11klak poprawiony

C. P. Kłak
GLOSY
Czesław Paweł Kłak
Glosa do postanowienia Sądu NajwyŜszego
z dnia 28 marca 2007 r., sygn. IV KK 434/061
Wprawdzie w określonych sytuacjach dopuszczalne jest przełamanie
oddziaływania ujemnych przesłanek procesowych, ale moŜe to nastąpić wyłącznie w jednym kierunku, tj. na korzyść oskarŜonego. Ponadto,
warunkiem rozpoznawania kasacji w takiej sytuacji procesowej jest
dopuszczalność jej wniesienia, a więc wystąpienie ujemnej przesłanki
procesowej juŜ po wniesieniu kasacji.
We wskazanym powyŜej postanowieniu Sąd NajwyŜszy odniósł się do
zagadnienia o niezmiernie istotnym znaczeniu praktycznym – wypowiedział
się w kwestii niedopuszczalności wniesienia kasacji na niekorzyść oskarŜonego w sytuacji, gdy zaistniał zbieg negatywnych przesłanek procesowych:
przesłanki uniewinnienia z przesłanką przedawnienia karalności czynu zarzuconego oskarŜonemu i sąd, mimo upływu terminu przedawnienia, uniewinnił oskarŜonego. Biorąc pod uwagę znaczenie tego zagadnienia, naleŜy
odnieść się szerzej do tego problemu.
Niewątpliwie skutkiem zaistnienia przedawnienia jest ustanie karalności
przestępstwa2, a to oznacza przeszkodę procesową, skutkującą odmową
wszczęcia lub umorzeniem postępowania karnego (art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k.)3.
Jak podkreśla się w doktrynie, wskazaną ujemną przesłankę naleŜy
1
OSNPK 2007, nr 9, poz. 17.
Z. G o s t y ń s k i, S. Z a b ł o c k i, (w:) J. B r a t o s z e w s k i, L. G a r d o c k i, Z. G o s t y ń s k i,
S. M. P r z y j e m s k i, R. A. S t e f a ń s k i, S. Z a b ł o c k i, Kodeks postępowania karnego.
Komentarz, t. I, Warszawa 2003, s. 304.
3
A. Z o l l, (w:) K. B u c h a ł a, A. Z o l l, Kodeks karny. Cześć ogólna, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2001, s. 588.
2
158
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
Glosa do postanowienia SN z dnia 28.III.2007 r.
uwzględnić z urzędu, niezaleŜnie od etapu postępowania – dotyczy to takŜe
sądu kasacyjnego, jeśli zachodzi konieczność uchylenia prawomocnego
orzeczenia4.
W doktrynie wyraŜono pogląd, Ŝe w przypadku zbiegu negatywnych
przesłanek procesowych określonych w art. 17 § 1 pkt 1 (czynu nie popełniono albo brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia) i pkt 2 k.p.k. (czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo
ustawa stanowi, ze sprawca nie popełnia przestępstwa) oraz przedawnienia
karalności czynu sąd – co do zasady – powinien umorzyć postępowanie
z uwagi na niedopuszczalność jego dalszego prowadzenia5. Jako uzasadnienie zaprezentowanego stanowiska podnosi się, iŜ winę moŜna rozstrzygać tylko w procesie dopuszczalnym, a skoro wystąpienie negatywnej przesłanki przedawnienia powoduje niedopuszczalność procesu, to naleŜy go
umorzyć. Zasada ta nie znajduje jednak zastosowania w sytuacji, gdy zbieg
tych przesłanek zostanie stwierdzony dopiero po przeprowadzeniu dowodów
i wyjaśnieniu wszystkich okoliczności faktycznych, albowiem doszło wówczas do zbadania odpowiedzialności oskarŜonego i w takiej sytuacji sąd
