Rzepak jary Uwagi ogólne Rzepak jary zarówno w

Rzepak jary
Uwagi ogólne
Rzepak jary zarówno w województwie, jak i w całym kraju, ma mniejsze znaczenie
gospodarcze niż rzepak ozimy. W latach 2000-2010 powierzchnia uprawy wahała się od 22 do 81
tys.ha (dane GUS). Natomiast w roku 2011 wynosiła 53 tys.ha. Forma jara rzepaku daje nieco niższe
plony, lecz koszty jego uprawy są również niższe i w warunkach produkcji ekstensywnej jest chętniej
uprawiany niż forma ozima. Ponadto zainteresowanie tym gatunkiem wzrasta zawsze po ostrych
zimach, gdyż jest on wtedy często wysiewany po wymarzniętych plantacjach rzepaku ozimego
potraktowanych herbicydami wykluczającymi uprawę zbóż jarych. Rzepak jary wymaga dobrych gleb i
udaje się najlepiej w rejonach o zwiększonej ilości opadów w okresie wegetacji. Są to przede
wszystkim rejony Polski północnej, wschodniej i południowej. W ostatnich latach najwięcej rzepaku
jarego uprawiano w województwach: zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim, a także
lubelskim, podkarpackim i wielkopolskim. Nasiona odmian rzepaku jarego odznaczają się dobrą
jakością. Zawartość tłuszczu mają zbliżoną do nasion rzepaku ozimego, natomiast zawierają
przeciętnie więcej białka ogólnego, a mniej włókna i glukozynolanów. Z roku na rok rośnie liczba
odmian w krajowym rejestrze. W 2012 roku do krajowego rejestru wpisano trzy nowe odmiany,
populacyjną (Gandalf) i dwie mieszańcowe, Makro i Mirakel. Aktualnie zarejestrowanych jest 25
odmian: 18 populacyjnych i siedem mieszańcowych. Nowe odmiany rzepaku jarego, obok dużego
plonu nasion, powinny charakteryzować się odpowiednimi cechami jakościowymi. Najlepiej gdy
nasiona zawierają dużo tłuszczu i białka, a mało glukozynolanów i włókna. Rośliny powinny być
niezbyt wysokie, odporne na wyleganie i choroby, szczególnie na czerń krzyżowych.
Doświadczenia założono w dwóch lokalizacjach; ZDOO Radostowo i SDOO Karzniczka, na jednym
poziomie agrotechnicznym. W syntezie podano wyniki za lata 2012, 2011 i 2010. Doświadczenia
prowadzone były w czterech powtórzeniach. W celu łatwiejszego zwalczania szkodników wokół
doświadczeń zasiano pasy ochronne z rzepaku jarego.
Doświadczenia sfinansowano ze środków Samorządu Województwa Pomorskiego.
Wyniki doświadczeń
Wschody rzepaku w Radostowie i Karzniczce były dobre. Mimo tego, że kwiecień i maj były
raczej suche rozwój roślin w początkowym okresie był poprawny. W czerwcu nastąpiła poprawa
warunków wilgotnościowych. Ocieplenie i obfite opady deszczu przyspieszyły wzrost roślin. Lipiec
również był ciepły i przekropny. Przed zbiorem doświadczenia wykonano desykację. Średni plon
z doświadczenia wyniósł w Radostowie 37,30 dt/ha , a w Karzniczce 29,74 dt/ha.
Najlepiej plonowała odmiana Fenja. Zarówno w Radostowie jak i w Karzniczce uzyskała ona plon
nasion powyżej poziomu wzorca. Wysoki poziom plonowania uzyskały również odmiany: Larissa,
Osorno i Mirakel. Najsłabiej plonowała w Radostowie odmiana Delight i Vineta, a w Karzniczce
odmiana Kaliber.
Tabela 13.1 Rzepak jary. Odmiany badane. Rok zbioru: 2012
Lp.
