- zaprojektuje doświadczenia, za pomocą
których sprawdzi właściwości redukcyjne
wodoru,
Strona |8
bloku p w grupach i okresach,
- omówi występowanie wodoru
w przyrodzie oraz jego właściwości
fizyczne,
- wymieni związki wodoru,
- wymieni związki fluorowców, ich
zastosowanie w życiu codziennym
i w przemyśle,
- omówi właściwości fizyczne fluoru,
chloru, bromu i jodu,
- opisze toksyczność fluorowców,
- omówi rozpowszechnienie tlenu
w przyrodzie,
- wymieni odmiany alotropowe tlenu i
opisze ich właściwości,
- omówi występowanie siarki w przyrodzie
(wymieni najważniejsze związki),
- opisze właściwości fizyczne siarki,
- omówi zastosowanie związków siarki,
- określi położnie azotu i fosforu w układzie
okresowym,
- wymieni właściwości fizyczne azotu i
fosforu, wskaże ich występowanie w
przyrodzie,
- dokona charakterystyki grupy węglowców
na podstawie układu okresowego,
- wymieni najważniejsze związki węgla i
krzemu,
- wymieni związki litowców występujące w
przyrodzie oraz wskaże ich zastosowanie,
- opisze właściwości fizyczne sodu i potasu,
wskaże sposób ich przechowywania,
- wymieni właściwości fizyczne
wodorotlenków sodu i potasu,
- omówi występowanie wapnia i magnezu w
przyrodzie,
- wymieni właściwości fizyczne magnezu i
wapnia,
- omówi zastosowanie związków
berylowców,
- odszuka w literaturze dane dotyczące
występowania glinu w przyrodzie,
- wskaże utleniacze i reduktory wśród
fluorowców,
- wyjaśni zmiany właściwości utleniających
pierwiastków na tle układu okresowego,
- otrzyma tlen oraz określi jego właściwości
fizyczne,
- omów budowę cząsteczek wody
i nadtlenków, ich właściwości fizyczne i
chemiczne,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
kwasu siarkowego z siarki,
- porówna moc kwasów siarki,
- wyjaśni właściwości chemiczne odmian
alotropowych fosforu,
- wykorzysta dane w literaturze do opisu
zastosowania związków azotu i fosforu,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
amoniaku, kwasu fosforowego i azotowego,
- napisze równania reakcji otrzymywania
tlenków węgla,
- zapisze wzory elektronowe tlenków węgla,
kwasu węglowego i węglanów,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
węglanów, wodorowęglanów i krzemianów,
- wyjaśni zmianę reaktywności litowców, w
zależności od liczby atomowej,
- wyjaśni zmianę reaktywności berylowców
na tle układu okresowego,
- wyjaśni reaktywność glinu względem
niemetali i kwasów,
- wskaże podobieństwa i różnice między
metalami ciężkimi i lekkimi,
- opisze, w jakich postaciach metale ciężkie
występują w przyrodzie oraz jakimi metodami
otrzymuje się czyste metale (lub ich użytkowe
stopy),
- opisze, czym się różnią metale szlachetne od
innych metali,
- określi położenie metali szlachetnych w
szeregu aktywności metali,
- wskaże, jakie tlenki, wodorotlenki, kwasy i
sole (w tym kompleksowe) tworzą: chrom,
pierwiastków bloku p w grupach i okresach,
- naszkicuje schematy aparatury użytej do
przeprowadzonych doświadczeń i pokazów,
- wyjaśni właściwości kwasowo-zasadowe
wodorków, napisze odpowiednie równania
reakcji,
- przeanalizuje tabele zawierające
właściwości fizyczne fluorowców,
- zilustruje równaniami chemicznymi
zachowanie tlenu względem metali,
niemetali i związków chemicznych,
- wyjaśni, na czym polegają właściwości
utleniające nadtlenku wodoru, zapisze
równania reakcji,
- zapisze równania reakcji metali z siarką
oraz z kwasem siarkowym o różnych
stężeniach,
- wykryje jony siarczanowe, wykorzystując
tabelę rozpuszczalności,
- wyjaśni właściwości zasadowe amoniaku,
zapisze odpowiednie równanie reakcji,
- zbilansuje równania reakcji kwasu
azotowego z metalami i niemetalami,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
fosforanów (3 rodzaje),
- wymieni rodzaje nawozów sztucznych,
- poda przykłady zastosowania związków
węgla i krzemu,
- wyjaśni właściwości kwasowe ditlenków
węgla i krzemu, potwierdzi je odpowiednimi
