Przykładowy zestaw egzaminacyjny

62
Próbne zestawy egzaminacyjne
Zestaw nr 7
Zadanie 1.
Uzupełnij poniższy tekst, zaznaczając odpowiedzi wybrane spośród A-H w taki sposób, aby
informacje w nim zawarte były prawdziwe.
Spośród komórek budujących organizm człowieka, najwięcej mitochondriów mają komórki A /
B/
C/
D oraz neurony. Przyczyną tak dużej liczby mitochondriów jest olbrzymie zapotrzebowanie wymienionych rodzajów komórek na
E/
F/
G/
H, co jest związane
z aktywnością skurczową pierwszych z nich oraz przewodnictwem realizowanym przez drugie.
A. komórki tkanki nabłonkowej, budujące zrogowaciałą warstwę naskórka
B. komórki budujące istotę zbitą kości długich
C. erytrocyty (krwinki czerwone)
D. komórki mięśni poprzecznie prążkowanych
E. wodę
F. światło
G. energię
H. białka
Wykres 2
rośliny
sarny
wilki
I
II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
miesiące
I
II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
miesiące
liczebność
Wykres 1
liczebność
Zadanie 2.
Poniższe wykresy przedstawiają zmiany liczebności roślin zielnych, saren i wilków w dużych
ekosystemach leśnych na terenie Polski.
Oceń, zaznaczając „TAK” lub „NIE”, czy wykresy przedstawiają prawidłowe relacje liczebności populacji ww. gatunków w ekosystemie leśnym. Zaznacz również właściwe uzasadnienie swej opinii, wybierając je spośród wariantów podanych pod tabelą.
63
Zestaw nr 7
Czy wykres przedstawia
prawidłowe relacje?
Wykres
Uzasadnienie
1
TAK
NIE
ponieważ
A,
B,
C,
D
2
TAK
NIE
ponieważ
A,
B,
C,
D
A. Nadmierna liczebność drapieżników (wilki) w biocenozie powoduje drastyczne obniżenie
­liczebności roślinożerców (sarny).
B. Brak drapieżników (wilki) w biocenozie powoduje okresowy nadmierny wzrost liczebności
roślinożerców (sarny) i przetrzebienie roślin zielnych.
C. Obecność drapieżników (wilki) w biocenozie wpływa regulująco (selekcyjne) na liczebność
roślinożerców (sarny), co z kolei pozwala utrzymać na prawidłowym poziomie populację
­roślin zielnych.
D. Nadmierna liczebność roślinożerców (sarny) w biocenozie powoduje drastyczne obniżenie
liczebności drapieżników (wilki).
Zadanie 3.
Uzupełnij poniższy schemat, zaznaczając odpowiedzi spośród A-C, tak aby prawidłowo
określał on hierarchię trzech podstawowych pojęć z zakresu ekologii.
1.
2.
A/
B/
A/
C
(ORGANIZMY ŻYWE)
A. Biocenoza;
B. Ekosystem;
B/
C
3.
A/
B/
C
(ELEMENTY NIEOŻYWIONE)
C. Biotop
Zadanie 4.
Woda pobierana z gleby przez system korzeniowy roślin jest transportowana do nadziemnych części rośliny i dociera nawet do najwyżej położonych jej organów. W przypadku roślin drzewiastych
oznacza to, iż wynoszona jest na wysokość nawet kilku pięter.
Oceń prawdziwość przedstawionych w tabeli wariantów dokończenia poniższego zdania.
Transport wody z korzeni do położonych nawet najwyżej części rośliny jest możliwy, dzięki
1. obecności w korzeniach systemu pomp tłoczących wodę.
TAK
NIE
podciśnieniu wytwarzanemu w liściach, a częściowo także w łodygach
2. i kwiatach, w wyniku parowania wody za pośrednictwem zlokalizowanych w skórce aparatów szparkowych.
TAK
NIE
64
Próbne zestawy egzaminacyjne
wypychaniu wody w górę w systemie naczyń połączonych przez spływające do korzeni gęste i ciężkie soki roślinne.
TAK
NIE
4. unoszeniu wody przez obkurczające się rytmicznie rurki naczyniowe.
TAK
NIE
3.
Zadanie 5.
Uzupełnij poniższy tekst, zaznaczając odpowiedzi wybrane spośród A-H w taki sposób, aby
informacje w nim zawarte były prawdziwe.
