S p R awo Z dania - Wydział Teologiczny Uniwersytetu Śląskiego

s
p
r
a
w
o
z
d
a
n
i
a
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 47,1 (2014), s. 226-228
Anna Grychtoł
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Wydział Teologiczny
Sprawozdanie z konferencji „Wiara i moralność. Argumentacja
teologiczna we współczesnej debacie społecznej”
(Opole, 20 listopada 2013 roku)
Na Uniwersytecie Opolskim zwieńczeniem ogłoszonego przez papieża Benedykta XVI Roku Wiary była konferencja zatytułowana „Wiara i moralność. Argumentacja
teologiczna we współczesnej debacie społecznej”. Miała ona miejsce 20 listopada 2013
roku i została zorganizowana przez Katedrę Teologii Moralnej i Duchowości Uniwersytetu Opolskiego. Uczestników przywitał dziekan Wydziału Teologicznego Uniwersytetu
Opolskiego, ksiądz prof. dr hab. Tadeusz Dola. Na wstępie kierownik Katedry Teologii
Moralnej i Duchowości ksiądz dr hab. K. Glombik podkreślił, iż obecnie argumentacja
teologiczna straciła na znaczeniu, ponieważ próbuje się ją zastąpić czystą racjonalnością.
Postawił także pytanie o znaczenie, jakie dla współczesnych problemów społecznych posiada argumentacja płynąca z wiary.
Pierwszym prelegentem był ksiądz prof. dr hab. Alojzy Drożdż z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, który wygłosił referat Nowość historiozbawcza wiary w kontekście
„Return to religion”. W pierwszej części swojego wystąpienia mówca próbował udzielić odpowiedzi na pytanie: „co to znaczy wierzyć?”. W swojej odpowiedzi podkreślił
on podwójny charakter wiary jako relacji do bliźniego oraz relacji do prawdy. Dlatego
też prelegent zdefiniował wiarę jako „przyjmowanie i uznawanie za prawdziwe słowa
drugiej osoby”. W drugiej części wystąpienia ksiądz profesor odniósł się do przyczyn
zjawiska Return to religion. Źródłami powrotu do religii, do których odwołał się ksiądz
prof. Drożdż, były: rozczarowanie wielkimi ideologiami (nietscheanizmem i marksizmem), nurt konwertytów (na przykładzie Błogosławionego J.H. Newmana) oraz nurt
martyrologiczny (na przykładzie Błogosławionego Vladimira Ghiki).
Kolejnym wystąpieniem był wygłoszony w języku niemieckim referat dr Jaroslava Lormana z Uniwersytetu Karola w Pradze Person Jesu Christi und ihre Bedeutung
in der moraltheologischen Reflexion – ein inhaltliches Vorzeichen der christlichen Ethik
in der polarisierten Welt (Osoba Jezusa Chrystusa i jej znaczenie dla refleksji teologicznomoralnej – merytoryczne znaczenie etyki chrześcijańskiej w spolaryzowanym świecie).
Na wstępie prelegent postawił pytanie o możliwość istnienia etyki uniwersalnej oraz możliwość, aby rolę tę spełniała etyka chrześcijańska. Mówca zwrócił uwagę na wertykalne i horyzontalne skutki zbawienia, zaznaczając aspekt uwolnienia od egzystencjalnego
lęku. Przytoczył również fragment encykliki Benedykta XVI Deus caritas est (nr 1), który mówi o tym, że chrześcijaństwo nie jest ideologią, lecz spotkaniem z Jezusem Chrystusem. Odpowiadając twierdząco na postawione we wstępie pytanie, mówca odniósł się
do postaci miłosiernego Samarytanina, który swoim życiem potwierdził zasady etyki
chrześcijańskiej.
Sprawozdanie z konferencji „Wiara i moralność”
227
Następny referat – zatytułowany Die theologisch-ethische Neubesinnung in der katholischen Sexualmoral und Beziehungsethik: Geht es nur um eine „neue Sprache“ oder
auch um inhaltliche Veränderungen? (Nowa myśl teologiczno-etyczna w katolickiej etyce
seksualnej i etyce więzi międzyludzkich: nowomowa czy zmiana merytoryczna?) – został
wygłoszony również w języku niemieckim przez prof. Martina Lintnera z Brixen. Głównym problemem poruszonym w tym wystąpieniu był język, jaki występuje w refleksji nad
moralnością seksualną. Ważną kwestią podjętą przez prelegenta było pytanie: „dlaczego wierzący, chociaż znają nauczanie Kościoła odnośnie etyki seksualnej, nie akceptują
go?”. Zdaniem mówcy, sposobami na przezwyciężenie tej sytuacji mogą być: poważne
traktowanie złożonego charakteru seksualności oraz doświadczeń ludzi, przejście od moralności aktu do moralności kompetencji, a także odkrycie na nowo seksualności i miłości
małżeńskiej jako źródeł duchowości.
