I. Charakterystyka potencjalnych zagroŜeń dla Ŝycia lub zdrowia

I. Charakterystyka potencjalnych zagroŜeń dla Ŝycia lub zdrowia mogących
wystąpić na obszarze województwa, w tym analiza ryzyka wystąpienia zakaŜeń
i chorób zakaźnych u ludzi.
1. Charakterystyka województwa podlaskiego
Województwo podlaskie jest połoŜone w północno – wschodniej części Polski
w geograficznym środku Europy i graniczy z trzema województwami: warmińsko – mazurskim,
mazowieckim i lubelskim. Region rozciąga się wzdłuŜ Niziny Podlaskiej oraz polskiej części
Pojezierza Litewskiego, sąsiadując z Pojezierzem Mazurskim, Niziną Północnomazowiecką
i Nizina Południowopodlaską. Od wschodu na długości 246 km. Graniczy z Białorusią, natomiast
od północy na 103 kilometrowym odcinku z Litwą.
Stolicą województwa jest miasto Białystok liczący 294 143 mieszkańców, co daje 2880
osób na 1 km. Pozostałe większe miasta regionu to Suwałki (69 281 mieszkańców) i ŁomŜa
(63 036 mieszkańców).
Województwo podlaskie jest regionem wielokulturowym i wielonarodowościowym. Obok
Polaków mieszkają tu: Białorusini, Litwini, Romowie, Rosjanie, Tatarzy, Ukraińcy i śydzi. W
regionie istnieją liczne obiekty zabytkowe związane z kulturą tych narodów.
Mapa Polski z podziałem na województwa
4
2. Charakterystyka demograficzna województwa podlaskiego.
Województwo zamieszkuje 1 192 660 osób co stanowi 3,1 % ludności kraju. Powierzchnia
województwa wynosi 20 180 km2, stanowi to 6,4 % powierzchni Polski. Jest szóstym
województwem w kraju pod względem powierzchni. Podzielone jest na 14 powiatów i trzy miasta
funkcjonujące na prawach powiatu grodzkiego: Białystok, ŁomŜa i Suwałki. Na obszarze tym
znajduje się 118 gmin w tym: 13 gmin miejskich, 23 gminy miejsko – wiejskie oraz 82 gminy
miejskie. Na terenie województwa znajduje się 38 miast oraz 3918 miejscowości wiejskich.
W miastach mieszka 59% ludności województwa podlaskiego (średnia krajowa 61,9%).
Województwo Podlaskie jest jednym z najsłabiej zaludnionych województw w Polsce – na 1 km2
przypada 60 osób (średnia krajowa – 124 osoby).
Ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi 20%, ogółu ludności województwa, w wieku
produkcyjnym 63%, zaś poprodukcyjnym równa się 17%. Ponad 62% ludności w wieku
produkcyjnym mieszka w miastach.
5
Ludność województwa podlaskiego wg powiatów z podziałem na miasto i wieś
(stan na 31.12.2007 r.)
Powiat
Ogółem
Miasto
wieś
Miasto Białystok
294 143
294 143
-
Miasto ŁomŜa
63 036
63 036
-
Miasto Suwałki
69 281
69 281
-
Augustowski
58 867
32 825
26 042
Białostocki
138 004
50 486
87 518
Bielski
59 301
30 399
28 902
Grajewski
49 663
27 646
22 017
Hajnowski
47 224
23 185
24 039
Kolneński
39 387
13 120
26 267
ŁomŜyński
51 013
3 977
47036
Moniecki
42 668
15 190
27 478
Sejneński
21 170
5 910
15 260
Siemiatycki
47 998
17 135
30 863
Sokólski
71 543
26 993
44 550
Suwalski
35 139
-
35 139
Wysokomazowiecki
59 542
14 174
45 368
Zambrowski
44 681
22 598
22 083
1 192 660
710 098
482562
Ogółem województwo
Źródło: Ludność w województwie podlaskim w 2007 r., Urząd Statystyczny w Białymstoku
6
Ludność według płci i wieku w 2007 r. (stan w dniu 31.12.2007 r.)
Województwo podlaskie
Wiek
Ogółem
Miasto
Wieś
Ogółem
męŜczyźni
kobiety
razem
męŜczyźni
kobiety
razem
męŜczyźni
kobiety
1192660
581241
611419
710098
337722
372376
482562
243519
239043
0-4 lata
54059
27774
26285
31167
15877
15290
22892
11897
10995
5-9
59065
30233
28832
33489
17173
16316
25576
13060
12516
10-14
74752
38385
36367
41193
21174
20019
33559
17211
16348
15-19
92652
47624
45028
56117
28553
27564
36535
19071
17464
20-24
105609
54222
51387
65080
33230
31850
40529
20992
19537
25-29
92806
47968
44838
59715
29900
29815
33091
18068
15023
30-34
83607
42762
40845
53697
26710
26987
29910
16052
13858
35-39
77639
39417
38222
47658
23425
24233
29981
15992
13989
40-44
79418
40239
39179
48189
23060
25129
31229
17179
14050
45-49
88775
44601
44174
56571
26809
29762
32204
17792
14412
50-54
87055
43214
43841
56483
26485
29998
30572
16729
13843
55-59
72484
34254
38230
45663
20620
25043
26821
13634
13187
60-64
49344
22156
27188
29012
12610
16402
20332
9546
10786
65-69
47135
20366
26769
25583
10522
15061
21552
9844
11708
70-74
45288
18629
26659
23283
9108
14175
22005
9521
12484
75-79
41978
16064
25914
19070
7015
12055
22908
9049
13859
80-84
22363
8816
17547
11611
3640
7971
14752
5176
9576
85 lat i więcej
14631
4517
10114
6517
1811
4706
8114
2706
5408
Wiek przedprodukcyjny
242326
124444
117882
138364
70801
67563
103962
53643
50319
Wiek produkcyjny
747751
388405
359346
469268
234825
234443
278483
153580
124903
Wiek poprodukcyjny
202583
68392
134191
102466
32096
70370
100117
36296
63821
Źródło: Urząd Statystyczny w Białymstoku, „Ludność w województwie podlaskim w 2007r.
7
3. Sytuacja w ochronie zdrowia.
a. Zakłady opieki zdrowotnej.
Na terenie województwa podlaskiego funkcjonuje 548 zakładów opieki zdrowotnej w tym
41 publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Obszar województwa podlaskiego w zakresie opieki stacjonarnej zabezpieczają: 31 szpitale, w
tym 25 publicznych oraz 18 stacjonarnych zakładów opieki pielęgnacyjnej i długoterminowej.
Opiekę doraźną sprawują 3 Wojewódzkie Stacje Pogotowia Ratunkowego i 1 SP Z OZ w
Sejnach.
Ambulatoryjną opiekę zdrowotną świadczą:
- w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej - 207 podmiotów,
- w zakresie specjalistycznej opieki zdrowotnej - 192 podmioty,
- usługi stomatologiczne - 132 podmioty.
Na terenie województwa funkcjonuje Sanatorium Uzdrowiskowe w Augustowie.
Wykaz szpitali województwa podlaskiego
z łóŜkami rzeczywistymi
Stan łóŜek
na
31.12.2008 r.
Stan
miejsc
dziennych
na 31.12.
2008 r.
742
10
617
13
3
SP ZOZ Wojewódzki Szpital Zespolony im. J.
Śniadeckiego w Białymstoku
Szpital Wojewódzki im. Kard. S. Wyszyńskiego w
ŁomŜy
SP Szpital Wojewódzki w Suwałkach
527
7
4
Uniwersytecki Szpital Kliniczny
741
81
5
Uniwersytecki Dziecięcy Szpital Kliniczny w
Białymstoku
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. K. Dłuskiego
w Białymstoku
Białostockie Centrum Onkologii
w
Białymstoku
SZOZ Gruźlicy i Chorób Płuc
w
Białymstoku
SP Psychiatryczny ZOZ im. dr S.Deresza w
Choroszczy
352
4
330
20
173
8
77
-
820
-
Lp.
1
2
6
7
8
9
Szpitale
w Białymstoku
10
Specjalistyczny Psychiatryczny SP ZOZ w Suwałkach
172
-
11
Szpital Miejski im. PCK w Białymstoku
91
-
12
SP ZOZ w Augustowie
161
4
8
Szpitale
Lp.
Stan łóŜek
na
31.12.2008 r.
Stan
miejsc
dziennych
na 31.12.
2008 r.
13
SP ZOZ w Bielsku Podlaskim
226
-
14
SP ZOZ w Dąbrowie Białostockiej
74
-
15
Szpital Ogólny w Grajewie
254
4
16
SP ZOZ w Hajnówce
326
8
17
SP ZOZ w Knyszynie
50
-
18
Szpital Ogólny w Kolnie
155
-
19
SP ZOZ w Łapach
127
-
20
SP ZOZ w Mońkach
148
-
21
SP ZOZ w Sejnach
87
-
22
SP ZOZ w Siemiatyczach
152
1
23
SP ZOZ w Sokółce
296
-
24
Szpital Ogólny w Wysokiem Mazowieckiem
169
8
25
Szpital Powiatowy w Zambrowie -NZOZ
104
-
26
NZOZ ‘’Poliklinika Ginekologiczno – PołoŜnicza’’
ul. Zamenhofa
w Białymstoku
Prywatna Klinika PołoŜniczo – Ginekologiczna ul.
Parkowa w B-stoku
NZOZ ,,PROCARDIA” Augustów
9
2
10
-
10
-
8
2
12
166
-
7186
172
27
28
29
30
NZOZ ‘’Humana Medica Omeda’’
w Białymstoku
NZOZ Oddz. Urazowo – Ortopedyczny Grajewo
ZOZ MSWiA w Białymstoku
31
RAZEM SZPITALE
Źródło: MZ – 29 - Sprawozdanie o działalności szpitala ogólnego, MZ – 30 – Sprawozdanie zakładu psychiatrycznej
oieki zdrowotnej, dane
z portalu ZOZ MSWiA
9
b. Personel
W zakładach opieki zdrowotnej oraz w ramach praktyk indywidualnych i grupowych, na
koniec grudnia 2008 r., pracowało 3.088 lekarzy i 548 lekarzy dentystów. W grupie średniego
personelu medycznego najliczniejszą grupę stanowiły pielęgniarki – 6.152 osoby ( w tym mgr
pielęgniarstwa). Stan zatrudnienia innych wybranych grup zawodowych wynosił: połoŜne – 875,
ratownicy medyczni – 359, analitycy medyczni 256, rehabilitanci – 53.
Personel słuŜby zdrowia w województwie podlaskim
Grupa personelu
Lekarze
Lekarze dentyści
Pielęgniarki
(w tym mgr
pielęgniarstwa)
PołoŜne
(w tym mgr
połoŜnictwa)
Ratownicy
medyczni
Analitycy
medyczni
Rehabilitanci
Liczba
zatrudnionych
2008
3088
548
Wskaźnik na
10.000
mieszkańców
2008
25,89
4,59
6152
51,58
875
7,33
359
3,01
256
53
2,14
0,44
Źródło: sprawozdanie MZ-88 o pracujących w zakładach opieki zdrowotnej, oraz praktykach indywidualnych i
grupowych
c. Zachorowania
Dominującym schorzeniem pacjentów dorosłych (19 lat i więcej)
pozostających pod
opiekę lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej były choroby układu krąŜenia - 130.928 osób, w
tym najliczniejszą grupę stanowili pacjenci, u których stwierdzono chorobę nadciśnieniową –
83.784 osób oraz niedokrwienną chorobę serca – 30.356 osób.
W grupie dzieci i młodzeŜy (w wieku od 0 do 18 lat) najczęstszym schorzeniem było
zniekształcenie kręgosłupa – 12.858 osób - oraz zaburzenia refrakcji i akomodacji oka – 19.460
osób.
10
W oddziałach szpitalnych w 2008 r. leczonych było 253.645 osób, z czego 45% ogółu
pacjentów szpitalnych, tj. 113.504 osoby – na oddziałach: chirurgicznych, ginekologicznopołoŜniczch i internistycznych.
