niejednorodność grupy dzieci z inteligencją niższą niż

Transkrypt

Wszystkie materiały tworzone i przekazywane przez Wykładowców NPDN PROTOTO
są chronione prawem autorskim i przeznaczone wyłącznie do użytku prywatnego.
MATERIAŁY
Z KURSU KWALIFIKACYJNEGO
www.prototo.pl
UCZEŃ Z OBNIŻONĄ
SPRAWNOŚCIĄ
INTELEKTUALNĄ
UCZEŃ Z OBNIŻONĄ SPRAWNOŚCIĄ
INTELEKTUALNĄ
NPDN PROTOTO - www.prototo.pl
Inteligencja niższa niż przeciętna (ang. borderline intellectual
functioning, borderline intelligence)
to poziom sprawności intelektualnej
mieszczący się pomiędzy -1,01 a -2,00 odchyleniem
standardowym, który zaliczany jest do tzw. szeroko
rozumianej normy (APA, 2000; Kostrzewski, 1981).
W zależności od użytych metod badawczych, iloraz
inteligencji
osób
z
niższą
niż
przeciętna
sprawnością
intelektualną mieści się w przedziale:

skala Psyche Cattell i Stanford-Binet I.I. 69-83,

skala Wechsler I.I.70-84 ,

stanowi
kryterium
różnicujące
przy
rozpoznaniu
dysleksji rozwojowej!
W literaturze amerykańskiej i kanadyjskiej – omawiany
poziom zdolności umysłowych umieszcza się też w przedziale
70-85 (Shaw, 2008).
Zgodnie z tendencją występującą w literaturze
zagranicznej
określana
inteligencja
terminem
niższa
niż
„inteligencja
przeciętna
borderline”,
jest
czyli
„z pogranicza” normy.
KLASYFIKACJA POZIOMU SPRAWNOSCI INTELEKTUALNEJ
POMIĘDZY -1,01 A -2,00 ODCHYLENIEM STANDARDOWYM
Zgodnie z przyjętą w 1968 roku VIII rewizją Międzynarodowej
Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów Światowej Organizacji
Zdrowia (ICD-8), omawiany poziom inteligencji został uznany za
pogranicze normy intelektualnej („pogranicze upośledzenia”).
Wcześniej
niedorozwój
poziom
ten
umysłowy,
interpretowany
bowiem
był
jako
nieznaczny
upośledzenie
umysłowe
rozpoznawane było w przypadku wyników mieszczących się poniżej 2,01 odchylenia standardowego.
1980
IX
rewizja
Międzynarodowej
Klasyfikacji
Chorób
i Przyczyn Zgonów Światowej Organizacji Zdrowia (ICD-9)
•
dla poziomu inteligencji pomiędzy -1,01 a -2,00 odchyleniem
standardowym wprowadzono termin „inteligencja niższa niż
przeciętna” (ang. borderline intelligence) i ostatecznie uznano, że
ten poziom funkcjonowania intelektualnego należy do obszaru
szeroko rozumianej normy.
Zgodnie
z
klasyfikacją
Amerykańskiego
Towarzystwa
Psychologicznego DSM-IV-TR z 2000 roku, iloraz inteligencji
odpowiadający niższemu niż przeciętny poziomowi funkcjonowania
umysłowego mieści się w granicach 71-84 (pomiędzy -1,01 a -2,00
odchyleniem standardowym) i jednoznacznie rozumiany jest jako
pogranicze – stan sprawności intelektualnej, który mieści się w
szerokich granicach normy intelektualnej.
TERMINOLOGIA

Początkowo klasyfikowano jako górną granicę upośledzenia
umysłowego ( „nieznaczne upośledzenie umysłowe”),

później uznano za formę graniczną pomiędzy upośledzeniem
a normą intelektualną („pogranicze upośledzenia”).
TERMINOLOGIA
Obecnie w polskiej literaturze stosuje się terminy:
„inteligencja
niższa
niż
przeciętna”,
„niższy
niż
przeciętny rozwój umysłowy”, „niższy niż przeciętny
poziom sprawności intelektualnych”, „dzieci z szeroko
rozumianej normy”, „dzieci z obniżoną sprawnością
intelektualną”, „dzieci z trudnościami w nauce”.
FUNKCJONOWANIE POZNAWCZE UCZNIÓW
Z INTELIGENCJĄ NIŻSZĄ NIŻ PRZECIĘTNA
ZABURZENIA PIERWOTNE
Uczniowie charakteryzują się m.in.:

trudnością w wewnętrznej organizacji nowo nabytej wiedzy i integrowaniu jej
z już posiadaną (stąd wolne tempo uczenia się),