równaniami reakcji,
- zapisze równania reakcji biegnących z
udziałem litowców oraz ich tlenków i
wodorotlenków,
- zapisze w formie cząsteczkowej i jonowej
równania reakcji biegnących z udziałem
berylowców i ich związków,
- wyjaśni pojęcie amfoteryczności tlenku i
wodorotlenku glinu,
- porówna reaktywność glinu z innymi
metalami w oparciu o szereg aktywności,
- wyjaśni właściwości kwasowo-zasadowe
- wykryje obecność jonów chlorkowych i
bromkowych w roztworze,
- porówna aktywność chloru, bromu i jodu
(doświadczalnie),
- zaprojektuje doświadczenie, za pomocą
którego można otrzymać siarkę rombową i
jednoskośną,
- zaprojektuje doświadczenie spalania
fosforu w powietrzu oraz sprawdzi
właściwości powstałego tlenku,
- wyjaśni różnice właściwości diamentu i
grafitu w oparciu o strukturę siatki
krystalicznej,
- zaprojektuje doświadczenie za pomocą
którego można porównać aktywność sodu
i potasu,
- porówna właściwości wapnia i magnezu
na podstawie doświadczenia,
- zaprojektuje doświadczenie pozwalające
porównać aktywność litowców i
berylowców,
- otrzyma doświadczalnie Al(OH)3
i sprawdzi jego właściwości amfoteryczne,
- zaprojektuje schematy przemian
biegnących z udziałem związków metali
ciężkich,
- porówna reaktywność miedzi, srebra i
rtęci na drodze doświadczalnej,
- wyjaśni zmianę właściwości
redukcyjnych w szeregu aktywności,
- uzasadni przyczyny różnic właściwości
metali lekkich i ciężkich,
- otrzyma wodorotlenek metalu ciężkiego,
roztworzy go w kwasie i ponownie strąci
w postaci osadu,
- unieszkodliwi niewielkie ilości
szkodliwych odpadów (np. mocnych
kwasów i mocnych zasad, rtęci), po
odszukaniu w literaturze odpowiedniej
procedury,
Strona |9
- omówi położenie glinu w układzie
okresowym,
- poda przykłady zastosowania glinu i jego
związków,
- wymieni przykłady metali ciężkich
stosowanych w przemyśle i w życiu
codziennym,
- wymieni właściwości fizyczne
i chemiczne grupy metali ciężkich,
- poda przykłady zastosowania wybranych
pierwiastków,
- poda przykłady metali szlachetnych,
- wymieni ich właściwości fizyczne,
- określi położenie metali szlachetnych w
układzie okresowym,
- poda przykłady zastosowania metali
bloków d i f,
mangan, żelazo, cynk, rtęć, miedź i srebro,
- opisze, jak w/w metale reagują z tlenem i
kwasami,
- poda przykłady zmian charakteru
chemicznego tlenków ze wzrostem stopnia
utlenienia,
tlenków żelaza, chromu i manganu,
- zapisze równania reakcji strącania
wodorotlenków tych pierwiastków, poda ich
właściwości chemiczne,
- wyjaśni metody otrzymywania metali
szlachetnych na skalę przemysłową,
- zapisze równania reakcji miedzi, srebra i
rtęci z kwasami utleniającymi,
Wprowadzenie do chemii organicznej
Ocena
dopuszczająca
Uczeń:
- wskaże, które związki chemiczne
zaliczamy do organicznych, a które do
nieorganicznych,
- poda przyczyny wyodrębnienia chemii
organicznej jako osobnego działu chemii,
- zdefiniuje pojęcie izomeria,
dostateczna
dobra
Uczeń:
- poda i wyjaśni postulaty teorii
strukturalnej,
- przedstawi typowe szkielety węglowe
cząsteczek,
- wyjaśni różnice między wiązaniami σ i π,
Uczeń:
- wyjaśni na jakiej podstawie dany związek
chemiczny zaliczamy do związków
organicznych,
- wyjaśni przyczyny istnienia wielkiej liczby
związków organicznych,
- opisze różnice między izomerami,
bardzo dobra
Uczeń:
- ustali wzór sumaryczny związku
organicznego na podstawie odpowiednich
informacji,
- rozdzieli mieszaninę metodą
chromatograficzną,
Węglowodory
Ocena
dopuszczająca
Uczeń:
- wymieni pierwiastki wchodzące w skład
związków organicznych,
- rozróżni wzory elementarne i rzeczywiste,
- wymieni źródła występowania metanu w
przyrodzie,
- określi rodzaj wiązań i budowę
przestrzenną cząsteczki metanu,
- opisze właściwości fizyczne metanu,
- zdefiniuje pojecie szeregu
homologicznego,
- nazwie alkany od C1 do C5,
dostateczna
Uczeń:
- opisze postulaty teorii strukturalnej,