Po wniknięciu drobnoustrojów do organizmu człowieka, obce chemicznie organizmowi ludzkiemu elementy budowy otoczek wirusów, ścian komórek bakterii i grzybów oraz błon komórkoA/
B. W efekcie
C/
wych protistów są rozpoznawane przez limfocyty należące do
D rozpoczynają wytwarzanie białek, zwanych
E/
F, skierowanych przeciwko obcym
elementom intruzów, co umożliwia ich zniszczenie. Mechanizm ten leży u podstaw naturalnej
czynnej odporności
G/
H organizmu.
A. krwinek białych (leukocytów) C. limfocyty T E. antygenami G. swoistej
B.
D.
F.
H.
krwinek czerwonych (erytrocytów)
limfocyty B
przeciwciałami
nieswoistej
Zadanie 6.
Przeciwciała, o których była mowa w zadaniu 5., nie są zbyt trwałe, natomiast umiejętność ich wytwarzania przeciwko danemu drobnoustrojowi jest utrwalana jako tzw. pamięć immunologiczna,
co przy ponownym zakażeniu pozwala na szybkie i sprawne niszczenie jego sprawcy. Zakażeniom
często towarzyszy wzrost temperatury ciała, zwany gorączką. Jest to naturalny mechanizm walki
organizmu z drobnoustrojami, które największą żywotność wykazują w temperaturze 36-37°C.
Podwyższenie temperatury powyżej tych wartości ogranicza aktywność życiową drobnoustrojów,
przeciwdziałając rozwojowi infekcji.
Oceń prawdziwość przedstawionych w tabeli wariantów dokończenia poniższych zdań, zaznaczając „TAK” lub „NIE”.
Znajomość opisanych w powyższym tekście zjawisk sprawia, że w ramach działań profilaktycznych, w celu ochrony przed chorobami zakaźnymi, osobom zdrowym podaje się
1. antybiotyki.
TAK
NIE
2. szczepionki.
TAK
NIE
TAK
NIE
TAK
NIE
3.
surowice, zawierające przeciwciała przeciwko konkretnym drobnoustrojom.
4. leki obniżające gorączkę.
65
Zestaw nr 7
Osobom chorym, chcąc wesprzeć ich organizm w walce z bakteriami, podaje się
5. antybiotyki.
TAK
NIE
6. szczepionki.
TAK
NIE
TAK
NIE
TAK
NIE
7.
surowice, zawierające przeciwciała przeciwko konkretnym drobnoustrojom.
8. leki obniżające gorączkę.
Zadanie 7.
Podany zapis reakcji utleniania glinu
4Al + 3O2 → 2Al2O3
należy odczytać następująco:
A. cztery cząsteczki glinu reagują z trzema cząsteczkami tlenu, w wyniku czego powstają dwie
cząsteczki tlenku glinu.
B. cztery atomy glinu łączą się z sześcioma atomami tlenu, w wyniku czego powstają dwie
­cząsteczki tlenku glinu.
C. cztery atomy glinu łączą się z trzema cząsteczkami tlenu, w wyniku czego powstają dwie
­cząsteczki tlenku glinu.
D. cztery atomy glinu łączą się z trzema cząsteczkami tlenu, w wyniku czego powstaje cząsteczka
tlenku glinu.
Zadanie 8.
Ustal wartości indeksów stechiometrycznych x, y we wzorze: CxHy, jeżeli wiadomo, że stosunek masowy węgla do wodoru w tym związku wynosi 9:2, a jego masa cząsteczkowa wynosi
44 u. Wykonaj konieczne obliczenia.
(masa atomowa węgla – 12 u , masa atomowa wodoru – 1 u)
Odpowiedź: x – ......,
y – ......
66
Próbne zestawy egzaminacyjne
Zadanie 9.
Do wodnego roztworu chlorku miedzi(II) wprowadzono wodne roztwory określonych związków.
Przebieg doświadczenia przedstawiono na rysunku.
NaOH
NaNO3
I
II
H2SO4
Na2S
III
IV
wodny roztwór CuCl2
Korzystając z zamieszczonego poniżej fragmentu tablicy rozpuszczania się soli i wodorotlenków wskaż zestaw probówek, w których wytrąciły się osady.
OH–
NO3–
SO42–
Cl–
S2–
Na+
r
r
r
r
r
Cu2+
n
r
r
r
n
K+
r
r
r
r
r
A. I i III
B. I i IV
C. I, III i IV
D. II, III i IV
Zadanie 10.