Ostatnim punktem pierwszej sesji było kolejne wystąpienie w języku niemieckim:
Braucht die moralische Erziehung den Glauben? (Czy wychowanie moralne potrzebuje
wiary?). Wygłosił je dr Roman Globokar z Lublany, który w swoim referacie odniósł się
do aktualnej sytuacji w Słowenii. Władze tego kraju kładą nacisk na moralnie neutralny
charakter edukacji. Religii można nauczać wyłącznie w szkołach katolickich, które nie są
dotowane przez państwo. Jedynie w ramach nauki o kulturze przytaczane są zagadnienia
etyczne, ale tylko w wersji przez wszystkich akceptowanej (na przykład przedstawiane są
prawa człowieka). Zwracając uwagę na uniwersalny charakter etyki chrześcijańskiej, prelegent podkreślił specyficzną motywację moralną chrześcijan oraz horyzontalny wymiar
ludzkiego grzechu. Głos zabrał także przybyły razem ze swoim przedmówcą dr Tadej
Rifel. Przedstawił on wyniki ankiety dotyczącej stosunku do kary śmierci. Ankieta ta
została przeprowadzona wśród słoweńskich uczniów szkoły podstawowej i średniej. Przeciwnicy kary śmierci często argumentowali swoje stanowisko wyznawaną wiarą.
Pierwszą sesję zakończyła dyskusja. Do dr Globokara skierowano pytanie o charakter
wyznaniowy Słowenii. Uczestnicy konferencji dowiedzieli się, że Słowenia jest krajem,
w którym około 80% ludności deklaruje wiarę katolicką. Prof. Lintner został poproszony
o wyjaśnienie, dlaczego nie przywołał w swoim wystąpieniu dokumentu Ludzka płciowość: prawda i znaczenie. W odpowiedzi profesor wyjaśnił, że jest wiele dokumentów
dotyczących etyki seksualnej, natomiast jego bardziej interesowało, dlaczego one nie trafiają do ludzi.
W drugiej części konferencji rozważano zagadnienia szczegółowe. Jako pierwsza
w tej sesji głos zabrała prof. dr hab. Aniela Dylus z Uniwersytetu Kardynała Stefana
Wyszyńskiego w Warszawie w wystąpieniu: Katolicyzm: anty- czy prokapitalistyczny?
Na marginesie dyskursu wokół współczesnego kryzysu ekonomicznego. Pani profesor
zaprezentowała dwa typy stosunku katolicyzmu do kapitalizmu: katolicyzm antykapitalistyczny i prokapitalistyczny. Pierwszy z nurtów krytykuje kapitalizm nie jako całość,
ale ze względu na różne jego aspekty, na przykład kryterium zysku, chciwość czy logikę
krótkoterminowości. Drugi nurt natomiast podkreśla, że kapitalizm bazuje na rozsądnej
zyskowności. Wyjaśnione zostało także pojęcie „kapitalizm kasyna”, w którym istotną
rolę odgrywają techniczne aspekty zarządzania różnymi rodzajami ryzyka, a transakcje
mają charakter spekulacyjny. Zdaniem prelegentki, właściwą postawą jest postulowanie
etycznego kapitalizmu, czyli takiego, który szanuje godność osoby ludzkiej.
Drugi referat w tej sesji został wygłoszony przez dr. Tomasa Petracka z Uniwersytetu
Karola w Pradze i nosił tytuł: Christen, Gesellschaft, Politik: einige Bemerkungen aus
der tschechischen Perspektive (Chrześcijanie, społeczeństwo, polityka: kilka spostrzeżeń
z perspektywy czeskiej). Mówca odwołał się do postulatów papieża Leona XIII, aby wierzący katolicy angażowali się w życie polityczne. W związku ze strachem przed islamem
228
Anna Grychtoł
w Czechach występuje strach przed religiami w ogóle. Prelegent zauważył potrzebę oparcia nowego porządku społecznego na nauczaniu Chrystusa. Wśród zadań dla Kościoła
czeskiego wymienił rozwiązanie takich kwestii, jak: problemy z rosnącą liczbą rozwodów,
kryzys demograficzny i gospodarczy, korupcja i przywiązanie do rzeczy materialnych.