- określi, co oznacza szkielet węglowy,
- wyznaczy wzory związków na podstawie
składu procentowego oraz stosunków
objętościowych reagentów,
- obliczy masy molowe gazowych związków
przy danej gęstości,
- zapisze równania reakcji spalania metanu w
zależności od warunków prowadzenia
procesów,
- nazwie alkany od C1 do C10,
dobra
Uczeń:
- zapisze wzory przykładowych związków
organicznych (strukturalne i grupowe),
- zbuduje modele cząsteczek,
- wyjaśni mechanizm fotochemicznej reakcji
metanu z chlorem i bromem,
- obliczy masy i objętości gazowych
produktów spalania metanu,
- nazwie n-alkany od C11 do C20,
- zapisze równania substytucji,
z uwzględnieniem rzędowości atomów
węgla,
bardzo dobra
Uczeń:
- wyznaczy wzory związków organicznych
na podstawie mas i objętości produktów
spalania,
- zaprojektuje doświadczenie
potwierdzające nasycony charakter
metanu,
- wyjaśni, jak zmienia się reaktywność
alkanów w szeregu homologicznym,
- rozróżni wśród podanych izomerów ich
rodzaje oraz przyporządkuje je określonym
alkanom,
S t r o n a | 10
- określi rzędowość atomów węgla,
- zdefiniuje pojęcie izomerii,
- wymieni rodzaje izomerii,
- wskaże łańcuch główny węglowodorów o
budowie rozgałęzionej,
- ponumeruje łańcuch główny zgodnie z
zasadami,
- poda nazwy i wzory grup alkilowych,
- omówi budowę cząsteczek cykloalkanów,
- poda nazwy cykloalkanów od C3 do C6,
- przewidzi wzór strukturalny etenu na
podstawie wzoru sumarycznego,
- omówi właściwości fizyczne etenu,
- zna zasady tworzenia nazw alkenów C2 do
C10,
- opisze, jak na drodze doświadczalnej
można odróżnić alkany od alkenów,
- przewidzi wzór strukturalny etynu na
podstawie wzoru sumarycznego,
- odszuka w literaturze dane dotyczące
zastosowania acetylenu,
- określi zasady tworzenia nazw
węglowodorów,
- ustali liczbę wiązań σ i π w cząsteczkach
alkinów do C3,
- zdefiniuje pojęcia: polimeryzacja, polimer,
mer, monomer,
- odszuka w literaturze dane dotyczące
zastosowania najważniejszych polimerów,
w tym również dienów,
- omówi budowę cząsteczki benzenu z
uwzględnieniem wartości kątów między
wiązaniami C-C,
- opisze właściwości fizyczne benzenu
wiedząc, że jest to związek toksyczny,
- wymieni przykłady zastosowania benzenu,
- zastosuje zasady nazewnictwa
dimetylobenzenów (rozróżni izomery orto,
meta i para),
- wymieni najważniejsze surowce
zawierające węglowodory,
- określi skład chemiczny gazu ziemnego,
- zapisze wzory grupowe alkanów,
- określi zależność między masą cząsteczkową
a właściwościami fizycznymi homologów
alkanów,
- wyjaśni zależność rozpuszczalności alkanów
w wodzie i innych rozpuszczalnikach,
- zapisze wzory i nazwy izomerów położenia
podstawnika i szkieletowych do C6,
- zapisze nazwę związku rozgałęzionego na
podstawie wzoru strukturalnego,
- zapisze równania reakcji cyklizacji
węglowodorów łańcuchowych,
- określi rodzaje wiązań oraz budowę kątową
cząsteczki etenu,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
etenu w wyniku reakcji eliminacji,
- zaprojektuje doświadczenie obrazujące
nienasycony charakter etenu,
- wyprowadzi wzór ogólny alkenów w oparciu
o definicję szeregu homologicznego,
- zaproponuje równania chemiczne
otrzymywania propenu i butenu w wyniku
reakcji eliminacji,
- określi rodzaje wiązań oraz budowę kątową
cząsteczki etynu,
- zapisze schemat doświadczenia
otrzymywania etynu z karbidu, zapisze
obserwacje i wnioski,
- napisze równania reakcji spalania i addycji
etynu, poda nazwy produktów,
- wyjaśni zmianę właściwości fizycznych
alkinów w szeregu homologicznym oraz ustali
wzór ogólny alkinów,
- określi liczbę i rodzaj izomerycznych
alkinów do C5,
- zapisze wzory grupowe alkinów na
podstawie ich nazwy,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
wybranych polimerów,
- wyjaśni, co oznacza pojęcie aromatyczności
związku,
- poda przykład reakcji charakterystycznej dla
- zinterpretuje wykresy zależności temp.
