jak podzielić spółkę pomiędzy jej wspólników ?

FIRMA
Jak podzielić spółkę
pomiędzy jej wspólników ?
W praktyce niejednokrotnie zdarza
się, że po latach funkcjonowania
wspólników w ramach jednego
podmiotu, szczególnie w sytuacjach
konfliktowych, pojawia się potrzeba
rozdzielenia dotychczasowej
działalności pomiędzy wspólników,
tak aby w dalszej kolejności każdy
z nich miał możliwość już
samodzielnego działania. Sposobów
i konstrukcji prawnych prowadzących
do tego celu jest wiele
M
oże to być prosta umowa
zbycia określonych składników majątkowych powiązana np. z umorzeniem udziałów/akcji wspólnika „wychodzącego”
w spółce lub też np. przeniesienie
określonych aktywów spółki do spółki stanowiącej własność drugiego ze
wspólników. Sposoby te wymagają
oczywiście gruntownej analizy pod
kątem konsekwencji podatkowych
oraz opracowania optymalnej docelowej struktury.
Inną możliwością, jaka mogłaby
prowadzić do podziału spółki pomiędzy wspólników jest konstrukcja podziału przez wydzielenie.
Konstrukcja ta, przy odpowiednim
przygotowaniu dokumentacji prawnej oraz przy odpowiednim jej przeprowadzeniu, prowadzić mogłaby
zarówno do podziału wspólników,
jak i podziału majątku spółki. Zaznaczyć należy, że model ten może być
wykorzystany tylko w przypadku podziału spółek kapitałowych, tj. spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością
34
oraz spółki akcyjnej. Te tylko rodzaje
spółek zgodnie z przepisami prawa
mają możliwość przeprowadzenia
wskazanej procedury.
Na czym polega podział przez
wydzielenie?
Generalnie podział przez wydzielenie polega na przeniesieniu części
majątku spółki dzielonej na istniejącą spółkę lub spółkę nowo zawiązaną. W praktyce oznacza to, że spółka
dzielona przenosi część swojego majątku na inny podmiot (już istniejący
lub nowo zawiązany) w zamian za
udziały lub akcje w tym podmiocie
wydawane wspólnikom/akcjonariuszom spółki dzielonej. Z taką operacją związane jest również obniżenie
kapitału zakładowego w spółce dzielonej, która przenosi część swojego
majątku na inny podmiot i umorzenie udziałów/akcji wspólników lub
akcjonariuszy otrzymujących udziały/akcje w nowym podmiocie (art.
529 § 1 pkt 4) KSH).
Czy można podzielić wspólników?
Oczywiście standardowo najczęściej spotyka się podziały przez wydzielenie stanowiące jedynie formułę
podziału majątku spółki dzielonej,
gdzie wspólnicy/akcjonariusze spółki dzielonej stają się także wspólnikami/akcjonariuszami spółki, do której
przeniesiona została część majątku
spółki dzielonej.
Pojawić się może w tym miejscu
pytanie, czy wszyscy dotychczasowi wspólnicy/akcjonariusze spółki
dzielonej muszą stać się również
wspólnikami/akcjonariuszami spółki
przejmującej?
Odpowiedzi na to pytanie udziela
poniekąd analiza przepisów Kodeksu spółek handlowych. Trzeba tutaj
zwrócić uwagę w szczególności na
treść art. 534 KSH, określającego treść
planu podziału – podstawowego dokumentu prawnego określającego zasady dokonania podziału spółki. Przepis ten w treści (§ 1 pkt 8) wymienia
jako element obowiązkowy podanie
informacji o podziale między wspólPortfel.pl 1/2013
FIRMA
ników dzielonej spółki udziałów lub
akcji spółek przejmujących lub spółek
nowo zawiązanych oraz o zasadach
tego podziału bez dalszego określenia
szczegółów owego podziału. W szczególności przepis ten nie wprowadza
żelaznej zasady, iż wszyscy wspólnicy/
akcjonariusze spółki dzielonej muszą
być jednocześnie wspólnikami/akcjonariuszami spółki przejmującej. Jak
się wydaje, możliwa do przeforsowania jest teza, iż plan podziału spółki
może – zgodnie oczywiście z wolą
zainteresowanych – wskazywać, jacy
konkretnie wspólnicy/akcjonariusze
spółki dzielonej staną się wspólnikami/akcjonariuszami spółki przejmującej.
Co na to doktryna?
