wywiad - eksperci.kj.org.pl

WYWIAD
Zarówno kontrakty długoterminowe, jak i formuła „take or pay” nie
są wrogiem Polski
Rozmowa ze Zbigniewem Durą, politologiem, pracownikiem departamentu projektów strategicznych
Ministerstwa Skarbu Państw, specjalistą w zakresie bezpieczeństwa energetycznego
Fundamentalne znaczenie dla ceny gazu dla
została do arbitrażu. Jest co najmniej kilka ważnych
odbiorców w Polsce ma cena importowa. Jak
przesłanek uzasadniających pozew PGNiG. Przede
wynika z informacji prasowych, Polska płaci za
wszystkim są to średnie ceny gazu na europejskim
gaz ok. 500 $ za 1000 m3, co ponoć jest jedną z
rynku,
najwyższych cen w Europie. Gazprom nie
najważniejszy
obniżył ceny dla PGNiG jak zrobił to w
holenderski indeks gazowy TTF oraz średnią
przypadku innych firm w Europie, co było
niemiecką cenę importową gazu – BAFA. BAFA w
przesłanką do sporu prawnego. Czy PGNiG ma
lutym tego roku wyniosła około 410 USD/1000
szansę na wygranie arbitrażu?
m3, a TTF w kwietniu i maju utrzymywał się na
wyznaczane
w
przez
dwie
wartości
kontynentalnej
–
Europie
poziomie około 350 USD. Oznacza to, że rynek
Doniesienia prasowe nie zawsze pokazują pełny
wycenia gaz taniej, niż w niejednym kontrakcie
obraz rzeczywistości. To prawda, że ceny gazu
długoterminowym powiązanym z ceną ropy.
importowanego z Rosji są wysokie, ale jednocześnie
znam przynajmniej pięć państw, które zdaniem
Z czego wynikają różnice między nimi skoro są
prasy płacą najwięcej za rosyjski gaz – poza Polską
indeksowane do tej samej ceny ropy?
będzie to Ukraina, Litwa, Bułgaria i Mołdowa.
Trudno uzyskać tu wiarygodne dane. Poza tym
Jest wiele czynników, które na to wpływają. Przede
istotne jest także to, ile płacą za gaz odbiorcy
wszystkim jest to wielkość kontraktu, powiązania
końcowi, a tu akurat Polska nie należy do
między
europejskiej czołówki.
realizowane projekty, ale także pozycja rynkowa
producentem
a
odbiorcą,
wspólnie
odbiorcy i jego zdolność do dywersyfikacji dostaw.
Gazprom nie obniżył ceny dla PGNiG, ponieważ
strony nie doszły do porozumienia w trakcie
W jaki sposób zatem jest obliczana cena gazu
rozmów i właśnie dlatego sprawa skierowana
w kontraktach długoterminowych?
1
WYWIAD
długoterminowej perspektywie, dając jednocześnie
Odniesienie do ropy wynika z problemu z wyceną
pewien margines elastyczności. Dla porównania –
gazu. Giełdowy obrót gazem to relatywnie nowy
gaz kupowany na giełdach zwykle jest w całości
wynalazek. W latach 50., kiedy i 60., kiedy
objęty TOP, czyli elastyczność w ramach jednego
wydobycie gazu w Europie zaczęło szybko rosnąć
kontraktu
za sprawą odkrycia znacznych złóż w Holandii,
odpowiednie dobieranie kontraktów w całkowitym
okazało się, że nie ma prostego sposobu na jego
portfelu zamówień, a nie ucieczka od TOP i
wycenę, ponieważ nie istnieje konkurencyjny rynek.
kontraktów długoterminowych.
Inwestycje
w
infrastrukturę
wydobywczą
jest
zerowa.