wrzenia i topnienia od liczby atomów węgla
w n-alkanach,
- zapisze wzory i nazwy izomerów heptanu i
oktanu,
- napisze wzór związku rozgałęzionego na
podstawie jego nazwy,
- zapisze nazwy związków, w cząsteczkach
których obecne są różne rodzaje
podstawników,
- utworzy nazwy izomerów cykloalkanów na
podstawie ich wzorów,
- zapisze równania reakcji biegnących z
udziałem cykloalkanów,
- zapisze równania reakcji addycji
cząsteczek pierwiastków i związków
chemicznych do etenu oraz nazwie powstałe
produkty,
- zapisze nazwy rozgałęzionych alkenów na
podstawie ich wzorów,
- rozróżni izomery cis i trans, zapisze ich
nazwy,
- zapisze równania reakcji addycji
z wykorzystaniem reguły Markownikowa,
- tworzy nazwy produktów reakcji
przyłączenia H2, Cl2, HCl, H2O i Br2 do
etynu,
- zapisze proste równania reakcji do
schematu,
- porówna zawartość procentową węgla i
wodoru w alkanach, alkenach i alkinach,
- nazwie produkty reakcji przyłączenia H2,
Cl2, HBr i H2O do butynu,
- zbada właściwości wybranych polimerów
(palność, rozpuszczalność, zachowanie w
roztworach kwasów i zasad),
- porówna długości wiązań w benzenie z
długością wiązań pojedynczych i
podwójnych,
- wyjaśni wpływ warunków prowadzenia
reakcji na rodzaj produktów (homologi
benzenu),
- zapisze wzory związków, w cząsteczkach
których obecne są różne rodzaje
podstawników (w oparciu o nazwę
związku),
- utworzy wzory izomerów cykloalkanów
na podstawie ich nazw,
- zaprojektuje doświadczenie
otrzymywania etenu w wyniku reakcji
dehydratacji etanolu,
- zapisze wzory rozgałęzionych alkenów
na podstawie ich nazw,
- zapisze wzory izomerów cis i trans na
podstawie ich nazw,
- obliczy objętości, masy oraz liczbę
molekuł reagentów w reakcjach addycji,
- wykona doświadczenia z wodą bromową
oraz KMnO4,
- wyjaśni dwuetapowy przebieg reakcji
etynu z H2, Cl2, HCl, H2O, Br2,
- zapisze równania reakcji addycji H2, Cl2,
HBr i H2O do butynu (dwuetapowo),
- zaprojektuje doświadczenie
depolimeryzacji polietylenu oraz
potwierdzi obecność etenu w produktach,
- zapisze równania reakcji substytucji i
addycji do benzenu, poda przykłady
katalizatorów stosowanych w tych
procesach,
- określi kierujący wpływ grup alkilowych
na reakcje podstawienia w
metylobenzenie,
- zapisze schemat reakcji od CaCO3 do
pochodnych toluenu,
- opisze sposób rozdzielania składników
gazu ziemnego,
- napisze przykładowe równania reakcji
krakingu i reformingu,
- posłuży się w obliczeniach procentowym
składem objętościowym gazów,
- przedstawi poznane mechanizmy reakcji,
S t r o n a | 11
ropy naftowej oraz rodzaje węgli kopalnych,
- poda przykłady zastosowania w/w kopalin
w życiu codziennym i w gospodarce,
- wymieni produkty naftowe oraz określi
różnice w ich składzie chemicznym,
- wyjaśni pojęcia: benzyna, liczba oktanowa
benzyny,
związków aromatycznych,
- wyprowadzi wzory sumaryczne homologów
benzenu oraz zaproponuje ich wzory grupowe,
- zapisze równania reakcji biegnących z
udziałem toluenu,
- omówi produkcję benzyny z cięższych
frakcji ropy naftowej,
- wyjaśni pojęcia: antydetonatory, benzyna
bezołowiowa,
- obliczy liczbę moli i objętość produktów
przy danej liczbie moli, masie i objętości
substratów (w warunkach normalnych),
- zapisze schemat reakcji od C do C6H6,
- wyjaśni, na czym polega proces uwęglania,
- omówi sposób wydobycia ropy naftowej
oraz jej rozdzielanie,
- wyjaśni istotę destylacji ropy naftowej,