powinien podjąć decyzję odnoszącą się do braku tych podstaw, a więc wydać wyrok uniewinniający, a nie umorzyć postępowania z powodu przedawnienia6. Uniewinnienie liczy się bowiem bardziej w opinii społecznej niŜ umorzenie7. W konsekwencji: postępowanie naleŜy umorzyć w kaŜdym przypadku, gdy nastąpiło przedawnienie karalności czynu, ale tylko wtedy, gdy nie
ma od razu podstaw do uniewinnienia oskarŜonego z powodu braku czynu
lub braku znamion czynu jako wykroczenia albo z braku winy. Umorzenie
z racji przedawnienia wchodzi teŜ zawsze w rachubę, gdy kwestie istnienia
czynu, jego znamion i odpowiedzialności wymagały dalszego dowodzenia,
gdyŜ postępowaniu w tej materii stoi juŜ na przeszkodzie przedawnienie
karalności8. Oznacza to, Ŝe do chwili orzekania muszą być przeprowadzone
wszelkie dowody niezbędne do wyjaśnienia, czy dana osoba popełniła zarzucany jej czyn9. JeŜeli zatem nastąpi wyjaśnienie przedmiotu procesu to
odpadną racje dla uprzywilejowania oceny procesowej i załatwienia sprawy
w płaszczyźnie li tylko formalnej (poprzez umorzenie postępowania), a więc
4
Z. G o s t y ń s k i, S. Z a b ł o c k i, op. cit., s. 307; wyrok SN z dnia 27 czerwca 2001 r., V KKN
49/99, LEX nr 51678.
5
P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. I,
Warszawa 2007, s. 151.
6
Postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 2002 r., V KKN 484/00, LEX nr 53336; P. H o f m a ń s k i,
E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, op. cit., s. 151.
7
J. G r a j e w s k i, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, Kodeks postępowania karnego, t. I, Warszawa 2006, s. 121 i cytowana tam literatura.
8
Postanowienie SN z dnia 2 lipca 2002 r., IV KKN 264/99, LEX nr 54407; P. H o f m a ń s k i,
E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, op. cit., s. 151.
9
Postanowienie SN z dnia 15 kwietnia 2004 r., SDI 21/04, OSNKW 2004, nr 6, poz. 64.
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
159
C. P. Kłak
naleŜy dać wtedy pierwszeństwo ocenie materialnej i wydać wyrok uniewinniający10.
Jest to stanowisko trafne, albowiem ujawnienie się ujemnej przesłanki
procesowej w postaci przedawnienia w takiej fazie postępowania, która
umoŜliwia wszechstronne rozwaŜenie istoty i zasadności zarzutów postawionych oskarŜonemu, prowadzić powinno do zbadania kwestii winy oskarŜonego. W takiej sytuacji umorzenie postępowania moŜe mieć miejsce jedynie wtedy, gdy ustalone zostanie, iŜ sam czyn został rzeczywiście popełniony, a zatem brak jest podstaw do uniewinnienia oskarŜonego. Nie moŜna
bowiem danej osoby pozbawić prawa do obrony, które jest przecieŜ gwarantowane przez art. 14 ust. 3 lit. b i d Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, art. 6 ust. 3 lit. b i c Europejskiej Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, art. 42 ust. 2 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. oraz art. 6 k.p.k., a w tym wykazania przed sądem swej niewinności („oczyszczenia się z zarzutów”). Ponadto, przysługujące oskarŜonemu domniemanie niewinności skutkuje takŜe i tym, Ŝe