Stan zdrowia osób w wieku 19 lat i więcej będących pod opieka lekarza podstawowej opieki zdrowotnej
(rodzinnego) w województwie podlaskim w 2008 roku
Współczynniki na 10 000 ludności
Osoby, u których
stwierdzono
schorzenia
ogółem (stan
w dniu 31 XII)
w tym osoby,
u których
stwierdzono
schorzenia po raz
pierwszy w roku
sprawozdawczym
Osoby, u których
stwierdzono
schorzenia
ogółem (stan
w dniu 31 XII)
w tym osoby,
u których
stwierdzono
schorzenia po raz
pierwszy w roku
sprawozdawczym
550
80
5,9
0,9
Nowotwory C00-C97, D00-D48
7 039
1 378
75,6
14,8
Choroby tarczycy E00-E07
14 264
1 367
153,2
14,7
Cukrzyca E10-E14
29 570
3 305
317,5
35,5
w tym: leczeni insuliną
6 936
816
74,5
8,8
Niedokrwistość D50-D64
4 850
848
52,1
9,1
Choroby obwodowego układu
nerwowego G50-G59
21 272
2 898
228,4
31,1
Choroby układu krąŜenia I00-I99
130 928
10 404
1 405,8
111,71
przewlekła choroba
reumatyczna I05-I09
4 607
314
49,5
3,4
choroba nadciśnieniowa
I10-I15
83 784
6 338
899,6
68,1
choroba naczyń mózgowych
I60-I69
9 996
1 103
107,3
11,8
niedokrwienna choroba serca
I20-I25
30 356
2 435
325,9
26,2
w tym: przebyty zawał serca
I25.2
6 360
788
68,3
8,5
Przewlekły nieŜyt oskrzeli,
dychawica oskrzelowa J40-J47
19 573
1 754
210,2
18,8
Przewlekłe choroby układu
trawiennego K25-K93
27 916
2 463
299,7
26,5
Przewlekłe układu mięśniowokostnego i tkanki łącznej M00-M99
38 421
2 835
412,5
30,4
Pacjenci z innymi schorzeniami
wymagający opieki czynnej
14 400
1 713
154,6
18,4
Rozpoznanie
(kod rozpoznania wg ICD 10)
Gruźlica A15-A19, B90
w
tym
:
Źródło: Na podstawie sprawozdania MZ-11 o działalności i pracujących w podstawowej ambulatoryjnej opiece
zdrowotnej
11
Stan zdrowia dzieci i młodzieŜy w wieku 0-18 lat będących pod opieką lekarza podstawowej opieki
zdrowotnej /rodzinnego/ w województwie podlaskim w 2008 roku
Osoby, u których
stwierdzono
schorzenia
ogółem (stan
w dniu 31 XII)
w tym osoby,
u których
stwierdzono
schorzenia po raz
pierwszy w roku
sprawozdawczym
207
Niedokrwistości
Choroby tarczycy
Współczynniki na 10 000 ludności
Osoby, u których
stwierdzono
schorzenia
ogółem (stan
w dniu 31 XII)
w tym osoby,
u których
stwierdzono
schorzenia po raz
pierwszy w roku
sprawozdawczym
38
7,9
1,5
1 633
453
62,5
17,3
1 985
340
76,0
13,0
Cukrzyca
369
58
14,1
2,2
NiedoŜywienie
740
142
28,3
5,4
3 969
688
151,9
26,3
Zaburzenia odŜywiania
631
124
24,2
4,7
Upośledzenie umysłowe
1 187
99
45,4
3,8
Padaczka
931
119
35,6
4,6
Dziecięce poraŜenie mózgowe
475
23
18,2
0,9
10 460
1 756
400,3
67,2
622
145
23,8
5,6
dychawica oskrzelowa
2 929
386
112,1
14,8
pokarmowe
6 898
1 588
264,0
60,8
skórne
4 242
961
162,3
36,8
Zniekształcenia kręgosłupa
12 858
2 382
492,0
91,2
Choroby układu moczowego
1 999
318
76,5
12,2
301
44
11,5
1,7
2 214
294
84,7
11,3
narządów płciowych
264
41
10,1
1,6
aberracje
chromosomowe
337
37
12,9
1,4
inne
287
81
11,0
3,1
2 993
475
114,5
18,2
1 932
313
74,0
12,0
912
135
34,9
5,2
Rozpoznanie
Nowotwory
Otyłość
Zaburzenia refrakcji i akomodacji
oka
Choroba nadciśnieniowa
Alergie
układu nerwowego
układu krąŜenia
Wady
rozwojo
we
Zaburzenia rozwoju
fizycznego
w tym
psychomotorycznego
Źródło: Na podstawie sprawozdania MZ-11 o działalności i pracujących w podstawowej ambulatoryjnej opiece
zdrowotnej
12
Liczba leczonych w szpitalach województwa podlaskiego wg powiatów
Leczeni
Wyszczególnienie
Stan na 31.12.2008 r.
253645
Województwo ogółem
Augustowski
8276
Białostocki
4145
Bielski
9592
Grajewski
11835
Hajnowski
11006
Kolneński
4985
ŁomŜyński
-
Moniecki
6748
Sejneński
5020
Siemiatycki
7898
Sokólski
10730
Suwalski
-
Wysokomazowiecki
9213
Zambrowski
5340
m. Białystok
112612
m. ŁomŜa
23160
m. Suwałki
23085
Źródło – opracowanie własne Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego
4. Potencjalne zagroŜenia dla Ŝycia lub zdrowia w województwie podlaskim
(na podstawie raportu Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Białymstoku - „Ocena stanu sanitarnego
województwa podlaskiego za 2008r.”
a Jakość wody przeznaczonej do spoŜycia
Podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności województwa są wody podziemne
pochodzące z czwartorzędowych poziomów wodonośnych. Wody te charakteryzują się
stosunkowo dobrą jakością, w związku z tym często nie wymagają uzdatniania, ale wymagają
ochrony ilościowej i jakościowej. Woda pozyskiwana z tych ujęć z zastosowanym procesem
uzdatniania – nie wymagała stałej dezynfekcji.
Podstawowym źródłem wody pitnej dla ŁomŜy jest rzeka Narew, zasoby wodne Suwałk
stanowią wody powierzchniowe i podziemne. Do wód powierzchniowych na terenie miasta naleŜy
rzeka Czarna Hańcza, Kamionka i kilka innych małych cieków wodnych.
13
Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę do spoŜycia dla miasta Białegostoku,
zamieszkującego przez 24,7% ogółu ludności województwa jest rzeka Supraśl. Woda z rzeki
ujmowana jest w Wasilkowie z tzw. ujęcia brzegowego. Wspomagana jest studziennymi wodami
infiltracyjnymi, pochodzącymi równieŜ z tej rzeki. Drugie ujęcie, czerpiące wodę w 2008r. z 17
studni wód podziemnych z pokładów czwartorzędowych znajduje się na obszarze 55ha w
Jurowcach, połoŜonych w prawobrzeŜnej części doliny rzeki Supraśl.
W 2008r. objęto monitoringiem kontrolnym i przeglądowym wodę produkowaną przez 357
wodociągów zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę (tzw. gminnych) oraz wodociągów
lokalnych pełniących rolę zbiorowego zaopatrzenia, a więc zaopatrujących w wodę budynki
wielorodzinne. Próby wody do badań pobierane były w ustalonych stałych miejscach poboru z
częstotliwością zaleŜną od dobowej wielkości produkcji wody, zgodnie z zaleceniami zawartymi w
Dyrektywie Rady Unii Europejskiej 98/83/EC oraz z załącznikiem nr 6 do rozporządzenia Ministra
Zdrowia z dnia 29 marca 2007r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spoŜycia przez ludzi
(Dz. U. Nr 61, poz. 417).
Wodę z przekroczonymi wartościami parametrów i wskaźników określonych w
obowiązujących przepisach w róŜnych okresach 2008 roku w województwie podlaskim
produkowało 40% urządzeń wodociągowych zbiorowego zaopatrzenia ludności w wodę.
Szczegółowa analiza parametrów i wskaźników jakości wody wykazała, Ŝe nadal wśród
najczęstszych przyczyn kwestionowania jakości wody do spoŜycia były:
mangan (w 29,4% kontrolowanych wodociągów – dot. 42,6% ludności),
Ŝelazo (w 21,9% kontrolowanych wodociągów – dot. 33,7% ludności),
mętność (w 19,3% kontrolowanych wodociągów – dot. 32,9% ludności),
jon amonowy (w 9% kontrolowanych wodociągów – dot. 4,7% ludności),
barwa (w 4,5% kontrolowanych wodociągów – dot. 27,1% ludności).
Monitoringiem w zakresie wymagań mikrobiologicznych, jakim powinna odpowiadać
woda do spoŜycia objęto 6 parametrów. Najczęściej stwierdzano przekroczenia dopuszczalnych
wartości dla następujących parametrów:
bakterie z grupy coli (3,4% kontrolowanych wodociągów – dot. 0,9% ludności
spoŜywającej kontrolowaną wodę),
ponadnormatywną ogólną liczbę bakterii w 22±2°C po 72h (1,4% kontrolowanych
wodociągów – dot. 6,6% ludności),
enterokoki (1,1% kontrolowanych wodociągów – dot. 0,1% ludności).
Odrębnej analizy dokonano w zakresie zaopatrzenia w wodę ludności miasta Białegostoku,
stanowiącego 24,7% ogółu ludności województwa. Mieszkańcy Białegostoku w większości
zaopatrywani byli przez Wodociągi Białostockie sp. z o.o. dla którego produktem wyjściowym jest
14
woda mieszana, tj.: 40,3% wody z ujęcia powierzchniowego, 14,7% wody infiltracyjnej oraz 45%
- z ujęć podziemnych.
Jakość wody powierzchniowej ujmowanej przez Wodociągi Białostockie oceniana była na
podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002r. w sprawie wymagań,
jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w
wodę przeznaczoną do spoŜycia (Dz. U. Nr 204, poz.1728), będącego implementacją dyrektywy
UE 79/869/EWG. Próbki wody do badań pobierano w stawie infiltracyjnym, stanowiącym ujęcie
brzegowe rzeki. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, Ŝe w 2008r. nastąpiło dalsze
pogorszenie jej jakości.
Zbadana woda w zakresie wykonanych w ciągu roku oznaczeń odpowiadała 4 – krotnie
warunkom kategorii A2, 1 – krotnie A3 i 3 - krotnie poza kategorią A3 - ze względu na zawartość
w niej ogólnego węgla organicznego (OWO), który przekraczał 50 mg/l. Przyczyny takiej sytuacji
naleŜy upatrywać w spływie wód infiltrowanych z torfowego i leśnego podłoŜa górnej części
zlewni do koryta rzeki Supraśl. Wysoka zawartość OWO w wodzie surowej wymaga szczególnego
podejścia technologicznego w procesie uzdatniania w celu usunięcia z niej substancji
organicznych.
b. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego
Pył znajdujący się w powietrzu oddziałuje na organizm ludzki poprzez układ oddechowy.
Oddziaływanie pyłu zaleŜy od wielkości cząstek, składu chemicznego i mineralogicznego.
Najbardziej niebezpieczne dla zdrowia ludzkiego są pyły przedostające się do pęcherzyków
płucnych o średnicy aerodynamicznej ziaren poniŜej 10µm (głównie 1-5µm). Pył po dostaniu się
do pęcherzyków płucnych moŜe wywoływać stany zapalne, alergie, bronchity i pylice płuc.
StęŜenie średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 w 2008r. wynosiło 23,7µg/m3 i nie przekroczyło
poziomu dopuszczalnego (40µg/m3). W porównaniu z rokiem ubiegłym wartość ta była niŜsza o
0,3µg/m3. Wartości stęŜeń średniomiesięcznych pyłu PM10 zawierały się w przedziale od 14,0 w
miesiącu lipcu do 33,3µg/m3 w miesiącu kwietniu.
Ogółem w 2008r. wystąpiło 19 przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego
PM10.
Dopuszczalna częstotliwość przekroczenia w roku
kalendarzowym
zgodnie
z
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008r. w sprawie poziomów niektórych
substancji w powietrzu (Dz. U z 2008r., Nr 47, poz. 281) wynosi 35. Zanotowano więc o 16
przypadków przekroczeń mniej od dopuszczalnej ilości przekroczeń w roku. W stosunku do roku
ubiegłego sytuacja uległa znacznej poprawie bowiem w roku ubiegłym zanotowano 21
przekroczeń poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10. Największą liczbę przypadków
przekroczeń zanotowano w miesiącu kwietniu (7), lutym (3).
15
Na stacji pomiarowej naleŜącej do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w
Białymstoku w 2008r. kontynuowano badania ołowiu, kadmu, niklu i ich związków w pyle
zawieszonym PM10. Badania ołowiu, kadmu i niklu w pyle zawieszonym PM10 przeprowadzono
w oparciu o: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008r. w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu (Dz. U z 2008r., Nr 47, poz. 281). StęŜenie średnioroczne
kadmu oraz niklu w pyle zawieszonym PM10 w roku 2008 osiągnęło wartość poniŜej granicy
oznaczenia ilościowego. Dla kadmu granica ta wynosiła poniŜej 0,002µg/m3, zaś dla niklu poniŜej
0,001µg/m3. Dopuszczalny poziom ołowiu ze względu na ochronę zdrowia ludzi wynosi
0,5µg/m3, w roku kalendarzowym, zaś poziomy docelowe do osiągnięcia do 2013 roku dla kadmu
określono na 0,005µg/m3, a dla niklu 0,020µg/m3.
