docOpinia ZP RPD z 26 października 2014 r.
download 
Reklamacja Transkrypt
Opinia ZP RPD z 26 października 2014 r.
Krajowa Reprezentacja Doktorantów Warszawa, 26 października 2014 r. Opinia Zespołu Prawnego Rzecznika Praw Doktoranta Krajowej Reprezentacji Doktorantów w przedmiocie ustalenia czy: 1. doktorant jest obowiązany do przekazywania wyników badań przeprowadzonych w związku z przygotowywaniem rozprawy doktorskiej promotorowi czy też innym pracownikom naukowym Uczelni? 2. ma znaczenie okoliczność, że badania takie wykonane zostały wyłącznie w oparciu o nakłady własnej pracy i własne środki finansowe doktoranta? 3. doktorant może samodzielnie przygotować artykuł naukowy w oparciu o wyniki badań uzyskane w związku z przygotowywaniem doktoratu, czy też w przypadku propozycji promotora wspólnego przygotowania artykułu musi na nią wyrazić zgodę? 4. publikacja pracy doktorskiej w Internecie jest uważana za publikację? W dniu 16 października br. zwrócono się do Rzecznika Praw Doktoranta z prośbą o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania: 1. 2. 3. 4. czy doktorant jest obowiązany do przekazywania wyników badań przeprowadzonych w związku z przygotowywaniem rozprawy doktorskiej promotorowi czy też innym pracownikom naukowym Uczelni? czy ma znaczenie okoliczność, że badania takie wykonane zostały wyłącznie w oparciu o nakłady własnej pracy i własne środki finansowe doktoranta? czy doktorant może samodzielnie przygotować artykuł naukowy w oparciu o wyniki badań uzyskane w związku z przygotowywaniem doktoratu, czy też w przypadku propozycji promotora o współautorstwie musi na nią wyrazić zgodę? czy publikacja pracy doktorskiej w Internecie jest uważana za publikację? Stan faktyczny: Doktorantka Uczelni X w związku z przygotowywaniem pracy doktorskiej przeprowadziła badania, których wyniki wykorzystała w swojej pracy doktorskiej. Większość przeprowadzonych badań Doktorantka zrealizowała we własnym zakresie, nie korzystając z pomocy Uczelni. Jeszcze przed obroną doktoratu zasugerowano, aby przekazała wyniki swoich badan promotorowi w celu przygotowania wspólnej publikacji w oparciu o wyniki przeprowadzonych przez nią badań (Doktorantka byłaby współautorem pracy). W związku z tym powstało pytanie czy Doktorantka jest obowiązana do udostępnienia wyników przeprowadzonych w związku z przygotowywaną pracą doktorską badań swojemu promotorowi, czy też innym pracownikom naukowym Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów uczelni. Doktorantka zadała również pytanie o to, czy publikacja pracy doktorskiej w Internecie jest traktowana jak publikacja (w formie tradycyjnej). Opinia: Udzielając odpowiedzi na zadane pytania należy wskazać, że podstawą udzielenia odpowiedzi będą: - Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. 1994, nr 24 poz. 83 ze zm.), dalej: Ustawa o prawie autorskim; - Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 września 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodach doktorskich, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dz. U. 2011, nr 204, poz. 1200), dalej: Rozporządzenie. Ad. 1 i 2 Odpowiadając na pierwsze z zadanych pytań wskazać należy, że co do zasady doktorant (twórca) nie ma obowiązku przekazywania wyników przeprowadzonych badań osobom trzecim na ich żądanie. Jednakże, zgodnie z obowiązującymi przepisami doktorant ma obowiązek rozpowszechnienia swojej pracy. Oznacza to, że osoba zainteresowana wynikami takich badań (czy szerzej: całą pracą) nie ma potrzeby zasięgania każdorazowo zgody autora na udostępnienie jej tych wyników. Jest sprawą oczywistą, że osoba ubiegająca się o uzyskanie stopnia naukowego doktora musi się poddać procedurze określonej przez obowiązujące przepisy. Zgodnie z tą procedurą doktorant ma obowiązek udostępnić publicznie swoją pracę przez wyłożenie jej w tym celu, w taki sposób by osoby zainteresowane mogły się z jej treścią zapoznać oraz przez przedstawienie jej na otwartym posiedzeniu