Protokół z lustracji w w wydziałach karnych Sądów Rejonowych w

1
SPRAWOZDANIE
Z lustracji Wydziałów Karnych Sądów Rejonowych w Pabianicach, w Rawie Mazowieckiej i w Skierniewicach, przeprowadzonej w pierwszym półroczu 2016 r. przez
sędziego wizytatora ds. karnych Ryszarda J. Lebiodę.
Lustrację przeprowadzono zgodnie z Planem zadań nadzorczych Sądu Okręgowego w Łodzi na I półrocze 2016 r., stosownie do zarządzenia Prezesa Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 12 stycznia 2016 r. określającego „Ogólne kierunki wewnętrznego
nadzoru administracyjnego w 2016 r.”.
Czynności związane z lustracją wykonywano:
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Pabianicach – w dniu 22 marca
2016 r.,
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej – w dniu 21
kwietnia 2016 r.,
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Skierniewicach – w dniu 19 maja
2016 r.,
Ponadto bezpośrednio po zakończeniu czynności lustracyjnych prowadzonych na
miejscu, w poszczególnych w/wym. Wydziałach przeprowadzono dodatkowe czynności, polegające na badaniu akt spraw znajdujących się w tym czasie w trakcie postępowania odwoławczego w V Wydziale Karnym Odwoławczym Sądu Okręgowego w Łodzi (w tych przypadkach, w których było to możliwe i akta były dostępne).
Przedmiot lustracji stanowiły:
A. terminowość sporządzania uzasadnień oraz badanie prawidłowości przedłużania
terminu do sporządzania uzasadnień, ze szczególnym uwzględnieniem spraw w
kategorii „K”,
B. badanie sprawności postępowania w sprawach, w których doszło do uwzględnienia skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, włącznie z oceną czynności nadzorczych podejmowanych na podstawie art. 13 ust. 1 Ustawy z dnia 17 czerwca
2
2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2004 r., Nr
179, poz. 1843 z późn. zm.),
C. badanie sprawności postępowania w sprawach, w których wpłynął akt oskarżenia i łączny okres trwania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego przekracza 2 lata
Ad. A.
I. Przedmiot i zakres lustracji.
Przedmiotem lustracji była:
a. badanie terminowości sporządzania uzasadnień,
b. badanie prawidłowości przedłużania terminu do sporządzania uzasadnień, ze
szczególnym uwzględnieniem spraw w kategorii „K”.
Lustrację w tym przedmiocie przeprowadzono poprzez analizę akt spraw, w których przekroczony był 14-dniowy termin na sporządzenie uzasadnienia, a które były
dostępne w poszczególnych Wydziałach (zostały już zwrócone po rozpoznaniu apelacji
z Sądu Okręgowego, lub nie zostały tam jeszcze wysłane, ewentualnie nie złożono w
nich apelacji). Ponadto poddano analizie także akta spraw znajdujących się w tym czasie
w trakcie postępowania odwoławczego w V Wydziale Karnym Odwoławczym Sądu
Okręgowego w Łodzi.
Materiałem do analizy były również wyciągi z urządzeń ewidencyjnych poszczególnych Wydziałów, dane dotyczące nieobecności poszczególnych sędziów, a także
kopie wniosków o przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia, wraz z decyzjami Prezesów Sądów w tym przedmiocie. W przypadku niektórych spraw były to jedyne dostępne materiały, ponieważ w czasie czynności lustracyjnych akta tych spraw
znajdowały się w dyspozycji sędziego referenta sporządzającego uzasadnienie, lub też
były wysłane poza sąd (np. do prokuratury).
3
Czasowym zakresem lustracji objęto okres od przełomu października – listopada
2015 r. (kiedy przeprowadzana była poprzednia lustracja w tym przedmiocie) do daty
przeprowadzania czynności lustracyjnych w poszczególnych Wydziałach.
( ….. )
II. Ustalenia lustracji wynikające z badania akt.
II Wydział Karny Sądu Rejonowego w Pabianicach.