Odmiana
1
Rok
wpisania
do
Krajowego
Rejestru
Odmian w
Polsce
2
Adres jednostki zachowującej odmianę,
a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce
3
1
Fenja
2010
Saaten-Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
2
Markus
2010
Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o-Grupa IHAR 99-307
Strzelce
3
Clipper
2007
DSV Polska sp. z o.o. ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
4
Larissa
2008
Saaten-Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
5
Tamarin
2010
Lantmannen SW Seed sp. z o.o. ,ul. Terenowa 6g PL.-52-231
Wrocław
6
Vineta
2011
DSV Polska sp. z o.o. ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
7
Gandalf
2012
Lantmannen SW Seed sp. z o.o. ,ul. Terenowa 6g PL.-52-231
Wrocław
8
Makro
2012
Saaten-Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
9
Kaliber
2009
Saaten-Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
10
Belinda
2010
Saaten-Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
11
Delight
2010
Saaten Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
12
Osorno
2011
Saaten Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
13
Mirakel
2012
Saaten-Union Polska sp. z o.o. , ul.Straszewska 70, 62-100
Wągrowiec
Kol. 2,3 według „Listy odmian roślin rolniczych i warzywnych wpisanych do Krajowego Rejestru w
Polsce” 2012 r.
Tabela 13.2 Rzepak jary. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2012
Miejscowość
Radostowo
Karzniczka
Powiat
Tczew
Słupsk
Kompleks rolniczej przydatności
gleby
1
4
Klasa bonitacyjna gleby
I
III a
6,6
5,6
pszenica ozima
groch
10.04.2012
11.04.2012
100
100
29.08.2012
25.08.2012
N (kg/ha)
89
127
P2O5 (kg/ha)
45
88
K2O (kg/ha)
118
130
Herbicyd (nazwa, dawka/ha)
Butisan Star 416 SC- 2,5 l/ha
Butisan Star 416 SC- 2,5 l/ha
Herbicyd (nazwa,dawka/ha)
-
Galera 334 SL– 0,35 l/ha
Insektycyd (nazwa,dawka/ha)
Proteus 110 OD– 0,5 l/ha
Proteus 110 OD– 0,6 l/ha
Insektycyd (nazwa,dawka/ha)
Karate Zeon 050 CS- 0,12 l/ha
Proteus 110 OD– 0,6 l/ha
Insektycyd (nazwa,dawka/ha)
Mavrik 240 EW– 0,2 l/ha
Proteus 110 OD– 0,6 l/ha
Insektycyd (nazwa,dawka/ha)
Proteus 110 OD– 0,5 l/ha
Proteus 110 OD– 0,6 l/ha
Insektycyd (nazwa,dawka/ha)
Bulldock 025 EC- 0,25 l/ha
-
Insektycyd (nazwa,dawka/ha)
Minuet 100 EW- 0,1 l/ha
-
Insektycyd (nazwa,dawka/ha)
Fastac 100 EC– 0,12 l/ha
-
PH gleby w KCl
Przedplon
Data siewu (dzień, m-c, rok)
Obsada nasion (szt/m2)
Data zbioru (dzień, m-c, rok)
Nawożenie mineralne
Środki ochrony roślin
Tabela 13.3 Rzepak jary. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2012
Lp. Cecha
Radostowo
1
Pełnia wschodów (data: dzień, miesiąc)
2
Karzniczka
23.04
11.04
Ocena wschodów (skala 9o)
8,4
8,4
3
Obsada roślin po wschodach (szt/m)
82
97
4
Początek kwitnienia (data: dzień,
miesiąc)
06.06
04.06
5
Koniec kwitnienia (data: dzień, miesiąc)
28.06
27.06
6
Wysokość roślin (cm)
123
103
7
Wysokość łanu (cm)
58
83
8
Dojrzałość do zbioru ( data)
10.08
14.08
9
Porażenie przez zgniliznę twardzikową
(%)
10
2
10
Porażenie przez czerń krzyżowych
(skala 9o)
4,8
9,0
11
Masa 1000 nasion (g)
4,4
5,0
12
Plon nasion (dt z ha)
37,3
29,7
Wyniki; średnia z doświadczeń
Tabela 13.4 Rzepak jary. Plon nasion odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru: 2012
Lp.
Odmiana
Wzorzec, dt z ha
Radostowo
Karzniczka
38,9
30,1
3
4
1
2
1
Fenja
106
104
2
Markus
92
106
3
Clipper
94
95
4
Larissa
99
101
5
Tamarin
92
97
6
Vineta
85
98
7
Gandalf
97
98
8
Makro
101
90
9
Kaliber
105
89
10
Belinda
92
99
11
Delight
84
108
12
Osorno
98
98
13
Mirakel
97
102
Wzorzec - średnia z odmian: Fenja, Markus i Makro.
Tabela 13.5 Rzepak jary. Plon nasion odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2010- 2012.
Lp.
