D - Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Grudziądzu

Sygn. akt I Ns 1690/14
POSTANOWIENIE
Dnia 30 grudnia 2015 r.
Sąd Rejonowy w Grudziądzu Wydział I Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSR Maciej Plaskacz
Protokolant: stażysta Karolina Komorowska
po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2015 r. w Grudziądzu
na rozprawie
sprawy z wniosku H. O.
z udziałem I. G., J. A., A. Ż., S. S., M. S. (1), S. C. i R. O.
o stwierdzenie zasiedzenia
p o s t a n a w i a:
I stwierdzić, że R. O. nabył przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 2007 r. własność nieruchomości położonej w R.,
gmina G., stanowiącej działkę numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Grudziądzu prowadzi księgę wieczystą (...);
II kosztami sądowymi, od uiszczenia których wnioskodawczyni była zwolniona, obciążyć Skarb Państwa;
III przyznać radcy prawnemu M. S. (2) ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Grudziądzu kwotę 3.600 zł (trzy
tysiące sześćset złotych) powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem opłaty za pomoc prawną udzieloną
wnioskodawczyni z urzędu;
IV przyznać kuratorowi dla nieznanego z miejsca pobytu uczestnika postępowania S. S. adw. J. L. wynagrodzenie w
kwocie 3.600 zł (trzy tysiące sześćset złotych) powiększoną o należny podatek od towarów i usług.
Sygn. akt I Ns 1690/14
UZASADNIENIE
We wniosku z dnia 29 października 2014 r. wnioskodawczyni H. O. domagała się stwierdzenia, że z dniem 31 grudnia
2007 r. nabyła przez zasiedzenie własność nieruchomości położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Grudziądzu
prowadzi księgę wieczystą (...). Powołała się na objęcie jej w posiadanie w grudniu 1977 r.
i prowadzenie położonego na nieruchomości gospodarstwa rolnego nieprzerwanie od tego czasu.
Wnioskodawczyni korzysta ze zwolnienia od kosztów sądowych w całości w niniejszej sprawie udzielonego jej
postanowieniem Sądu Rejonowego w Grudziądzu z dnia
30 stycznia 2014 r. w sprawie I Co 3055/13.
Postanowieniem z dnia 13 maja 2015 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie
w charakterze uczestników postępowania J. A., A. Ż., S. S., M. S. (1) i S. C..
W odpowiedzi na wniosek z dnia 21 lipca 2015 r. uczestniczka postępowania I. G. wniosła o oddalenie wniosku,
podnosząc, że w rodzinie uzgodniono, iż kwestia własności przedmiotowej nieruchomości powinna być rozstrzygnięta
w postępowaniu o dział spadku.
Na rozprawie dnia 4 sierpnia 2015 r. uczestnicy postępowania M. S. (1)
i J. A. przyłączyli się do wniosku.
Zarządzeniem z dnia 26 sierpnia 2015 r. został ustanowiony kurator dla nieznanego
z miejsca pobytu S. S.. Na rozprawie dnia 22 września 2015 r. kurator wniósł o oddalenie wniosku.
Na rozprawie dnia 27 października 2015 r. uczestniczki postępowania A. Ż.
i S. C. przyłączyły się do wniosku.
Postanowieniem z dnia 5 listopada 2015 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie
w charakterze uczestnika postępowania R. O..
Na rozprawie dnia 22 grudnia 2015 r. uczestnik postępowania R. O. przyłączył się do wniosku.
Sąd ustalił, co następuje:
Nieruchomość objęta księgą wieczystą (...) jest położona w R., gmina G., i stanowi działkę (...) o powierzchni 7,89
ha, z czego 1,6492 ha to grunty orne, 0,17 ha – sad, 4,8008 ha – pastwiska, 0,05 ha – nieużytki, 0,42 ha – grunty
zadrzewione i zakrzewione, 0,24 ha – grunty rolne zabudowane, a 0,56 ha – nieużytki.
W dziale II księgi wieczystej jako właściciele są ujawnieni J. S. (1) i I. G., przy czym ich udziały są równe i wynoszą
po 1/2 części. Postanowieniem
z dnia 3 lutego 2009 r. wydanym w sprawie I Ns 1087/08 Sąd Rejonowy w Grudziądzu stwierdził, że spadek po J. S.