( ….. )
Mając na uwadze wyniki lustracji w omawianym zakresie stwierdzić należy, iż - jeśli chodzi o prawidłowość przedłużania terminu do sporządzenia uzasadnienia wyroku
na piśmie - jedyne zastrzeżenie dotyczy tego, iż najwyraźniej nie we wszystkich przypadkach Prezes Sądu Rejonowego w Pabianicach weryfikował w wystarczający sposób
zasadność argumentacji podnoszonej w składnych w tym przedmiocie wnioskach. Dotyczy to przede wszystkim argumentów dotyczących „zawiłego charakteru” – w odniesieniu do spraw, które takiego charakteru ewidentnie nie miały. Sytuacji takiej sprzyjała
najwyraźniej praktyka składania „zbiorczego” wniosku o przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia – obejmującego kilka spraw, spośród których tylko niektóre były faktycznie zawiłe. W związku z tym celowe jest zalecenie wyeliminowania takiej praktyki i przyjęcie innej, której wnioski o przedłużenie terminu składane będą indywidualnie – w poszczególnych sprawach, z podniesioną argumentacją dotyczącą danej, konkretnej sprawy.
Należy tutaj dodatkowo zwrócić uwagę, iż w praktyce działania II Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Pabianicach w okresie objętym niniejszą lustracją wyeliminowano przypadki składania wniosków o przedłużenie terminu ustawowego na sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie już po upływie tego terminu. Zwracano na to
uwagę w zaleceniach po poprzedniej lustracji.
4
Jeśli chodzi o terminowość sporządzania uzasadnień, to nieusprawiedliwione
przekroczenie terminu nastąpiło w lustrowanym okresie w 5 sprawach. W dwóch przypadkach było to przekroczenie terminu o 1,5 miesiąca – pomimo przedłużenia go
przez Prezesa Sądu. Obydwie te sytuacje dotyczyły wprawdzie spraw z dość obszernym
materiałem dowodowym, ale w jednej z nich uzasadnienie wyroku, które ostatecznie
sporządzono było stosunkowo krótkie.
W jednej ze spraw nie składno wniosku o przedłużenie terminu na sporządzenie
uzasadnienia, a mimo to termin ten został przekroczony – i to znacznie, bo o 52 dni.
Co przy tym istotne – dotyczy to sprawy, której akta obejmowały tylko jeden tom, a
więc mało zawiłej.
W dwóch pozostałych sprawach nieusprawiedliwione przekroczenia terminów nie
miały znacznego charakteru (6 dni i 10 dni).
W pozostałych przypadkach przekroczenia terminów były stosunkowo niewielkie
i miały usprawiedliwiony charakter. Sędziowie uczestniczyli bowiem w szkoleniach wyjazdowych, lub też korzystali z urlopów wypoczynkowych. Nadmienić jednak należy, iż
w większości tych sytuacji nawet takich usprawiedliwionych przekroczeń terminów
można było uniknąć. Bardzo często następowały on bowiem w mało zawiłych sprawach, w których sporządzone ostatecznie uzasadnienia wyroków były bardzo krótkie.
W związku z ustaleniami lustracji należy zalecić ponownie (tak jak w zaleceniach
po poprzedniej lustracji) przedsięwzięcie działań w celu wyeliminowania przypadków
uchybień w terminowości sporządzania uzasadnień wyroków (z wykorzystaniem możliwości nadzorczych i pozostałych środków przewidzianych w art. 37 § 4 Ustawy z dnia
27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych).
Sędziom orzekającym w Wydziale należy zalecić odpowiednią organizację swojej
pracy – również zakresie sporządzania uzasadnień. Powinna ona pozwolić na wyeliminowanie przypadków istotnych opóźnień w sporządzeniu uzasadnienia w niezbyt obszernych, czy zawiłych sprawach.
Właściwym wydaje się również odpowiednie korzystanie przez sędziów i Prezesa
Sądu z możliwości przedłużenia terminu na sporządzenie uzasadnienia w trybie art. 423
§ 1 kpk. Jest to również związane ze wspomnianą wyżej kwestią prawidłowej organiza-
5
cji pracy. Niewątpliwie bowiem w praktyce bieżącej pracy zdarzają się okresy, w których
następuje szczególny natłok pracy związanej z licznymi wnioskami o sporządzenie uzasadnień. W takiej sytuacji jednak należy zwracać uwagę na to, aby nie traktować w jednakowy sposób spraw drobnych oraz faktycznie zawiłych. Może to bowiem doprowadzić do swoistego zapętlenia się zaległości w sporządzaniu uzasadnień, z którego trudno będzie się wydostać. Co za tym idzie – celowym jest rozważenie rozwiązania, w którym sędzia uzyskałby nieco dłuższy okres przedłużenia terminu na sporządzenie obszernego uzasadnienia – tak, aby w tym samym czasie mógł sporządzać w terminie uzasadnienia wyroków wydanych w drobniejszych sprawach, unikając w ten sposób wchodzenia z nimi w zaległość.