W 2008r. nastąpiła zmiana granicy oznaczenia ilościowego niklu, a zatem uzyskane wyniki
badań ołowiu, kadmu i niklu i ich związków w pyle zawieszonym PM10 uśrednione za rok
spełniają i to z duŜym zapasem wymogi rozporządzenia Ministra Środowiska.
c. ZagroŜenia występujące w rolnictwie
Porównując do lat ubiegłych, w roku 2008 nastąpiła znaczna poprawa stanu sanitarnego
oraz zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko prowadzonych hodowli inwentarza na
terenach zabudowy zagrodowej w gospodarstwach rolnych, w związku z normowaniem
gospodarki odpadami pochodzącymi z hodowli, tj. m. in. z budową znacznej ilości nowoczesnych
zbiorników na płynne odchody zwierzęce oraz płyt gnojowych. Poprawa stanu środowiska i jego
wpływu na zdrowie ludzi jest dokonywana sukcesywnie w miarę oddawania do uŜytku obiektów
takich jak: oczyszczalnie ścieków, ujęcia wodociągowe, stacje bazowe telefonii komórkowej oraz
prowadzenie monitoringu środowiska.
d. Stan sanitarny obiektów uŜyteczności publicznej i kąpielisk
W 2008 roku ujęto w ewidencji ogółem 2879 obiektów uŜyteczności publicznej, z czego w
miastach 2021 obiektów, a na terenach wiejskich województwa 858. W tej grupie obiektów
znalazły się m.in.: 30 ustępów publicznych, 21 basenów kąpielowych krytych, 8 basenów
kąpielowych odkrytych, 42 domy pomocy społecznej, 2 noclegownie, 24 hotele, 3 motele, 10
pensjonatów, 2 kempingi, 26 schronisk, w tym schronisk młodzieŜowych i pól biwakowych, 304
inne obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie, 831 zakładów fryzjerskich, 207
zakładów kosmetycznych, 4 salony tatuaŜu, 148 zakładów odnowy biologicznej i 105 zakładów
świadczących usługi łączone w powyŜszym zakresie, 20 dworców autobusowych, 34 dworce i
stacje kolejowe, 1 przystań statków Ŝeglugi śródlądowej, 4 drogowe i 2 kolejowe przejścia
graniczne, 1 rzeczne przejście graniczne w Rudawce na Kanale Augustowskim oraz 1034 inne
obiekty uŜyteczności publicznej (m.in. cmentarze, apteki, stacje paliw, domy i zakłady
pogrzebowe, obiekty sportowe, obiekty kulturalne, parkingi).
16
W 2008 roku skontrolowano 2015 obiektów (1342 w miastach i 673 na terenach wiejskich),
z czego 37 obiektów oceniono jako złe pod względem sanitarnym (26 w miastach i 11 na terenach
wiejskich).
Nadzorem objęto 39 kąpielisk śródlądowych w tym 10 zorganizowanych i 29
niezorganizowanych. Wszystkie czynne przez cały sezon letni kąpieliska wykazywały wodę
przydatną do kąpieli.
e. Stan sanitarny zakładów opieki zdrowotnej
1. Stan sanitarno-techniczny placówek lecznictwa zamkniętego
Ze sprawozdania Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej - Mz-46 - Działalność
w zakresie higieny środowiska za 2008r. - wynika, Ŝe 8 szpitali zostało zakwalifikowanych do
placówek ze złym stanem sanitarnym: SPZOZ Szpital Powiatowy w Siemiatyczach, Szpital
Ogólny w Wysokiem Mazowieckiem, SPZOZ w Hajnówce, SPZOZ w Sokółce, SPZOZ Szpital w
Dąbrowie Białostockiej, SP Psychiatryczny ZOZ im. S. Deresza w Choroszczy, Samodzielny
Szpital Miejski im. PCK w Białymstoku, Szpital Ogólny w Grajewie. Główne usterki natury
sanitarno-technicznej to: zniszczone powierzchnie ścian, sufitów i podłóg, zniszczona stolarka
drzwiowa i okienna, ubytki glazury. W obiektach, w których stwierdzono uchybienia Państwowi
Powiatowi Inspektorzy Sanitarni woj. podlaskiego prowadzili postępowania administracyjne
mające na celu wyeliminowanie nieprawidłowości.
W 2008 roku w szpitalach kontynuowane były prace remontowe dostosowujące szpitale do
wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z 10 listopada 2006 roku w sprawie wymagań, jakim
powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu
opieki zdrowotnej (Dz.U. Nt 213, poz. 1568).
2. Stan sanitarno-techniczny placówek lecznictwa otwartego
W 2008r. na terenie województwa podlaskiego funkcjonowały następujące zakłady opieki
zdrowotnej: 590 przychodni /ośrodków, 1 sanatorium, 11 zakładów opiekuńczo-leczniczych
i pielęgnacyjnych, 2 hospicja stacjonarne, 19 medycznych laboratoriów diagnostycznych,
4 pogotowia ratunkowe, 8 zakładów rehabilitacji leczniczej, 7 Ŝłobków oraz 91 innych zakładów
opieki zdrowotnej.
Najczęściej stwierdzane uchybienia w zakresie sanitarno-technicznym: sufity i ściany z
odpryskami farby i ubytkami tynku, powierzchnie stolarki okiennej i drzwiowej trudne do
utrzymaniaw czystości, brak zmywalnych ścian w pomieszczeniu magazynowania odpadów
medycznych, zniszczona wykładzina podłogowa, zacieki na ścianach i sufitach. Zakłady opieki
zdrowotnej opracowały i realizują programy dostosowawcze do wymogów w/cyt. rozporządzenia
Ministra Zdrowia.
17
3. Indywidualna, specjalistyczna i grupowa praktyka lekarska.
W 2008 roku w województwie podlaskim podczas kontroli w ramach bieŜącego nadzoru
sanitarnego do badań chemicznych pobrano 85 próbek roboczych roztworów dezynfekcyjnych,
zakwestionowano 6, tj.7,05%. W porównaniu do roku 2007 odsetek zakwestionowanych próbek
zmniejszył się z 12,3% w 2007r. do 7,05% w 2008r. W gabinetach indywidualnej, specjalistycznej
i grupowej praktyki lekarskiej zarejestrowanych przez PIS było 335 autoklawów. Państwowa
Inspekcja Sanitarna skontrolowała w 2008r. wskaźnikami biologicznymi 302 procesy
sterylizacyjne w autoklawach, urządzeń nie kwestionowano.
f. Warunki sanitarno-higieniczne środowiska pracy
Głównym celem działań w zakresie higieny pracy w 2008 roku było osiągnięcie
poŜądanych norm w zakresie warunków zdrowotnych środowiska pracy w celu zapobieŜenia
zagroŜeniom fizycznym, chemicznym i biologicznym poprzez działania umoŜliwiające
zachowanie lub przywracanie bezpieczeństwa zdrowotnego ludzi
W 2008r. w ewidencji na terenie woj. podlaskiego zaewidencjonowano 5062 zakłady,
zatrudniające 129334 pracowników.
W wyniku kontroli sanitarnych przeprowadzonych w 2008r. stwierdzano następujące
nieprawidłowości:
- brak aktualnych pomiarów czynników szkodliwych – w 452 zakładach (23,86%)
- brak oceny ryzyka zawodowego - w 219 zakładach (11,56%)
- zły stan sanitarno – higieniczny pomieszczeń - w 159 zakładach (8,39%)
- uchybienia w zakresie substancji i preparatów chemicznych – w 158 zakładach (8,34%)
- uchybienia w zakresie czynników biologicznych - w 90 zakładach (4,75%)
- brak rejestru czynników szkodliwych – w 85 zakładach (4,49%)
- brak aktualnych badań lekarskich – w 47 zakładach (2,48%)
Obrazem warunków pracy są wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych i
uciąŜliwych (chemicznych i fizycznych) dla zdrowia w środowisku pracy, przeprowadzane przez
uprawnione laboratoria, między innymi laboratoria Inspekcji Sanitarnej. Weryfikacja zagroŜeń
czynnikami szkodliwymi dla zdrowia przeprowadzona na podstawie wyników pomiarów i analiz
wykazała, Ŝe w warunkach tych czynników pracowało 50041 osób, tj. 54,37% ogółu
zatrudnionych.
W ponadnormatywnych warunkach najwyŜszych dopuszczalnych stęŜeń pyłów i związków
toksycznych (NDS) oraz najwyŜszych dopuszczalnych natęŜeń hałasu i wibracji (NDN) pracowało
2686 osób (2,95%).
W 2008 roku w 101 zakładach (5,09% skontrolowanych obiektów), występowały
przekroczenia NDS/N następujących czynników szkodliwych w środowisku pracy:
18
Przekroczenia wartości normatywnych dotyczą przede wszystkim naraŜenia na czynniki fizyczne,
w tym głównie na ponadnormatywny hałas – co stanowi 97,4% ogółu pracujących w
przekroczeniach. W wyniku działań kontrolno – nadzorowych Inspekcji Sanitarnej wydano 78
decyzji, zobowiązujących pracodawców do wdraŜania programów organizacyjno – technicznych
mających na celu wyeliminowanie bądź obniŜenie do obowiązujących norm przekroczonych NDS
i NDN czynników szkodliwych. W efekcie prowadzonego nadzoru poprawiono warunki pracy w
zakresie przekroczeń normatywów higienicznych 381 osobom.
g. Higiena radiacyjna
W 2008r. sprawowano nadzór w zakresie higieny radiacyjnej w województwie podlaskim nad:
▪ 337 medycznymi pracowniami rtg, w których uŜytkowane są 462 aparaty rtg,
▪ 4 pracowniami stosującymi źródła izotopowe w celach medycznych,
▪ 55 zakładami stosującymi 322 urządzeń wytwarzających pole elektromagnetyczne.
Zalecenia wydane w ramach prowadzonego nadzoru dotyczyły nieprzestrzegania
właściwych
warunków
eksploatacji
aparatury
rtg
i
urządzeń
wytwarzających
pola
elektromagnetyczne.
Od roku 2006 wprowadzono obowiązek wykonywania testów podstawowych i
specjalistycznych fizycznych parametrów aparatury rtg oraz wdroŜenia systemu zarządzania
jakością co spowodowało wzrost stwierdzanych naruszeń. Zaobserwowano powolny spadek liczby
stwierdzonych nieprawidłowości wynikających z dostosowywania się jednostek organizacyjnych
do zmian przepisów prawa w zakresie ochrony radiologicznej.
h. Warunki sanitarne w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych oraz
warunki pobytu dzieci i młodzieŜy w tych placówkach
W roku 2008 nadzorem objęto ogółem 1221 placówek, w tym: 980 stałych placówek
oświatowo-wychowawczych, 21 szkół wyŜszych, 220 placówek sezonowych wypoczynku dzieci i
młodzieŜy.
Warunki zdrowotne w placówkach oświatowo-wychowawczych na terenie województwa
podlaskiego ulegają systematycznej poprawie. Jednak w dalszym ciągu istnieją placówki
zlokalizowane w obiektach nie w pełni spełniających warunki do ich prawidłowego
funkcjonowania.
Z punktu widzenia higieny osoby odpowiedzialne za kształtowanie środowiska szkolnego
powinny stworzyć warunki do prawidłowego rozwoju psychofizycznego ucznia. Jednak w dalszym
ciągu stwierdza się, Ŝe przy ustalaniu tygodniowych rozkładów zajęć często nie uwzględnia się
zasad higieny pracy umysłowej ucznia, a przy usadzaniu dzieci w ławkach szkolnych zasad
ergonomii.
19
Posiłek w szkole stanowi niezbędny element racjonalnego Ŝywienia warunkujący
prawidłowy rozwój dziecka, jego dobre samopoczucie i zdolność do pracy. Dlatego konieczne jest
kontynuowanie działań zmierzających do zapewnienia przynajmniej jednego posiłku w szkole jak
największej liczbie uczniów.
W wyniku wspólnych działań podejmowanych przez pracowników inspekcji sanitarnej,
dyrektorów szkół i jednostek samorządu terytorialnego na terenie województwa podlaskiego w
znacznej części szkolnych pracowni chemicznych uporządkowano gospodarkę substancjami i
preparatami chemicznymi zgodnie z obowiązującymi przepisami w tym zakresie. Tylko dalsza
dobra współpraca pozwoli w całości rozwiązać problem zbędnych, przeterminowanych substancji i
preparatów chemicznych znajdujących się w pracowniach szkolnych.
i. Stan sanitarny obiektów Ŝywności, Ŝywienia i przedmiotów uŜytku.
W roku 2008 w rejestrach zakładów podlegających urzędowej kontroli organów
Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa podlaskiego znajdowało się łącznie 8433 obiekty
Ŝywności, Ŝywienia oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z Ŝywnością. Spośród obiektów
ujętych w ewidencji skontrolowano 7582, dokonując oceny klasyfikacyjnej w 6462 zakładach w
oparciu o jednolite kryteria ujęte w arkuszach oceny stanu sanitarnego. Na podstawie ww. ocen
klasyfikacyjnych
do
obiektów
nie
spełniających
wymagań
obowiązującego
prawa
zakwalifikowano ogółem 169 zakładów, co stanowi 2,44% ogółu sklasyfikowanych, a 2,23%
skontrolowanych. W porównaniu do roku ubiegłego ogólny odsetek zakładów ocenionych jako nie
spełniających wymagań zmniejszył się o 0,42% w stosunku do zakładów sklasyfikowanych i o
0,32% do zakładów skontrolowanych.