(1), zmarłej dnia 4 października 2008 r., dziedziczą mąż spadkodawczyni B. S. w ¼ części oraz dzieci spadkodawczyni
J. A., I. G., A. Ż., S. S., M. S. (1)
i S. C., każde z nich w 3/24 częściach.
Dowody:
Odpis zupełny księgi wieczystej (...) – k. 48-52
Wypis z rejestru gruntów – k. 57
Postanowienie z dnia 3 lutego 2009 r. – k. 21 akt sprawy I Ns 1087/08
W 1975 r. małżonkowie J. i B. S. kupili gospodarstwo rolne
w (...) ze środków pochodzących z udzielonego im kredytu. W tym czasie małżonkowie H. i F. O. mieszkali w
gospodarstwie rolnym w B. wraz z matką H. O. H. S..
H. O. uzgodniła z bratem B. S., że H. O. wraz z rodziną przeprowadzi się do gospodarstwa w R., a B. S.
wraz z rodziną zamieszka w gospodarstwie w B.. Zamiana miejsc zamieszkania nastąpiła pod koniec 1977 r. H.
O. zobowiązała się regulować raty kredytu zaciągniętego przez brata na nabycie gospodarstwa oraz należności
publicznoprawne związane z gospodarstwem. Ze względu na brak środków strony nie dokonały notarialnego
przeniesienia własności gospodarstwa w R. na H. i F. O..
Dowody:
Zeznanie wnioskodawczyni H. O. – k. 123
Zeznanie świadka L. S. – k. 108-109
Zeznanie świadka J. S. (2) – k. 109-110
Po zasiedleniu gospodarstwa w R. H. O. wraz z mężem prowadzili to gospodarstwo nieprzerwanie do 1999 r.,
uprawiając zboża, hodując inwentarz, nabywając maszyny rolnicze i remontując budynki.
B. S. i J. S. (1) nie ingerowali w żaden sposób w sprawy tego gospodarstwa, nigdy nie występowali z żądaniem jego
zwrotu ani nigdy nie wyrażali woli korzystania z niego w jakikolwiek sposób.
Dowody:
Zeznanie wnioskodawczyni H. O. – k. 123
Zeznanie uczestniczki J. A. – k. 124
Zeznanie uczestniczki A. Ż. – k. 124
Zeznanie uczestniczki S. C. – k. 124v.
Zeznanie uczestnika R. O. – k. 110, 147v.
Zeznanie świadka L. S. – k. 108-109
Zeznanie świadka J. S. (2) – k. 109-110
Zeznanie świadka R. S. – k. 122v.
W okresie od 1977 r. do 1999 r. H. O. i F. O. ponosili ciężary publicznoprawne z tytułu użytkowania gospodarstwa
rolnego położonego
w (...). W okresie od 1999 r. do końca grudnia 2011 r. zobowiązania te regulował R. O..
H. O. i F. O. regulowali raty kredytu zaciągniętego przez B. S. na nabycie tej nieruchomości aż do jego całkowitej spłaty
w latach 90. ubiegłego stulecia.
H. i F. O. zdarzały się opóźnienia w regulowaniu kredytu
i należności publicznoprawnych.
Od 2012 r. podatek od nieruchomości i rolny reguluje I. G..
Dowody:
Potwierdzenia wpłat rat kredytu – k. 10-19
Potwierdzenia wpłat należności publicznoprawnych – k. 21-25, 84-87
Zaświadczenie Urzędu Gminy G. z dnia 8 sierpnia 2013 r. – k. 20
Zeznanie wnioskodawczyni H. O. – k. 123
Zeznanie uczestniczki I. G. – k. 123-124
W dniu 27 sierpnia 1992 r. Urząd Miejski w G. wydał decyzję o ustaleniu klasyfikacji gruntów dla nieruchomości w
(...) oznaczając ją jako dotyczącą gospodarstwa (...).
Dowód:
Decyzja z dnia 27 sierpnia 1992 r. – k. 26
W 1999 r. H. O. i F. O. przekazali prowadzenie gospodarstwa rolnego w (...) synowi R. O., który mieszkał tam od
urodzenia i który od momentu objęcia gospodarstwa prowadzi je nieprzerwanie do chwili obecnej. F. O. zmarł w 2005
r.