Kolejne wystąpienie dotyczyło zagadnienia starzenia się ludzi i zostało zaprezentowane przez księdza biskupa Józefa Wróbla z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Prelegent przedstawił zebranym teorie, które starają się wyjaśnić proces starzenia się organizmów. Mówca zwrócił uwagę na pokusę, której mogą ulec naukowcy, chcąc „poprawiać
Pana Boga”. Podkreślił jednak równocześnie, że Bóg chce zdrowia człowieka i chce go
uleczyć, czego potwierdzeniem są liczne uzdrowienia, których dokonał Jezus. Ksiądz biskup zwrócił uwagę na fakt, iż samo przedłużanie życia człowieka nie jest moralnie złe.
Konieczne jest wszak rozróżnienie między terapią a manipulacją, która sprowadza osobę
ludzką do roli przedmiotu.
Ostatni referat wygłosił ksiądz prof. Tadeusz Reroń z Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu. W swoim wystąpieniu Włodzimierza Fijałkowskiego uzasadnienie
konieczności ochrony środowiska ludzkiego przybliżył on postać wybitnego ginekologa,
którego proces beatyfikacyjny jest w toku. Lekarz ten, inspirując się rosnącą popularnością ruchu ekologicznego, głosił, że życie zgodne z naturą to życie zgodne z własnym ciałem. Prelegent odniósł się do trzech głównych nurtów w działalności W. Fijałkowskiego:
ekologii sfery płci, ekologii prokreacji oraz ekologii rodziny. W podsumowaniu kandydat
na ołtarze został przedstawiony jako „świadek świętości i nienaruszalności życia ludzkiego” oraz promotor naturalnych metod planowania rodziny.
W dyskusji na zakończenie drugiej sesji konferencji poruszona została kwestia stosunku młodych ludzi do kapitalizmu. Profesor Dylus wyjaśniła, że obecne niezadowolenie wynika przede wszystkim z braku pracy. Nie jest to sytuacja nowa, ponieważ pracy
nie było również w systemie socjalistycznym – były jedynie miejsca pracy. Podjęto też
problem różnic między Europą wschodnią i zachodnią, konkludując, iż problemy w obu
rejonach są w zasadzie takie same.
Wiara i moralność niewątpliwie stanowią istotne elementy życia chrześcijanina. Jednakże coraz intensywniej przebiegający proces sekularyzacji czy nawet ateizacji społeczeństw sprawia, iż coraz mniej ludzi identyfikuje się z wiarą chrześcijańską. Ma to swoje
reperkusje także w dziedzinie moralności. Człowiek, który w sposób odpowiedzialny
traktuje swoją relację z Bogiem, będzie dawał temu świadectwo poprzez swoje uczynki.
Kiedy jednak moralności brakuje zakotwiczenia w transcendencji, a każdy system wartości jest tak samo ważny, może się okazać, że afirmacja osoby ludzkiej nie będzie już
celem zasad moralnych, a człowiek stanie się jedynie narzędziem dla innych. Dlatego organizatorom tej konferencji należą się ogromne podziękowania za podjęcie tak ważnego,
a jednocześnie tak trudnego tematu.
Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 47,1 (2014), s. 229-232
Ks. Tomasz Kusz
Uniwersytet Śląski w Katowicach
Wydział Teologiczny
Sprawozdanie z konferencji „Życie i twórczość Rudolfa Schnackenburga.