Kluczowe
jest
więc
i
przesyłową były bardzo drogie, co wymagało
Obecny kontrakt gazowy wygasa w 2022 roku.
prowadzenia ich przez duże podmioty oraz
Czy za 10 lat pozycja Polski w negocjacjach nad
zapewnienia
nowym kontraktem gazowym z Rosją i przy
kilkunastoletniego
długotrwałego,
zbytu
na
minimum
wydobyty
gaz.
założeniu powstania South Stream i rozbudowy
Wyjątków od tej zasady nie ma także teraz – sama
Nord Streamu będzie słabsza? Czy Rosja mając
morska część Nord Streamu kosztowała oficjalnie
różne transy tranzytowe do wyboru nie postawi
około 10 mld USD. Z drugiej strony, możliwe było
warunków – albo wyższa cena za kupowany
zamienne stosowanie gazu i oleju opałowego np. w
gaz albo zmniejszenie dostaw przez gazociąg
turbinach elektrowni. Przyjęto zatem cenę ropy lub
jamalski?
paliw naftowych jako referencyjne i do nich
odniesiono cenę gazu, co umożliwiło wzajemną
Trudno powiedzieć, jaka będzie pozycja Polski za
konkurencję tych paliw. Obecnie nie jest to już tak
10 lat, jest bardzo dużo czynników, które na to
powszechne, głównie ze względu na zmiany
wpłyną. Z pewnością będzie postępować rozwój
technologiczne, dlatego powiązanie cen gazu z ropą
europejskiego rynku gazu, co utrudni Gazpromowi
traci swoje uzasadnienie.
utrzymanie powiązania gazu z ceną ropy. Budowa
nowych
interkonektorów,
terminali
LNG
i
Zawieranie kontraktów na kilkanaście lat nie jest
magazynów ułatwi konkurencję. Za 10 lat w Polsce
zatem niczym nadzwyczajnym, podobnie, jak
będzie działał terminal LNG, zapewne też łączniki
wprowadzanie zasady take-or-pay (TOP), czyli
z Litwą i Słowacją, oraz rozbudowane łączniki z
minimalnego rocznego odbioru gazu, która zwykle
Niemcami i Czechami. Będzie też można liczyć na
obejmuje około 85-90% całkowitych dostaw
zwiększenie
kontraktowych.
Zasada
takiego wpływu na cenę, jak do tej pory, będzie dla
odpowiedzialność
dostawcy
ta
i
wymusza
odbiorcy
w
wydobycia
krajowego.
Wywarcie
Gazpromu bardzo trudne. Jeśli więc Gazprom
2
WYWIAD
będzie stosował sztywną politykę cenową, jego
funkcjonuje od listopada 2011 r. i jest efektem
udział w rynku zostanie ograniczony. Nie będzie
przejęcia funkcji operatora Jamału przez Gaz-
więc miało znaczenia to, czy Gazprom wybuduje
System. Odbierany w ten sposób gaz nadal płynie z
sobie trzy, czy cztery nitki Nord Streamu albo
Rosji, jednak sprzedają go do Polski firmy
South Stream, ale od tego, jaka będzie cena gazu
zachodnioeuropejskie. Nie jestem poza tym pewny,
dostarczanego nimi. Presja na ich obniżenie jest
czy Gazpromowi będzie się opłacało wyłączenie
silna, zatem nie będzie zależało od Gazpromu to,
gazociągu jamalskiego z eksploatacji, zwłaszcza, że
czy będzie go sprzedawał po 500 czy 1000 $/1000
jest właścicielem jego białoruskiego odcinka, który
m3, bo ceny będą kształtowane rynkowo.
przejął za kilka miliardów dolarów, a sama rura jest
jedną z nowocześniejszych magistrali eksportowych.