Spośród skontrolowanych obiektów:
1) produkcji Ŝywności - najgorszy stan sanitarny wykazywały piekarnie (6,83%
ocenionych jako nie spełniające wymagań) oraz automaty do lodów i ciastkarnie (odpowiednio:
1,92% i 1,51% sklasyfikowanych negatywnie)
2) obrotu Ŝywnością - największy odsetek zakładów ocenionych jako niezgodne z
wymaganiami odnotowano w grupie kioski spoŜywcze (2,75%) oraz sklepy spoŜywcze (2,68%)
3) Ŝywienia zbiorowego - najwyŜszy procent zakładów o negatywnym stanie sanitarnym
stwierdzono w Ŝywieniu otwartym (1,91%).
Do
nieprawidłowości
najczęściej
odnotowywanych
w zakładach
sektora spoŜywczego
skontrolowanych w roku 2008 naleŜały:
- zły stan sanitarno-techniczny zakładów (pomieszczeń, urządzeń i sprzętu, powierzchni
pozostających w kontakcie z Ŝywnością) oraz brak czystości i porządku,
- niewłaściwie zorganizowana i prowadzona kontrola wewnętrzna (nie przestrzeganie w
praktyce zasad GHP i GMP, brak systematycznych zapisów dokumentujących realizację zasad
20
dobrych praktyk, brak działań w kierunku wdraŜania zasad HACCP i/lub brak postępów w
sukcesywnej implementacji systemu),
- brak do wglądu aktualnych orzeczeń lekarskich potwierdzających właściwy stan zdrowia
zatrudnionego personelu,
- brak dowodów potwierdzających szkolenia personelu z zasad higieny oraz szkolenia osób
odpowiedzialnych z systemu HACCP,
- nieprawidłowe warunki przechowywania środków spoŜywczych (niezgodne z deklaracją
producenta, naraŜenie na zanieczyszczenie, brak segregacji asortymentowej, nie zachowana
ciągłość łańcucha chłodniczego, brak moŜliwości monitorowania temperatury w urządzeniach
chłodniczych),
- wprowadzanie do obrotu środków spoŜywczych niewłaściwie znakowanych lub bez
oznakowania oraz Ŝywności po upływie terminu przydatności do spoŜycia/daty minimalnej
trwałości,
- niewłaściwe zabezpieczenie zakładu przed dostępem szkodników,
- nieprawidłowe pobieranie i przechowywanie próbek kontrolnych posiłków.
Sytuacja w zakresie stanu sanitarnego obiektów Ŝywności i Ŝywienia funkcjonujących na
terenie województwa podlaskiego ulega systematycznej poprawie. Niemniej w części grup
zakładów - w porównaniu z rokiem ubiegłym - wzrósł odsetek obiektów niezgodnych z
wymaganiami, co dotyczy m.in. ciastkarni, piekarni, obiektów ruchomych i tymczasowych oraz
zakładów Ŝywienia zbiorowego zamkniętego. Istnieje zatem potrzeba podjęcia działań
zmierzających do mobilizacji przedsiębiorców do poprawy sytuacji w tym zakresie, a takŜe
bardziej konsekwentnego egzekwowania od przedsiębiorców nakładanych obowiązków prawa
Ŝywnościowego.
Systematycznie rośnie liczba zakładów Ŝywności i Ŝywienia z poprawnie wdroŜonym i
stosowanym Programem Warunków Wstępnych oraz z opracowaną i utrzymywaną pełną
procedurą HACCP. JednakŜe pomimo, iŜ ogólna liczba obiektów, w których działają systemy
samokontroli wzrasta, odsetek w kaŜdej z grup zaniŜają zakłady posiadające sformalizowany i
opisany system kontroli zagroŜeń, który jednak nie jest stosowany w praktyce. Pewna część
zakładów nie wykazuje ponadto postępów w implementacji procedur opartych na zasadach
HACCP, co tłumaczy wciąŜ wysoki odsetek obiektów, które są „w trakcie” wdraŜania systemów
samokontroli. Stąd dla przymuszenia i ponaglenia podmiotów branŜy spoŜywczej do realizacji
obowiązku zawartego w art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady nr 852/2004,
istnieje potrzeba kontynuacji wzmoŜonych działań kontrolno - represyjnych oraz mobilizujących
prowadzonych w tym zakresie na przestrzeni ostatnich lat.
21
Sposób Ŝywienia w części placówek Ŝywienia zbiorowego zamkniętego nadal był
niezadowalający. Najczęściej negatywne wyniki otrzymywano podczas teoretycznej oceny
sposobu Ŝywienia obliczonej na podstawie dekadowego zestawienia produktów. Zakwestionowano
równieŜ ponad połowę zbadanych próbek posiłków. Tylko w niewielkim stopniu kwestionowaniu
podlegały dekadowe jadłospisy. PowyŜsze wskazuje, iŜ pomimo prawidłowego planowania
Ŝywienia, jego realizacja znacznie juŜ odbiega od załoŜeń. Zatem koniecznym jest intensyfikacja
działań mobilizujących osoby odpowiedzialne w zakładach Ŝywienia zbiorowego zamkniętego do
zapewnienia właściwego racjonalnego Ŝywienia. Wskazanym jest takŜe kontynuowanie działań
edukacyjnych w tym temacie kierowanych do osób zajmujących się organizacją Ŝywienia jak teŜ
lokalnych władz samorządowych, które niewątpliwie mogą wspomóc placówki poprzez m.in.
zwiększone nakłady finansowe na Ŝywienie, szczególnie takich grup ludności, jak dzieci i
młodzieŜ.
Wyniki przeprowadzonych działań kontrolnych wskazują, iŜ wśród kontrolowanych
producentów i dystrybutorów Ŝywności wciąŜ stwierdza się przypadki nieznajomości
obowiązujących przepisów prawa w zakresie prawidłowości znakowania Ŝywności. Niepokojącym
jest fakt, iŜ w roku 2008 wzrósł odsetek zakładów produkcji, w których stwierdzono
nieprawidłowości w zakresie znakowania wytwarzanych wyrobów. PowyŜszy stan rzeczy
wskazuje na konieczność bardziej stanowczego egzekwowania od podmiotów przestrzegania
ustanowionych zasad znakowania, jak teŜ zasadność prowadzenia dalszych działań kontrolnych w
tym temacie.
j. Sanitarna ochrona granic państwa
Województwo podlaskie tworzy granicę Unii Europejskiej: wewnętrzną z Litwą - 104,28
km oraz zewnętrzną z Białorusią - 246,93 km, W związku z przystąpieniem Polski do Strefy
Schengen i zniesieniem kontroli paszportowej, z dniem 21 grudnia 2007 r. zmienił się status
przejść granicznych na granicy z Litwą. W I kwartale 2008 roku na terenie województwa
podlaskiego funkcjonowało 8 przejść granicznych – wszystkie na zewnętrznej granicy Unii
Europejskiej z Białorusią.
ZagroŜenia dla bezpieczeństwa województwa i Państwa wynikają zarówno z charakteru
przejść granicznych jak i nasilenia ruchu granicznego.
Potencjalne zagroŜenia sanitarno-epidemiologiczne, które mogłyby wystąpić na granicy
Państwa:
-przywleczenie
chorób
zakaźnych
szczególnie
nierozpoznawalnych lub będących w okresie inkubacji,
-atak bioterrorystyczny,
22
niebezpiecznych,
w
tym
chorób
-zagroŜenia sanitarno-epidemiologiczne związane z niewłaściwymi warunkami sanitarnohigienicznymi w środkach transportu (pociągi) uczestniczących w ruchu międzynarodowym (brak
wody do mycia rąk i spłukiwania wc, usuwanie nieczystości w systemie otwartym),
-spowodowane nieprzestrzeganiem wymagań higieniczno-sanitarnych w obrębie przejść
granicznych, w tym korzystaniem z wody o niewłaściwej jakości, nieprawidłowym gromadzeniem
lub usuwaniem odpadów komunalnych, niewłaściwym odprowadzaniem ścieków,
-wynikające z nieprzestrzegania wymagań sanitarnych przy przewozie zwłok lub
szczątków ludzkich przez granicę Państwa (przewóz zwłok nieprzystosowanymi do tego celu
środkami transportu, niezachowanie środków ostroŜności),
-związane z towarami wwoŜonymi z krajów trzecich na teren Unii Europejskiej, w tym:
produktami niebezpiecznymi (szkodliwymi dla zdrowia, zepsutymi), Ŝywnością podlegającą
szczególnym warunkom wwozu (GMO, grzyby, orzechy, migdały przyprawy, oleje),
nieodpowiednimi warunkami transportu Ŝywności ( brak warunków chłodniczych, zły stan
sanitarny
komory
załadunkowej,
brak
segregacji,
przewóz
Ŝywności
z
artykułami
przemysłowymi).
Największy ruch odnotowuje się na międzynarodowych drogowych przejściach
granicznych w Kuźnicy i Bobrownikach. Niebezpieczeństwo związane z przywleczeniem chorób
zakaźnych, szczególnie niebezpiecznych jest większe przy duŜym ruchu granicznym. W celu
zmniejszenia tego zagroŜenia na drogowych przejściach w Bobrownikach i Kuźnicy, zapewniono
izolatoria do izolowania chorych lub podejrzanych o zachorowania na niebezpieczną chorobę
zakaźną i osób z kontaktu, wyposaŜone w niezbędne urządzenia, sprzęt oraz środki ochrony
indywidualnej i dezynfekcyjnej.
Do pozostałych działań przeciwepidemicznych i zapobiegawczych zaliczyć naleŜy m.in.:
-prowadzenie systematycznego monitoringu zachorowań na choroby zakaźne w terenach
przygranicznych,
-uaktualnianie planów i procedur postępowania w sytuacji kryzysowej,
-sprawdzanie łączności telefonicznej słuŜb województwa podlaskiego,
-prowadzenie konsekwentnej działalności szkoleniowej oraz doskonalenie zasad
współdziałania w sytuacjach szczególnych,
-kontynuowanie ścisłej współpracy pomiędzy organami działającymi na granicy Państwa
(StraŜ Graniczna, PGIS, Urząd Celny, Inspekcja Weterynaryjna),
-prowadzenie wzmoŜonego nadzoru nad warunkami przewozu osób środkami transportu
publicznego w ruchu międzynarodowym
-kontynuowanie nadzoru nad przewozem zwłok i szczątków ludzkich przez granicę
Państwa.
23
5. Sytuacja epidemiologiczna w zakresie chorób zakaźnych w województwie podlaskim.
(na podstawie: „Choroby zakaźne i pasoŜytnicze – epidemiologia i profilaktyka” W. Magdzik, D. Naruszewicz-Lesiuk,
A. Zieliński, raportu Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Białymstoku - „Ocena stanu sanitarnego
województwa podlaskiego za 2008r.”)
a. analiza ryzyka wystąpienia zakaŜeń i chorób zakaźnych u ludzi
Choroba meningokokowa
W 2008r. w woj. podlaskim zarejestrowano 3 zachorowania na inwazyjną chorobę
meningokokową, tj. o 1 zachorowanie mniej niŜ w analogicznym okresie roku ubiegłego. Osoby
chore były w wieku: 1 rok Ŝycia, 18 lat i 51 lat. We wszystkich przypadkach choroba zakończyła
się wyzdrowieniem. W 3 przypadkach potwierdzono posocznicę meningokokową (w 2
przypadkach potwierdzono Neisseria meningitidis gr. B, w 1 przypadku – Neisseria meningitidis
gr. C). W toku dochodzeń epidemiologicznych objęto nadzorem osoby mające kontakt z chorymi
i zastosowano chemioprofilaktykę.
Do tej pory w woj. podlaskim wszystkie przypadki zachorowań nie miały charakteru
epidemicznego, były zachorowaniami izolowanymi (pojedynczymi).
Wyłącznym, naturalnym rezerwuarem meningokoków jest człowiek, a źródłem zakaŜenia
zarówno chory człowiek jak i bezobjawowy nosiciel. Drobnoustroje te kolonizują jamę nosowogardłową i są przenoszone drogą kropelkową podobnie, jak w przypadku wielu infekcji podczas
kaszlu lub kichania lub przez kontakt bezpośredni np. podczas pocałunku, a takŜe pośrednio np.
przez picie
ze wspólnego naczynia. Zachorowania wywołane przez meningokoki występują
najczęściej zimą i na wiosnę. W Polsce i w Europie najczęściej notuje się ogniska zachorowań
wywołane przez szczepy z grupy B i C. Typ B szerzy się epidemicznie znacznie rzadziej.
W zachorowaniach spowodowanych przez meningokoki obserwuje się zazwyczaj dwie
formy przebiegu choroby, które mogą występować pojedynczo lub wspólnie, stanowiąc zagroŜenie
dla Ŝycia człowieka. Są nimi zapalenie opon mózgowych oraz zakaŜenie krwi (posocznica, sepsa)
Druga forma poprzez osłabienie serca i krwioobiegu oraz rozległe krwawienia pod skórą i do
narządów wewnętrznych w ciągu kilku godzin moŜe doprowadzić do śmierci.
