D - Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi

Sygn. akt II AKa 213/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 listopada 2012 r.
Sąd Apelacyjny w Łodzi, II Wydział Karny, w składzie:
Przewodniczący:
SSA Bolesław Kraupe
Sędziowie:
SA Marian Baliński
SA Maria Wiatr (spr.)
Protokolant:
sekr. sąd. Kamila Jarosińska
przy udziale H. T., Prokuratora Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi
po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2012 r., sprawy
1) D. M.
2) D. Ś.
oskarżonych z art. 284 §2 kk
na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonych
od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi
z dnia 18 maja 2012 r., sygn. akt XVIII K 251/10
na podstawie art. 437 kpk, art. 438 pkt 2 kpk
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi.
Sygn. akt II AKa 213/12
UZASADNIENIE
D. M. został oskarżony o to, że w dniu 27 listopada 2009 roku w Ł. działając wspólnie i w porozumieniu z D. Ś.
właścicielem firmy (...) PHU Firma (...) jako pełnomocnik w/w firmy przywłaszczył powierzone na podstawie umowy
leasingowej numer (...) mienie w postaci samochodu marki B. (...) nr rej. (...) wartości 386,959 złotych na szkodę (...)
Sp. z o.o. z siedzibą w W., tj. o czyn z art. 284 § 2 kk.
D. Ś. został o skarżony o to, że w dniu 27 listopada 2009 roku w Ł. jako właściciel firmy (...) PHU Firma (...) działając
wspólnie i w porozumieniu z D. M. pełnomocnikiem firmy, który pojazd będący przedmiotem leasingu użytkował,
przywłaszczył powierzone na podstawie umowy leasingowej numer (...), którą osobiście podpisał, mienie w postaci
samochodu marki B. (...) nr rej. (...) wartości 386,959 złotych na szkodę (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W., tj. o czyn z
art. 284 § 2 kk.
Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z dnia 18 maja 2012 roku w sprawie XVIII K 251/1 orzekł:
„1) oskarżonych D. M. i D. Ś. uznał za winnych dokonania zarzucanego im czyny z tą zmianą, iż działaniem swym
wypełnili dyspozycję art. 284 § 2 kk w zw. z art. 294 § 1 kk, a wartość wyrządzonej szkody wynosiła 394 000 złotych
i za to na podstawie art. 294 § 1 kk i art. 33 § 2 kk wymierzył im kary po 2 lata pozbawienia wolności oraz grzywny w
wysokości po 50 stawek dziennych, przy czym jedna stawka dzienna wynosi 20 złotych;
1) na podstawie art. 69 § 1 kk, art.70 § 1 pkt.1 kk wykonanie orzeczonych kar pozbawienia wolności w stosunku do
obu oskarżonych warunkowo zawiesił na okres lat 5;
2) na podstawie art. 46 § 1 kk zasądził solidarnie od oskarżonych D. M. i D. Ś. na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W.
kwotę 200 000 złotych tytułem częściowego naprawienia wyrządzonej szkody;
3) zwolnił oskarżonych od kosztów sądowych przejmując je w całości na rachunek Skarbu Państwa”.
Apelację od powyższego wyroku złożył obrońca obu oskarżonych, który zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił:
„I. obrazę przepisów postępowania w zakresie mającym istotny wpływ na treść orzeczenia, a to w szczególności:
1.
1. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. polegającej na:
1) dowolnej, a nie swobodnej ocenie materiału dowodowego prowadzącej do błędnego przyjęcia, że zarówno
oskarżony D. M., jak i D. Ś. działali w dniu 27 listopada 2009 r. z zamiarem niewywiązania się ze zwrotu pojazdu
będącego przedmiotem leasingu, na co miało wskazywać, nie wywiązanie się przez oskarżonych z wezwania do
zwrotu pojazdu wystosowanego w wyżej wskazanej dacie, wskazując przy tym na fragment wyjaśnień oskarżonych
przy jednoczesnym pominięciu całości wypowiedzi w tym zakresie, kiedy to obaj oskarżeni zachowując nie tyle
chęć zatrzymania pojazdu, co kontynuowania leasingu po otrzymaniu wezwania kontaktowali się z przedstawicielem
pokrzywdzonego, a następnie próbowali odzyskać pojazd od Z. W., by po odmowie jego wydania wskazać przyczynę,
dla której nie dokonano zwrotu tego pojazdu, w tym momencie niezależną od oskarżonych, oraz zwróci się do osób
prowadzących windykacje wskazując miejsce postoju pojazdu i prosząc o pomoc w jego odzyskaniu, jak również
wcześniej próbując samemu odzyskać pojazd, na co wskazują zeznania także świadka C.;
2) oparciu wyroku jedynie na selektywnie wybranej części materiału dowodowego, a rezultacie pominięciu jego
istotnej części w szczególności zaś, pominięciu tych zeznań i wyjaśnień oskarżonych, z których wynika, ze oskarżeni
próbowali odzyskać pojazd pozostawiony na posesji w miejscowości R. i zwracali się o pomoc do firmy windykacyjnej,
co w sposób jednoznaczny potwierdził także pracownik tej firmy przesłuchiwany w charakterze świadka, uznaniu za
wiarygodne zeznania świadka W., w zakresie, w jakim obciążają oskarżonych, iż ich celem było zatrzymanie pojazdu
i jednocześnie znalezienie osoby, która wstąpiłaby w miejsce oskarżonych do umowy leasingu, przy jednoczesny
uznaniu za niewiarygodne jego zeznań w tej części w której potwierdza kradzież, mimo, iż tę okoliczność potwierdził
pośrednio także świadek C. oraz nieprzeprowadzeniu w tym zakresie czynności dowodowych mając na uwadze fakt,
że świadek W. wskazywał na konkretne osoby, które były rzekomo zainteresowane przejęciem umowy leasingu,
3) przyjęciu całkowicie dowolnie, iż zeznania świadka C. są wiarygodne w części obciążającej oskarżonych, w
szczególności, w jakiej wskazują na rolę D. M. w prowadzonej formie w sytuacji, kiedy świadek jest osobą, wobec której
toczy się równorzędnie postępowanie przed Sądem w ramach, którego D. M. złożył zeznania obciążające świadka
i na podstawie, których został on skazany przez Sąd pierwszej instancji, a nadto prowadzone jest postępowanie
przygotowawcze w ramach, którego świadek jest osobą podejrzaną o groźby karalne i zastraszanie D. M. i jego rodziny,
co w konsekwencji wymagała wnikliwej weryfikacji tych zeznań, a czego Sąd a quo w ogóle zaniechał poprzestając na
załączeniu jedynie protokołów przesłuchana z tych spraw z ograniczeniem do przesłuchania tylko świadka;
4) uznanie za udowodnione faktu niewstąpienia kradzieży pojazdu, przyjmując, jako przesłankę wyłączną i jedyną
treść postanowienia Prokuratury Rejonowej w Piotrkowie Trybunalskim, pomijając przy tym fakt, iż tamtejsza
prokuratura nie wykluczyła, ze zaboru pojazdu dokonał świadek W., a nadto, że prowadzone postępowanie nie
wykazało, by którykolwiek z oskarżonych miał jakikolwiek swój udział w zniknięciu pojazdu B. (...), co po raz kolejny
wskazuje na zaniechanie zbadania w sposób wszechstronny materiału dowodowego i oparcia rozstrzygnięcia na
całokształcie materiału dowodowego;
5) wyciągnięcie z faktu bycia D. M. pełnomocnikiem firmy (...) wniosku od odpowiedzialności tego pierwszego
za czyn z art. 284 § 2 k.k. w sytuacji, kiedy w dalszej części uzasadnienia Sąd a quo przyznaje, iż przestępstwo
zarzucane oskarżonemu może popełnić tylko osoba, której powierzono mienie i zarazem przyznając, że tę cechę
wyłącznie posiada D. Ś., co w sposób oczywisty nie tylko wskazuje na sprzeczność w pomiędzy poszczególnymi tezami
uzasadnienia, ale wręcz wskazuje na sprzeczność pomiędzy treścią wyroku a uzasadnieniem;
1) art. 424 k.p.k. w zw. z art. 5 § 2 k.p.k. poprzez zupełne zaniechanie odniesienia się do dowodów wskazujących
na bezzasadność zarzutów wykazanych w akcie oskarżenia oraz wydanie wyroku skazującego w oparcie o hipotezy,
niepoparte jakimkolwiek materiałem dowodowym a czasami wręcz stojące z nim w opozycji w szczególności zaś
zaniechanie ustalenia czy w związku z tym, że pojazd nie został zwrócony pokrzywdzonemu, nastąpiło włączenie
do majątku któregokolwiek z oskarżonych bądź pojazdu, który mieli rzekomo przywłaszczyć, bądź też uzyskali
jakąkolwiek korzyść majątkową z tego tytułu, a czy w konkluzji ustaleń w toku postępowania w niniejszej sprawie oraz
postępowania prowadzonego przez Prokuraturę w Piotrkowie Trybunalskim można w sposób jednoznaczny wykluczyć
by oskarżeni utracili przedmiotowy pojazd i nie mieli możliwości jego zwrotu, tak jak to wyjaśniali;
II. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia w zakresie mającym istotny wpływ na jego treść
w szczególności poprzez uznanie sprawstwa i winy oskarżonych w sytuacji, kiedy całokształt zgromadzonego w sprawie
materiału dowodowego nie wskazuje na: istnienie po stronie któregokolwiek z oskarżonych zamiaru przywłaszczenia
pojazdu, włączenie go do swojego majątku lub uzyskania z tego tytułu jakiejkolwiek korzyści, a nadto w odniesieniu do
oskarżonego M., by istniała jakakolwiek więź pomiędzy pokrzywdzonym a tym oskarżonym uzasadniająca wypełnienie
znamienia „powierzenia” w rozumieniu przepisu.