Uzupełnij równania reakcji, wpisując w wolne miejsca wzór odpowiedniej substancji wybranej z zapisanych poniżej:
SO2,
Na2SO3,
Na2SO4,
Na2S
a) 2NaOH + H2SO4 → .................. + 2H2O
b) 2NaOH + SO2 → .................. + 2H2O
Zadanie 11.
W celu ustalenia składu pierwiastkowego związku organicznego przeprowadzono doświadczenie,
którego przebieg przedstawiono na rysunku.
cukier zmieszany z CuO
woda
wapienna
67
Zestaw nr 7
Zaznacz, który z podanych pierwiastków może być wykryty za pomocą przedstawionego
doświadczenia, jako składnik tego związku.
A. Wodór.
B. Węgiel.
C. Tlen.
D. Miedź.
Zadanie 12.
I. Uzupełnij schemat reakcji hydrolizy podanego tłuszczu:
H2COOCC17H35
HCOOCC15H31
H2COH
+ 3H2O ®
HCOH +
H2COOCC17H35
2............................... +
...............................
H2COH
II. Napisz nazwy otrzymanych w tym procesie kwasów karboksylowych:
...........................................................................................................................................................
Zadanie 13.
Które z wymienionych ważnych procesów nie należą do procesów klimatotwórczych?
A. Obieg ciepła.
B. Obieg wilgoci.
C. Ukształtowanie terenu.
D. Krążenie powietrza.
Zadanie 14.
Występujące w skałach wapiennych liczne muszle mięczaków: małży, ślimaków lub ich od­
ciski, świadczą o tym, że wapienie są skałą osadową pochodzenia
A. chemicznego.
B. organicznego.
C. wulkanicznego.
D. okruchowego.
Zadanie 15.
Obszary o współcześnie kształtującej się rzeźbie powierzchni Ziemi i intensywnie zachodzących procesach geologicznych, dość dokładnie pokrywają się z granicami płyt litosfery,
a trzęsienia ziemi są tu silne i częste. Są to obszary
A. pensejsmiczne.
B. asejsmiczne.
C. sejsmiczne.
68
Próbne zestawy egzaminacyjne
Zadanie 16.
Bilans wodny jest jednym z podstawowych bilansów w gospodarce narodowej. Na mapie
konturowej Polski, literami od A do D, oznaczono cztery regiony. Który z nich ma ujemny
bilans wodny?
D
A
B
0
50
C
100 km
A. Pojezierze Pomorskie.
B. Wschodnia Wielkopolska i Kujawy.
C. Nizina Mazowiecka.
D. Żuławy Wiślane.
Zadanie 17.
Poniżej podano liczbę mieszkańców największych miast naszego kraju (w 2010 r.). Przyporządkuj tym wartościom nazwy miast, oznaczone numerami, i nazwy województw oznaczone małymi literami.
A. 632 tysiące B. 745 tysięcy C. 755 tysięcy D. 1711 tysięcy
,
,
,
,
1. Warszawa; 2. Kraków; 3. Łódź; 4. Wrocław
a. mazowieckie; b. dolnośląskie; c. małopolskie; d. łódzkie
Zadanie 18.
Wśród roślinności Ziemi wilgotne lasy równikowe wyróżniają się wyglądem, bogactwem składu
gatunkowego i rodzajem zajmowanych siedlisk. Są one najbardziej urozmaiconymi i złożonymi
pod względem struktury lasami na Ziemi. Znaczną powierzchnię zajmują w Ameryce Południowej – około 58% ogółu tych lasów. Lasy te rosną przede wszystkim w nizinnej części dorzecza
Amazonki. To tym lasom, i środowisku w którym występują, grozi zagłada.
69
Zestaw nr 7
Zaznacz właściwe odpowiedzi na poniższe pytania.
1. Czy zagłada wilgotnych lasów równikowych w Amazonii wiąże się z przyczynami natural­
NIE
nymi? TAK
2. Czy zagłada wilgotnych lasów równikowych w Amazonii ma związek z gospodarczą działalnością człowieka na tych obszarach? TAK
NIE
3. Czy przyczyny zagłady wilgotnych lasów równikowych Amazonii tkwią w konflikcie interesów pomiędzy ekologicznymi skutkami niszczenia tych lasów, a ich gospodarczym wyko­
rzystaniem? TAK
NIE
Zadanie 19.