w sytuacji, gdy skierowano do sądu akt oskarŜenia i przeprowadzono proces, wyjaśniając wszystkie istotne okoliczności, sąd musi w pierwszej kolejności rozwaŜyć, czy istnieją podstawy do jego obalenia – jeŜeli nie będą
występować, musi zapaść wyrok uniewinniający. Taki jest skutek nieudowodnienia oskarŜonemu zarzucanego mu czynu. Przedawnienie nie moŜe
stanowić przeszkody do wydania wyroku uniewinniającego, ale wyłącznie
w takiej sytuacji, gdy doszło juŜ do zbadania kwestii winy oskarŜonego,
a w danej sprawie nie jest niezbędne ponowne przeprowadzenie dowodów
(np. przesłuchanie świadków) lub teŜ przeprowadzenie nowych dowodów,
a zatem materiał dowodowy jest pełny i pozwala na merytoryczną ocenę
zasadności zarzutów postawionych oskarŜonemu. JeŜeli bowiem w danej
sprawie niezbędne jest uzupełnienie materiału dowodowego, oznacza to, Ŝe
brak jest podstaw do wydania wyroku uniewinniającego, a w konsekwencji
naleŜy umorzyć postępowanie. Nie jest bowiem dopuszczalne prowadzenie
postępowania w nieskończoność. Temu stoi na przeszkodzie przesłanka
przedawnienia. Podsumowując: jeŜeli w wyniku przeprowadzenia danego
postępowania jest podstawa do uniewinnienia, to naleŜy oskarŜonego bezwzględnie uniewinnić, a jeŜeli brak jest ku temu odpowiednich podstaw dowodowych (np. niezbędne okaŜe się przeprowadzenie konfrontacji w oparciu
o art. 172 k.p.k., sięgnięcie po nieprzeprowadzone do tej pory dowody
z dokumentów) postępowanie naleŜy umorzyć, albowiem tym czynnościom
stoi juŜ na przeszkodzie upływ terminu przedawnienia. Nie moŜna zatem
pozbawić oskarŜonego prawa do uzyskania wyroku uniewinniającego
(„oczyszczenia się z zarzutów”) w sytuacji, gdy brak jest podstaw do skaza10
M. C i e ś l a k, Polska procedura karna, Warszawa 1984, s. 452.
160
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
Glosa do postanowienia SN z dnia 28.III.2007 r.
nia, ale nie oznacza to, Ŝe proces powinien trwać dopóki, dopóty nie wystąpią w procesie dowody wskazujące na zasadność uniewinnienia – braki dowodowe eliminują moŜliwość merytorycznego zakończenia postępowania,
w sytuacji gdy w toku procesu wystąpi przesłanka przedawnienia. W konsekwencji spośród negatywnych przesłanek procesowych, wymienionych w art.
17 § 1 k.p.k., pierwszeństwo mają te wyszczególnione w pkt. 1, jako dalej
idące i wywołujące skutki najbardziej dla oskarŜonego korzystne, ale przy
uwzględnieniu powyŜszych uwag. Oczywiście w sytuacji, gdyby sąd stwierdził, Ŝe nie istnieją podstawy do uniewinnienia, to ze względu na upływ terminu przedawnienia nie moŜe tego uczynić, a zatem postępowanie naleŜy
umorzyć – w takiej sytuacji decydujące znaczenie będzie miała negatywna
przesłanka procesowa11.
Wskazać jednak naleŜy, Ŝe w orzecznictwie wyraŜono pogląd, iŜ jeŜeli
sąd w toku postępowania stwierdzi, Ŝe nastąpiło przedawnienie karalności
czynu, to nie wolno mu wydać ani wyroku skazującego, ani teŜ wyroku uniewinniającego, bowiem przedawnienie ścigania jest przesłanką procesową
bezwzględnie ujemną i wystąpienie takiej przesłanki powoduje konieczność
wydania orzeczenia umarzającego postępowanie12.