rady jednostki organizacyjnej przeprowadzającej przewód doktorski. Jeżeli praca taka zawiera w sobie wyniki przeprowadzonych przez doktoranta badań osoby zainteresowane mogą się z nimi zapoznać, bez pytania autora o zgodę. Obowiązek przekazania wyników badań naukowych może jednak wynikać z umów łączących doktoranta z uczelnią. Zgodnie z treścią art. 14 ust. 1 ustawy o prawie autorskim, jeżeli doktoranta łączy z uczelnią stosunek pracy i treść umowy o pracę nie stanowi inaczej, uczelni nie tylko przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu stworzonego w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych, ale i prawo do korzystania z materiału naukowego zawartego w utworze i udostępniania go osobom trzecim (bez wynagrodzenia - jeżeli wynika to z zawartej umowy o pracę bądź z uzgodnionego przeznaczenia utworu). Jako drugą możliwość nałożenia na doktoranta obowiązku przekazania uczelni wyników badań naukowych przeprowadzonych w związku ze studiami doktoranckimi wskazuje się umowy zawierane przez doktoranta z uczelnią w związku z rozpoczęciem studiów doktoranckich, w których mogą znaleźć się postanowienia Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów szczegółowo określające te kwestie. Także regulaminy studiów doktoranckich, których postanowień doktorant musi przestrzegać, mogą zawierać postanowienia w tej kwestii (np. przyznawać uczelni prawo do wyników badań naukowych, jeżeli badania zostały przeprowadzone przy istotnym finansowym, technicznym, materiałowym czy innym wkładzie uczelni). W przedstawionym stanie faktycznym, brak informacji czy doktorantka pozostawała w stosunku pracy z uczelnią. Przyjmując zatem założenia, że: 1. doktorantka nie była związana stosunkiem pracy z uczelnią; 2. kwestia wyników badań i obowiązku ich przekazania nie była przedmiotem regulacji innych umów czy regulaminu uczelni, które doktorantka była obowiązana przestrzegać; 3. kwestia wyników badań i obowiązku ich przekazania była przedmiotem regulacji innych umów czy regulaminu uczelni, które doktorantka była obowiązana przestrzegać, jednakże ze względu na samodzielność w przeprowadzeniu badań nie zachodziła żadna z okoliczności przewidzianej w umowie czy regulaminie należy stwierdzić, że doktorantka nie ma obowiązku przekazywania wyników badań przeprowadzonych w związku z przygotowywaniem pracy doktorskiej osobom trzecim. Ad. 3 Kwestia wykorzystania wyników badań przeprowadzonych przez doktoranta w celu stworzenia własnego artykułu naukowego przez inne osoby wymaga rozważenia kwestii charakteru prawnego badań i ich wyników. Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy o prawie autorskim każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia jest przedmiotem prawa autorskiego, czyli utworem i podlega ochronie zagwarantowanej w tej ustawie. Zgodnie z ust. 21 przywołanej ustawy ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia. Nie są zatem objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne. Zgodnie z tym przepisem oraz z ustalonym stanowiskiem doktryny, ochrona przewidziana w prawie autorskim nie obejmuje badań naukowych oraz ich wyników. Przedmiotem ochrony będzie już natomiast opis tych wyników dokonany w pracy doktorskiej, a więc sama praca. Oznacza to, że osoba trzecia może przejąć do swojej pracy wyniki badań innej osoby, nie naruszając tym samym praw autorskich twórcy i nie będzie to uznane za plagiat. Takie działanie może zostać jednak uznane ze sprzeczne z kodeksem etyki w nauce, w związku z nierzetelnością naukową polegającą na niewskazaniu źródła z którego zaczerpnięto badania czy ich wyniki. Takie działanie może zatem stanowić przesłankę odpowiedzialności dyscyplinarnej pracownika nauki. Jeśli chodzi o samą zgodę na współautorstwo artykułu naukowego, to autor samodzielnie decyduje czy jest zainteresowany wspólną publikacją czy też nie. Jeżeli autor nie wyrazi zgody, osoba trzecia może posłużyć się Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów wynikami jego badań o charakterze nietwórczym (narażając się w przypadku niewskazania autora takich badań na zarzut nierzetelności w nauce i ewentualne postępowanie dyscyplinarne), bez uzyskiwania zgody autora. Jednocześnie, osoba która przeprowadziła badania nie będzie wskazana jako współautor pracy, a jedynie aby ustrzec się przed zarzutem nieetycznego i nierzetelnego działania, należy wskazać, że jest autorem danych badań. Osoba, która sama przeprowadziła badania naukowe może zdecydować się na samodzielną publikację, nie ma natomiast mechanizmów „przymuszających” pracownika naukowego do zrecenzowania takiego dzieła, czy też poparcia jego autora. Powyższe nie znajdzie zastosowania, jeżeli doktorant jest jednocześnie pracownikiem uczelni (i umowa o prace odmiennie reguluje te kwestie) albo jeżeli istnieją jakieś odrębne szczegółowe uregulowania np. w regulaminie studiów doktoranckich, w wewnętrznych regulaminach uczelni, które mogą określać odmienne zasady w zakresie publikacji utworów stworzonych przez doktorantów, na które to uregulowania doktorant wcześniej wyraził zgodę (np. poprzez rozpoczęcie studiów). Ad. 4 Problem uznania publikacji internetowej za publikację w formie tradycyjnej może być rozpoznawany na wielu płaszczyznach. Jedną z nich, mającą istotne znaczenie dla tworzenia przyszłego dorobku naukowego doktoranta jest kwestia przyznawania punktów za publikacje internetowe. Zgodnie ze stanowiskiem MNiSW ("Często zadawane pytania" MNiSW aktualizacja do 4.03.2013 http://bu.uwm.edu.pl/sites/default/files/files/dla_nauki/podstawy_prawne_oceny_dorobku/2012/Cz%EAsto_z adawane_pytania_MNiSW_2012_z_4.03.2013.pdf): „wersje elektroniczne publikacji w czasopismach naukowych bądź monografii (opublikowanych w Internecie lub na płycie CD) będą uwzględniane przy ustalaniu dorobku doktoranta po warunkiem, że: a) zostały udostępnione pod wskazanym adresem internetowym, stanowiącym część czasopisma on line, w ramach jego struktury formalnej (rocznik, tom, wolumin, numer itp.) lub posiadają DOI (Digital Object Identifier) oraz odpowiedni rok wydania; b) posiadają ISBN i odpowiedni rok wydania”. Drugą płaszczyzną rozpatrywania danego problemu jest możliwość ponownej publikacji utworu w formie tradycyjnej opublikowanego wcześniej w wersji elektronicznej. W przeważającej większości przypadków czasopisma naukowe jako warunek przyjęcie pracy do publikacji wskazują na okoliczność, aby dany artykuł był przekazany do publikacji po raz pierwszy. Wymóg taki nie jest spełniony co do zasady w sytuacji gdy dane dzieło było już wcześniej opublikowane w wersji elektronicznej. Jednakże, ze względu na to, że każde czasopismo może indywidualnie kształtować warunki przyjęcia artykułu do publikacji, nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie. Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected] Krajowa Reprezentacja Doktorantów Podsumowując powyższe i udzielając zarazem odpowiedzi na zadane pytania, należy stwierdzić, że: - doktorant nie ma obowiązku przekazywania wyników badań przeprowadzonych przez niego w związku z przygotowywaniem pracy doktorskiej, chyba że obowiązek ten wynika z zawartych przez doktoranta umów, bądź regulaminów, których zobowiązał się przestrzegać; - doktorant samodzielnie decyduje o tym czy opublikuje swój artykuł naukowy sam, czy też przy współpracy z innymi pracownikami naukowymi. Jednakże, samo wykorzystanie przez osoby trzecie wyników badań przeprowadzonych przez doktoranta nie wiąże się z koniecznością wskazania doktoranta jako współautora danego artykułu; - publikacja elektroniczna, spełniająca kryteria określone przez MNiSW, jest traktowana jak publikacja w tradycyjnej formie przy punktacji oceniającej dorobek naukowy doktoranta. Zespół Prawny Rzecznika Praw Doktoranta Krajowej Reprezentacji Doktorantów Krajowa Reprezentacja Doktorantów ul. Koszykowa 60/62 lok. 11, 00-673 Warszawa Tel./fax 22 623 83 09 www.krd.org.pl [email protected]