trudnościami w generalizowaniu wiedzy oraz wykorzystywaniu jej w różnych
dziedzinach,

problemami w opanowaniu materiału o charakterze abstrakcyjnym (ze względu
na bardzo słabą pamięć krótkotrwałą dzieci te zdecydowanie łatwiej pracują
i uczą się na materiale konkretnym),

niskim poziomem umiejętności myślenia przyczynowo-skutkowego,

trudnościami w dokonywaniu porównań między zbiorami (różnicowanie
i szukanie podobieństw),

słabą umiejętnością wyodrębniania cech istotnych od nieistotnych,

trudnościami w dokonywaniu uogólnień, szczególnie o charakterze werbalnym,

potrzebą dodatkowych, regularnych ćwiczeń w celu utrwalania materiału
szkolnego (najlepiej w postaci eksperymentu czy poprzez odnoszenie się do
konkretnych sytuacji, „przykładów z życia”),

przeciętnym poziomem pamięci mechanicznej (uczą się „na pamięć” bez
zrozumienia treści),

bardzo słabą motywacją do nauki szkolnej (Shaw, 2008; E. Gombert (1992).
NIEJEDNORODNOŚĆ GRUPY DZIECI

Myślenie charakteryzuje: konkretyzm, mała samodzielność, niski
poziom krytycyzmu, mała produktywność, sztywność, mała
oryginalność, wolne tempo (Bogdanowicz 1985).

słaby rozwój myślenia pojęciowo-słownego, konsekwencje:
trudności w rozumieniu i opanowaniu nowych informacji,
szczególnie
o
charakterze
abstrakcyjnym,
rozwiązywaniu
nowych zadań, adaptacji do nowych sytuacji.

W szkole wymagają wielu powtórzeń, ćwiczeń utrwalających nowe
umiejętności, ze względu na wolne tempo uczenia się.

Tempo pracy uczniów na lekcji jest wolniejsze, przez co nie
nadążają za resztą klasy.

W środowisku szkolnym funkcjonują więc poniżej stawianych im
wymagań i oczekiwań, z trudem realizują założenia podstawy
programowej kształcenia ogólnego, jak i konkretne wymagania
nauczycieli w proponowanych przez nich programach
nauczania.
FUNKCJONOWANIE UCZNIÓW
ZABURZENIA WTÓRNE

niskie wyniki w nauce, są one często niewspółmierne do
wysiłku włożonego
w opanowanie materiału,

motywacja do nauki jest niska,

uczniowie uważają się za gorszych


zaczynają unikać szkoły,
z kolejną porażką budują negatywny obraz własnej osoby, co
obniża wiarę we własną skuteczność i niekorzystnie wpływa
na rozwój osobowości,

rówieśnicy rzadko nawiązują z nimi pozytywne relacje
koleżeńskie.

nauczyciele mogą przyczyniać się do pogorszenia sytuacji szkolnej
tych dzieci, uważając je za niezdolne lub leniwe,

ofiary przemocy szkolnej, głównie ze strony swoich kolegów, ale
niekiedy i nauczycieli,

gdy okres frustracji trwa dłużej, rodzi się agresja wobec siebie
i otoczenia.

obserwuje się narastające trudności w zachowaniu i przystosowaniu
się do warunków obowiązujących w szkole,

motywacja z roku na rok się obniża, rodzi się poczucie wyuczonej
bezradności i nierzadko na tym tle – zaburzenia emocjonalne
o charakterze depresji, nerwicy, fobia szkolna, a nawet myśli i czyny
samobójcze.
ODLEGŁE NASTĘPSTWA NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH

ze względu na nawarstwiające się problemy uczniowie opuszczają szkołę jeszcze przed jej
ukończeniem,

ze względu na niskie osiągnięcia w szkole (niski poziom wykształcenia) i problemy
emocjonalne, stanowią „grupę ryzyka” i w przyszłości zagrożone są wykluczeniem
społecznym.
Steven Shaw (2008) wskazuje, że uczniowie z inteligencją borderline są zagrożeni
drugorocznością,
porzuceniem
szkoły
przed
zakończeniem
edukacji,
wchodzeniem
w młodociane grupy przestępcze. Wcześniej niż rówieśnicy zaczynają eksperymentować
z alkoholem i narkotykami, niejednokrotnie popadają w konflikty z prawem.
„BŁĘDNE KOŁO”
Narastanie
trudności
szkolnych
Niepowodzenia
szkolne
Spadek
motywacji
obniżanie się I.I
Spadek
motywacji
– szczególnie
wśród uczniów
ze środowisk
dysfunkcyjnych
(Spionek, 1973)
Drugoroczność
Wagary
Narastanie
trudności
szkolnych
Janina Szymańska i Janina Wyczesany (1970) wskazują, że aż
40% dzieci z ilorazem inteligencji mieszczącym się pomiędzy 70-89
jest społecznie niedostosowanych.
Zgodnie z wynikami badań Susan Hayes i wsp. (2007)
w głównych brytyjskich więzieniach 23,6 proc. więźniów w teście
WAIS-III uzyskało iloraz inteligencji mieszczący się w przedziale 70-79
(inteligencja niższa niż przeciętna).