- wyjaśni pojęcia krakingu i reformingu,
Jednofunkcyjne związki organiczne
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- opisze toksyczność metanolu,
- wskaże rodzaj grupy funkcyjnej obecnej w
cząsteczkach alkoholi,
- omówi właściwości fizyczne metanolu,
- poda przykłady zastosowania metanolu,
- utworzy nazwy alkoholi
monohydroksylowych, zgodnie z zasadami
nazewnictwa systematycznego,
- poda przykłady zastosowania alkoholi,
- wskaże na toksyczność glikolu
etylenowego oraz jej brak w przypadku
glicerolu,
- wymieni zastosowanie glikolu
etylenowego oraz glicerolu,
- wymieni warunki aromatyczności
związków,
- opisze toksyczność fenoli,
- poda przykłady zastosowania fenolu,
- ustali wzór metanalu, określi rodzaje
wiązań, wskaże grupę funkcyjną,
- wymieni właściwości fizyczne metanalu i
formaliny,
- omówi zastosowanie metanalu,
- wyjaśni zasady nazewnictwa aldehydów i
ketonów,
- wyjaśni zależności właściwości fizycznych
Uczeń:
- wyjaśni pojęcie grupy funkcyjnej,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
metanolu,
- wyprowadzi wzory homologów metanolu,
- przeanalizuje tabele i wykresy zawierające
właściwości fizyczne alkoholi,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
etanolu i propanolu,
- zapisze wzory i nazwy izomerów o różnej
rzędowości, od C3 do C5,
- poda zasady tworzenia nazw alkoholi
polihydroksylowych,
- zbada doświadczalnie właściwości fizyczne
glicerolu oraz odczyn jego roztworu,
- zapisze równania chemiczne otrzymywania
glikolu i glicerolu w wyniku reakcji hydrolizy,
- zbada zachowanie się Cu(OH)2 w reakcji z
glicerolem,
- ustali wzory alkoholi na podstawie podanej
masy cząsteczkowej lub molowej,
- omówi budowę cząsteczek fenoli i alkoholi
aromatycznych, zastosuje zasady
nazewnictwa,
- zapisze równania chemiczne fenolu z zasadą,
aktywnym metalem, dysocjacji,
- odróżni fenole od alkoholi aromatycznych,
dobra
Uczeń:
- porówna właściwości fizyczne metanolu z
właściwościami fizycznymi węglowodorów
o podobnej masie cząsteczkowej,
- zapisze równania reakcji metanolu
z aktywnym metalem, chlorowcowodorem
oraz hydrolizę powstałego alkoholanu,
- zapisze równania reakcji potwierdzających
amfoteryczność alkoholi oraz ich
dehydratację,
- zapisze równania reakcji do schematu,
- opisze objawy uzależnienia od etanolu i
jego skutki,
- zapisze równania reakcji glikolu
etylenowego oraz glicerolu z aktywnymi
metalami i Cu(OH)2,
- zapisze równania reakcji hydrolizy
glikolanów i glicerolanów,
- ustali wzory alkoholi na podstawie
stosunków stechiometrycznych reagentów,
- wykona doświadczenie reakcji fenolu z
FeCl3,
- zapisze równania chemiczne
potwierdzające aromatyczność fenolu,
- zapisze równania reakcji do schematu: od
metanu do alkoholu benzylowego,
- zapisze równania reakcji polimeryzacji
bardzo dobra
Uczeń:
- zaprojektuje doświadczenie
potwierdzające amfoteryczność metanolu,
- wyjaśni rodzaje oddziaływań
międzycząsteczkowych obecnych
w ciekłych alkoholach,
- porówna doświadczalnie właściwości
fizyczne etanolu i butan-1-olu,
- rozróżni doświadczalnie alkohole
monohydroksylowe od
polihydroksylowych,
- zaprojektuje doświadczenie obrazujące
właściwości kwasowe fenolu,
- określi pH roztworów glikolanów i
glicerylanów,
- zaprojektuje doświadczenie
potwierdzające właściwości redukujące
formaliny,
- zaprojektuje doświadczenie pozwalające