Sesja naukowa z okazji setnej rocznicy urodzin”
(Katowice, 17 stycznia 2014)
5 stycznia 2014 roku minęła setna rocznica urodzin pochodzącego z Katowic biblisty
księdza profesora Rudolfa Schnackenburga. Z tej okazji 17 stycznia 2014 roku Zakład
Teologii Biblijnej Starego i Nowego Testamentu Wydziału Teologicznego Uniwersytetu
Śląskiego w Katowicach zorganizował konferencję „Życie i twórczość Rudolfa Schnackenburga. Sesja naukowa z okazji setnej rocznicy urodzin”. Sympozjum, nad którym honorowy patronat wspólnie objęli metropolita katowicki arcybiskup Wiktor Skworc i prezydent Katowic Piotr Uszok, odbyło się w auli Wydziału Teologicznego UŚ. Otwierając
sesję, ksiądz dr hab. Antoni Bartoszek, dziekan Wydziału Teologicznego Uniwersytetu
Śląskiego, podkreślił, że będzie ona służyć przybliżeniu osoby biblisty, który w opinii
ojca świętego Benedykta XVI jest najwybitniejszym niemieckojęzycznym egzegetą katolickim XX wieku. Zaprezentowano sześć referatów: dwa o charakterze biograficznym
i cztery poświęcone twórczości teologicznej Schnackenburga. Obok pracowników katowickiego Wydziału Teologicznego w konferencji wzięli udział także prelegenci z innych
ośrodków akademickich: Katolickiego Uniwersytetu Jan Pawła II w Lublinie oraz Katolickiego Uniwersytetu w Ružomberku na Słowacji.
Pierwszą, biograficzną część sympozjum poprowadził ksiądz dr hab. Józef Kozyra,
prof. UŚ. Przewidziano w niej dwa wystąpienia: księdza dr. Henryka Olszara (WTL UŚ)
– Katowice początkiem życia biblisty ks. Rudolfa Schnackenburga oraz księdza dr. Tomasza Kusza (WTL UŚ) – Rudolf Schnackenburg jako biblista.
Przedstawiając Katowice z początku XX wieku, ksiądz Olszar zwrócił uwagę, że
w czasie, kiedy urodził się Schnackenburg, w obecnej stolicy Śląska mieszkało zaledwie
43 tys. osób – w zdecydowanej większości posługujących się językiem niemieckim, obszar zaś ówczesnego miasta zamykał się między obecnymi ulicami: Graniczną, Chorzowską, aleją Korfantego i korytem Rawy. Historyk zlokalizował także miejsce urodzin
Schnackenburga: mieszkanie nr 1 w kamienicy przy ulicy Żwirki i Wigury 10 (dawna
Grünstrasse 14) oraz przedstawił zapis z księgi urodzeń Urzędu Stanu Cywilnego w Katowicach: „5 stycznia, w poniedziałek przed południem 15 minut po godzinie szóstej
urodził się Rudolf Schnackenburg”. Przyszły biblista przyszedł na świat w małżeństwie
mieszanym: ojciec był ewangelikiem, matka – katoliczką.
Następne wystąpienie stanowiło dopełnienie przedłożenia księdza Olszara. Prezentując księdza Rudolfa Schnackenburga jako biblistę, ksiądz Kusz przedstawił jego drogę naukową, pracę wykładowcy akademickiego, działalność ekumeniczną oraz scharakteryzował główne publikacje. Podkreślono więź Schnackenburga z Uniwersytetem
w Würzburgu, gdzie jako profesor Nowego Testamentu przepracował 25 lat, dwukrotnie
230
Ks. Tomasz Kusz
odrzucając propozycje zatrudnienia na renomowanych uczelniach w Monachium i Münster. Prelegent zwrócił uwagę na ogromną liczbę doktoratów i habilitacji powstałych
u boku Schnackenburga; dla zobrazowania dużego zainteresowania jego seminarium
naukowym przytoczył listę dwudziestu dwóch krajów, z których pochodzili promowani
studenci i młodzi naukowcy. W końcu zwięzła prezentacja głównych publikacji biblisty
z Würzburga ukazała obszar jego naukowych zainteresowań, do którego należy: teologia pism Janowych (Die Johannesbriefe; Das Johannesevangelium), eklezjologia (Gottes
Herrschaft und Reich; Neues Testament und Kirche), nauka moralna Jezusa i pierwotnego
Kościoła (Die sittliche Botschaft des Neuen Testaments) oraz chrystologia (Die Person
Jesu Christi im Spiegel der vier Evangelien).
W dyskusji arcybiskup senior Damian Zimoń rozwinął zasygnalizowany w referacie
księdza Kusza wątek kontaktów Schnackenburga z Polską i przypomniał swoje spotkanie z biblistą z Würzburga przy okazji jego pobytu na Kongresie Biblijnym w Krakowie
w czerwcu 1972 roku.
Moderatorem drugiej części konferencji był ksiądz dr Maciej Basiuk (WTL UŚ). Na
część teologiczną katowickiej sesji złożyły się następujące wystąpienia: księdza dr. hab.