Najwięcej zachorowań na chorobę meningokokowi - posocznicę oraz zapalenie opon
mózgowych w województwie podlaskim w 2008 roku zanotowano w powiecie łomŜyńskim i
białostockim.
Borelioza
Województwo podlaskie jest terenem endemicznym dla boreliozy i wirusowego zapalenia
mózgu przenoszonego przez kleszcze. Zachorowania są związane z istnieniem ognisk
przyrodniczych, m.in. w Puszczy Białowieskiej i Knyszyńskiej, w których patogeny krąŜą
w biocenozie naturalnych gospodarzy – zwierząt i ich przenosicieli kleszczy.
24
W porównaniu do 2007r. zarejestrowano mniej przypadków zachorowań na boreliozę. Na
terenie woj. podlaskiego w 2008r. zarejestrowano – 979 przypadków (wojewódzki współczynnik
zapadalności 81,8). W 2007r. było o 31 przypadków więcej.
Borelioza jest przewlekłą choroba bakteryjna przenoszona przez kleszcze, która przebiega
z róŜnymi objawami narządowymi w kolejnych okresach choroby. Objawem charakterystycznym
choroby są zmiany skórne pod postacią rumienia wędrującego. Chorobę wywołują krętki z grupy
Borrelia wśród których jest znanych kilka podgatunków. Do zakaŜenia dochodzi poprzez ssanie
krwi człowieka przez zakaŜonego krętkami kleszcza. Choroba nie przenosi się z człowieka na
człowieka. Objawy kliniczne są róŜne w zaleŜności od czasu trwania choroby.
Charakterystycznym objawem I okresu są zmiany skórne, które występują w ciągu miesiąca
w miejscu ukłucia przez zakaŜonego kleszcza i objawiają się rumieniem wędrującym. W drugim
okresie choroby występują objawy narządowe do których dochodzi w kilka tygodni lub miesięcy,
wskutek rozprzestrzeniania krętków drogą krwionośną. Objawom ogólnego złego samopoczucia
towarzyszą napadowe bóle stawowo-mięśniowe, poraŜenia nerwów rdzeniowych , czaszkowych
(często nerwu twarzowego), objawy oponowo-mózgowe. Mogą występować takŜe objawy
zaburzeń rytmu serca oraz bóle stawowe.
Zalecaną metodą zapobiegania jest ochrona osobista, unikanie ekspozycji na zakaŜenie,
stosowanie odzieŜy ochronnej na terenie ognisk endemicznych boreliozy, wczesne, szybkie
i ostroŜne usunięcie przyssanego kleszcza z powierzchni skóry. Dotychczas nie uzyskano
szczepionki dla ludzi mimo intensywnych prac prowadzonych w wielu krajach.
Najwięcej zachorowań na boreliozę w 2008 roku w województwie podlaskim zanotowano
w powiatach: hajnowskim, grajewskim, bielskim i sejneńskim
Wirusowe zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze
W 2008r. zachorowania na wirusowe zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze
kształtowały się na tym samym poziomie. Zarejestrowanych zostało 96 przypadków (wojewódzki
współczynnik zapadalności wynosił 8,05). W 2007r. zarejestrowanych było o 2 przypadki więcej.
W związku z tym, Ŝe tereny północno-wschodniej Polski uznane są za endemiczne dla KZM.
WSSE w Białymstoku włączyła się do projektu badawczego realizowanego przez Narodowy
Instytut Zdrowia Publicznego.
Kleszczowe Zapalenie Mózgu (KZM) jest chorobą wirusową ośrodkowego układu
nerwowego. Nosicielem tego wirusa są kleszcze. Zachorować moŜe kaŜdy, kogo ukłuje kleszcz
zakaŜony wirusem, lub ten, kto spoŜyje zainfekowane wirusami mleko. Najrzadszym sposobem
zachorowania jest droga inhalacyjna – na przykład, gdy śpi się na sianie i wdycha odchody
kleszczy.
25
Okres wylęgania choroby jest krótki: od 1 do 8 dni (maksymalnie do 20-21). Zwykle ma
dwufazowy przebieg.
W pierwszej fazie objawy przypominają infekcję
grypową czy
grypopodobną. Występuje wówczas temperatura do 38 stopni, bóle mięśni, stawów, bóle głowy,
bóle Ŝołądka oraz ogólne rozbicie. Najczęstszym rozpoznaniem jest infekcja wirusowa. W takim
przypadku stosuje się leki objawowe, a więc obniŜające gorączkę, przeciwbólowe, po których
pacjent wchodzi w okres pozornego zdrowia. Taki stan moŜe utrzymywać się od jednej doby do 14
dni.
U części osób, gdy wirus KZM dostanie się do mózgu, dochodzi do drugiego etapu
choroby, który związany jest juŜ z powaŜnymi zaburzeniami. Występuje wówczas bardzo wysoka
gorączka, silny ból głowy, wymioty. Mogą pojawić się takŜe drgawki i objawy oponowe,
a nawet utrata świadomości. Czasem występują takŜe poraŜenia, najczęściej splotów barkowych,
nerwów czaszkowych. Pacjent w takim stanie musi być hospitalizowany, czasem nawet
w oddziale intensywnej opieki medycznej.
Jedynym skutecznym sposobem obrony przed KZM jest profilaktyka. Jeśli dojdzie do
zakaŜenia, chorobę moŜna leczyć tylko objawowo, natomiast przyjęcie szczepionki chroni przed
wirusem. Jest zalecane dla wszystkich tych, którzy pracują lub wypoczywają na terenach
występowania KZM. Szczepienie pobudza organizm do produkcji własnych mechanizmów
obronnych (przeciwciał) przeciwko wirusowi kleszczowego zapalenia mózgu.
W województwie podlaskim w 2008 roku na wirusowe zapalenie mózgu przenoszone przez
kleszcze najwięcej osób zachorowało w powiecie sejneńskim i hajnowskim.
Krztusiec
W przypadku chorób zakaźnych wieku dziecięcego obserwowana jest cykliczna,
występująca co kilka lat, zmienność ilości zachorowań. W 2008r. zarejestrowano niŜszą liczbę
zachorowań na krztusiec, wystąpiło 351 przypadków (wojewódzki współczynnik zapadalności
29,3). W 2007r. było 768 zachorowań.
Krztusiec jest ostrą chorobą dróg oddechowych, głównie wieku dziecięcego, wywoływaną
przez bakterie Bordetella pertussis. Charakterystycznym objawem choroby jest długotrwale
utrzymujący się napadowy kaszel z wydzieleniem lepkiej plwociny.
Jedynym źródłem zakaŜenia jest chory człowiek. ZakaŜenie następuje drogą powietrznokropelkową. Pierwszy okres choroby trwa do 2 tygodni i charakteryzuje się takimi objawami jak
nieŜyt nosa, spojówek, gardła i oskrzeli. Ostry nieŜyt dróg oddechowych następuje na skutek
wnikania bakterii do komórek błon śluzowych i ich toksycznego działania. Narastające działanie
toksyn powoduje przejście do kolejnej fazy choroby z charakterystycznym napadowym kaszlem,
objawami duszności, wykrztuszaniem śluzu i wymiotami. U dzieci poniŜej 6 miesiąca Ŝycia
26
zamiast napadowego kaszlu moŜe wystąpić bezdech, utrata przytomności z powodu braku tlenu,
a bez podjęcia skutecznego leczenia moŜe nastąpić zgon.
U chorych dzieci mogą równieŜ wystąpić powikłania np.: ropne zapalenie płuc, zapalenie
ucha środkowego, trwałe uszkodzenie mózgu, utrata wagi ciała. Podanie odpowiednich
antybiotyków zmniejsza ryzyko wystąpienia tych dolegliwości, zwłaszcza jeśli leczenie rozpocznie
się jak najwcześniej od wystąpienia objawów.
Zwalczanie choroby polega na jej wczesnym rozpoznaniu i wdroŜeniu stosownego
leczenia. Niemowlęta powinny być leczone w szpitalu.
Dostępne są skuteczne preparaty szczepionkowe przeciwko krztuścowi. WraŜliwość na
zakaŜenia osób nieuodpornionych za pomocą szczepień ochronnych jest powszechna. Przebycie
krztuśca pozostawia długotrwałą odporność organizmu, ale powtórne zachorowanie jest moŜliwe.
W Polsce zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych szczepienia przeciwko krztuścowi dzieci
są obowiązkowe.
Na krztusiec, w województwie podlaskim w 2008 roku, najwięcej osób zachorowało w powiatach:
białostockim, bielskim i kolneńskim.
Zatrucia i zakaŜenia pokarmowe
Ilość zachorowań na zakaźne choroby przewodu pokarmowego jest miernikiem stanu
sanitarnego jak i przestrzegania przez ludność zasad higieny.
W porównaniu do 2007r. nastąpił spadek zachorowań na zatrucia i zakaŜenia pokarmowe.
W 2008r. odnotowano 8 zbiorowych zatruć pokarmowych. W sumie w wyniku zatruć zbiorowych
zachorowały 72 osoby, w tym 21 dzieci do lat 14, hospitalizowano 20 osób, w tym 6 dzieci do lat
14. Nadal najczęstszą przyczyną zatruć pokarmowych jest odzwierzęca pałeczka jelitowa
Salmonella.
W przypadku 4 zbiorowych zatruć pokarmowych miejscem naraŜenia był dom prywatny,
natomiast 4 zbiorowe zatrucia pokarmowe wystąpiły w zakładach Ŝywienia zbiorowego
(Regionalny Ośrodek Szkolenia – bufet ZUS, Przedszkola Samorządowe – 2 ogniska, Kompleks
Gastronomiczno-Hotelowy).
W 2008r. zarejestrowano 340 przypadków zachorowań na Salmonellozy, wojewódzki
współczynnik zapadalności 28,4. W 2007r. zarejestrowano o 135 przypadków więcej.
W woj. podlaskim w 2008r. zarejestrowano 1 przypadek zachorowania na dur brzuszny.
Chory przebywał na 2-tygodniowych wczasach w Indiach, hospitalizowany w Oddziale
Obserwacyjno-Zakaźnym Szpitala Wojewódzkiego w ŁomŜy. Otoczenie chorego objęto nadzorem
sanitarno-lekarskim, wykonano 3-krotne badanie kału w kierunku SS od 3 osób z kontaktu (wyniki
badań ujemne).
27
W województwie podlaskim w 2008 roku na salmonellozę najwięcej osób zachorowało w
powiecie łomŜyńskim i grajewskim.
Wścieklizna
Nadal zagroŜeniem dla ludności woj. podlaskiego są pokąsania przez zwierzęta podejrzane
o wściekliznę. W 2008r. na terenie woj. podlaskiego u 5 zwierząt (1 jenot, 1 bydło, 3 lisy)
potwierdzono laboratoryjnie wściekliznę. Z powodu kontaktu ze zwierzętami podejrzanymi o
wściekliznę 245 osób poddano szczepieniom, w 2007r. zaszczepiono 210 osób.
Przyczyną wścieklizny jest wirus (z rodzaju Lyssavirus). Jest to zoonoza, czyli choroba,
która przenosi się ze zwierząt na człowieka. Głównym rezerwuarem wirusa są zwierzęta dzikie i
domowe (tj. psy, wilki, lisy, kojoty, psy dingo, nietoperze, ale takŜe wiewiórki, sarny, koty).
Wirus przenoszony jest ze śliną chorego zwierzęcia. Do zakaŜenia człowieka dochodzi
poprzez ugryzienie przez zwierzę lub bezpośredni kontakt (zwykle śluzówek, uszkodzonej skóry)
ze śliną zakaŜonych zwierząt. Po okresie inkubacji trwającym 3-8 tygodni (lub dłuŜej) pojawiają
się niespecyficzne objawy, tj. bóle głowy, gorączka, nudności, niepokój, podniecenie, obrzmienie
skóry wokół miejsca ugryzienia. Następnie pojawiają się poraŜenia mięśni i śpiączka.
Charakterystycznym objawem wścieklizny u człowieka jest wodowstręt i światłowstręt. Jednak w
chwili pojawienia się objawów zwykle jest juŜ zbyt późno na pomoc. Dlatego tak waŜne jest jak
najwcześniejsze poinformowanie lekarza o fakcie pokąsania, oplucia lub zadrapania przez zwierzę,
co do którego nie ma pewności, Ŝe nie jest zakaŜone wirusem lub chore.
W celu zapobieŜenia chorobie istnieje szczepionka, którą podaje się jak najszybciej po
naraŜeniu na zakaŜenie wg określonego schematu, o czym zdecyduje lekarz kwalifikujący do
szczepienia, który moŜe zalecić takŜe np. podanie dodatkowo surowicy odpornościowej. Obecnie
szczepienia przeciw wściekliźnie u ludzi nie są bolesne, jednak trzeba pamiętać, iŜ nie będą one
skuteczne w chwili pojawienia się objawów choroby. Szczepienie osób chorych jest niecelowe.
Leczenie swoiste nie istnieje.
Odpowiednie szczepienia naleŜy stosować równieŜ u kotów i psów. NaleŜy pamiętać, aby
nie zaniedbywać tego obowiązku i systematycznie korzystać z wizyt u lekarza weterynarii.