1. Już starożytni filozofowie greccy wiedzieli, że pocierając kawałkiem bursztynu o wełnianą
tkaninę można go naelektryzować ujemnym ładunkiem elektrycznym. O wyjaśnienie tego zjawiska nauczyciel poprosił uczniów, którzy przedstawili swoje odpowiedzi.
Zaznacz właściwe oceny tych odpowiedzi.
a.
Pocieranie wywołuje produkcję dodatkowych elektronów na
bursztynie, a tkanina pozostaje elektrycznie obojętna.
TAK
NIE
b.
Pewna ilość elektronów przemieściła się z tkaniny na bursztyn
i na tkaninie powstał niedobór elektronów.
TAK
NIE
c.
Dodatnie ładunki z bursztynu przepłynęły na tkaninę.
TAK
NIE
d.
Bursztyn to materiał, który zawsze posiada nadmiar ładunków
ujemnych w stosunku do liczby ładunków dodatnich.
TAK
NIE
2. W następnej kolejności uczniowie postanowili naelektryzować w sposób trwały metalową
pałeczkę, wykorzystując również inne metody elektryzowania.
Zaznacz właściwe metody.
A. Zetknięcie pałeczki z ciałem nienaelektryzowanym.
B. Zetknięcie pałeczki z ciałem naelektryzowanym.
C. Zbliżenie pałeczki do ciała naelektryzowanego.
D. Zbliżenie pałeczki do ciała naelektryzowanego, z jednoczesnym uziemieniem, a następnie zabranie ciała naelektryzowanego i uziemienia.
70
Próbne zestawy egzaminacyjne
prędkość, m/s
Zadanie 20.
Elektron znalazł się w polu elektrycznym dodatnio naelektryzowanej płyty. Zależność jego prędkości od czasu przedstawiono na wykresie:
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 –6 10
czas, 10 s
Oceń prawdziwość wniosków.
A. Droga przebyta przez elektron w czasie 4·10-6 s wynosiła 4 mm.
PRAWDA
FAŁSZ
B. Elektron poruszał się ruchem jednostajnie przyspieszonym z przyspieszeniem o wartości
5·105 km/s2. PRAWDA
FAŁSZ
C. Poruszający się elektron jest źródłem pola magnetycznego.
PRAWDA
D. Siły działające na elektron podczas jego ruchu wzajemnie się równoważyły.
PRAWDA
FAŁSZ
FAŁSZ
Zadanie 21.
Podczas doświadczeń został uszkodzony zegar. Uczniowie postanowili dokonywać pomiarów czasu, wykorzystując wahadło sekundowe. Niewielką metalową kulkę zawieszono na nitce i wprawiono w drgania, wychylając ją z położenia równowagi o niewielki kąt.
Okres drgań wahadła jest równy 1 sekundzie jeśli długość wahadła wynosi
(przyjmij g = 10 m/s2)
A. około 1 m.
B. około 25 cm.
C. około 50 cm.
D. około 2 m.
Zadanie 22.
Uczniowie zdawali sobie sprawę, że zastosowana metoda pomiaru czasu nie była dokładna i próbowali wskazać na przyczyny niedokładności wykonanych pomiarów.
Zestaw nr 7
71
Oceń prawdopodobieństwo każdego wyjaśnienia.
A. Niedokładnie wyznaczono długość wahadła.
PRAWDOPODOBNE
NIEPRAWDOPODOBNE
B. Podczas ruchu na kulkę działała siła oporu powietrza, powodując zmiany amplitudy i okresu
drgań. PRAWDOPODOBNE
NIEPRAWDOPODOBNE
C. Siła ciężkości zmieniała swoją wartość podczas ruchu wahadła.
PRAWDOPODOBNE
NIEPRAWDOPODOBNE
Zadanie 23.
W tabeli zamieszczono wartości przyspieszenia grawitacyjnego na powierzchni niektórych planet
naszego Układu Słonecznego.
Nazwa
planety
Przyspieszenie grawitacyjne na powierzchni planety,
w m/s2
Merkury
3,71
Wenus
8,85
Ziemia
9,81
Jowisz
22,65
Długość wahadła o okresie T = 1 s, będzie największa na
A. Ziemi.
B. Merkurym.
C. Wenus.
D. Jowiszu.
Zadnie 24.
Prąd płynący w przewodniku prostoliniowym wytwarza wokół niego pole magnetyczne.
Nieprawdą jest, że
A. linie sił pola magnetycznego są współśrodkowymi okręgami, a środki tych okręgów leżą na osi
przewodnika.
