Jak podzielić spółkę pomiędzy jej wspólników

Jak podzielić spółkę pomiędzy jej wspólników ?
W praktyce niejednokrotnie zdarza się, że po latach funkcjonowania wspólników w ramach
jednego podmiotu, szczególnie w sytuacjach konfliktowych, pojawia się potrzeba
rozdzielenia dotychczasowej działalności pomiędzy wspólników, tak aby w dalszej
kolejności każdy z nich miał możliwość już samodzielnego działania. Sposobów
i konstrukcji prawnych prowadzących do tego celu jest wiele. Może to być prosta umowa
zbycia określonych składników majątkowych powiązana np. z umorzeniem udziałów/akcji
wspólnika "wychodzącego" w spółce, lub też np. przeniesienie określonych aktywów
spółki do spółki stanowiącej własność drugiego ze wspólników. Sposoby te wymagają
oczywiście gruntownej analizy pod kątem konsekwencji podatkowych, oraz opracowania
optymalnej docelowej struktury.
Inną możliwością jaka mogłaby prowadzić do podziału spółki pomiędzy wspólników jest
konstrukcja podziału przez wydzielenie. Konstrukcja ta – przy odpowiednim przygotowaniu
dokumentacji prawnej oraz przy odpowiednim jej przeprowadzeniu - prowadzić mogłaby
zarówno do podziału wspólników jak i podziału majątku spółki. Zaznaczyć należy, że model
ten może być wykorzystany tylko w przypadku podziału spółek kapitałowych tj. spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej. Te tylko rodzaje spółek zgodnie
z przepisami prawa mają możliwość przeprowadzenia wskazanej procedury.
Na czym polega podział przez wydzielenie?
Generalnie podział przez wydzielenie polega na przeniesieniu części majątku spółki dzielonej
na istniejącą spółkę lub spółkę nowo zawiązaną. W praktyce oznacza to, że spółka dzielona
przenosi cześć swojego majątku na inny podmiot, (już istniejący lub nowo zawiązany),
w zamian za udziały lub akcje w tym podmiocie wydawane wspólnikom/akcjonariuszom
spółki dzielonej. Z taką operacją związane jest również obniżenie kapitału zakładowego
w spółce dzielonej, która przenosi część swojego majątku na inny podmiot i umorzenie
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
udziałów/akcji wspólników lub akcjonariuszy otrzymujących udziały/akcje w nowym
podmiocie (art. 529 § 1 pkt 4) KSH).
Czy można podzielić wspólników?
Oczywiście standardowo, najczęściej spotyka się podziały przez wydzielenie stanowiące
jedynie formułę podziału majątku spółki dzielonej, gdzie wspólnicy/akcjonariusze spółki
dzielonej stają się także wspólnikami/akcjonariuszami spółki do której przeniesiona została
część majątku spółki dzielonej.
Pojawić się może w tym miejscu pytanie czy wszyscy dotychczasowi wspólnicy/akcjonariusze
spółki dzielonej muszą stać się również wspólnikami/akcjonariuszami spółki przejmującej?
Odpowiedzi na to pytanie udziela poniekąd analiza przepisów Kodeksu spółek handlowych.
Trzeba tutaj zwrócić uwagę w szczególności na treść art. 534 KSH określającego treść planu
podziału - podstawowego dokumentu prawnego określającego zasady dokonania podziału
spółki. Przepis ten w treści § 1 pkt 8) wymienia jako element obowiązkowy podanie
informacji o podziale między wspólników dzielonej spółki udziałów lub akcji spółek
przejmujących lub spółek nowo zawiązanych oraz o zasadach tego podziału bez dalszego
określenia szczegółów owego podziału. W szczególności przepis ten nie wprowadza żelaznej
zasady, iż wszyscy wspólnicy/akcjonariusze spółki dzielonej muszą być jednocześnie
wspólnikami/akcjonariuszami spółki przejmującej. Jak się wydaje możliwa do przeforsowania
jest teza, iż plan podziału spółki może - zgodnie oczywiście z wolą zainteresowanych wskazywać, jacy konkretnie wspólnicy/akcjonariusze spółki dzielonej staną się
wspólnikami/akcjonariuszami spółki przejmującej.
Co na to doktryna?
Pogląd taki znajduje oparcie w doktrynie prawniczej. Zwrócić należy uwagę, iż m.in. A.