W przypadku niepodzielenia przez Sąd ad quem argumentacji obrony w zakresie podniesionych zarzutów, zarzucam
także orzeczeniu:
obrazę prawa materialnego, a to:
1) art. 284 § 2 k.k., poprzez przyjęcie tezy, iż w toku prowadzonego postępowania, ustalony stan faktyczny wskazuje
na wypełnieniem przez obu oskarżonych znamion rodzajowych typu czynu zabronionego opisanych w § 2 art.
284 k.k. w sytuacji, kiedy nie został wykazany ani zamiar podejrzanych ani inne zachowanie inkryminowane w
ramach powołanego przepisu poprzestając na kolejnym oparciu wniosków na nieudowodnionej w toku postępowania
hipotezie, co do sprawstwa i winy oskarżonych”.
Podnosząc powyższe obrońca wniósł o:
1.
1. zmianę zaskarżonego wyroku w stosunku do oskarżonych D. Ś. i D. M. i uniewinnienie oskarżonych od zarzucanych
im czynów
względnie
2.
2. uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:
Wniosek zawarty w apelacji obrońcy oskarżonych o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania sądowi I instancji zasługiwał na uwzględnienie. Odniesienie się do wszystkich zarzutów
apelacji jest, zdaniem Sądu Apelacyjnego na tym etapie postępowania, przedwczesne. Uzasadnienie zaskarżonego
wyroku nie spełnia bowiem wymogów art.424§1kpk, co uniemożliwia kontrolę instancyjną orzeczenia. Lektura
pisemnych motywów wyroku prowadzi do wniosku, że sąd I instancji nie sprostał wymogowi wyjaśnienia podstawy
prawnej wyroku (art.424§1 pkt 2 kpk). Przestępstwo określone w art.284§2kk należy do kategorii przestępstw
kierunkowych. Kodeks wymaga, aby zachowanie sprawcy było ukierunkowane na określony cel, którym jest włączenie
powierzonej rzeczy do majątku sprawcy lub postąpienie z nią jak z własną w inny sposób. Istotnym elementem strony
podmiotowej sprzeniewierzenia nie jest sam fakt odmowy wydania rzeczy powierzonej, lecz powody niezwrócenia,
a więc wola włączenia rzeczy do swojego majątku lub wola postępowania z nią jak z własną. Dla przyjęcia realizacji
znamion przestępstwa przywłaszczenia od strony podmiotowej konieczne jest wykazanie, że oprócz obiektywnego
rozporządzenia przez sprawcę cudzą rzeczą ruchomą (cudzym mieniem ruchomym ), jego działaniu towarzyszył tzw.
animus rem sibi habendi, tj. zamiar zatrzymania rzeczy dla siebie albo dla innej osoby, bez żadnego ku temu tytułu
[np. wyroki SN z dnia 14 stycznia 2003r. II KKN 273/01 LEX nr 75381 i z dnia 24 kwietnia 2007r. IV KK 34/07 LEX
nr 578208 ].
W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku próżno szukać fragmentów, które wyjaśniałyby powody jakie, zdaniem sądu
meriti, świadczyły o zamiarze kierunkowym oskarżonych. Przeciwnie - lektura uzasadnienia zaskarżonego wyroku
prowadzi do wniosku, że sąd I instancji nie tylko nie sprostał zadaniu prawidłowego wykazania zamiaru oskarżonych
ale uzasadniając ten zamiar popadał w sprzeczności. W pisemnym uzasadnienia sąd I instancji stwierdził z jednej
strony, że: oskarżeni „nie chcieli zwracać samochodu, ponieważ od dłuższego czasu liczyli na utrzymanie stosunku
leasingu”, mieli „nadzieję, że uda się jednak spłacić raty leasingowe”, w kontaktach z windykatorem „formalnie
nie odmawiali zwrotu samochodu”, oskarżony D. M. „starał się uzyskać zwłokę w wydaniu pojazdu”, zaś „postawa
oskarżonych względem wykonywania umowy leasingu i zwrotu samochodu nie była nacechowana szczególnie
negatywną wolą, a jej efekt w postaci odmowy wydania samochodu był związany przede wszystkim z problemami
finansowymi, a nie po prostu powziętą z góry wolą popełnienia przestępstwa”; z drugiej strony, że: „kiedy (...) wezwał
do natychmiastowego zwrotu auta D. M. nie wydał go (...). Świadczy to, że zamiar oskarżonego skierowany na
zachowanie samochodu dla siebie nie zmienił się. Oskarżony nadal chciał zatrzymać auto dla siebie, ale wobec treści
wezwania- już jako właściciel tj. z naruszeniem prawa własności P. (...) oraz „ że celem D. Ś. było pozostawienie
samochodu dla siebie, tj. oskarżony działał umyślnie, w zamiarze bezpośrednim”.