Dowody:
Zeznanie wnioskodawczyni H. O. – k. 123
Zeznanie uczestnika R. O. – k. 110, 147v.
Zeznanie świadka J. S. (2) – k. 109-110
Sąd zważył, co następuje:
Stan faktyczny pozostawał zasadniczo bezsporny.
Zeznania świadków L. S., J. S. (2), R. S., wnioskodawczyni H. O. oraz uczestników postępowania I. G., J. A., A. Ż.,
S. C. i R. O.
w zakresie dotyczącym objęcia gospodarstwa rolnego w R. w posiadanie i przebiegu tego posiadania zasługiwały na
podzielenie, gdyż były spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniały. Okoliczności te zostały potwierdzone nawet przez
I. G. – jedyną uczestniczkę postępowania, która negowała zasadność wniosku. Sąd nie podzielił jedynie twierdzeń
wnioskodawczyni i R. O. o zawarciu przez H. i F. O. z synem R. O. umowy dzierżawy w 1999 r. Po pierwsze
bowiem, wbrew ich zeznaniom, umowa ta nie została złożona w Urzędzie Gminy G. (k. 136). Po wtóre, R. O. nie
przekazywał rodzicom żadnych świadczeń (finansowych lub rzeczowych), które można by kwalifikować jako czynsz
dzierżawny. Wobec faktycznego przejęcia prowadzenia całego gospodarstwa rolnego w 1999 r. przez R. O., w tym
regulowania należności z tym związanych, Sąd uznał, że doszło wówczas do przekazania tego gospodarstwa, a nie
jego wydzierżawienia. Ustalenie to pozostaje zbieżne z praktyką ukształtowaną na terenach wiejskich, a polegającą
na przekazywaniu gospodarstw rolnych dzieciom przez rodziców, którzy rozpoczynają pobieranie świadczeń z
ubezpieczenia społecznego. Nawet zatem jeżeli R. O. i jego rodzice sporządzili dokument umowy dzierżawy, to
nastąpiło to wyłącznie w celu uniknięcia przez R. O. służby wojskowej i uzyskania przez wnioskodawczynię świadczeń
z ubezpieczenia społecznego,
a nie w celu nawiązania stosunku dzierżawy. Konstytutywnym elementem takiego stosunku jest bowiem regulowanie
czynszu dzierżawnego, a to nie było objęte wolą stron.
Dokumenty, z których przeprowadzono dowód, zasługiwały na uwzględnienie. Odnosząc się do złożonych w Sądzie
dowodów wpłaty należności publicznoprawnych i rat kredytu należy jedynie zauważyć, ze faktu regulowania tych
należności przez wnioskodawczynię, potwierdzonego w zasadzie przez wszystkie przesłuchane osoby, nie podważa
umieszczenie na niektórych dowodach wpłat danych B. S.. Wymienione długi obciążały wszak formalnie jego, gdyż
porozumienie co do ich spłaty zawarte między rodzeństwem nie wpływało na relacje na linii dłużnik – wierzyciel.
W tym stanie rzeczy nie dziwi wpisywanie jako osoby regulującej należności rzeczywistego dłużnika nawet w razie
dokonywania zapłaty przez wnioskodawczynię.
Nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia podniesione przez I. G. ustalenia w rodzinie co do spłaty zobowiązań
związanych z dziedziczeniem po matce H. O. i B. S. H. S., a także innych związanych
z gospodarstwem rolnym w B.. Nawet bowiem istnienie takich ustaleń
i nieformalnych uzgodnień co do rozstrzygnięcia sporów na tym tle przy okazji bliżej nieokreślonego postępowania o
dział spadku (które zresztą nie toczyło się ani nie toczy) nie wpływa na fakt samoistnego posiadania gospodarstwa w
R., a ta jedynie okoliczność ma znaczenie prawne dla stwierdzenia zasiedzenia.
Zgodnie z art. 172 § 1 k.c., posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada
nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze
(zasiedzenie). W myśl
art. 172 § 2 k.c., po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie
w złej wierze. Jak stanowi art. 176 § 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania,
obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak
poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko
wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści. Z art. 349 k.c.
wynika, że przeniesienie posiadania samoistnego może nastąpić także w ten sposób, iż dotychczasowy posiadacz
samoistny zachowa rzecz
w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony
jednocześnie ustalą.