B. linie sił pola magnetycznego wokół przewodnika nigdzie się nie zaczynają i nigdzie nie kończą.
C. zwrot linii sił pola zależy od kierunku prądu w przewodniku.
D. pole magnetyczne przewodnika z prądem przypomina pole magnetyczne magnesu sztabkowego.
Próbne zestawy egzaminacyjne
Odpowiedzi i komentarze
Zestaw nr 7
Zad. 1. Odp.: kolejno: D, G
Komentarz
Mitochondria są organellami odpowiedzialnymi za prowadzenie głównych etapów oddychania
tlenowego komórki, dostarczając jej energię zmagazynowaną, przenoszoną i udostępnianą przez
związek chemiczny o symbolu ATP (adenozynotrójfosforan). Komórki mające duże zapotrzebowanie energetyczne (np. intensywnie kurczące się komórki mięśniowe, przewodzące impulsy
komórki nerwowe), posiadają bardzo liczne mitochondria. Komórki tkanek mających mniejszą
aktywność fizjologiczną (np. komórki tkanki kostnej), mają ich znacznie mniej. Martwe komórki
organizmu (np. komórki nabłonkowe zrogowaciałej warstwy naskórka), nie posiadając żywego
protoplastu, nie posiadają również mitochondriów. Dojrzałe krwinki czerwone (erytrocyty), mimo
iż są żywymi komórkami, nie posiadają mitochondriów z powodu uniemożliwienia im zużywania
tlenu na potrzeby własnego oddychania. Ich rolą bowiem jest odbieranie tlenu w płucach i transportowanie go do tkanek. Nie znaczy to, iż erytrocyty nie oddychają; prowadzą beztlenową formę
tego procesu, podobnie jak to jest np. u wielu drobnoustrojów.
Dot. wymagań: II.1, VI.6
Zad. 2. Odp.: 1. TAK, C; 2. NIE, B.
Komentarz
Brak drapieżników (wilki) w biocenozie powoduje okresowy nadmierny wzrost liczebności roślinożerców (sarny) i przetrzebienie roślin zielnych, a w konsekwencji wtórne gwałtowne obniżenie
liczebności roślinożerców spowodowane niedoborem pożywienia. Wraz ze zbliżaniem się końca
okresu wegetacyjnego roślin, mimo wtórnego obniżenia liczebności roślinożerców, nie dochodzi
do odbudowy liczebności roślin zielnych, co z kolei może doprowadzić do wymarcia populacji
roślinożerców.
Dot. wymagań: IV.6
Zad. 3. Odp.: 1. B, 2. A, 3. C
Komentarz
Ekosystemem nazywa się, występujący w danym środowisku, powiązany wzajemnymi zależnościami, zespół wszelkich żywych organizmów oraz czynników nieożywionych tego środowiska.
Na przykład na ekosystem jeziora składają się wszystkie wodne zwierzęta (ryby, skorupiaki, mięczaki itp.), rośliny (trzciny, glony itp.), bakterie, sinice, protisty i grzyby oraz fizyczne i chemiczne
czynniki nieożywione: temperatura, ciśnienie i skład chemiczny wody, dno z jego ukształtowaniem i chemiczną budową skał lub piasku itp.
Na ekosystem składają się zatem organizmy żywe stanowiące jego biocenozę oraz wszelkie czynniki fizyko-chemiczne będące jego biotopem.
Dot. wymagań: IV.8
Zad. 4. Odp.: 1. NIE, 2. TAK, 3. NIE, 4. NIE
Komentarz
Przepływ wody z korzeni do nadziemnych części rośliny, na przekór sile ciążenia, jest możliwy
dzięki tzw. sile ssącej liści. Zjawisko to polega na wytwarzaniu w strukturach naczyniowych liści
znacznie niższego, aniżeli w korzeniu, ciśnienia wody, poprzez stopniową jej utratę za pośrednic-
Odpowiedzi i komentarze
twem zlokalizowanych w skórce aparatów szparkowych, co jest określane mianem transpiracji.
Podciśnienie to wystarcza, aby w systemie wąskich rurek naczyniowych woda była wynoszona
nawet na wysokość kilku pięter. W wytworzeniu siły ssącej uczestniczą również transpirujące
wodę aparaty szparkowe obecne w skórce pokrywającej łodygę roślin zielnych, a także działki
kielicha i korony kwiatów.
