ABC Klimatu - Zmianyklimatu.pl

ABC Klimatu
Scenariusze edukacyjne
19. Przyczyny i skutki. Kalejdoskop globalnego ocieplenia
Podsumowaniem, a może wstępem do rozważań o globalnym ociepleniu powinna być intelektualna układanka
polegająca na łączeniu przeróżnych efektów globalnego ocieplenie. Zwykle tylko podświadomie wyczuwamy,
że w przyrodzie wszystko ze wszystkim się wiąże, że nawet mała zmiana w jednym miejscu może po jakimś
czasie doprowadzić do większych zmian w innym miejscu. Na podorędziu nie mamy dobrych przykładów
takich związków, gdyż okazuje się, że możliwych skutków jednej przyczyny jest zawsze bardzo wiele, a każdy
pojawia się z różnym prawdopodobieństwem. Najłatwiej tworzyć takie ciągi przyczynowo-skutkowe na
przykładzie prostych zjawisk fizycznych. Oto chwiejna równowaga w atmosferze prowadzi do silnych prądów
konwekcyjnych, te doprowadzają do kondensacji zawsze zawartej w powietrzu pary wodnej, czyli do powstania
chmur, z których raczej wypadnie opad. Spowoduje on zwiększenie odpływu na powierzchni ziemi, a następnie
transport rumowiska, a więc kolejną fazę denudacji powierzchni ziemi. Można narysować taki schemat i okaże
się, że po chwili namysłu będziemy w stanie dorysowywać odgałęzienia związane z procesami skojarzonymi,
niejako pobocznymi. Pojawią się obiegi główne i wtórne. Kalejdoskop, albo, jak kto woli galimatias.
Takim samym zasadom podlega proces globalnego ocieplenia. Ingerencja człowieka w środowisku jest,
bowiem dobrą okazją do śledzenia współzależności procesów w środowisku. Procesy są w takich przypadkach
zwykle przyspieszone i łatwo znaleźć wysoce wiarygodne następstwa. Oto rzeka, którą przegradzamy tamą.
Wodę zatrzymujemy tylko na pewien czas, ale część organizmów nie jest w stanie przedostać się w górę biegu,
niektóre mają także trudności z wędrówką w dół. Powstaje jezioro zaporowe, w którym stopniowo tworzą się
warunki zbliżone do panujących w jeziorach, nie rzekach. Gromadzą się swoiste osady denne, które zarastają
brzegi. Jezioro się wypłyca – życie w nim już w niczym nie przypomina dawnego w rzece. Zmienia się skład
chemiczny wody, warunki natlenienia. Następstwem jest zmiana rytmu pracy mieszkańców brzegów. Woda
jest wykorzystywana do innych celów, podejmowane są starania o poprawę sytuacji. Dość szybko następuje
zróżnicowanie warunków życia powyżej i poniżej zapory. Powyżej płynie jeszcze w miarę naturalna rzeka,
poniżej rytmiczny zrzut innej wody.
Trudniej skonstruować taki łańcuch dotyczący zmian klimatu. Ale trzeba to zrobić, by zrozumieć powagę
zagrożenia i wskazać „miejsca” do działań.
Od czego zaczniemy? Jaka jest pierwotna przyczyna globalnego ocieplenia? Dodatkowa emisja gazów
szklarniowych? A może lepiej, po prostu dodatkowa emisja ciepła? Czyli dostawa cierpła sztucznego. Dalej
korzystamy z przedstawionych poniżej karteczek z zapisanymi zjawiskami lub procesami. Dla ułatwienia
oddzielnie zapisaliśmy te, które wiążą się z przyrodą i te, które są efektami w sferze cywilizacji.
Proponujemy skonstruowanie schematu, w którym będą kolejno uruchamiane kolejne procesy i zjawiska.
Globalne ocieplenie powoduje efekt domina – jedna zmiana przynosi ciąg następnych. Należy postarać się
o możliwie logiczne ciągi zdarzeń. Można wprowadzić nowe plakietki oraz modyfikować zaproponowane.
Witold Lenart
SCENARIUSZ 19
str. 1 z 2
ABC Klimatu
Scenariusze edukacyjne
Pierwotne, przyrodnicze skutki globalnego ocieplenia
Podniesienie
się poziomu
wszechoceanu
Inna struktura
wezbrań
w rzekach
Szybki ubytek
gatunków
Przesuniecie
granicy zasięgu
Zwiększenie
kwasowości wód
oceanicznych
Brak pokrywy
śnieżnej w zimie
Uciążliwości z upałami
w miastach
Powiększanie się
miejskiej wyspy ciepła
Intensywne burze
Utrata żerowisk
ptasich
Silniejsze wiatry
Możliwe konflikty
społeczne
Zmniejszenie
plonów
Niedostatek wody
do picia
Zalanie terenów
depresyjnych
Zmiany łowisk
Częstsze sztormy
Upadek turystyki
zimowej
Uciążliwości
bioklimatyczne
Intensyfikacja cyklonów
tropikalnych
Silniejsza erozja
gleb
Częstsze susze
Zwiększenie zasolenia
wód morskich
Zmiany cyrkulacji
atmosferycznej
Inwazja obcych
gatunków
roślin
Zmiany cyrkulacji
wgłębnej oceanów
Ustąpienie sezonu
zimowego
Zwiększenie
intensywności stresu
miejskiego
Odmarzanie wiecznej
zmarzliny
Zmiana ustroju
rzek
Pojawianie
się powodzi
błyskawicznych
Większa liczba
wyładowań
elektrycznych
w atmosferze
Inwazje szkodników
roślin użytkowych
Zmiana kierunku
prądów morskich
Zwiększone
parowanie
terenowe
Kurczenie się
kriosfery
Zmiany albeda
powierzchni
i planetarnego
Cieplejsze wody lądowe
i morskie
Zwiększenie stężenia
pary wodnej
upraw zbożowych
Wysłodzenie
mórz
półzamkniętych
Cywilizacyjne skutki globalnego ocieplenia
Likwidacja
państw i regionów
Możliwości
korupcji
Konieczność
wzmocnienia zabudowy
hydrotechnicznej
Pogłębienie ubóstwa
Rezygnacja
z tradycyjnych upraw
i wyżywienia
Wzrost kosztów
życia w mieście
Migracje
Konflikty polityczne
Zwiększona
frekwencja
skutków
zdrowotnych
Możliwe konflikty
społeczne
Po ułożeniu rozgałęziającego się schematu warto wynik sfotografować. Potem pomieszać plakietki i po kilku
dniach postarać się o powtórzenie ćwiczenia. Czy wynik będzie podobny?
Witold Lenart
SCENARIUSZ 19
str. 2 z 2