Odmiana
Wzorzec, dt z ha
2010
2011
2012
20112012
20102012
19,8
27,9
34,3
31,1
27,3
93
105
105
105
101
1
Fenja
2
Markus
-
-
98
-
-
f3
Clipper
102
97
94
96
98
4
Larissa
93
97
100
98
97
5
Tamarin
104
97
94
96
98
6
Vineta
-
93
91
92
-
7
Gandalf
-
-
98
-
-
8
Makro
-
-
96
-
-
9
Kaliber
95
99
98
99
98
10
Belinda
109
98
95
97
101
11
Delight
104
103
95
99
101
12
Osorno
100
111
98
105
103
13
Mirakel
-
-
99
-
-
Liczba doświadczeń
2
2
2
4
6
Wzorzec: 2010- średnia z wszystkich badanych odmian. W roku 2011 średnia z odmian: Clipper, Fenja
i Belinda. W 2012-średnia z odmian: Fenja, Markus i Makro.
Tabela 13.7 Rzepak jary. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od
wzorca). Lata zbioru: 2012, 2010- 2012
Lp.
Odmiana
Liczba
lat
badań
Wzorzec
Wysokość
roślin
(cm)
20102012
2012
Wysokość
łanu
(cm)
20102012
2012
113,1
109,4
70,3
Ugięcie łanu
(%)
Masa 1000
nasion (g)
2012
20102012
2012
20102012
86,0
36,2
69,9
4,7
4,2
1
Fenja
3
-4,5
-1,6
-3,5
-2,4
-0,2
-1,1
0,2
0,1
2
Markus
1
-5,9
-
-2,1
-
-0,7
-
0,0
-
3
Clipper
3
10,4
10,0
5,6
5,1
0,8
-1,7
-0,1
-0,1
4
Larissa
3
4,3
0,8
19,0
10,1
-12,2
0,2
-0,2
0,0
5
Tamarin
3
-2,3
-1,9
12,9
8,0
-11,7
0,8
0,0
-0,1
6
Vineta
2
-7,8
-
-0,3
-
-3,2
-
-0,3
-
7
Gandalf
1
-0,3
-
4,3
-
-3,2
-
0,1
-
8
Makro
1
9,6
-
17,0
-
-8,2
-
0,2
-
9
Kaliber
3
0,4
0,8
8,3
5,0
-5,7
-0,1
0,4
0,5
10
Belinda
3
-15,5
-9,2
-5,9
-5,1
-2,7
-0,6
0,2
0,0
11
Delight
3
-13,0
-8,2
-1,3
0,7
-5,2
2,6
-0,6
-0,6
12
Osorno
2
-7,5
-
-1,0
-
-1,7
-
0,4
-
13
Mirakel
1
-3,3
-
12,1
-
-11,7
-
0,1
-
2
6
2
6
2
6
2
6
Liczba doświadczeń
Wzorzec: 2010- średnia z wszystkich badanych odmian. W roku 2011 średnia z odmian: Clipper, Fenja
i Belinda. W 2012-średnia z odmian: Fenja, Markus i Makro.
Ugięcie łanu %- wysokość łanu ugiętego do wysokości roślin.
Charakterystyka odmian wpisanych do Rejestru w roku 2012.
GANDALF (d. SW N2848) Odmiana populacyjna. Plon nasion średni. Zawartość tłuszczu
i glukozynolanów w nasionach średnia. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej średnia.
Masa 1000 nasion poniżej średniej. Termin początku kwitnienia i dojrzałości technicznej średni.
Rośliny średniej wysokości, o przeciętnej odporności na wyleganie. Odporność na zgniliznę
twardzikową i czerń krzyżowych średnia.
MAKRO (d. NPZ SR 11409) Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży. Zawartość tłuszczu
i glukozynolanów w nasionach powyżej średniej. Zawartość białka w suchej masie beztłuszczowej
średnia. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia nieco późniejszy od średniego,
dojrzałości technicznej średni. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie.
Odporność na zgniliznę twardzikową większa od średniej, na czerń krzyżowych mniejsza od średniej.
MIRAKEL (d. DLE 1004) Odmiana mieszańcowa. Plon nasion duży do bardzo dużego. Zawartość
tłuszczu w nasionach powyżej średniej, glukozynolanów mała. Zawartość białka w suchej masie
beztłuszczowej dość mała. Masa 1000 nasion średnia. Termin początku kwitnienia średni, dojrzałości
technicznej nieco wcześniejszy od średniego. Rośliny średniej wysokości, o dużej odporności na
wyleganie. Odporność na zgniliznę twardzikową mniejsza od średniej, na czerń krzyżowych średnia.