Pogląd ten występuje równieŜ w innych judykatach Sądu NajwyŜszego:
− w wyroku z dnia 18 lipca 1975 SN uznał, iŜ nie jest dopuszczalne wydanie wyroku skazującego w razie stwierdzenia ujemnej przesłanki procesowej zobowiązującej do umorzenia postępowania13;
− w wyroku z dnia 29 grudnia 1977 r. SN uznał, iŜ jeŜeli w toku postępowania ujawnią się okoliczności, które uniemoŜliwiają jego wszczęcie lub
prowadzenie (np. z powodu przedawnienia karalności przestępstwa) organ procesowy umarza postępowanie (a zatem ma w tym zakresie obowiązek – uwaga autora) na podstawie przepisów kodeksu postępowania
karnego, które ze względu na określoną sytuację (np. przedawnienie)
wskazują, Ŝe niedopuszczalne jest wszczęcie lub prowadzenie postępowania karnego przeciwko danej osobie oraz Ŝe wszczęte w takiej sytuacji
postępowanie karne podlega umorzeniu, a nie na podstawie przepisów
o amnestii14;
− w wyroku z dnia 9 lutego 1995 r. SN uznał, iŜ wystąpienie negatywnej
przesłanki procesowej w postaci przedawnienia w chwili wydania zaskar-
11
Postanowienie SA w Warszawie z dnia 8 listopada 2002 r., II AKz 657/02, OSA 2003, nr 6,
poz. 66 i cytowane tam orzecznictwo.
12
J. G r a j e w s k i, (w:) J. G r a j e w s k i, L. K. P a p r z y c k i, S. S t e i n b o r n, op. cit., s. 111
i cytowane tam orzecznictwo oraz literatura.
13
Wyrok SN z dnia 18 lipca 1975 r., IV KR 132/75, LEX nr 21681.
14
Postanowienie SN z dnia 29 grudnia 1977 r., N 15/77, OSNKW 1978, nr 2–3, poz. 40.
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
161
C. P. Kłak
Ŝonego orzeczenia lub w czasie przeprowadzania kontroli odwoławczej
tego orzeczenia, oznacza konieczność jego uchylenia15.
Zaprezentowane stanowisko Sądu NajwyŜszego koresponduje z tezą
T. Grzegorczyka, iŜ po wszczęciu postępowania, przy zachowaniu terminów
określonych w art. 101 k.k., moŜe dojść jedynie do umorzenia postępowania
w razie upływu w toku procesu (w tym w postępowaniu odwoławczym) okresu wskazanego w art. 102 k.k.16. W takim przypadku orzeczenie merytoryczne, przy zaistniałym przedawnieniu, stanowi bezwzględną przyczynę
odwoławczą (art. 439 § 1 pkt 9 k.p.k.), ale skutkującą uchyleniem orzeczenia
jedynie na korzyść oskarŜonego (art. 439 § 2 k.p.k.). Tym samym nakaz
uchylenia orzeczenia nałoŜony na sąd odwoławczy przez art. 439 § 1 k.p.k.
nie odnosi się do wyroku uniewinniającego w wypadku stwierdzenia tylko
uchybień, o których mowa w art. 439 § 2 k.p.k.17.
Przytoczone powyŜej stanowisko nie wydaje się jednak uzasadnione. Nie
uwzględnia w naleŜyty sposób prawa do obrony oskarŜonego, w tym prawa
do uzyskania rozstrzygnięcia najbardziej korzystnego, a zarazem w pełni
uzasadnionego. Trafny jest argument, podniesiony przez Sąd NajwyŜszy
w postanowieniu z dnia 3 kwietnia 2002 r., Ŝe oskarŜyciel mógłby przecieŜ
celowo przewlekać postępowanie, przy braku faktycznych podstaw oskarŜenia, stwierdzonych po rozpoczęciu przewodu sądowego, właśnie po to, aby
uzyskać wyrok umarzający postępowanie, a nie uniewinniający18. Taka sytuacja jest niedopuszczalna w państwie prawa, a zatem w kaŜdej sytuacji,
gdy istnieją podstawy do uniewinnienia oskarŜonego, nawet w sytuacji, gdy
upłynął juŜ termin przedawnienia, naleŜy go uniewinnić.