Ze względu na ryzyko trudności emocjonalnych i społecznych
uczniowie ci wymagają szczególnej uwagi i zaangażowania
nauczycieli.

Praca z tymi osobami powinna być skierowana nie tylko na
wspomaganie ich zdolności poznawczych, ale w równie dużym
stopniu
na
minimalizowanie
zagrożeń
związanych
z doświadczaniem długotrwałych niepowodzeń szkolnych oraz
powinna być ukierunkowana na tworzenie pozytywnego obrazu
własnej osoby.
czuje, że nie
mam na to
wpływu jakie
mam stopnie
i co będzie ze
mną dalej
mimo starań
nie osiągam
równie
wysokich
wyników co
moi rówieśnicy
już mi na
niczym nie
zależy
wstydzę się,
że inni
uważają
mnie za
głupiego
może
nabiorą do
mnie trochę
szacunku jak
zaczną się
NPDN PROTOTO - mnie
www.prototo.pl
bać
Janusz Kostrzewski (1981) zaproponował podział
dzieci z inteligencją niższą niż przeciętna na pięć podgrup.
Każda z nich charakteryzuje się innymi problemami
i
wymaga
odmiennego
podejścia
pedagogicznego
i psychologicznego.
Dzieci zaniedbane pedagogicznie
Zaniedbanie pedagogiczne ma miejsce w sytuacji, kiedy
dziecko ze względu na niewłaściwe warunki rodzinne i inne czynniki
społeczno-ekonomiczne pozbawione jest odpowiednich warunków do
stymulacji rozwoju zdolności poznawczych. W konsekwencji dziecko
nie rozwija w pełni swojego potencjału intelektualnego i osiąga niski
wynik globalny w testach inteligencji.
Uczniowie ci mają jednak dobre tempo uczenia się i mogą wyrównać
braki dzięki intensywnej stymulacji.
Dzieci z parcjalnymi deficytami rozwoju psychoruchowego
Niskie wyniki osiągane w testach inteligencji nie są rezultatem
obniżonego potencjału intelektualnego (są to osoby o przeciętnym
poziomie inteligencji), lecz określonych deficytów parcjalnych, np.
funkcji językowych, co w rezultacie zaniża wyniki osiągane w testach
inteligencji.
Dzieci o poprawnym, lecz powolnym przebiegu procesów
intelektualnych
Procesy orientacyjno-poznawcze u tych jednostek przebiegają
stosunkowo
wolno.
Dzieci
te
powoli
myślą,
tworzą
pojęcia,
spostrzegają, kojarzą czy zapamiętują. Powoli rozwiązują zadania,
których wynik w efekcie jest poprawny. Obowiązujący w testach
inteligencji limit czasowy w przypadku tej grupy dzieci obniża ich
globalny iloraz inteligencji.
Dzieci niepełnosprawne intelektualnie
(upośledzone umysłowo w stopniu lekkim)
W
wyniku
intensywnej
stymulacji,
bardzo
dobrej
pamięci
mechanicznej, koncentracji uwagi, dzieci te opanowały spory zasób
słownictwa i wiedzy oraz rozwinęły niektóre sprawności językowe do tego
stopnia, że w skalach werbalnych testów inteligencji uzyskują rezultaty, które
podwyższają globalny wynik testu. Tym samym wynik ten może wynosić 70 i
więcej, co powoduje, że iloraz inteligencji tych dzieci mieści się między -1,01
a
-2,00
odchyleniem
standardowym
i
dlatego
mogą
być
mylnie
zdiagnozowane jako dzieci z inteligencją niższą niż
przeciętna.
Dzieci o istotnie niższym niż przeciętny poziomie inteligencji
Dzieci te we wszystkich skalach testu inteligencji Wechslera
osiągają wyniki na poziomie niższym niż przeciętny, ich poziom
rozwoju intelektualnego jest globalnie obniżony.
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OSÓB
Zgodnie
z
rozkładem
krzywej
Gaussa,
częstość
występowania osób z inteligencją borderline w populacji wynosi
14 proc. populacji szkolnej. Jest to 4-5 uczniów w każdej klasie.