Nie naleŜy takŜe pod Ŝadnym pozorem dotykać znalezionych zwierząt padłych lub
zabitych. Jeśli doszło do takiego kontaktu naleŜy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, jednocześnie
powiadomić lekarza weterynarii o miejscu padnięcia zwierzęcia. Ujemne wyniki badania
zwierzęcia mogą być podstawą do przerwania szczepienia człowieka. Przeprowadza się równieŜ
obserwację przyŜyciową zwierzęcia przez lekarza weterynarii, co pozwala wykluczyć wściekliznę,
jednak powinna się ona odbywać w warunkach, w których nie dojdzie do naraŜenia kolejnych
osób.
28
W 2008 roku w powiecie augustowskim wykonano najwięcej szczepień przeciw wściekliźnie u
osób naraŜonych na zakaŜenie tą chorobą.
Gruźlica
W 2008r. w woj. podlaskim zarejestrowano 215 zachorowań na gruźlicę, w tym 158
gruźlicy płuc Bk (+). Natomiast w 2007r. zarejestrowano 185 zachorowań na gruźlicę, w tym 121
gruźlicy płuc Bk (+).
Ze względu na wspólne granice, duŜy problem stanowią kraje Europy Wschodniej i byłego
ZSRR, gdzie wskaźniki zapadalności na gruźlicę są bardzo wysokie. Ponadto rozprzestrzenianiu
się gruźlicy sprzyjają migracje ludzi, podróŜowanie w najdalsze zakątki świata.
Niepokojący
jest
wzrost
zapadalności
na
ostre
postacie
gruźlicy
płuc
oraz
rozprzestrzenianie się form lekoopornych. Pojawienie się tych postaci świadczy o duŜym
upośledzeniu odporności komórkowej w społeczeństwie czyli defekcie immunologicznym. Taki
stan immunosupresji jest powodowany najczęściej wtórnie przez złe warunki środowiskowe, złe
warunki socjalno-bytowe, róŜne uŜywki i papierosy oraz choroby współistniejące.
Gruźlica jest chorobą bakteryjną wywoływaną przez bakterie Mycobacterium tuberculosis
(prątki gruźlicy). Zachorowania na gruźlicę naleŜą do najczęściej występujących chorób zakaźnych
na świecie.
Gruźlica jest przenoszona głównie drogą kropelkową. Znacznie rzadziej do zakaŜenia
dochodzi drogą pokarmową m.in. poprzez spoŜycie skaŜonego mleka zakaŜonej krowy, a takŜe
poprzez kontakt bezpośredni z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi. Najczęstszym źródłem
zakaŜenia są osoby chore na gruźlicę, w fazie prątkowania. Innym źródłem zakaŜenia są chore na
gruźlicę zwierzęta np. chore krowy, które wydalają prątki m. in. z mlekiem. Okres wylęgania
choroby jest trudny do określenia. Bakterie po wniknięciu do organizmu zostają w większości
wypadków wyeliminowane, jednakŜe część z nich moŜe pozostać w stanie uśpienia w organizmie
zakaŜonej osoby nie powodując objawów chorobowych. Na skutek aktywacji bakterii poprzez
spadek odporności w wyniku np. niedoŜywienia, moŜe dojść do ich rozprzestrzenienia się prątków
gruźlicy w całym organizmie, a następnie rozwój choroby w zajętych narządach lub tkankach.
Najczęstszą postacią choroby jest gruźlica płuc.
W przypadku zachorowania na gruźlicę brak jest charakterystycznych objawów. Mogą one
mieć charakter ogólny (np. gorączka, osłabienie organizmu, brak apetytu, utrata masy ciała) lub
miejscowy, w zaleŜności od atakowanego narządu. Najczęstszym objawem gruźlicy płuc jest
długotrwale utrzymujący się kaszel, ponadto mogą wystąpić duszności, bóle w klatce piersiowej,
czy krwotoki płucne. Niecharakterystycznymi objawami gruźlicy pozapłucnej mogą natomiast być
obrzmienia, bolesność ruchowa, powiększenie obwodowych węzłów chłonnych, upośledzenie
funkcjonowania zaatakowanych narządów.
29
Wirusowe zapalenie wątroby
Systematycznej poprawie ulega sytuacja epidemiologiczna w zakresie zachorowań na
wirusowe zapalenie wątroby typu B. Zdecydowany spadek liczby zachorowań wynika głównie z
zastosowania szczepień ochronnych, w tym obowiązkowych szczepień wśród niemowląt
i młodzieŜy, a takŜe zalecanych akcji profilaktycznych nagłaśnianych przez media takich jak:
„śółta dekada” czy „śółty tydzień”. W województwie podlaskim w 2008r. zarejestrowano 17
przypadków zachorowań na WZW typu B, w tym 11 przypadków na WZW typu B ostre
(wojewódzki współczynnik zapadalności 0,9) i 6 przypadków WZW typu B przewlekłe
(wojewódzki współczynnik zapadalności 0,5). W 2007r. zarejestrowano ogółem 21 przypadków.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B) jest chorobą wywoływaną przez wirus B
zapalenia wątroby (HBV). Objawy choroby związane są z uszkodzeniem komórek wątroby. WZW
B moŜe przebiegać bez symptomatycznych objawów ostrej czy przewlekłej infekcji. Ostra infekcja
moŜe przebiegać z objawami o nasileniu średnim do bardzo cięŜkiego. U dzieci WZW B przebiega
zwykle bezobjawowo z tendencją do przechodzenia w postać przewlekłą, odwrotnie jak u osób w
podeszłym wieku, wśród których wskaźnik umieralności z powodu ostrej postaci moŜe sięgać 2%.
Przewlekłe zapalenie wątroby (dotyczące >30% dzieci i <5% dorosłych) powodują wysokie
ryzyko marskości wątroby (25%) lub raka (5%). Ponadto chorzy ci stanowią rezerwuar wirusa.
Nosicielstwo wirusa zwykle utrzymuje się przez całe Ŝycie.
Okres wylęgania choroby jest dość długi i wynosi przeciętnie 60-90 dni (czasem 6 miesięcy
i dłuŜej).
Największe znaczenie dla zakaŜenia ma naruszenie ciągłości tkanek i kontakt (uszkodzonej
skóry, śluzówek) ze skaŜoną krwią lub wydzielinami ciała (surowicą, spermą, śliną).
U noworodków i dzieci istnieje moŜliwość przeniesienia zakaŜenia z matki na dziecko w
trakcie porodu, a takŜe z zakaŜonych członków rodziny przebywających we wspólnym
gospodarstwie domowym. U młodzieŜy i osób dorosłych do zakaŜenia moŜe dojść drogą
kontaktów seksualnych lub przez uŜywanie zanieczyszczonych igieł i strzykawek podczas
przyjmowania narkotyków.
MoŜliwość zakaŜenia w trakcie transfuzji lub przyjmowania czynników krwiopochodnych
w krajach Unii Europejskiej jest mało prawdopodobna i obecnie niezwykle rzadka.
HBV występuje powszechnie na całym świecie. Szacuje się, iŜ na świecie jest około 280
mln nosicieli wirusa. Szczepienia przeciwko WZW B są aktualnie najbardziej efektywnym
sposobem zapobiegania zakaŜeniu.
W województwie podlaskim w 2008 roku na WZW typu B (ostre) najwięcej osób zachorowało w
powiecie augustowskim i monieckim. Postać przewlekłą tej choroby stwierdzono najczęściej w
powiecie augustowskim.
30
Liczba zachorowań na WZW typu C na terenie województwa utrzymuje się na tym samym
poziomie. W 2008r. zarejestrowano 27 przypadków (wojewódzki współczynnik zapadalności 2,3),
w 2007r. - 30 przypadków.
W dalszym ciągu problem stanowią zakaŜenia HCV. W 2008r. nowo wykrytych zakaŜeń
HCV zarejestrowano 94 (wojewódzki współczynnik zapadalności 7,9). ZakaŜenie jest zazwyczaj
rozpoznawane przypadkowo, w trakcie rutynowych badań laboratoryjnych, w okresie
zaawansowanych, często nieodwracalnych zmian chorobowych.
Głównymi działaniami przeciwepidemicznymi mogącymi zapobiec zakaŜeniom wirusem
HCV jest skuteczna sterylizacja, dezynfekcja oraz stosowanie sprzętu jednorazowego uŜytku do
inwazyjnych zabiegów medycznych, kosmetycznych i tatuaŜu oraz prowadzenie wieloetapowych
działań profilaktyczno-edukacyjnych wśród ludności lokalnej.
WZW C wywoływane jest przez wirus z rodziny Flaviviridae, który został odkryty w 1989
r. Ludzie są jedynym rezerwuarem tego wirusa.
Do zakaŜenia dochodzi najczęściej poprzez naruszenie ciągłości tkanek i kontakt
(uszkodzonej skóry, śluzówek) ze skaŜoną krwią lub wydzielinami (surowica, sperma, ślina).
Ryzyko przeniesienia wirusa z matki na dziecko podczas ciąŜy wynosi 3-5%, ale przy
jednoczesnym zakaŜeniu matki wirusem HIV moŜe wynosić nawet 15%. Często do zakaŜeń
dochodzi m.in. u narkomanów korzystających z tych samych strzykawek. Istnieje takŜe moŜliwość
przeniesienia wirusa drogą kontaktów seksualnych. Ocenia się, iŜ wirus zapalenia wątroby zakaŜa
łatwiej niŜ inne (WZW B, HIV).
Przebieg WZW C jest bardziej skryty niŜ w przypadku pozostałych WZW. Okres inkubacji
trwa od 1-5 miesięcy (średnio 7-8 tygodni). Ostra postać występuje u 5-10% osób zakaŜonych.
U około 80% osób zakaŜonych zakaŜenie przebiega bezobjawowo pomimo, iŜ w tym czasie wirus
niszczy komórki gospodarza. U 50-75% osób zakaŜonych pojawiają się przewlekłe następstwa
choroby, w tym m.in. przewlekłe zapalenie wątroby, marskość, pierwotny rak wątroby.
Przypuszcza się, ze na całym świecie kontakt z wirusem miało 170 milionów ludzi, a około
130 milionów jest przewlekle zakaŜonych. Sądzi się równieŜ, Ŝe WZW C jest główną przyczyną
raka wątroby w Europie i USA. W tych regionach świata, WZW C jest najczęstszym powodem
dokonywania przeszczepów wątroby.
Do tej pory nie ma szczepionki przeciwko WZW C. Najlepszą metodą zapobiegania
chorobie jest przeprowadzanie badania krwi i organów dawców (w Polsce są to procedury
standardowe). Niebagatelne znaczenie ma przestrzeganie zasad właściwego przeprowadzania
iniekcji w przychodniach i szpitalach, a takŜe poddawanie krwi i produktów krwiopochodnych
procesom inaktywującym wirusa.
31
W województwie podlaskim w 2008 roku na WZW typu C najwięcej osób zachorowało w
powiatach: augustowskim, suwalskim i hajnowskim.
Najwięcej nowych zakaŜeń HCV wykryto w 2008 roku w powiatach: suwalskim, augustowskim i
zambrowskim.
Zachorowania na WZW typu A występują obecnie sporadycznie. Polska stała się dzisiaj krajem o
tzw. niskiej endemiczności zakaŜeń wirusem zapalenia wątroby typu A (HAV) z powodu niskiej
odporności naturalnej i zawleczenie tej choroby moŜe być przyczyną wybuchu epidemii
wyrównawczej. W 2008r. wystąpiło na terenie woj. podlaskiego 7 zachorowań (wojewódzki
współczynnik zapadalności 0,6), w tym 5 przypadków zawleczonych i 2 osoby z kontaktu (Belgia,
Czechy). W 2007r. zachorowań nie notowano.
WZW A jest chorobą wywoływaną przez wirus A zapalenia wątroby (HAV) z rodziny
Picornaviridae, który jest odporny na działanie czynników zewnętrznych, tj. temperatura,
substancje chemiczne.
U osób dorosłych częstym objawem zakaŜenia HAV jest Ŝółtaczka, której towarzyszą
objawy ogólne, tj. gorączka, brak apetytu, nudności, wymioty. Objawy te pojawiają się 2-7 tygodni
od momentu zakaŜenia i mogą trwać nawet przez wiele tygodni. U około 15% pacjentów objawy
nawracają lub trwają ciągle nawet przez okres 6-9 miesięcy. U dzieci ponad 90% przypadków
zakaŜenia tym wirusem przebiega bez objawów lub z objawami niespecyficznymi bez Ŝółtaczki.
Ludzie są jedynym rezerwuarem wirusa wywołującego WZW A, który przenoszony jest
głownie drogą pokarmową. Do zakaŜenia moŜe dojść przez kontakt bezpośredni z zakaŜonym
człowiekiem (np. przeniesienie wirusa poprzez nie umyte po wyjściu z toalety ręce), ale takŜe
(bardzo często) poprzez spoŜycie skaŜonego poŜywienia (np. nie umytych owoców) i wody. Do
zakaŜenia moŜe dochodzić równieŜ drogą kontaktów seksualnych z osoba zakaŜoną lub chorą.