Zgodnie z dyspozycją art. 529 k.p.k. wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na
korzyść oskarŜonego nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani teŜ okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca
zawieszenie postępowania. Interpretując wskazany przepis a contrario naleŜy dojść do przekonania, Ŝe w wypadku zaistnienia negatywnej przesłanki
procesowej nie jest dopuszczalne wniesienie, ani teŜ rozpoznanie kasacji na
niekorzyść oskarŜonego19. Nie moŜe to jednak dotyczyć sytuacji, w których
istnienie ujemnej przesłanki procesowej jest kwestionowane i stanowi
przedmiot sporu, a zatem jest kwestią wątpliwą20. W orzecznictwie podnosi
się, iŜ w takim przypadku nic nie stoi na przeszkodzie postępowaniu kasa-
15
Wyrok SN z dnia 9 lutego 1995 r., II KR 224/80, Wokanda 1995, nr 6, poz. 19.
T. G r z e g o r c z y k, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, Kantor Wydawniczy Zakamycze, Kraków 2005, s. 107.
17
Postanowienie SN z dnia 4 listopada 2002 r., V KKN 240/01, OSNKW 2003, nr 1–2, poz. 16.
18
Postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 2002 r., V KKN 484/00, LEX nr 53336.
19
P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, op. cit., s. 236.
20
S. Z a b ł o c k i, (w:) J. B r a t o s z e w s k i, L. G a r d o c k i, Z. G o s t y ń s k i, S. M. P r z y j e m s k i, R.A. S t e f a ń s k i, S. Z a b ł o c k i, op. cit., s. 563.
16
162
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
Glosa do postanowienia SN z dnia 28.III.2007 r.
cyjnemu21. Zaprezentowane stanowisko naleŜy uznać za trafne. Skoro bowiem istnieje spór co do faktu wystąpienia ujemnej przesłanki procesowej, to
tym samym nie moŜna, powołując się na fakt jej wystąpienia, przyjąć, iŜ
wniesienie kasacji jest niedopuszczalne, gdyŜ zaistnienie danej przeszkody,
a w konsekwencji skutki z niej płynące, to jedynie zarzuty procesowe, które
naleŜy rozwaŜyć, nie zaś z góry przyjmować, iŜ dana przeszkoda wystąpiła.
Dopiero ewentualne stwierdzenie, iŜ dana przeszkoda procesowa występuje,
prowadzić będzie do zastosowania dyspozycji art. 17 § 1 k.p.k.
Pojawia się jednak pytanie, jak naleŜy postąpić w sytuacji, gdy niewątpliwie nastąpi zbieg negatywnych przesłanek procesowych – przesłanki uniewinnienia z przesłanką powodującą umorzenie postępowania (w omawianym
przypadku z przesłanką przedawnienia), sąd drugiej instancji utrzyma
w mocy wyrok sądu pierwszej instancji uniewinniający oskarŜonego,
a oskarŜyciel (np. posiłkowy) wniesie kasację na niekorzyść oskarŜonego,
zarzucając, iŜ na skutek raŜącego naruszenia przepisów postępowania (np.
art. 7 k.p.k., art. 167 k.p.k.) doszło do uniewinnienia, mimo iŜ istniała konieczność ponownego przeprowadzenia postępowania dowodowego
w sprawie, a zatem sąd drugiej instancji powinien był uchylić zaskarŜony
wyrok i postępowanie karne umorzyć? W glosowanym postanowieniu Sąd
NajwyŜszy uznał, iŜ w takiej sytuacji kasacja jest niedopuszczalna z mocy
ustawy i na podstawie art. 531 § 1 k.p.k. w zw. z art. 529 i art. 530 § 2 k.p.k.
oraz art. 429 § 1 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. pozostawił ją bez rozpoznania. W uzasadnieniu przedmiotowego postanowienia Sąd NajwyŜszy
wskazał, iŜ wniesienie kasacji na niekorzyść, w sytuacji, gdy doszło do
przedawniania karalności, jest niedopuszczalne z mocy ustawy, albowiem
art. 529 k.p.k. w sytuacji występowania okoliczności wyłączającej ściganie,
do których naleŜy przedawnienie karalności, zezwala na wniesienie i rozpoznanie kasacji wyłącznie na korzyść oskarŜonego. W innej – podobnej pod
względem prawnym – sprawie Sąd NajwyŜszy zajął stanowisko zgoła odmienne, a mianowicie uznał dopuszczalność takiej kasacji22, albowiem rozpoznał ją merytorycznie. Niezbędne jest zatem przeprowadzenie rozwaŜań
w tym zakresie.
