Culture as a Foundation for the Building of the Polish Nation in the

Ethnologia Polona Vol. 26:2005:
“Culture as a Foundation for the Building of the Polish Nation in the National
Democratic Thought on the Turn of the 19th and 20th Centuries”
by Katarzyna Wrzesińska
The turn of the 19th and 20th centuries was a period of the formation of political parties in
Poland. Due to oppression by the annexing states – Russia, Prussia and to a smaller extent
Austria – among whom Poland’s territory was divided, the process began later than in western
Europe, and was partially underground and illegal. For the national democrats led by the
underground National League, the main postulate was regaining of independence. This was to
be accomplished by the Polish nation, defined by the chief ideologists of National Democracy
(J.L. Popławski, Z. Balicki, R. Dmowski) on the ethnic-cultural basis. Awareness of this
common space and knowledge about it were to mobilize all the strata of the Polish society to
struggle against the occupants for the good of the nation, whose interest was superior to all
else. The use of force was not rejected. The development of culture, defined broadly as a set
of factors such as: descent, language, religion, national awareness, knowledge of the past and
tradition were to be decisive for the nation’s potential and would enable its activation. That is
why both in political journalism and in practical activities (various types of social
organizations, press, underground education, libraries) emphasis was placed on education and
upbringing. Work on awakening national awareness and raising the general standard of
education was at the same time used by the social democrats to acquire more influence and to
strengthen their position in comparison with their political rivals – socialists and the peasant
movement.
***
Przełom XIX i XX wieku był okresem kształtowania się w Polsce partii politycznych. Ze
względu na ucisk zaborców – Rosji, Prus, w mniejszym stopniu Austrii – pomiędzy których
jej terytorium było podzielone, proces ten przebiegał później niż na zachodzie Europy oraz
częściowo niejawnie i nielegalnie. Dla narodowych demokratów (endeków) kierowanych
przez tajną Ligę Narodową naczelnym postulatem było odzyskanie niepodległości. Dokonać
miał tego naród polski, definiowany przez głównych ideologów Narodowej Demokracji (J.L.
Popławskiego, Z. Balickiego, R. Dmowskiego) na płaszczyźnie etniczno-kulturowej.
Świadomość tej wspólnej przestrzeni i wiedza o niej miały zmobilizować wszystkie warstwy
społeczeństwa polskiego do walki z zaborcami dla dobra narodu, którego interes stawiano na
pierwszym miejscu. Nie wyrzekano się użycia siły. Rozwój kultury, którą określano szeroko
jako zespół takich czynników jak: pochodzenie, język, religia, świadomość narodowa, wiedza
o przeszłości, tradycja, miał decydować o potencjale narodu oraz umożliwić jego aktywizację.
Dlatego też zarówno w publicystyce politycznej oraz w praktycznym działaniu (różnego
rodzaju organizacje społeczne, prasa, tajne nauczanie, biblioteki) stawiano na oświatę i
wychowanie. Prace nad rozbudzeniem świadomości narodowej i podniesieniem poziomu
ogólnego wykształcenia narodowi demokraci wykorzystywali jednocześnie do zdobycia
szerszych wpływów i umocnienia swej pozycji wobec rywali politycznych – socjalistów i
ludowców.
Author’s address:
Katarzyna Wrzesińska, Ph.D.
Institute of Slav Studies
Polish Academy of Science
Center for the Studies of Nationalities
Stary Rynek 78/79
61-772 Poznań, POLAND