Dot. wymagań: V.1, V.2
Zad. 5. Odp.: kolejno: A, D, F, G
Komentarz
Obce chemicznie organizmowi ludzkiemu elementy budowy drobnoustrojów, po ich wniknięciu
do organizmu człowieka, są rozpoznawane przez limfocyty należące do krwinek białych (leukocytów). W rozpoznaniu podstawową rolę pełnią limfocyty T, które z kolei pobudzają limfocyty
B do wytwarzania białek, zwanych przeciwciałami, skierowanych przeciwko obcym elementom
intruzów, czyli antygenom.
Dot. wymagań: VI.6.1, VI.6.2
Zad. 6. Odp.: 1. NIE, 2. TAK, 3. NIE, 4. NIE, 5. TAK, 6. NIE, 7. TAK, 8. NIE
Komentarz
Antybiotyki są silnie działającymi lekami, które hamują procesy życiowe komórek bakterii (zakłócają syntezę ścian komórkowych, hamują transport przez błony komórkowe, zakłócają syntezę
kwasów nukleinowych i/lub białek) i powinny być stosowane wyłącznie ze wskazań lekarskich w
przypadku chorób wywołanych przez bakterie.
Szczepionki są preparatami, zawierającymi niewywołujące choroby fragmenty struktury drobnoustrojów, które po wprowadzeniu do organizmu inicjują produkcję przeciwciał, oraz rozwój
pamięci immunologicznej. Powinny być one podawane, pod kontrolą lekarza, osobom zdrowym,
w ramach działań profilaktycznych, żeby uchronić je przed chorobami zakaźnymi. Nie ma natomiast sensu podawania ich osobom zakażonym/chorym, gdyż ich organizm podlega naturalnej
stymulacji do produkcji przeciwciał, wywołanej przez drobnoustroje, które go zainfekowały.
Surowice są preparatami, zawierającymi przeciwciała przeciwko konkretnym drobnoustrojom.
Należy je podawać, pod kontrolą lekarza, wyłącznie osobom obłożnie chorym dla szybkiego
wsparcia ich organizmu w walce z drobnoustrojami.
Leki przeciwgorączkowe należy podawać dopiero wtedy, gdy temperatura ciała zbliży się do wartości zagrażającej organizmowi chorego.
Dot. wymagań: VI.6.2, VI.6.3
Zad. 7. Odp.: C
Dot. wymagań: 2.7
Zad. 8. Odp.: x = 3, y = 8
Komentarz
9
· 44 u = 36 u = x · 12 u
mC =
11
2
mH =
· 44 u = 8 u = y · 11 u
11
Dot. wymagań: 3.4
Zad. 9. Odp.: B
Dot. wymagań: 7.5
czyli x = 3
czyli y = 8
Próbne zestawy egzaminacyjne
Zad. 10. Odp.: a) 2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2H2O
b) 2NaOH + SO2 → Na2SO3 + H2O
Dot. wymagań: 7.4
Zad. 11. Odp.: B
Komentarz
Woda wapienna służy do wykrywania tlenku węgla(IV), którego obecność w produktach reakcji
świadczy o obecności węgla w związku organicznym. Pod wpływem CO2 następuje zmętnienie
wody wapiennej.
Dot. wymagań: 9.14
Zad. 12. Odp.:
I.
H2COOCC17H35
HCOOCC15H31 + 3H2O
H2COH
HCl
H2COOCC17H35
HCOH + 2C17H35COOH + C15H31COOH
H2COH
II.
kwas stearynowy C17H35COOH
kwas palmitynowy C15H31COOH
Dot. wymagań: 9.8
Zad. 13. Odp.: C
Komentarz
W danym miejscu Ziemi pogoda zmienia się w rytmie dobowym i rocznym. Całokształt stanów
pogody w ciągu roku, określany na podstawie wieloletnich obserwacji nazywamy klimatem.
Składniki klimatu są takie same jak składniki pogody i należą do nich: temperatura, ciśnienie
i wilgotność powietrza, wiatr, zachmurzenie, opady atmosferyczne oraz inne zjawiska, np. burze.
Ich stan jest efektem działania procesów klimatotwórczych, do których zaliczamy: obieg ciepła,
wilgoci i krążenie powietrza.
Dot. wymagań: 3.1
Zad. 14. Odp.: B
Komentarz
(patrz Zestaw nr 6, zad. 14.)