Niewątpliwie art. 529 k.p.k. wskazuje, iŜ okoliczności w nim wymienione
nie stoją na przeszkodzie wniesieniu i rozpoznaniu kasacji na korzyść oskarŜonego. Tym samym, np. upływ terminu przedawnienia karalności czynu nie
powoduje, iŜ kasację wniesioną na korzyść oskarŜonego naleŜy uznać za
niedopuszczalną z mocy ustawy, albowiem wystąpiła ujemna przesłanka
postępowania. Trafna jest w związku z tym teza, iŜ rozpoznając kasację po
śmierci oskarŜonego albo w wyniku wystąpienia innych negatywnych prze21
22
Wyrok SN z dnia 22 lutego 2001 r., II KKN 172/98, LEX nr 51385.
Postanowienie SN z dnia 3 kwietnia 2002 r., V KKN 484/00, LEX nr 53336.
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
163
C. P. Kłak
słanek procesowych i uznając tę kasację za zasadną, Sąd NajwyŜszy moŜe
uchylić zaskarŜony wyrok i uniewinnić oskarŜonego, względnie umorzyć
postępowanie23. Przytoczyć tu naleŜy pogląd Sądu NajwyŜszego z dnia 21
grudnia 2000 r., iŜ skazanie w wyniku dokonania ustaleń faktycznych z tak
raŜącym naruszeniem zasad oceny dowodów, przejawiających się brakiem
obiektywizmu, dowolnością ocen lub zdeterminowaniem ich poczynionymi
a priori domniemaniami, Ŝe przy zachowaniu tych zasad nie znajdowałoby
on podstaw faktycznych, niezaleŜnie od przyjętych ocen wiarygodności dowodów, jest oczywiście niesłuszne (art. 537 § 2 k.p.k. in fine)24. Jako uzasadnienie rozwiązania przyjętego w art. 529 k.p.k. naleŜy wskazać dąŜenie
do wyeliminowania z obrotu prawnego rozstrzygnięcia, które jest nieprawidłowe – np. doszło do skazania oskarŜonego mimo braku ku temu podstaw.
Jest oczywistym, iŜ w państwie prawa nie jest dopuszczalne, aby brak było
moŜliwości wzruszenia prawomocnego orzeczenia, które jest raŜąco nieprawidłowe, tylko z tego powodu, Ŝe oskarŜony zmarł lub teŜ wystąpiła okoliczność wyłączająca ściganie – oznaczałoby to, iŜ błędne orzeczenia organów
władzy publicznej wywoływać mogą skutki prawne takŜe w sytuacji, gdy błędy te ujawniły się. Skoro postępowanie w trybie nadzwyczajnego środka
zaskarŜenia ma na celu naprawienie krzywdy wyrządzonej błędnym orzeczeniem sądowym, to niedopuszczalność wniesienia i rozpoznania kasacji
w sytuacji śmierci oskarŜonego czy teŜ wystąpienia okoliczności wyłączającej ściganie, naleŜałoby uznać za krzywdzącą dla osoby skazanej prawomocnym wyrokiem sądu, albowiem pozbawiałoby ją moŜliwości obrony swojego dobrego imienia.