Osoby zakaŜone są zakaźne nawet w okresie 2 tygodni przed pojawieniem się u nich
pierwszych objawów i około tygodnia (czasem więcej) po ich ustąpieniu.
WZW A występuje na całym świecie, dlatego waŜne jest unikanie ryzykownych zachowań
takŜe w czasie pobytu za granicą. Podstawą w zapobieganiu zakaŜeniom jest przestrzeganie zasad
higieny, takŜe przy przygotowywaniu i spoŜywaniu Ŝywności.
Nie ma specyficznego leczenia. Dostępna jest natomiast skuteczna szczepionka.
Grypa
Rok 2008 był kolejnym, w którym utrzymywano nadzór nad grypą w stanie wzmoŜonej
czujności. NaleŜy bowiem liczyć się z moŜliwością wystąpienia kolejnej pandemii grypy
wywoływanej przez nowy pandemiczny szczep wirusa grypy. W celu monitorowania sytuacji
epidemiologicznej grypy w województwie podlaskim kontynuowano działania na bazie systemu
SENTINEL w oparciu o laboratorium wirusologiczne WSSE i współpracujących lekarzy
32
pierwszego kontaktu. W 2008r. wystąpiło 3158 zachorowań i podejrzeń na grypę (wojewódzki
współczynnik zapadalności 264,8).
W trakcie sezonu grypowego od września 2007 do 30 kwietnia 2008r. zbierane są meldunki
o zachorowaniach na grypę, analizowane i przekazywane 1 raz w tygodniu do Krajowego Ośrodka
ds. Grypy. W programie nadzoru nad grypą SENTINEL w 2008r. uczestniczyło 19 lekarzy
podstawowej opieki zdrowotnej z 15 placówek ochrony zdrowia. Tak zorganizowany system
nadzoru epidemiologicznego mający na celu prowadzenie w wybranych placówkach podstawowej
opieki zdrowotnej diagnostyki u wszystkich osób chorych, podejrzanych o zachorowanie na grypę
poszerzonej o badania wirusologiczne, zwiększa szanse wcześniejszego wykrycia i identyfikacji
szczepu wirusa odpowiedzialnego ze epidemiczne zachorowania. Monitorowana jest zarówno ilość
przypadków zachorowań poddawanych pogłębionej diagnostyce w ramach nadzoru SENTINEL,
jak i liczba lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej współpracujących przy jego realizacji.
W sezonie epidemicznym 2007/2008 w województwie podlaskim pobrano do badań
wirusologicznych 21 wymazów z nosa i gardła. Wyizolowany w Laboratorium WSSE szczep
wirusa grypy został potwierdzony w Krajowym Ośrodku ds. Grypy. Wyhodowano szczep wirusa
grypy podtypu A/H1, spokrewniony ze szczepem podtypu A/H1N1 rekomendowanym przez WHO
jako jeden ze składników szczepionki przeciwko grypie na sezon epidemiczny 2007/2008.
Grypa jest ostrą chorobą zakaźną wywoływaną przez wiele typów wirusów grypy z rodziny
Orthomyxoviridae. W czasie bezpośredniego kontaktu z osobą zaraŜoną, wirus jest przenoszony
przez wdychanie mikroskopijnych kropelek wydzielin z dróg oddechowych. NajwyŜszą zakaźność
wykazuje chory w objawowym okresie infekcji. Okres wylęgania choroby od momentu zakaŜenia
wynosi od kilku do 48 godzin. Kliniczny obraz grypy obejmuje: gorączkę nawet powyŜej 39o C
trwającą 1-2 dni, dreszcze, bóle głowy, stawów, mięśni, znaczne osłabienie, zajęcie układu
oddechowego objawiające się kichaniem, zapalenie błony śluzowej nosa, bóle gardła, suchy
napadowy kaszel, poczucie ogólnego rozbicia. Przebieg choroby jest zaleŜny od zjadliwości
wirusa, a takŜe od wielu czynników indywidualnych (stan odporności, wiek, inne przebyte
choroby).
Wirusy grypy rozmnaŜają się w drogach oddechowych, powodują uszkodzenie nabłonka
i otwierają drogę bakteriom chorobotwórczym. W przebiegu grypy występować teŜ moŜe wiele
powikłań świadczących o uszkodzeniu innych narządów: układu nerwowego, mięśni i stawów,
niektórych narządów wewnętrznych. Grypa, jak zresztą inne choroby wirusowe, jest szczególnie
niebezpieczna dla kobiet w ciąŜy. Nie wyleczona grypa, o ile dotyczy ludzi z osłabioną
odpornością, moŜe spowodować bardzo powaŜne komplikacje pogrypowe, które niejednokrotnie
kończą się nawet śmiercią. Jedyną i skuteczną metodą walki z grypą są szczepienia ochronne.
Zgodnie z wymogami WHO stwierdza się celowość corocznych szczepień osób z tzw. Grup
33
wysokiego ryzyka. NaleŜą do nich osoby powyŜej 65 roku Ŝycia, dorośli i dzieci z chorobami
przewlekłymi,
szczególnie
układu
oddechowego,
krąŜenia,
chorobami
nerek,
osoby
z uszkodzonym lub osłabionym układem odpornościowym, włączając do tej grupy osoby z AIDS i
w trakcie leczenia, pacjenci z nowotworami, chorzy na cukrzycę, astmę. Szczepienia
przeciwgrypowe osób podwyŜszonego ryzyka zachorowania są skuteczną metodą zapobiegania tej
chorobie, a przede wszystkim groźnym powikłaniom jakie ona wywołuje.
ZakaŜenia zakładowe
W województwie podlaskim znajduje się 29 szpitali udzielających całodobowych
świadczeń zdrowotnych, w których zgodnie z obowiązującym prawem funkcjonują zespoły
kontroli zakaŜeń zakładowych.
Ich zadaniem jest: bieŜąca kontrola przestrzegania procedur, które mają zapobiegać
zakaŜeniom szpitalnym, wprowadzanie kolejnych działań zapobiegawczych, rejestrowanie
zakaŜeń, raportowanie o zakaŜeniach do kierownika zakładu oraz raportowanie do Państwowej
Inspekcji Sanitarnej.
W 2008 roku rejestrowano 5 ognisk zakaŜeń zakładowych. W 3 ogniskach przyczyną były
Rotawirusy i prawdopodobnie Norovirusy, w 1 ognisku jako czynnik wyhodowano Streptococcus
pneumoniae oraz w 1 czynnikiem etiologicznym był Staphyloccocus aureus MRSA.
Największym problemem epidemiologicznym są drobnoustroje alarmowe występujące u
pacjentów zarówno z 24-godzinną hospitalizacją jak i dłuŜszą takie jak: wielooporne pałeczek
Gram(-) i Staphylococcus aureus MRSA.
Podsumowanie:
1. W dalszym ciągu chorobą wymagającą stałego nadzoru epidemicznego jest inwazyjna choroba
meningokokowa. Istotne znaczenie w zapobieganiu wystąpienia tej choroby ma przestrzeganie
podstawowych zasad higieny oraz unikanie sytuacji sprzyjających wirusowym infekcjom
górnych dróg oddechowych torującym drogę zakaŜeniom bakteryjnym – w tym
meningokokowym.
2. Tendencja wzrostowa
zakaŜeń WZW typu C wymaga zintensyfikowanych działań
profilaktycznych, a szczególnie wzmoŜonej kontroli higieny w instytucjach medycznych,
zakładach kosmetycznych i innych, w których moŜe dojść do przerwania ciągłości tkanek.
3. Niska endemiczność WZW typu A stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia epidemii
wyrównawczej tej choroby w wyniku jej zawleczenia do Polski.
4. WaŜnym wskaźnikiem bezpieczeństwa Ŝywności i stanu sanitarnego województwa są
rejestrowane liczby ognisk zatruć pokarmowych. Znaczny spadek liczby zakaŜeń pałeczkami
34
Salmonella stanowi podstawową miarę bezpieczeństwa Ŝywności i poziomu higieny
gospodarstw domowych oraz miejsc przyrządzania posiłków.
5. Przygotowania do pandemii grypy od kilku lat stanowią priorytet w zakresie zdrowia
publicznego. W dalszym ciągu prowadzono działania informacyjne mające na celu zwiększenie
odsetka osób zaszczepionych przeciwko grypie.
6. Nadzór epidemiologiczny nad ww. jednostkami chorobowymi prowadzony jest równieŜ
w dwóch rejonach zza wschodniej granicy (obwód Mariampole – Litwa, obwód Grodzieński –
Białoruś). Granica Polski północno-wschodniej, a więc województwa podlaskiego jak i jego
teren to przede wszystkim wzmoŜony ruch turystyczny i handlowy ze wschodem. Dlatego teŜ
kontynuowana jest od 2003r. stała wymiana informacji o sytuacji epidemiologicznej na mocy
porozumienia o współpracy.
b. Zestawienia liczby zachorowań i współczynnika zapadalności na choroby zakaźne
(na podstawie - „ MZ-56 ROCZNY” Sprawozdanie o zachorowaniach na choroby zakaźne,
zakaŜeniach i zatruciach za okres 01.01 do 31.12.2008 r.
Dane epidemiologiczne dotyczące występowania chorób zakaźnych w 2008r. w woj. podlaskim
zostały przedstawione w formie tabelarycznej.