Pod warunkiem, że wspólny rynek faktycznie
powstanie…
A czy Rosjanom nie opłaca się inwestować w
LNG? Biorąc pod uwagę coraz mniejsze
Cała zachodnia Europa już de facto funkcjonuje na
przełożenie na ceny w Europie z uwagi na
rynkowych zasadach, wystarczy prześledzić poziom
budowę
cen
prawdopodobny
wzrost
Japonii
w wyniku
i
obroty
na
energetycznych.
poszczególnych
Rozbudowa
giełdach
infrastruktury
jednolitego
na
gaz
rynku,
a
także
zapotrzebowania
zahamowania
transgranicznej umożliwi połączenie jej z Europą
energetyki jądrowej po awarii w Fukushimie
Środkową, a to spowoduje konwergencję cen na
czy należy się spodziewać kolejnych inwestycji
poszczególnych platformach handlowych.
w terminale LNG?
Czy w takim przypadku Polska będzie mogła
Rynek japoński na pewno jest bardzo atrakcyjny dla
odbierać rosyjski gaz z Niemiec za pomocą
eksporterów, ze względu na wysokie ceny, ale
Gazociagu Jamalskiego?
należy się na nim spodziewać dużej konkurencji. Co
najmniej kilka dużych terminali skraplających jest
Obecnie
nie
przyczyn
budowanych w Australii, znaczącym eksporterem są
jest
także kraje Bliskiego i Dalekiego Wschodu. W
przystosowany do przesyłu ze wschodu na zachód.
perspektywie 5-10 lat można liczyć na eksport LNG
Aby to zmienić, trzeba przystosować tłocznie do
z USA, choć będzie on wyceniany na innych, niż do
przesyłu w przeciwną stronę, za porozumieniem z
tej pory zasadach. Z pewnością jednak utrudni to
niemieckim
natomiast
wejście na rynek Gazpromowi. Jeszcze większe
skorzystać z tzw. wirtualnego rewersu, który
trudności, które z resztą obserwujemy od lat, Rosja
technicznych,
jest
to
możliwe
ponieważ
operatorem.
z
gazociąg
Można
3
WYWIAD
ma z wejściem na rynek chiński, gdzie od lat nie
bardzo aktywne, są mniej kosztowne, niż na Syberii.
może dojść do porozumienia w kwestii ceny.
Wszystko zatem rozbija się o koszty.
Gazprom, jak każda firma wydobywcza, chce
odzyskać pieniądze zainwestowane w nowe złoża
we Wschodniej Syberii, gdzie infrastrukturę trzeba
zbudować właściwie od zera, ale jednocześnie musi
konkurować z gazem chińskim, turkmeńskim i
LNG. Inwestycje w Turkmenistanie, gdzie Chiny są
Rozmowę przeprowadził Paweł Musiałek
Klub Jagielloński to jedna z najstarszych w Polsce organizacji pozarządowych. Stowarzyszenie od ponad 20 lat aktywne
działa w przestrzeni publicznej zarówno na szczeblu lokalnym, jak i ogólnopolskim. Ambicją Klubu jest m.in.
merytoryczny wkład do debaty publicznej i tym samym profesjonalizacja polityki poprzez dostarczanie idei i wiedzy.
Dlatego jednym z trzech filarów aktywności naszego stowarzyszenia jest działalność ekspercka, która koncentruje się na
badanich naukowych w ważnych obszarach życia publicznego. Mamy w swoim dorobku znaczące raporty, analizy oraz
projekty badawcze w obszarze stosunków międzynarodowych, polityki zagranicznej, samorządu terytorialnego, rozwoju
regionalnego, ekonomii oraz zagadnień ustrojowych.
Zespół Ekspertów Klubu Jagiellońskiego powstał w 2012 roku jako eksperckie zaplecze stowarzyszenia. Jest to instytucja
typu think-tank, która prowadzi działalność badawczą i naukową. W jej skład wchodzą przede wszystkim pracownicy
naukowi Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, a także pracownicy administracji
publicznej, mający doświadczenie w realizacji projektów badawczych. Eksperci są jednocześnie szefami katedr
tematycznych w Klubie Jagiellońskim, które mają charakter edukacyjno-formacyjny. Pełnią więc funkcję dydaktyczną
stanowiąc bezpośrednie wsparcie dla członków Klubu Jagiellońskiego – głównie studentów i doktorantów.
4