Wracając do głównego nurtu naszych rozwaŜań, odnieść się trzeba do
zaprezentowanego powyŜej stanu faktycznego i prawnego. UwaŜam, iŜ
w tym przypadku jego ocena z perspektywy art. 529 k.p.k., interpretowanego
a contrario, jest nieuprawniona. Skoro wystąpił zbieg przesłanek uniewinnienia i umorzenia, to jest to niewątpliwie inna sytuacja, niŜ ta, w której taki
zbieg nie występuje, a sama kasacja na niekorzyść oskarŜonego wnoszona
jest po upływie terminu przedawnienia – w takim przypadku jest to kasacja
niedopuszczalna z mocy ustawy, albowiem przepis art. 529 k.p.k., interpretowany a contrario, stoi na przeszkodzie jej wniesieniu i rozpoznaniu. Taka
interpretacja jest jak najbardziej racjonalna. Przemawiają za nią względy
gwarancyjne – ochrona interesu oskarŜonego. Jest oczywiste, Ŝe wniesienie
kasacji po wystąpieniu negatywnej przesłanki procesowej w postaci
przedawnienia nie moŜe skutkować rozstrzygnięciami niekorzystnymi dla
oskarŜonego – stoi temu na przeszkodzie ta negatywna przesłanka procesowa, a w konsekwencji rozwiązanie przyjęte w art. 529 k.p.k. JeŜeli zatem
23
24
P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, op. cit., s. 235.
Wyrok SN z dnia 21 grudnia 2000 r., V KKN 525/98, OSNKW 2001, nr 7–8, poz. 65.
164
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
Glosa do postanowienia SN z dnia 28.III.2007 r.
kasacja wniesiona zostanie np. po śmierci oskarŜonego albo po upływie
okresu przedawnienia na jego niekorzyść, nie powinna być przyjęta (art. 530
§ 2 k.p.k.), a w wypadku jej przyjęcia, podlega pozostawieniu bez rozpoznania jako niedopuszczalna z mocy ustawy (art. 531 § 1 k.p.k.)25. Za takim
rozumowaniem przemawia treść art. 529 k.p.k.
Natomiast w przypadku, gdy w toku procesu wystąpi zbieg przesłanek,
o którym mowa powyŜej, art. 529 k.p.k., interpretowany a contrario, nie moŜe
znaleźć zastosowania, albowiem taka interpretacja nie znajduje podstaw
normatywnych. Art. 529 k.p.k. nie odnosi się w ogóle do problematyki zbiegu
przesłanki uniewinnienia z przesłanką umorzenia, a zatem nie moŜna interpretować go a contrario w odniesieniu do tej sytuacji. Interpretacja taka dopuszczalna jest wyłącznie w odniesieniu do okoliczności w nim wskazanych
– wnioskowanie przebiega tutaj według następującego schematu: jeŜeli
norma prawna wiąŜe konsekwencje prawne k z faktem f i dany fakt nie jest
identyczny z faktem f, to nie wolno do niego zastosować konsekwencji k i to
nawet wtedy, gdyby był on pod istotnymi względami podobny do faktu f 26.
W omawianym przypadku, wobec braku odniesienia się w art. 529 k.p.k. do
problematyki zbiegu wskazanych przesłanek, przyjąć naleŜy, iŜ sytuacja ta
nie jest regulowana tym artykułem, a konsekwencji nie moŜe w tym przypadku wystąpić wnioskowanie z przeciwieństwa (a contrario), bo po prostu nie
ma z czego wnioskować. Trafnie zatem Sąd NajwyŜszy w sprawie o sygn.
V KKN 484/00 uznał, iŜ w omawianej sytuacji kasacja na niekorzyść oskarŜonego jest dopuszczalna i rozpoznał ją merytorycznie, odnosząc się do
wszystkich zarzutów podniesionych przez skarŜącego. Pamiętać naleŜy, iŜ
czym innym jest bowiem dopuszczalność wniesienia kasacji, a czym innym
rodzaj rozstrzygnięcia zapadającego w wyniku jej rozpoznania.
25
26
P. H o f m a ń s k i, E. S a d z i k, K. Z g r y z e k, op. cit., s. 236.
L. M o r a w s k i, Zasady wykładni prawa, Toruń 2006, s. 216.
Prokuratura
i Prawo 2, 2008
165