35
ZESTAWIENIA LICZBY ZACHOROWAŃ I WSPÓŁCZYNNIKA ZAPADALNOŚCI W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM w latach 2005-2008
2005
Jednostka chorobowa
2006
2007
2008
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności
-
-
-
-
1
0,1
1
0,1
557
46,2
511
42,5
475
39,6
340
28,4
Salmonellozy zakaŜenia pozajelitowe
5
0,4
5
0,4
7
0,6
2
0,2
Czerwonka bakteryjna (szigeloza)
-
-
-
-
19
1,6
-
-
72
6
8
0,7
378
31,5
245
20,5
Inne bakteryjne zakaŜenia jelitowe wywołane przez E. coli enterotoksyczną
-
-
-
-
2
0,2
5
0,4
Inne bakteryjne zakaŜenia jelitowe wywołane przez Yersinia enterocolitica lub
pseudotuberculosis
4
0,3
1
0,1
1
0,1
4
0,3
Inne bakteryjne zakaŜenia jelitowe - inne określone i nie określone
343
28,5
261
21,7
363
30,3
348
29,1
Inne bakteryjne zakaŜenia jelitowe u dzieci do lat 2
107
8,9
100
8,3
96
8,0
79
6,6
Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe gronkowcowe
27
2,2
65
5,4
56
4,7
59
4,9
Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe jadem kiełbasianym (botulizm)
4
0,3
6
0,5
1
0,1
5
0,4
Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe inne określone
-
-
-
-
1
0,1
4
0,3
Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe nie określone
290
24,1
208
17,3
67
5,6
36
3,0
9
0,7
16
1,3
19
1,6
17
1,4
Lamblioza (giardioza)
947
78,6
834
69,4
666
55,5
728
60,9
Wirusowe i inne określone zakaŜenia jelitowe (ogółem) nieŜyt jelitowy wywołany przez
rotawirusy
209
17,3
424
35,3
632
52,7
1059
88,5
Wirusowe i inne określone zakaŜenia jelitowe (ogółem) inne wirusowe zakaŜenia jelit
732
60,7
817
67,9
765
63,8
1025
85,7
Wirusowe i inne określone zakaŜenia jelitowe u dzieci do lat 2
470
39
621
51,6
687
57,3
945
79,0
Biegunka i zapalenie Ŝołądkowo-jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u
dzieci do lat 2
178
14,8
94
7,8
100
8,3
140
11,7
Tularemia
1
0,1
2
0,2
-
-
-
-
Bruceloza ogółem
1
0,1
-
-
-
-
-
-
Bruceloza nowe zachorowania
1
0,1
-
-
-
-
-
-
Dur brzuszny
Salmonellozy zatrucia pokarmowe
Inne bakteryjne zakaŜenia jelitowe wywołane przez E. coli inną i BNO
Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe u dzieci do lat 2
36
2005
Jednostka chorobowa
2006
2007
2008
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności
RóŜyca
5
0,4
-
-
17
1,4
4
0,3
Choroba kociego pazura
-
-
-
-
2
0,2
4
0,3
Pastereloza
1
0,1
-
-
-
-
-
-
Listerioza
1
0,1
1
0,1
1
0,1
-
-
TęŜec ogółem
-
-
-
-
1
0,1
-
-
Krztusiec
173
14,4
483
40,2
768
64,0
351
29,3
Płonica (szkarlatyna)
180
14,9
151
12,6
314
26,2
353
29,5
Choroba meningokokowa ogółem
5
0,4
2
0,2
3
0,3
3
0,3
Choroba meningokokowa zapalenie opon mózgowych
2
0,2
2
0,2
2
0,2
-
-
Choroba meningokokowa posocznica
3
0,2
-
-
2
0,2
3
0,3
Posocznica paciorkowcowa
4
0,3
6
0,5
5
0,4
2
0,2
Posocznica enterokokowa
1
0,1
2
0,2
-
-
-
-
Posocznica gronkowcowa
29
2,4
27
2,2
18
1,5
27
2,3
Posocznica wywołana przez bakterie Gram (-)
10
0,8
24
2,0
27
2,3
19
1,6
Posocznica inna określona i nie określona
20
1,7
64
5,3
67
5,6
52
4,3
RóŜa ogółem
157
13
116
9,6
127
10,6
122
10,2
-
-
1
0,1
2
0,2
1
0,1
Borelioza z Lyme
761
63,1
928
77,2
1010
84,2
979
81,8
Dur wysypkowy
-
-
-
-
1
0,1
-
-
Ostre poraŜenia wiotkie u dzieci w wieku 0-14 lat
1
0,1
3
0,2
3
0,3
-
-
Styczność i naraŜenie na wściekliznę / potrzeba szczepień
253
21
261
21,7
210
17,5
245
20,5
Wirusowe zapalenie mózgu przenoszone przez kleszcze
94
7,8
155
12,9
98
8,2
97
8,1
Wirusowe zapalenie mózgu opryszczkowe
1
0,1
-
-
1
0,1
1
0,1
Wirusowe zapalenie mózgu inne określone
-
-
-
-
-
-
1
0,1
Wirusowe zapalenie mózgu nie określone
9
0,7
11
0,9
6
0,5
6
0,5
Zgorzel gazowa
37
2005
Jednostka chorobowa
2006
2007
2008
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności
Wirusowe zapalenie opon mózgowych enterowirusowe
-
-
1
0,1
-
-
-
-
Wirusowe zapalenie opon mózgowych opryszczkowe
1
0,1
-
-
1
0,1
-
-
Wirusowe zapalenie opon mózgowych inne określone i nie określone
132
11
105
8,7
60
5,0
29
2,4
Wirusowe zapalenie opon mózgowych w innych chorobach objętych MZ-56
14
1,2
33
2,7
1
0,1
1
0,1
Ospa wietrzna
5027
417,1
4367
363,2
4794
399,6
3991
333,7
RóŜyczka
193
16
300
24,9
464
38,7
826
69,1
Wirusowe zapalenie wątroby typu A – ostre
3
0,2
4
0,3
-
-
7
0,6
Wirusowe zapalenie wątroby typu B – ostre
23
1,9
22
1,8
18
1,5
11
0,9
Wirusowe zapalenie wątroby typu B – przewlekłe
8
0,7
5
0,4
3
0,3
6
0,5
Wirusowe zapalenie wątroby typu C
28
2,3
29
2,4
30
2,5
27
2,3
-
-
1
0,1
-
-
1
0,1
Wirusowe zapalenie wątroby inne i nie określone
13
1,1
1
0,1
5
0,4
3
0,3
Choroba wywołana przez HIV której skutkiem są określone choroby
2
0,2
3
0,2
2
0,2
2
0,2
Choroba wywołana przez HIV której skutkiem są inne stany
-
-
3
0,2
-
-
5
0,4
Choroba wywołana przez HIV nie określona
-
-
-
-
1
0,1
-
-
Bezobjawowy stan zakaŜenia wirusem HIV
-
-
3
0,2
5
0,4
6
0,5
Cytomegalia
7
0,6
27
2,2
23
1,9
21
1,8
Świnka (nagminne zapalenie przyusznic)
951
78,9
512
42,6
98
8,2
97
8,1
Mononukleoza zakaźna
64
5,3
64
5,3
70
5,8
71
5,9
Grzybice skóry (dermatofitozy)
156
12,9
241
20,0
121
10,1
91
7,6
Grzybice kandydoza
9
0,7
3
0,2
8
0,7
3
0,3
Grzybice inne grzybice
4
0,3
1
0,1
2
0,2
1
0,1
Zimnica (malaria)
1
0,1
-
-
-
-
-
-
102
8,5
132
11,0
127
10,6
93
7,8
7
0,6
16
1,3
5
0,4
6
0,5
Wirusowe zapalenie wątroby typu B+C (zakaźne mieszane)
Toksoplazmoza
Bąblowica (echinokokoza)
38
2005
Jednostka chorobowa
2006
2007
2008
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności
Tasiemczyca wywołana przez T. saginata
10
0,8
2
0,2
2
0,2
1
0,1
Inne tasiemczyce, określone i nie określone
6
0,5
6
0,5
3
0,3
1
0,1
Włośnica
1
0,1
3
0,2
-
-
-
-
Glistnica
682
56,6
666
55,4
825
68,8
1419
118,6
Owsica
178
14,8
199
16,5
93
7,8
144
12,0
Inne inwazje nicieniami przewodu pokarmowego
2
0,2
2
0,2
-
-
3
0,3
Toksokaroza
68
5,6
106
8,8
128
10,7
170
14,2
Wszawica
16
1,3
23
1,9
26
2,2
36
3,0
Świerzb
668
55,4
788
65,5
858
71,5
827
69,1
Choroba wywołana przez Streptococcus pneumoniae (inwazyjna) ogółem
3
0,2
1
0,1
4
0,3
1
0,1
Choroba wywołana przez Streptococcus pneumoniae (inwazyjna) zapalenie opon i/lub
mózgu
2
0,2
-
-
2
0,2
-
-
Choroba wywołana przez Streptococcus pneumoniae (inwazyjna) posocznica
1
0,1
1
0,1
2
0,2
1
0,1
Choroba wywołana przez Streptococcus pneumoniae (inwazyjna) zapalenie płuc
1
0,1
-
-
-
-
-
-
143
11,9
104
8,6
208
17,3
110
9,2
Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B (inwazyjna) ogółem
8
0,7
3
0,2
-
-
-
-
Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B (inwazyjna) zapalenie opon i/lub
mózgu
3
0,2
2
0,2
-
-
-
-
Choroba wywołana przez Haemophilus infl. Typ B (inwar.) posocznica
-
-
2
0,2
-
-
-
-
Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B (inwazyjna) inna określona i nie
określona
5
0,4
-
-
-
-
-
-
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu w innych chorobach objętych MZ-56
12
1
20
1,7
8
0,7
3
0,3
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu inne określone
10
0,8
5
0,4
7
0,6
2
0,2
Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu inne, nie określone
29
2,4
21
1,7
17
1,4
10
0,8
Zapalenie opon mózgowych inne i nie określone
21
1,7
53
4,4
29
2,4
16
1,3
Zapalenie mózgu inne i nie określone
1
0,1
6
0,5
1
0,1
3
0,3
871
72,3
1655
137,6
2572
214,4
2281
190,7
Mycoplasma pneumoniae jako przyczyna chorób
Zapalenie płuc o etiologii zakaźnej
39
2005
Jednostka chorobowa
2006
2007
2008
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
Liczba
Współczynnik
zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności zachorowań zapadalności
Wrodzone (infekcyjne) zapalenie płuc
21
1,7
23
1,9
35
2,9
68
5,7
Wrodzone choroby wirusowe inne określone i nie określone
1
0,1
-
-
-
-
-
-
Wrodzone choroby wirusowe zakaŜenie wirusem cytomegalii
-
-
-
-
3
0,3
-
-
Posocznica bakteryjna noworodka
3
0,2
4
0,3
5
0,4
1
0,1
Inne wrodzone zakaŜenia i choroby pasoŜytnicze toksoplazmoza
3
0,2
-
-
-
-
-
-
Zatrucie naturalnie toksycznymi substancjami spoŜytymi jako pokarm grzybami
-
-
-
-
2
0,2
7
0,6
Zatrucie naturalnie toksycznymi substancjami spoŜytymi jako pokarm jagodami, innymi częściami
roślin
2
0,2
19
1,6
-
-
1
0,1
Inne zatrucia pestycydami
3
0,2
1
0,1
2
0,2
4
0,3
Inne zatrucia lekami, prep. farmakologicznymi, substancjami biolog.
294
24,4
282
23,5
236
19,7
168
14,0
Inne zatrucia alkoholem
202
16,8
188
15,6
141
11,8
103
8,6
Inne zatrucia in. subst., zazwyczaj niestosowanymi w celach lecznicz.
57
4,7
70
5,8
40
3,3
49
4,1
Inne zatrucia toksyczny efekt kontaktu z jadowitymi zwierzętami
13
1,1
10
0,8
6
0,5
2
0,2
Inne zatrucia substancjami innymi i nieokreślonymi
18
1,5
20
1,7
10
0,8
5
0,4
-
-
182
15,1
180
15,0
94
7,9
Nowo wykryte zakaŜenia HCV*
* - dane zbierane od 2006
40
c. Realizacja szczepień obowiązkowych.
Obowiązkowe szczepienia dzieci i młodzieŜy zapobiegające błonicy, tęŜcowi, krztuścowi,
poliomyelitis, gruźlicy, odrze, śwince, róŜyczce, Haemophilus influenzae typu b oraz wirusowemu
zapaleniu wątroby typu B finansowane ze środków publicznych przez Ministerstwo Zdrowia były
realizowane zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na 2008r., opublikowanym w Dzienniku
Urzędowym Ministra Zdrowia nr 2, poz. 9 w formie Komunikatu z dnia 20.03.2008r. w sprawie
zasad przeprowadzania szczepień ochronnych przeciw chorobom zakaźnym w 2008r. na podstawie
art. 14 ust. 9 ustawy z dnia 06.09.2001r. o chorobach zakaźnych i zakaŜeniach (Dz. U. nr 126, poz.
1384 z późn. zm.), a następnie ze zmieniającym komunikatem z dnia 25.09.2008r.,
opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia nr 11, poz. 76.
W 2008r. Ministerstwo Zdrowia wprowadziło następujące zmiany w Programie Szczepień
Ochronnych:
1. Od 01.10.2008r. wprowadzono szczepienia przeciw zakaŜeniom Streptococcus pneumoniae
dzieciom przedwcześnie urodzonym do ukończenia 1 roku Ŝycia chorym na dysplazję
oskrzelowo-płucną oraz dzieciom od 2 miesiąca Ŝycia do ukończenia 5 roku Ŝycia po urazach i
z wadami ośrodkowego układu nerwowego przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowordzeniowego lub chorują na: przewlekłe choroby serca z niewydolnością układu krąŜenia,
schorzenia immunologiczno-hematologiczne, małopłytkowość idiopatyczną, ostrą białaczkę,
chłoniaki, sferocytozę wrodzoną, asplenię wrodzoną lub po splenektomii, zespół nerczycowy o
podłoŜu genetycznie uwarunkowanej strukturopatii, przed planowanym przeszczepem lub po
przeszczepie szpiku, narządów wewnętrznych lub wszczepieniu implantu ślimakowego.
2. Dzieciom do ukończenia 12 roku Ŝycia z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku
cięŜkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji, zakaŜonym
HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub przed chemioterapią oraz dzieciom do
ukończenia 12 roku Ŝycia z otoczeniem osób ww., które nie chorowały na ospę wietrzną
wprowadzono od 01.10.2008r. szczepienia przeciw ospie wietrznej.
3. Szczepienia przeciw zakaŜeniom Neisseria meningitidis mogą być wykonywane osobom
indywidualnym i w zaleŜności od sytuacji epidemiologicznej jako obowiązkowe, o ile
obowiązek szczepień zostanie nałoŜony w drodze rozporządzenia przez Ministra Zdrowia lub
w drodze rozporządzeń wydawanych przez wojewodów, a takŜe osobom naraŜonym w sposób
szczególny na zakaŜenie oraz jako zalecane.
4. Kobietom planującym zajście w ciąŜę, które nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną
zalecano szczepienia przeciw ospie wietrznej.
5. Zalecono pełnopłatne szczepienia przeciw ludzkiemu wirusowi brodawczaka.
41
6. W ciągu 4 tygodni od podania szczepionki przeciw odrze, śwince i róŜyczce nie zaleca się
zachodzenia w ciąŜę, pomimo, Ŝe zajście w ciąŜę w okresie 3 miesięcy od jej podania nie
zwiększa ryzyka wad wrodzonych u płodu.
7. Obowiązek szczepienia jedną dawką szczepionki BCG śródskórnie przedłuŜono do ukończenia
15 roku Ŝycia.
Wykonawstwo szczepień w 2008r. w województwie podlaskim w porównaniu do 2007r.
było zadowalające z wyjątkiem szczepień przeciwko błonicy, tęŜcowi, krztuścowi i poliomyelitis
w roczniku 2003. Natomiast nieznacznej poprawie uległy szczepienia przeciwko błonicy, tęŜcowi,
krztuścowi, poliomyelitis, odrze, śwince, róŜyczce i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w
roczniku 2007.
W 2008r. zarejestrowano 32 niepoŜądane odczyny poszczepienne. NOP wystąpiły głównie
po szczepieniach przeciw gruźlicy i przeciw błonicy, tęŜcowi, krztuścowi zarówno z komponentem
pełnokomórkowym, jak równieŜ w mniejszym stopniu z komponentem acelularnym.
W 2008r. szczepienia ochronne prowadziło 262 świadczeniodawców w 442 punktach
szczepień.
42