II Wydział Karny Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej.
Jeśli chodzi o sprawy, w których składno wnioski o przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia, to w tym Wydziale, w okresie objętym lustracją takich wniosków w ogóle nie było – pomimo tego, iż zdarzały się przypadki przekroczenia ustawowego terminu na sporządzenie uzasadnienia.
( ….. )
Wyniki lustracji w II Wydziale Karnym Sądu Rejowego w Rawie Mazowieckiej
wskazują na generalnie pozytywną ocenę terminowości sporządzania uzasadnień.
W okresie poddanym lustracji nie było wielu przypadków nieusprawiedliwionego przekroczenia ustawowego terminu na sporządzenie uzasadnienia. Tam zaś, gdzie do tego
doszło opóźnienia nie były duże i sięgały kilku – kilkunastu dni. Stwierdzić więc należy,
iż zaistniała duża poprawa w stosunku do stanu stwierdzonego w trakcie lustracji przeprowadzonej w 2015 r.
Podkreślić natomiast należy, że w czasie objętym lustracją nie korzystano w Wydziale z możliwości ubiegania się o przedłużenie przez Prezesa Sądu terminu na sporządzenie uzasadnienia wyroku – pomimo tego, iż fakt późniejszego przekroczenia
terminu zdawał się wskazywać na taką potrzebę.
6
Poza tym - analizując w trakcie lustracji akta poszczególnych spraw stwierdzono
dość częste przypadki braku podpisu Przewodniczącego Wydziału na zarządzeniach o
przyjęciu wniosku o sporządzenie uzasadnienia. Zarządzenia te mają formę gotowego
wzoru odbijanego na wniosku z pieczęci i można się domyślać, że przystawia ją pracownik sekretariatu, natomiast w tych przypadkach nastąpiło przeoczenie złożenia
podpisu pod tak przystawioną pieczęcią.
Poza tym - w niektórych przypadkach stwierdzono bardzo krótkie terminy sporządzenia dość obszernych uzasadnień (rzędu 1-2 dni od formalnego przyjęcia wniosku
i przedstawienia akt sędziemu do sporządzenia uzasadnienia). Według poczynionych
ustaleń sytuacja taka wynika z tego, iż sędziowie w tym Wydziale przygotowują projekt
uzasadnienia już od momentu wpłynięcia wniosku – nie czekając na uzupełnienie braków formalnych wniosku.
II Wydział Karny Sądu Rejonowego w Skierniewicach.
( ….. )
Wyniki czynności lustracyjnych przeprowadzonych w II Wydziale Karnym Sądu
Rejonowego w Skierniewicach pozwalają na stwierdzenie, iż jeśli chodzi o prawidłowość przedłużania terminu do sporządzenia uzasadnienia wyroku w trybie art. 423 § 1
kpk, to zasadniczo brak jest podstaw do zastrzeżeń w tym zakresie. Zgoda Prezesa Sądu na przedłużenie terminu wydawana była rozważnie i w uzasadnionych przypadkach.
Wyraźnie widać również, iż decyzje te nie miały automatycznego, rutynowego charakteru, tylko były uprzednio przedmiotem krytycznej oceny przeprowadzonej przez Prezesa. Świadczy o tym choćby sytuacja, gdy zgoda na przedłużenie terminu została
wprawdzie wydana, ale na czas krótszy niż wskazany we wniosku (który i tak okazał się
wystarczający na sporządzenie uzasadnienia).