Artura Maliny, prof. UŚ – Jezus Chrystus w Ewangeliach: odbicie czy wyobrażenie?, księdza prof. dr. hab. Henryka Witczyka (INB KUL) – Rudolfa Schnackenburga „Nauka moralna Nowego Testamentu” wobec wyzwań XX wieku, dr. Branislava Kl’uski (Katolícka
Univerzita v Ružomberku, Słowacja) – Wkład Rudolfa Schnackenburga do rozumienia
eklezjologii Janowej oraz dr Beaty Urbanek (WTL UŚ) – Charakterystyka komentarza do
Ewangelii wg św. Jana autorstwa Rudolfa Schnackenburga.
Wystąpienie księdza Maliny zostało oparte na ostatniej książce Schnackenburga poświęconej przedstawieniu osoby Jezusa w ewangeliach – Die Person Jesu Christi im Spiegel der vier Evangelien (1993). W oparciu o myśl Schnackenburga prelegent odniósł się do
podnoszonej w biblistyce kwestii napięcia pomiędzy Jezusem historii i Chrystusem wiary.
Z jednej strony biblista z Würzburga zdecydowanie odrzuca pogląd, jakoby ewangelie nie
były zainteresowane przedstawieniem obrazu Jezusa z Nazaretu, a jedynie odzwierciedlały pragnienia, oczekiwania i wiarę ewangelistów oraz popaschalnej wspólnoty; z drugiej
natomiast sprzeciwia się on sumowaniu treści dotyczących Jezusa pochodzących z różnych ewangelii w jeden obraz Mistrza z Nazaretu. Oba te zabiegi: radykalna redukcja
i bezkrytyczna harmonizacja uniemożliwiają dotarcie do związku historii i wiary. Według Schanckenburga, każdy tekst ewangeliczny to świadectwo wiary uczniów w Jezusa
ziemskiego, przekształconej przez spotkanie ze Zmartwychwstałym.
Przedłożenie księdza Witczyka dotyczyło współczesnego odczytania postulatów moralnych przedstawionych przez Schnackenburga w książce Teologia moralna Nowego
Testamentu (Die sittliche Botschaft des Neuen Testaments). Jak zauważył prelegent, pozycja ta jest jedynym dziełem biblisty z Würzburga przetłumaczonym na język polski. Na
początku swego wystąpienia ksiądz Witczyk podkreślił doskonałość biblijnego warsztatu
Schnackenburga, wolność jego myśli od wpływów modnych ideologii oraz wrażliwość
na problemy człowieka. Następnie przedstawił kluczowe cztery cechy chrześcijańskiego
życia moralnego wskazane przez biblistę z Würzburga: połączenie religii i moralności
(oddawanie czci Bogu i życie codzienne); zanurzenie życia moralnego w historii zbawienia (proces ukierunkowany na wypełnienie w paruzji); wolność darowana i inspirowana
przez Ducha Świętego (od zła i do dobrego) oraz wymiar eklezjalny (wspólnota z Kościołem jako wsparcie w zmaganiu się ze złem obecnym w świecie).
Trzeci referat przedstawił biblista ze Słowacji – dr Branislav Kl’uska. Wystąpienie to
zostało poświęcone eklezjologii Schnackenburga zawartej w jego dwóch dopełniających
się publikacjach: Gottes Herrschaft und Reich (Panowanie Boga i Jego Królestwo) oraz
Sprawozdanie z konferencji „Życie i twórczość R. Schnackenburga”
231
Neues Testament und Kirche (Nowy Testament i Kościół). Pierwsza pozycja ukazuje Kościół z perspektywy odgórnej – z przyjściem Jezusa rozpoczyna się królowanie Boga i czas
Kościoła. Druga książka koncentruje się na perspektywie oddolnej i przedstawia, jak ta
obecność zbawcza Kościoła wyraża się w świecie, na ziemi. Według prelegenta, eklezjologia Janowa zawdzięcza bibliście z Würzburga przede wszystkim następujące kwestie:
wydobycie podstawowych motywów eklezjologicznych – między innymi takich, jak: owczarnia, krzew, pasterz; interpretację Czwartej Ewangelii (także eklezjologii) w świetle
Pierwszego Listu św. Jana; dynamiczne ujęcie Kościoła, którego cechą jest stawanie się,
uczestnictwo w procesie dojrzewania, co wyraża schemat: uczeń – wspólnota – Kościół.