Dot. wymagań: 4.3
Zad. 15. Odp.: C
Komentarz
Obszary kuli ziemskiej, ze względu na częstotliwość występowania trzęsień ziemi, dzieli się na:
1. Obszary sejsmiczne, gdzie trzęsienia ziemi są bardzo częste i bardzo silne. W obszarze tym
znajduje się tzw. „Ognisty Pierścień” rozciągnięty wzdłuż wybrzeży Pacyfiku. Obszary sejsmiczne obejmują też grzbiety śródoceaniczne i młode góry fałdowe.
2. Obszary pensejsmiczne, gdzie trzęsienia ziemi są bardzo rzadkie i słabe lub sporadycznie nieco silniejsze. Do obszarów pensejsmicznych należy północna Europa i np. Masyw Centralny we
Francji.
Odpowiedzi i komentarze
3. Obszary asejsmiczne, tj. wolne do wstrząsów. Do obszarów asejsmicznych należą stare platformy kontynentalne i baseny oceaniczne.
Dot. wymagań: 3.5
Zad. 16. Odp.: B
Komentarz
Ilość wody krążącej w przyrodzie nie ulega zmianie, istnieje równowaga pomiędzy ilością wody,
która paruje, a ilością wody opadowej. Straty równoważone są przez zyski, a ich zestawienie nazywamy bilansem wodnym. Bilans dodatni jest wtedy, gdy więcej wody przybywa niż ubywa. Bilans
ujemny jest wówczas, gdy więcej wody ubywa niż przybywa.
Obszary deficytu wód (ujemny bilans) obejmują pas Nizin Środkowopolskich i związane są główne z niedostatkiem opadów. Wielkość tych obszarów ocenia się na 38,5% powierzchni kraju. Do
obszarów o ujemnym bilansie wodnym należą: Wyżyna Śląska, a zwłaszcza jej część nazywana
Górnośląskim Okręgiem Przemysłowym; Wyżyna Kielecko-Sandomierska i Niecka Nidziańska;
wschodnia Wielkopolska i Kujawy; Wyżyna Lubelska i Polesie Lubelskie. Obszary posiadające
dodatni bilans wodny (nadwyżki wody) to: Podkarpackie i Karpaty, Pojezierze Pomorskie i Mazurskie, Zachodnie Sudety oraz doliny większych rzek.
Dot. wymagań: 4.5
Zad. 17. Odp.: A. 4. b; B. 3. d; C. 2. c; D. 1. a
Komentarz
Największe miasta Polski (liczba mieszkańców w roku 2009):
(Tablice szkolne, Geografia, Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2010)
1. Warszawa 1711,1 tys.
2. Kraków
754,9 tys.
3. Łódź
744,5 tys.
4. Wrocław 632,2 tys.
5. Poznań
556,0 tys.
6. Gdańsk
455,8 tys.
7. Szczecin 406,4 tys.
8. Bydgoszcz 358,0 tys.
9. Lublin
350,4 tys.
10.Katowice 308,7 tys.
Dot. wymagań: 5.6
woj. mazowieckie
woj. małopolskie
woj. łódzkie
woj. dolnośląskie
woj. wielkopolskie
woj. pomorskie
woj. zachodniopomorskie
woj. kujawsko-pomorskie
woj. lubelskie
woj. śląskie
Zad. 18. Odp.: 1. NIE; 2. TAK; 3. TAK
Komentarz
Współcześnie największą powierzchnię wilgotne lasy równikowe zajmują w Ameryce Południowej (około 58% ogółu tych lasów na Ziemi). Lasy te rosną przede wszystkim w nizinnej części
dorzecza Amazonki, na północnych stokach Wyżyny Brazylijskiej, na wschodnich stokach Andów
i południowych stokach Wyżyny Gujańskiej.W Afryce wilgotne lasy równikowe występują głównie w Kotlinie Konga. W Azji wilgotne lasy równikowe nie tworzą zwartych powierzchni, rosną
na skraju Półwyspu Indyjskiego, na południu wyspy Cejlon i na Nizinie Hindustańskiej w pasie
wybrzeża Półwyspu Indochińskiego oraz na Półwyspie Malajskim. Lasy te rosną również na archipelagu Malajskim i Filipińskim, w Oceanii na Nowej Gwinei i pozostałych wyspach Melanezji.