Krytyczna uwaga, jaką należy podnieść w omawianym teraz zakresie dotyczy
wskazanej wyżej sytuacji przedłużenia terminu w sposób „następczy”, to znaczy w
ostatnim dniu terminu wskazanego we wniosku. Tym samym Prezes Sądu nie tyle
przedłużył termin na sporządzenie uzasadnienia, ile raczej zatwierdził takie przedłuże-
7
nie, które nastąpiło z mocy faktów dokonanych. Tymczasem wniosek złożony przez
sędziego oczekiwał wcześniej na decyzję Prezesa. Nie ulega wątpliwości, że sytuacje
takie nie powinny mieć miejsca i nie mogą się powtarzać w praktyce funkcjonowania
Wydziału i Sądu.
Poza tym, również w przypadku omawianego teraz Wydziału należy krytycznie
ocenić sytuację, w której jeden wniosek o przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia dotyczy równocześnie więcej niż jednej sprawy Przyznać tu należy, że we
wspomnianym wyżej przypadku, który zaistniał w omawianym teraz Wydziale w obu
wnioskowanych sprawach były faktyczne przesłanki do przedłużenia terminu. Niemniej jednak stosowanie takiej praktyki sprzyjać może swoistemu łączeniu spraw, w
których takie przesłanki istnieją z takimi, w których ich nie ma (np. rzeczywiście obszernej i trudnej sprawy ze sprawą drobną i prostą, o której w żaden sposób nie można
stwierdzić, że ma „skomplikowany charakter”, zaś sporządzenie uzasadnienia wydanego
w niej wyroku nie wymaga dużego nakładu pracy).
W związku z powyższym należy zalecić wyeliminowanie praktyki składania
„zbiorczych” wniosków, dotyczących kilku spraw równocześnie, lub też - jeśli taka
forma wniosków będzie jednak akceptowana – dołożenie przez Prezesa szczególnej
uwagi przy wydawaniu decyzji i sprawdzanie przesłanek co do każdej sprawy - tak, aby
decyzję wydawać w odniesieniu do poszczególnych spraw, a nie „zbiorczo”.
Jeśli chodzi o kwestię terminowości sporządzania uzasadnień wyroków w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Skierniewicach, to w przypadku większości sędziów orzekających w tym Wydziale praktyka prezentuje się dość dobrze. Opóźnień w
sporządzeniu uzasadnień nie było bowiem wiele. Jeśli się zaś zdarzały, to były kilkudniowe i często miały usprawiedliwiony charakter (na skutek urlopu wypoczynkowego
sędziego, lub udziału w szkoleniu wyjazdowym).
Niestety – w przypadku jednego z sędziów takich sytuacji było wyraźnie więcej.
Liczba przypadków przekroczenia terminów na sporządzenie uzasadnienia w referacie
tego sędziego stanowiła bowiem połowę wszystkich takich przypadków odnotowanych
w Wydziale w okresie objętym lustracją. Opóźnienia te nie były wprawdzie bardzo duże, jako że sięgały kilkunastu dni, ale były nieusprawiedliwione. W kilku przypadkach
8
dotyczyły przy tym mało skomplikowanych spraw, w których sporządzenie uzasadnienia nie wymagało znacznego nakładu pracy. W sprawach tych nie zwracano sie również
z wnioskiem o przedłużenie terminu w trybie art. 423 § 1 kpk.
W związku z powyższymi ustaleniami lustracji należy zalecić zdecydowane przeciwdziałania występowaniu uchybień w terminowości sporządzania uzasadnień wyroków (z wykorzystaniem możliwości nadzorczych przewidzianych w art. 37 § 4 Ustawy z
dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych).
Ad. B.
I. Przedmiot i zakres lustracji.
Przedmiotem lustracji było badanie sprawności postępowania w sprawach, w
których doszło do uwzględnienia skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki, włącznie z oceną czynności nadzorczych podejmowanych na podstawie art. 13 ust. 1 Ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.
Materiałem do przeprowadzenia lustracji w wyżej opisanym przedmiocie miały być akta spraw, w których zaistniałaby opisana wyżej sytuacja. W tym celu z zobowiązano kierowników sekretariatów każdego z Wydziałów podlegających lustracji do
przygotowania akt takich spraw i przedstawienia ich do analizy.
Zakresem czasowym lustracji objęto w każdym z lustrowanych Wydziałów
okres 1 roku przed przeprowadzaniem czynności lustracyjnych, czyli:
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Pabianicach – od 01 marca 2015 r.,
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej – od 01 kwietnia
2015 r.,
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Skierniewicach – od 01 maja 2015 r..