Tymczasem nie ulega wątpliwości, że dla przyjęcia realizacji znamion określonego w art.284§2kk przestępstwa
przywłaszczenia konieczne jest wykazanie zarówno obiektywnego rozporządzenia przez sprawcę cudzą rzeczą
ruchomą, jak też tego, że jego działaniu towarzyszył tzw. animus rem sibi habendi, to jest zamiar zatrzymania rzeczy
dla siebie albo dla innej osoby bez żadnego ku temu tytułu i ekwiwalentu. Nie znajduje zaś podstaw identyfikowanie
zamiaru przywłaszczenia powierzonego mienia z samym tylko faktem nieuprawnionego postąpienia z nim w inny,
niż umówiony z właścicielem sposób, niezależnie od tego, jaką wolą objęty był skutek tak podjętego działania i jaki
przyświecał mu cel. Istotą przywłaszczenia jest bowiem zamiar nie bezprawnego władania cudzą rzeczą, nie bezprawne
nią dysponowanie, czy nawet bezprawne zatrzymanie, lecz trwałe włączenie przez sprawcę przedmiotu przestępstwa
do własnego majątku i jest to przestępstwo skutkowe. Skutek w postaci utraty przez właściciela rzeczy powstaje z
chwilą rozporządzenia rzeczą przez sprawcę z wyłączeniem osoby upoważnionej, a więc gdy wola rozporządzenia
rzeczą zostaje uzewnętrzniona poprzez zachowanie sprawcy [np. wyroki: SN z dnia 3 października 2005r. VKK 15/05
LEX nr 157206, SA w Warszawie z dnia 12 lutego 2010r. II AKa 443/09 LEX nr 677998 oraz postanowienie SN z dnia
15 listopada 2002r. IV KKN 380/99 LEX nr 77427] .
Reasumując - skoro, zdaniem Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji nie sprostał zadaniu prawidłowego wykazania,
że oskarżeni działali z zamiarem bezpośrednim kierunkowym to, na tym etapie postępowania, niemożliwym było
odniesienie się do wszystkich zarzutów apelacji, a ostateczną ocenę zachowania oskarżonych należało uznać za
przedwczesną. W tym stanie rzeczy konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania.
Rozpoznając ponownie sprawę sąd meriti oceni zgromadzone dowody zgodnie z wymogami stosownych przepisów
Kodeksu postępowania karnego, weźmie pod uwagę argumentację zaprezentowaną w skardze apelacyjnej, a oceniając
zamiar z jakim działali oskarżeni uwzględni fakt, że o zamiarze sprawcy świadczy całokształt tak podmiotowych jak i
przedmiotowych okoliczności. Dopiero bowiem na podstawie wszystkich okoliczności dotyczących danego wypadku
i osoby sprawcy możliwe jest odtworzenie rzeczywistych przeżyć sprawcy i ustalenie do czego zmierzał, czego chciał,
względnie – postępując, w określony sposób – co przewidywał i na co się godził [ wyrok SN z dnia 12 maja 1976r. V
KR 20/76 LEX nr 21710].
W realiach niniejszej sprawy sąd I instancji będzie musiał ustalić, czy oskarżeni istotnie działali z zamiarem
sprzeniewierzenia w rozumieniu art.284§2kk czy też ich działanie polegające na sprzecznym z umową leasingu
rozporządzeniu samochodem potraktować należy jako bezprawie cywilne – naruszenie warunków umowy
upoważniające do wcześniejszego rozwiązania umowy.
Przeprowadzając ponownie postępowanie sąd I instancji będzie mógł skorzystać z treści art.442§2kpk, a jeśli dojdzie
do konieczności sporządzenia pisemnych motywów orzeczenia uczyni zadość wszystkim wymogom art.424kpk.