Ostatni referat sesji przedstawiła dr Urbanek. Przedmiotem jej wystąpienia był
– uważany za dzieło życia Schnackenburga, powstający przez dziesięć lat – komentarz
do Ewangelii według św. Jana. Pozycja ta ukazała się w serii komentarzy do Nowego
Testamentu wydawnictwa Herder. Na początku wystąpienia prelegentka zwięźle scharakteryzowała tę publikację, zwracając uwagę na okoliczności jej powstania (atmosfera gorących dyskusji wokół dzieł Jana zainicjowana przez Rudolfa Bultmanna), jej objętość (trzy
tomy komentarza i jeden tom ekskursów, łącznie ponad 1800 stron), strukturę, zawartość poszczególnych tomów oraz główne założenie metodologiczne (zachować łączność
z tradycją katolicką i stosować wszystkie dostępne metody naukowego badania Biblii).
Następnie przeprowadziła analizę porównawczą komentarza Schnackenburga i komentarzy do Czwartej Ewangelii autorstwa Bultmanna (Das Evangelium des Johannes, Göttingen 1941), Klausa Wengsta (Das Johannesevangelium, t. 1-2, Stuttgart-Berlin-Köln
2000-2001) oraz Stanisława Mędali (Ewangelia wg św. Jana, NKBNT t. IV, cz. 1-2, Częstochowa 2010). Swoje wystąpienie zakończyła pytaniem otwartym skierowanym do
obecnych na sesji biblistów: jak napisać dobry komentarz biblijny?
Podsumowując sesję, ksiądz dr. hab. Artur Malina, prof. UŚ, zasugerował, że wraz
z zakończeniem sympozjum można w sposób uzasadniony nazywać księdza prof. Rudolfa Schnackenburga już nie tylko biblistą z Würzburga, ale także biblistą z Katowic.
Ksiądz Malina podziękował też prelegentom za przybliżenie postaci Schnackenburga
i wszystkim osobom zaangażowanym w przeprowadzenie konferencji, szczególnie inicjatorce tego przedsięwzięcia – dr Beacie Urbanek.
Konferencji naukowej Życie i twórczość Rudolfa Schnackenburga. Sesja naukowa
z okazji setnej rocznicy urodzin towarzyszyła również wystawa poświęcona bibliście
z Katowic. W siedmiu gablotach umieszczono materiały i publikacje ilustrujące życie
i działalność Schnackenburga. W części biograficznej wystawy przedstawiono biogramy
Schnackenburga zamieszczone w Lexikon Theologie und Kirche, Nowej Encyklopedii
Powszechnej oraz Leksykonie wielkich teologów XX i XXI wieku, fotografie kamienicy,
w której przyszedł na świat, wraz z kopią odpisu aktu urodzenia biblisty. Uwagę przykuwał imponujący wykaz dorobku naukowego Schnackenburga, obejmujący ponad 40 książek, niemal 160 artykułów, dziesiątki haseł w różnych słownikach i leksykonach oraz setki naukowych recenzji. Na wystawie znalazły się wszystkie ważniejsze pozycje biblisty
z Katowic, a także wydawnictwa, które współredagował: seria katolicko-protestanckich
komentarzy do Nowego Testamentu (EKK), seria komentarzy teologicznych do Nowego
Testamentu wydawnictwa Herder (HThKNT), czasopismo „Biblische Zeitschrift”. Wśród
publikacji związanych ze Schnackenburgiem organizatorzy wystawy umieścili też drugie
wydanie Lexikon Theologie und Kirche, którego autor był doradcą teologicznym oraz
przekład Biblii niemieckiej, nazwany Einheitübersetzung (EU), gdzie w gronie tłumaczy
pism Nowego Testamentu figuruje nazwisko biblisty z Wurzburga. Na wystawie znalazły się również pamiątki świadczące o kontaktach Schnackenburga z Polską i polskimi
biblistami; między innymi materiały z Kongresu Biblijnego w Krakowie w 1972 roku,
232
Ks. Tomasz Kusz
którego prelegentem był Schnackenburg oraz książki Schnackenburga z jego dedykacją,
podarowane księdzu profesorowi Stanisławowi Pisarkowi na pamiątkę spotkania obu biblistów z okazji tegoż sympozjum. Materiały zaprezentowane na wystawie pochodziły
z zasobów Biblioteki Teologicznej Uniwersytetu Śląskiego, Biblioteki Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego oraz z księgozbiorów księdza prof. S. Pisarka i księdza
dra hab. A. Maliny.