Dot. wymagań: 10.12
Próbne zestawy egzaminacyjne
Zad. 19. Odp.: 1. a. NIE, b. TAK, c. NIE, d. NIE
2. B, D
Komentarz
1.
a) Ładunek nie powstaje, ponieważ w izolowanym układzie ciał całkowity ładunek elektryczny,
czyli suma ładunków ujemnych i dodatnich nie ulega zmianie.
b) W wyniku pocierania ładunki ujemne, czyli elektrony przemieszczają się z tkaniny na bursztyn,
który elektryzuje się ujemnie, a tkanina dodatnio.
c) Ładunki dodatnie – protony, są uwięzione w jądrach atomowych i nie mają swobody ruchu.
d) Każdy atom jest elektrycznie obojętny. Sumaryczny ładunek ujemny elektronów jest co do wartości równy dodatniemu ładunkowi jądra.
2.
B. Elektryzowanie przez dotyk. Dzięki pracy pola elektrycznego elektrony uzyskują energię, która
umożliwia im przemieszczenie się na nienaelektryzowane ciało.
D. Elektryzowanie przez wpływ (indukcję) polega na rozsunięciu ładunku elektrycznego wewnątrz ciała. Dzięki uziemieniu, z ziemi napływają lub spływają do niej elektrony. Po odłączeniu
uziemienia w ciele pozostaje nadmiar lub niedomiar elektronów. Przez indukcję, ciało elektryzuje
się ładunkiem przeciwnego znaku niż ciało wykorzystane do elektryzowania.
Dot. wymagań: 4.1, 4.3
Zad. 20. Odp.: A. PRAWDA, B. PRAWDA, C. PRAWDA, D. FAŁSZ
Komentarz
A. Długość przebytej drogi można policzyć jako pole figury pod wykresem zależności prędkości
1
1
od czasu trwania ruchu: S = · V · t = · 2000 m/s · 4 · 10–6 s = 4 ·10–3 m = 4 mm.
2
2
B. Prędkość jest wprost proporcjonalna do czasu trwania ruchu, czyli ruch jest jednostajnie przyspieszony. Przyspieszenie: a = ΔV/t = 5 · 108 m/s2 = 5 · 105 km/s2.
C. Każdy poruszający się ładunek elektryczny jest źródłem pola magnetycznego. Przepływ prądu
elektrycznego w przewodniku, czyli uporządkowany ruch elektronów, możemy wykorzystać do
wytwarzania pola magnetycznego np. w elektromagnesach.
D. Gdyby siły, działające na poruszający się elektron, wzajemnie się równoważyły, to zgodnie
z I zasadą dynamiki elektron poruszałby się ruchem jednostajnym prostoliniowym.
Dot. wymagań: 1.3, 1.4, 1.7, 1.8, 4.6, 5.4, 8.7, 8.9
Zad. 21. Odp.: B
Komentarz
Okres małych drgań wahadła matematycznego wyraża wzór: T = 2p ·
g ·T 2
Okres T = 1 s, ma wahadło o długości l =
≈ 25 cm
4p2
Dot. wymagań: 6.1, 6.2, 9.12
l
.
g
Zad. 22. Odp.: A. PRAWDOPODOBNE, B. PRAWDOPODOBNE, C. NIEPRAWDOPODOBNE.
Komentarz
A. Niedokładnie wyznaczona długość wahadła powoduje niedokładne wyznaczenie okresu drgań,
l
, gdzie l – długość wahadła.
T = 2p ·
g
B. W związku z pokonywaniem sił oporu powietrza, maleje energia drgającego ciała. Drgania nie
podtrzymywane siłą zewnętrzną ulegają tłumieniu, zmniejsza się amplituda drgań, a okres ulega
wydłużeniu.
Odpowiedzi i komentarze
C. Siła ciężkości ma stałą wartość podczas ruchu wahadła.
Dot. wymagań: 6.1, 6.2, 8.10, 9.12
Zad. 23. Odp.: D
Komentarz
Okres drgań wahadła T = 2p ·
l
, gdzie l – długość wahadła. Największą długość wahadło seg
kundowe ma na Jowiszu, gdzie g = 22,65 m/s2 ma największą wartość.
Dot. wymagań: 6.1, 6.2, 8.6
Zad. 24. Odp.: D
Komentarz
Linie sił pola magnetycznego wokół prostoliniowego przewodnika z prądem mają kształt okręgów,
otaczających przewodnik. Są liniami zamkniętymi, zatem nie mają początku ani końca. Zwrot linii
sił, określa: „reguła prawej dłoni”. Jeżeli kciuk prawej dłoni wskazuje kierunek prądu w przewodniku (od ”+„ do ”–„), to zagięte palce dłoni wskażą zwrot linii sił pola magnetycznego.
Dot. wymagań: 5.4