Ikona „Św. Demetriusz Męczennik”

Ikona „Św. Demetriusz Męczennik”
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Czas powstania 1. poł. XVII w. Miejsce powstania wieś Czarna w Beskidzie Sądeckim Wymiary wysokość: 108 cm, szerokość: 89,5 cm, grubość: 3,5 cm Numer inwentarzowy MNS/941/S Muzeum Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu Oddział Dom Gotycki Dostępność na ekspozycji „Sztuka cerkiewna od XV do XIX wieku” Tematy wielokulturowość, religijność, namalowane Technika tempera, malowanie, srebrzenie, laserowanie Materiał drewno, tempera Prawa do obiektu Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu Prawa do wizerunków cyfrowych domena publiczna Digitalizacja RPD MIK, projekt Wirtualne Muzea Małopolski Tagi Łemkowie, malarstwo tablicowe, święci, ikona, cerkiew, malarstwo, 2D, wielokulturowość, sztuka sakralna Ikona ta pochodzi z cerkwi we wsi Czarna w Beskidzie Sądeckim. Przedstawia całopostaciowy wizerunek św. Dymitra, ukazanego en face, z krzyżem w prawej ręce i z gestem wyznania wiary chrześcijańskiej lewą dłonią. Święty ukazany jest w szatach antycznych, bez atrybutów żołnierskiego fachu. Jego imię wypisane jest cyrylicą ponad jego głową. Postać ukazana jest na tle zieleni sięgającej jednej trzeciej wysokości, ponad srebrzone tło laserowane na złoto z rytym wzorem ornamentalnym i nimbem wokół głowy Świętego.
Po bokach przedstawienie ujęte jest czterokwaterowymi, pionowymi pasami ze scenami z jego życia. Sceny z życia św. Dymitra rozgrywają się na tle architektury, każda opatrzona jest opisem u góry sceny. Z lewej strony obrazu znajdują się następujące przedstawienia (od góry): 1. Św. Demetriusz osadzony w więzieniu; 2. Św. Demetriusz pobłogosławił Nestora; 3. Nestor u cara domaga się walki z Lajosem; 4. Nestor przebił włócznią Lajosa; w pasie z prawej strony, od góry: 5. Św. Nestorowi ścięto głowę; 6. Car z wielkiego gniewu kazał Demetriusza przebić włóczniami w więzieniu; 7. Pogrzeb św. Demetriusza; 8. Uzdrowienie chorego przyniesionego na grób św. Demetriusza.
Św. Wielki Męczennik Dymitr był żołnierzem, naczelnikiem i obrońcą miasta Tesaloniki (Sołuń). Za wiarę chrześcijańską w 306 roku, z rozkazu cesarza Maksymiana, poniósł męczeńską śmierć zakłuty włóczniami. Po latach odnaleziono jego grób i stwierdzono, że ciało jest nienaruszone. W tym miejscu wybudowano świątynię, która stała się celem pielgrzymkowym. Wierzono, że za wstawiennictwem Świętego wielokrotnie dokonywały się cuda ocalenia miasta przed najazdem, dlatego rycerze uznali Dymitra za swojego patrona. Ukazywany jest najczęściej jako młodzieniec stojący w żołnierskim stroju, uzbrojony we włócznię, łuk i tarczę. Na Bałkanach dominuje wariant przedstawiający Świętego na koniu. Dymitr Sołuński, obok Jerzego i Teodora, należy do grona świętych wojowników otaczanych na Rusi najbardziej powszechnym kultem, o czym świadczy duża liczba cerkwi wzniesionych pod jego wezwaniem.
Ikona znajduje się w nowosądeckiej kolekcji od 1950 roku. Trafiła do niej w wyniku akcji zabezpieczającej połemkowskie mienie. Akcja ta została przeprowadzona w 1947 roku przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Krakowie na polecenie Ministerstwa Kultury i Sztuki, w związku z masowym wysiedlaniem Łemków. Grupa historyków i konserwatorów objechała wówczas łemkowskie wsie na terenie Sądecczyzny, zbierając obiekty znalezione na strychach i w przybudówkach. Pozostawione przez wyjeżdżającą ludność zabytki, narażone na zniszczenie lub kradzież, złożono w wynajętej Składnicy Muzealnej w Muszynie, opatrzono je kartkami z nazwą miejscowości.
Opracowanie: Maria Marcinowska (Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu), Redakcja WMM, © wszystkie prawa zastrzeżone