Z dokonanych ustaleń faktycznych wynika, że pod koniec 1977 r. H. O. wraz z mężem uzyskali posiadanie gospodarstwa
rolnego w (...) od brata wnioskodawczyni B. S. i jego żony J. S. (1) na skutek nieformalnej umowy między nimi.
Wnioskodawczyni miała przy tym świadomość braku prawa własności do tego gospodarstwa, skoro planowała
uregulowanie powstałego stanu faktycznego przez zawarcie stosownej umowy przez notariuszem, do czego jednak
nigdy nie doszło. Tym samym posiadanie gospodarstwa należy uznać za posiadanie w złej wierze. Posiadanie to
miało przy tym charakter samoistny, skoro wnioskodawczyni wraz z mężem czuli się właścicielami gospodarstwa
i prowadzili je tak jak właściciele, prowadząc w nim uprawy rolne, hodując inwentarz oraz inwestując w remonty
budynków i maszyny rolnicze. Regulowali ponadto należności publicznoprawne związane z gospodarstwem, spłacali
kredyt zaciągnięty przez B. i J. S. (1) na jego nabycie oraz występowali wobec organów administracji w sprawach
dotyczących gospodarstwa. Jednocześnie właściciele gospodarstwa nigdy nie ingerowali w jego prowadzenie, nie
domagali się jego zwrotu ani nie dochodzili zapewnienia możliwości korzystania z niego w jakiejkolwiek formie.
Zainteresowanie sprawami gospodarstwa w R. wykazała dopiero w (...) córka B. i J. S. (1) I. G., która rozpoczęła
w tym czasie regulowanie podatków związanych z gospodarstwem. W 1999 r. doszło do przeniesienia posiadania
gospodarstwa na syna wnioskodawczyni R. O., który przejął wówczas jego prowadzenie we wszystkich aspektach. Za
jego zgodą w budynku położonym
w gospodarstwie w dalszym ciągu mieszkała wnioskodawczyni wraz z mężem, który zmarł
w 2005 r.
Przedstawione syntetycznie ustalenia pozwalają przyjąć, że od końca 1977 r. H. O. i F. O. posiadali samoistnie, w złej
wierze i nieprzerwanie przedmiotowe gospodarstwo rolne. W 1999 r. nastąpiło przeniesienie posiadania samoistnego
na ich syna R. O., przy czym posiadanie to trwa nieprzerwanie do chwili obecnej.
W tym stanie rzeczy z końcem 2007 r. doszło do zasiedzenia własności nieruchomości przez R. O., do którego okresu
posiadania samoistnego należało doliczyć okres posiadania samoistnego przez jego rodziców. Należy dodać, że w
czasie biegu zasiedzenia nie doszło do żadnych zdarzeń, które mogłyby zostać uznane za jego przerwanie.
Na płaszczyźnie procesowej sąd w sprawach o stwierdzenie zasiedzenia nie jest związany żądaniem stwierdzenia
zasiedzenia na rzecz określonej osoby i może je stwierdzić na rzecz innego zainteresowanego będącego uczestnikiem
postępowania
(por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2014 r., IV CSK 128/14, niepubl.). Wobec ustalenia, że
własność nieruchomości w (...) została nabyta przez zasiedzenie nie przez wnioskodawczynię, lecz przez jej syna R.
O., Sąd był zatem uprawniony do stwierdzenia tego w postanowieniu.
Z podanych względów, na podstawie art. 172 k.c., orzeczono jak w punkcie I sentencji postanowienia.
O kosztach sądowych, od których wnioskodawczyni była zwolniona, orzeczono
w punkcie II sentencji postanowienia na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.).
O opłacie za pomoc prawną udzieloną wnioskodawczyni z urzędu przez r.pr. M. S. (2) orzeczono w punkcie III sentencji
postanowienia na podstawie § 2 ust. 3 i § 6 pkt 6
w zw. z § 7 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jedn. tekst:
Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.).
O wynagrodzeniu kuratora orzeczono w punkcie IV sentencji postanowienia na podstawie § 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu
wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz.U. poz. 1476) w zw. z § 6
pkt 6 i § 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (jedn.
tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 461).