odróżnić aldehydy od ketonów,
- ustali wzory aldehydów i ketonów na
podstawie stosunków stechiometrycznych
reagentów,
- wskaże grupę aldehydową w cząsteczce
kwasu mrówkowego oraz wykaże
doświadczalnie jej obecność,
- wykona doświadczenie potwierdzające
S t r o n a | 12
w szeregu homologicznym aldehydów i
ketonów,
- wymieni przykłady kwasów organicznych
oraz ich występowanie w przyrodzie,
- wymieni właściwości fizyczne kwasu
mrówkowego i octowego,
- wymieni właściwości wyższych kwasów
tłuszczowych,
- poda przykłady zastosowania kwasów
alkanowych i ich związków,
- omówi zasady nazewnictwa kwasów
nienasyconych,
- poda wzory grupowe, właściwości
fizyczne kwasów propenowego
i oleinowego,
- zapisze wzór i nazwę kwasu
benzoesowego,
wymieni właściwości fizyczne kwasu
benzoesowego oraz jego zastosowanie,
- poda przykłady estrów i ich występowanie
w przyrodzie,
- zna podział estrów,
- poda przykłady zastosowania estrów
kwasów organicznych,
- omówi występowanie tłuszczów w
przyrodzie, ich podział i właściwości
fizyczne,
- poda przykłady tłuszczów pochodzenia
roślinnego i zwierzęcego,
- określi skład chemiczny tłuszczów,
- omówi budowę cząsteczki amoniaku,
- poda przykłady amin alifatycznych i
aromatycznych,
- określi, czym są aminy, amidy,
nitrozwiązki, alkaloidy, sole amoniowe,
poda przykłady tych związków,
- wskaże występowanie i zastosowanie w/w
grup związków organicznych,
- zapisze równanie reakcji metanalu z Ag2O i
Cu(OH)2 oraz H2,
- wyprowadzi szereg homologiczny
aldehydów, ustali ich wzór ogólny,
- zapisze równania reakcji utleniania
izomerycznych alkoholi pierwszorzędowych i
drugorzędowych,
- zapisze równania reakcji potwierdzających
właściwości redukujące aldehydów,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
kwasów karboksylowych w wyniku utleniania
aldehydów oraz alkoholi,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
kwasu mrówkowego i octowego,
- wykona doświadczenie pokazujące kwasowe
właściwości kwasu mrówkowego i octowego,
zapisze odpowiednie równania reakcji (także
w formie jonowej),
- wyprowadzi wzór ogólny kwasów
alkanowych,
- zapisze wzory i nazwy izomerów kwasów
karboksylowych od C4 do C6,
- zapisze równania chemiczne, za pomocą
których można sprawdzić obecność grupy
karboksylowej w cząsteczce kwasu
oleinowego,
- zapisze równania chemiczne potwierdzające
obecność grupy karboksylowej w cząsteczce
kwasu benzoesowego,
- wyjaśni mechanizm reakcji estryfikacji i
hydrolizy estrów oraz zasady tworzenia nazw,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
estrów kwasów organicznych,
- wykona doświadczenie reakcji tłuszczu
roślinnego i zwierzęcego z wodą bromową,
- zapisze równania chemiczne potwierdzające
właściwości zasadowe amoniaku,
- opisze budowę amin, amidów,
nitrozwiązków, alkaloidów i soli
amoniowych,
- omów zasady tworzenia nazw amin o różnej
rzędowości,
formaldehydu,
- obliczy ilości reagentów otrzymywanych w
reakcjach biegnących z udziałem
formaldehydu,
- uzupełni schematy przemian chemicznych
z udziałem aldehydów i ketonów,
- zapisze równania reakcji otrzymywania
kwasów karboksylowych w wyniku
utleniania ketonów od C3 do C5 oraz
węglowodorów,
- porówna moc kwasu mrówkowego
i octowego z kwasami nieorganicznymi,
- zapisze równania reakcji dekarboksylacji,
- wykaże zależność właściwości fizycznych
i chemicznych kwasów karboksylowych od