9
II. Ustalenia lustracji wynikające z badania akt.
W żadnym z lustrowanych Wydziałów nie przedstawiono do analizy jakichkolwiek
akt. Z informacji udzielonej przez kierowników sekretariatów każdego z Wydziałów
wynikało bowiem, że w żadnym z nich nie było spraw, w których doszło do uwzględnienia skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.
Wobec takiego ustalenia na tym zakończono czynności lustracyjne w tym przedmiocie.
Ad. C.
I. Przedmiot i zakres lustracji.
Przedmiotem lustracji było badanie sprawności postępowania w sprawach, w
których wpłynął akt oskarżenia i łączny okres trwania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego przekracza 2 lata.
Materiałem do przeprowadzenia lustracji w wyżej opisanym przedmiocie miały być akta spraw, w których zaistniałaby opisana wyżej sytuacja. W tym celu z zobowiązano kierowników sekretariatów każdego z Wydziałów podlegających lustracji do
przygotowania akt takich spraw i przedstawienia ich do analizy.
Zakresem czasowym lustracji objęto w każdym z lustrowanych Wydziałów
okres 1 roku przed przeprowadzaniem czynności lustracyjnych, czyli:
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Pabianicach – od 01 marca 2015
r.,
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Rawie Mazowieckiej – od 01
kwietnia 2015 r.,
 w II Wydziale Karnym Sądu Rejonowego w Skierniewicach – od 01 maja 2015
r..
II. Ustalenia lustracji wynikające z badania akt.
10
W żadnym z lustrowanych Wydziałów nie przedstawiono do analizy jakichkolwiek
akt. Z informacji udzielonej przez kierowników sekretariatów każdego z Wydziałów
wynikało bowiem, że w żadnym z nich nie było spraw, w których wpłynął akt oskarżenia i łączny okres trwania tymczasowego aresztowania wobec oskarżonego przekraczałby 2 lata.
Wobec takiego ustalenia na tym zakończono czynności lustracyjne w tym przedmiocie.
D. Wnioski końcowe:
Na tle zauważonych niedociągnięć i uchybień w pracy poszczególnych wydziałów karnych, w których przeprowadzono lustrację należy zalecić przede wszystkim
wzmożenie nadzoru nad wywiązywaniem się z terminowości sporządzania uzasadnień – zwłaszcza w odniesieniu do sędziów, w przypadku których przypadki opóźnień mają miejsce częściej, na tle praktyki danego Wydziału.
Należy zalecić także odpowiednią organizację pracy sędziów w zakresie sporządzania uzasadnień. Krytycznie należy bowiem ocenić sytuację, w której uzasadnienia wyroków w drobniejszych sprawach (wymagające relatywnie mniejszego nakładu pracy) oczekują na swoją kolejkę, ponieważ sędzia skupia się na sporządzeniu
w tym samy, czasie uzasadnienie w jakiejś dużej sprawie. Wskutek tego ostatecznie
często dochodzi do przekroczenia terminów we wszystkich tych sprawach - zarówno w dużej, jak i w tych drobniejszych. Można byłoby natomiast tego uniknąć, gdyby sędzia uzyskał w takiej dużej sprawie odpowiednie przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia, ale równocześnie sporządzałby w ustawowych terminach
uzasadnienia w tych drobniejszych sprawach.
Zalecić trzeba także rozważenie wprowadzenia praktyki, w ramach której
ewentualne wnioski o przedłużenie terminu na sporządzenie uzasadnienia w trybie
art. 423 § 1 kpk składane będą w indywidualnych sprawach i obejmować będą tylko
jedną sprawę. Natomiast gdyby pozostawiono praktykę składania wniosków obejmujących równocześnie więcej niż jedną sprawę – wówczas Prezesi Sądów powinni
11
weryfikować przesłanki do przedłużenia terminu indywidualnie, w odniesieniu do
każdej ze spraw objętych danym wnioskiem.
Dnia 18 lipca 2016 r.
Wizytator do spraw karnych
Sądu Okręgowego w Łodzi
Ryszard J. Lebioda