Szumański stwierdza, że „podział przez wydzielenie polega na przeniesieniu tylko części
majątku spółki dzielonej na już istniejącą lub na nowo zawiązaną spółkę kapitałową (art. 528
§ 1 zd. 4 KSH), zwaną spółką wydzielaną, za udziały lub akcje, które spółka wydzielana
(przejmująca lub spółka nowo zawiązana) wydaje wszystkim bądź niektórym wspólnikom
(akcjonariuszom) spółki dzielonej(…)” (prof. dr hab. Stanisław Sołtysiński, prof. dr hab.
Andrzej Szajkowski, prof. dr hab. Andrzej Szumański, prof. dr hab. Janusz Szwaja, dr Monika
Tarska, prof. dr hab. Robert Zawłocki Kodeks spółek handlowych. Łączenie, podział,
przekształcenie spółek. Przepisy karne. Komentarz do artykułów 491 – 633. Tom IV. rok
wydania 2012, wyd. 3, C.H. Beck). Autor ten przychyla się również do stanowiska, iż plan
podziału może określić w takim wypadku skład osobowy wspólników/akcjonariuszy spółki
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
dzielonej i przejmującej. Na podobnym stanowisku stoi M. Rodzynkiewicz argumentując,
że: „przepis ten [tj. art. 531 § 5 KSH] nie stanowi bowiem, że wszyscy wspólnicy
(akcjonariusze) spółki dzielonej stają się z dniem podziału (wydzielenia) w odpowiednich
proporcjach wspólnikami (akcjonariuszami) w każdej ze spółek przejmujących (nowo
zawiązanych), ale że stają się wspólnikami (akcjonariuszami) w spółce wskazanej w planie
podziału” (Mateusz Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 4 Warszawa
2012, wyd. LexisNexis).
Podsumowanie
Nasze doświadczenie wskazuje, że procedura podziału przez wydzielenia może być jednym
z możliwych wariantów prowadzących zarówno do podziału majątku spółki dzielonej jak i jej
wspólników. Uzyskanie udziałów/akcji przez wspólnika/akcjonariusza w spółce przejmującej
wiązać się bowiem będzie w takiej sytuacji z obniżeniem kapitału zakładowego spółki
dzielonej i umorzeniem akcji/udziałów takiego wspólnika/akcjonariusza w tym podmiocie.
Tym samym wspólnik/akcjonariusz przestanie być wspólnikiem/akcjonariuszem spółki
dzielonej, a w zamian za to stanie się właścicielem spółki przejmującej podmiotu od razu
wyposażonego w interesujące go składniki majątkowe należące dotychczas do spółki
dzielonej. Spółka przejmująca, na mocy art. 531 KSH przejmuje również, co do zasady, prawa
i obowiązki określone w planie podziału wstępując w nie pod tytułem ogólnym na zasadzie
sukcesji uniwersalnej. Nie ma zatem potrzeby odrębnego regulowania przejścia tych praw
i obowiązków w odniesieniu do każdego, konkretnego składnika majątku i związanych z tym
uzyskiwania zgód wierzycieli, czy też zawierania umów przeniesienia własności
nieruchomości w formie aktu notarialnego. Niewątpliwą też zaletą w/w konstrukcji prawnej
w porównaniu np. do aportu określonych składników majątkowych do spółki założonej przez
drugiego wspólnika/akcjonariusza jest doprowadzenie do sytuacji, w której oba podmioty
tj. spółka dzielona jak i przejmująca pozostają zupełnie niezależne kapitałowo od siebie.
Nie ma zatem potrzeby podejmowania jakichkolwiek dalszych dodatkowych działań
prawnych w celu definitywnego "rozdzielenia" wspólników i ich majątków.
Przeprowadzenie takiej transakcji wymaga dodatkowo analizy skutków podatkowych oraz
przygotowania dokumentacji prawnej, pozwalającej na zoptymalizowanie takiej transakcji
pod kątem podatkowym. Pamiętać bowiem należy, że możliwe jest takie ukształtowanie
transakcji by stała się ona interesująca dla wspólników również pod kątem podatkowym,
co stanowi dodatkowy atut tego typu transakcji.
Autor:
Małgorzata Gach, radca prawny i doradca podatkowy, partner w Kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA,
WAWER – adwokaci i radcowie prawni sp.p.
GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – ADWOKACI I RADCOWIE PRAWNI SP.P.
Dominik Cheda, aplikant radcowski, Kancelaria GACH, HULIST, MIZIŃSKA, WAWER – adwokaci i radcowie
prawni sp.p.
Jeśli byliby Państwo zainteresowani przeanalizowaniem tej kwestii prosimy o kontakt z
naszymi ekspertami.
Osoby kontaktowe:
Joanna Mizińska, adwokat
partner w kancelarii „Gach Hulist Mizińska Wawer - adwokaci i radcowie prawni” sp.p.
+48 668 017 220
e-mail: [email protected]