Pogląd taki znajduje oparcie
w doktrynie prawniczej. Zwrócić należy uwagę, iż m.in. A. Szumański
stwierdza, że podział przez wydzielenie polega na przeniesieniu tylko części
majątku spółki dzielonej na już istniejącą lub na nowo zawiązaną spółkę
kapitałową (art. 528 § 1 zd. 4 KSH),
zwaną spółką wydzielaną, za udziały lub akcje, które spółka wydzielana
(przejmująca lub spółka nowo zawiązana) wydaje wszystkim bądź niektórym wspólnikom (akcjonariuszom)
spółki dzielonej(…)1. Autor ten przychyla się również do stanowiska, iż
plan podziału może określić w takim
wypadku skład osobowy wspólników/
akcjonariuszy spółki dzielonej i przejmującej. Na podobnym stanowisku
stoi M. Rodzynkiewicz argumentując,
że: Przepis ten [tj. art. 531 § 5 KSH] nie
stanowi bowiem, że wszyscy wspólnicy
(akcjonariusze) spółki dzielonej stają się z dniem podziału (wydzielenia)
w odpowiednich proporcjach wspólnikami (akcjonariuszami) w każdej ze
spółek przejmujących (nowo zawiązanych), ale że stają się wspólnikami
(akcjonariuszami) w spółce wskazanej
w planie podziału2.
Sołtysiński S., Szajkowski A., Szumański
A., Szwaja J., Tarska M., Zawłocki R., Kodeks
spółek handlowych. Łączenie, podział,
przekształcenie spółek. Przepisy karne. Komentarz do artykułów 491 – 633. Tom IV., 2012,
wyd. 3, C.H. Beck
2.
Rodzynkiewicz M., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. 4, Warszawa 2012,
wyd. LexisNexis
1.
Portfel.pl 1/2013
Podsumowanie
Nasze doświadczenie wskazuje,
że procedura podziału przez wydzielenia może być jednym z możliwych wariantów prowadzących
zarówno do podziału majątku spółki dzielonej, jak i jej wspólników.
Uzyskanie udziałów/
akcji przez wspólnika/
akcjonariusza w spółce
przejmującej wiązać się
bowiem będzie w takiej
sytuacji z obniżeniem
kapitału zakładowego
spółki dzielonej
i umorzeniem akcji/
udziałów takiego
wspólnika/akcjonariusza
w tym podmiocie
Tym samym wspólnik/akcjonariusz przestanie być wspólnikiem/
akcjonariuszem spółki dzielonej,
a w zamian za to stanie się właścicielem spółki przejmującej podmiotu od razu wyposażonego w interesujące go składniki majątkowe,
należące dotychczas do spółki dzielonej. Spółka przejmująca, na mocy
art. 531 KSH przejmuje również,
co do zasady, prawa i obowiązki
określone w planie podziału wstępując w nie pod tytułem ogólnym
na zasadzie sukcesji uniwersalnej.
Nie ma zatem potrzeby odrębnego
regulowania przejścia tych praw
i obowiązków w odniesieniu do
każdego konkretnego składnika
majątku i związanych z tym uzyskiwania zgód wierzycieli czy też
zawierania umów przeniesienia
własności nieruchomości w formie
aktu notarialnego. Niewątpliwą
też zaletą ww. konstrukcji prawnej
w porównaniu np. do aportu określonych składników majątkowych
do spółki założonej przez drugiego
wspólnika/akcjonariusza jest doprowadzenie do sytuacji, w której
oba podmioty, tj. spółka dzielona
i przejmująca, pozostają zupełnie
niezależne kapitałowo od siebie.
Nie ma zatem potrzeby podejmowania jakichkolwiek dalszych
dodatkowych działań prawnych
w celu definitywnego „rozdzielenia” wspólników i ich majątków.
Przeprowadzenie takiej transakcji
wymaga dodatkowo analizy skutków
podatkowych oraz przygotowania
dokumentacji prawnej, pozwalającej
na zoptymalizowanie takiej transakcji pod kątem podatkowym. Pamiętać bowiem należy, że możliwe jest
takie ukształtowanie transakcji, by
stała się ona interesująca dla wspólników również pod kątem podatkowym, co stanowi dodatkowy atut
tego typu transakcji.
Małgorzata Gach
Dominik Cheda
Małgorzata Gach
partner w kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA
WAWER – adwokaci i radcowie prawni sp.p.
W Kancelarii odpowiedzialna za sprawy podatkowe,
w tym reprezentowanie klientów w postępowaniach
przed organami podatkowymi oraz sądami
administracyjnymi. Doradza ponadto w zakresie
fuzji, przejęć, przekształceń oraz transakcji na
przedsiębiorstwie i jego aktywach.
Dominik Cheda
prawnik w kancelarii GACH, HULIST, MIZIŃSKA
WAWER – adwokaci i radcowie prawni sp.p.
W Kancelarii zajmuje się obsługą podmiotów
gospodarczych i transakcji kapitałowych. Specjalizuje się
ponadto w prawie własności intelektualnej.
35