masy cząsteczkowej (analiza tabel),
- zapisze wzory izomerów kwasu
oleinowego,
- wykaże podobieństwa i różnice w budowie
cząsteczek i właściwości kwasów
oleinowego i stearynowego,
zapisze schemat przemian od węgliku
wapnia do kwasu benzoesowego,
- wykaże za pomocą równań chemicznych
aromatyczny charakter kwasu
benzoesowego,
- zapisze wzór na stałą reakcji estryfikacji,
- zapisze wzory i nazwy izomerów estrów
kwasów organicznych,
- zapisze przykładowe wzory i nazwy
tłuszczu stałego i ciekłego,
- wyjaśni, na czym polega teoria kwasów i
zasad Bronsteda,
- zapisze równania reakcji amin
alifatycznych i aromatycznych z kwasami,
właściwości kwasowe kwasów
palmitynowego i stearynowego,
- ustali wzory kwasów na podstawie
stosunków stechiometrycznych reagentów,
- zaprojektuje doświadczenie
potwierdzające nienasycony charakter
kwasu oleinowego,
wyjaśni zależność między stopniem
nasycenia kwasów a właściwościami
fizycznymi,
- porówna doświadczalnie moc kwasu
benzoesowego z kwasami alkanowymi
oraz nieorganicznymi,
- zaprojektuje doświadczenia, za pomocą
których można otrzymać estry,
- wyjaśni, na czym polega reakcja
zmydlania tłuszczów oraz utwardzania
tłuszczów pochodzenia roślinnego, zapisze
odpowiednie równania reakcji,
- zaprojektuje doświadczenie
potwierdzające właściwości zasadowe
aniliny,
- wykaże aromatyczność aniliny,
S t r o n a | 13
- porówna moc amin z zasadami
nieorganicznymi,
Związki organiczne w przyrodzie i gospodarce
Ocena
dopuszczająca
dostateczna
Uczeń:
- wymieni rodzaje izomerii strukturalnej i
stereoizomerii,
- wymieni kryteria chiralności
makroskopowej i mikroskopowej,
- wyjaśni pojęcia: enancjomery, mieszanina
racemiczna, substancje prawoskrętne i
lewoskrętne,
- poda przykłady hydroksokwasów oraz ich
występowanie w przyrodzie,
- wykaże, że aminokwasy są związkami
wielofunkcyjnymi,
- poda wzory i nazwy zwyczajowe
niektórych aminokwasów,
- wymieni funkcje białek w organizmach
żywych,
- wykaże, że białka należą do biopolimerów,
- wskaże mery we wzorze fragmentu
cząsteczki białka,
- omówi właściwości fizyczne białek,
- omówi występowanie cukrów
w przyrodzie i ich rolę w organizmach
żywych,
- omówi właściwości fizyczne glukozy oraz
jej zastosowanie,
- przedstawi podział cukrów,
uwzględniający elementy budowy
cząsteczek,
- zapisze wzory łańcuchowe glukozy i
fruktozy,
- poda przykłady dwucukrów i ich
występowanie w przyrodzie oraz
zastosowanie,
- opisze właściwości fizyczne sacharozy,
- wymieni występowanie polisacharydów w
przyrodzie i ich funkcje w organizmach
żywych,
Uczeń:
- wyjaśni, co to jest izomeria optyczna,
- rozróżni hydroksokwasy α i β, utworzy ich
nazwy,
- zapisze równania reakcji potwierdzające
obecność grupy karboksylowej w cząsteczce
hydroksokwasów,
- wyjaśni zasady nazewnictwa
systematycznego wybranych aminokwasów,
- zapisze równania reakcji potwierdzających
właściwości amfoteryczne aminokwasu,
- wykaże doświadczalnie obecność węgla,
wodoru, tlenu, azotu i siarki w białku,
- wykona reakcję biuretową i
ksantoproteinową,
- potwierdzi doświadczalnie obecność
pierwiastków w cząsteczkach cukrów,
- wyjaśni, dlaczego cukry proste występujące
w przyrodzie należą do szeregu D,
- wykona doświadczenia potwierdzające
obecność grupy aldehydowej i grup
hydroksylowych w cząsteczce glukozy,
- zapisze wzory sumaryczne disacharydów,
- zapisze równania reakcji hydrolizy