W literaturze polskiej i międzynarodowej, pojawiają się
różne dane na ten temat.
Według Liliany Kostańskiej (1995) dzieci z inteligencją niższą
niż przeciętna stanowią od 10 proc. do 15 proc. uczniów
w szkołach masowych.
Częstość występowania
68%
14
%
2-3%
-2σ
-1σ
70
85
M
1σ
100
115
130
σ=15 Skale Wechslera
CZĘSTOŚĆ WYSTĘPOWANIA OSÓB
Badania Haliny Spionek (1973) wskazują, że wśród uczniów
doświadczających
niepowodzeń
szkolnych
dzieci
z
ilorazem
inteligencji 70-90 stanowią 24 proc.
Według Cooter i Cooter (2004) w przeciętnej klasie szkoły
ogólnodostępnej powinno się znajdować od 3 do 4 dzieci z inteligencją
niższą niż przeciętna, przy czym liczba ta może być w wyższa
w środowiska wiejskich.
WSPOMAGANIE ROZWOJU I ODDZIAŁYWANIA
EDUKACYJNO-TERAPEUTYCZNE
Dzieci
potrzebują
wczesnego
stymulowania
ogólnorozwojowego, a więc wspomagania rozwoju mowy i funkcji
językowych już w okresie poniemowlęcym, stymulowania rozwoju
intelektualnego zwłaszcza w wieku przedszkolnym. Oddziaływanie
edukacyjno-terapeutyczne powinno wspomagać rozwój procesów
poznawczych, a przede wszystkim myślenia i funkcji językowych.
o
Teoretycy i praktycy powinny skupić się na opracowaniu skutecznych metod pracy
z uczniami z inteligencją niższą niż przeciętna, które umożliwiłyby im osiąganie
pozytywnych wyników w nauce i rozwijanie zdolności poznawczych.
o
Ważne jest stworzenie warunków do kształtowania pozytywnego obrazu własnej osoby,
dzięki wykorzystaniu mocnych stron rozwoju, które każde z tych dzieci posiada.
o
Konieczne
jest
zapewnienie
profilaktyki
wtórnych
zaburzeń
emocjonalnych,
motywacyjnych, osobowościowych.
Ważne jest zatem stworzenie programów wsparcia, które chroniłyby te dzieci
przed odległymi skutkami niepowodzeń szkolnych i niskich zdolności intelektualnych.
o
Znaczenie dla poprawy sytuacji szkolnej dzieci z inteligencją niższą niż
przeciętna miałoby nadanie tej grupie uczniów praw, które gwarantowałyby im
odpowiednie warunki edukacyjne i równe szanse podczas oceniania.
o
Konieczne jest dostosowanie wymagań i sposobu oceniania w systemie
oceniania wewnątrzszkolnego, jak również oceniania zewnątrzszkolnego –
stworzenie odpowiednich warunków zdawania egzaminów zewnętrznych
(sprawdzianu i egzaminu gimnazjalnego) z dostosowaniem do specjalnych
potrzeb edukacyjnych (np. możliwość wykonywania zadań w dłuższym czasie,
ze względu na istotnie wolniejsze tempo ich myślenia).
Bibliografia:


Jankowska A., Frankowska K., Bogdanowicz M.(2009) Inteligencja Borderline – rozwój poglądów
na temat inteligencji niższej niż przeciętna”. (W:) Cz. Kosakowski, A. Krause, M. Wójcik (red.)
Relacje i doświadczenia społeczne osób z niepełnosprawnością. Wydawnictwo Edukacyjne
Akapit, Toruń – Olsztyn.
Janowska A., Bogdanowicz M.(2011) Uczeń z obniżoną sprawnością intelektualną – poznawanie
jego słabych i mocnych stron oraz udzielanie pomocy. (W:) Materiały konferencyjne Uczeń
niepełnosprawny w szkole ogólnodostępnej – pomoc psychologiczno-pedagogiczna, formy i
metody pracy.

niejednorodność grupy dzieci z inteligencją niższą niż

Transkrypt

Podobne dokumenty

w żadnym zawodzie człowiek nie ma tak wielkiego

PARTNERZY SZKOŁY w ŚRODOWISKU

specyficzne i niespecyficzne trudności w uczeniu się

Surdopsychologia

odżywianie się zwierząt

specyficzne i niespecyficzne trudności w uczeniu się