disacharydów oraz określi warunki procesu,
- zbada właściwości fizyczne skrobi
i celulozy,
- zidentyfikuje skrobię na podstawie reakcji
charakterystycznej,
- zapisze równanie reakcji hydrolizy celulozy i
skrobi,
- opisze proces replikacji DNA,
- wyjaśni, czym jest kod genetyczny,
- dokona podziału polimerów, poda przykłady
polimerów należących do poszczególnych
grup, wymieni ich podstawowe właściwości,
- wyjaśni, na czym polega czynność
dobra
Uczeń:
- zapisze wzory stereochemiczne izomerów
optycznych,
- wskaże wśród zapisanych związków pary
enancjomerów,
- zapisze równania reakcji eliminacji wody z
cząsteczek hydroksokwasów,
- poda przykład hydroksokwasu
aromatycznego oraz zastosowanie jego
pochodnych,
- zapisze wzory stechiometryczne
enancjomerów aminokwasów (proste
przykłady),
- zapisze równania kondensacji
aminokwasów, prowadzących do peptydów
(wskaże wiązania peptydowe),
- określi różnice między wysalaniem i
denaturacją,
- omówi struktury białek (pierwszorzędową,
drugorzędową i trzeciorzędową),
- wyjaśni, na czym polega hydroliza białek i
w jakich zachodzi warunkach,
- zapisze wzory taflowe glukozy i fruktozy,
- wskaże izomery α i β,
- zapisze równania reakcji utleniania,
redukcji i estryfikacji glukozy, nazwie
powstałe produkty,
- wskaże wiązania α i β glikozydowe we
wzorach cząsteczek sacharozy, maltozy,
laktozy i celobiozy,
- wskaże wiązanie α i β glikozydowe we
wzorach fragmentów cząsteczek skrobi i
celulozy,
- obliczy ilości reagentów dla reakcji
biegnących z udziałem cukrów,
- wymieni rodzaje używek oraz opisze ich
działanie na organizm człowieka,
bardzo dobra
Uczeń:
- zaprojektuje doświadczenie, za pomocą
którego można sprawdzić właściwości
amfoteryczne glicyny,
- ustali liczbę możliwych izomerów w
dipeptydzie i tripeptydzie,
- zbada zachowanie się białek
w roztworach soli metali lekkich
i ciężkich, podczas ogrzewania,
w formalinie i alkoholu,
- wskaże rolę glukozy w procesach
biologicznych na podstawie cyklu
węglowego,
- sprawdzi doświadczalnie właściwości
redukcyjne sacharozy i laktozy,
- przeprowadzi hydrolizę sacharozy i
zidentyfikuje produkty tego procesu,
- zaprojektuje doświadczenie hydrolizy
skrobi i celulozy oraz zidentyfikuje
produkty tych procesów,
- omówi proces biosyntezy białek,
- wymieni rodzaje substancji odurzających
oraz wyjaśni czynniki prowadzące do
uzależnienia,
- wskaże monomery we fragmentach
cząsteczek polikondensatów i polimerów.
S t r o n a | 14
- zapisze wzory sumaryczne
polisacharydów,
- wymieni zastosowanie skrobi i celulozy,
- wymieni substraty syntezy nukleozydów,
- poda nazwy kwasów DNA i RNA,
- wymieni przykłady mutacji DNA oraz ich
skutki,
- wyjaśni pojęcia: polimeryzacja,
polikondensacja, monomer, mer, polimer,
stopień polimeryzacji, depolimeryzacja,
- wymieni rodzaje związków czynnych
biologicznie,
- wymieni zasady stosowane przy
zażywaniu leków,
- wskaże, do jakich schorzeń prowadzi
alkoholizm, narkomania i palenie tytoniu,
- dokona podziału polimerów,
- poda przykłady polimerów naturalnych i
syntetycznych, wymieni ich zastosowanie.
biologiczna substancji,
- wykaże różnice między polimerem
i tworzywem sztucznym,
- wykaże różnicę między reakcją
polimeryzacji i polikondensacji,
- zapisze równania reakcji polimeryzacji i
depolimeryzacji.
- zapisze równania reakcji polikondensacji,
- obliczy wartości stopnia polimeryzacji na
podstawie mas cząsteczkowych.