Wprowadzenie do grafiki inżynierskiej

3.2.1. PRZEKROJE
W dotychczasowym opisie, określenie rzut kojarzone było z dwuwymiarową
reprezentacją obiektu przestrzennego widzianego z zewnątrz. Taki rzut nazywany jest
widokiem obiektu. Ponieważ w większości obiekty techniczne nie stanowią zwartych brył, a
ich ukształtowanie wewnętrzne nie jest widoczne z zewnątrz, posługiwanie się tylko
widokami wyklucza możliwość, aby zapis graficzny był zawsze jednoznaczny i dokładny. Z
tego powodu, w zapisie obiektów o złożonej strukturze wewnętrznej oprócz widoków
wykorzystuje się przekroje.
Przekrojem nazywa się rzut części obiektu przeciętego warstwową płaszczyzną
przekroju, położonej w płaszczyźnie przekroju oraz za nią, ze względu na zwrot prostej
kierunkowej w zastosowanym aparacie rzutowania (rys. 3.6a). Płaszczyzna przekroju
powinna przecinać charakterystyczne elementy obiektu. Położenie płaszczyzny przekroju
oznacza się w rzucie związanym z przekrojem linią cienką punktową pogrubioną na końcach,
zaś kierunek rzutowania oznacza się rysując strzałki, dotykające pogrubionych fragmentów
linii (rys. 3.6b). Płaszczyznę przekroju oznacza się dużymi literami alfabetu łacińskiego lub
cyframi, umieszczonymi obok strzałek. Te same litery lub cyfry rozdzielone kreską umieszcza
się nad przekrojem. W rysunku wyodrębnia się rzut figury stanowiącej iloczyn płaszczyzny
przekroju z obiektem, kreskując jej pole lub obrysowując jej kontur linią bardzo grubą.
a)
b)
Rys. 3.6 Przekrój: a) zasada otrzymywania, b) zapis oraz oznaczenie w rzucie z nim związanym
Linie kreskowania powinny być do siebie równoległe, nachylone do kierunku
poziomego pod kątem o mierze 45˚, zaś odstępy pomiędzy nimi dostosowane do wielkości
kreskowanego pola (rys. 3.7a). Linie kreskowania nie powinny być równoległe do konturu
tego pola, a zatem mogą być poprowadzone pod kątem o mierze 30˚ lub 60˚ (rys. 3.7b). W
przekrojach obiektów złożonych wyodrębnia się rzuty niepodzielnych części, różnicując
kierunki linii kreskowania (rys. 3.7c), a także odstępy pomiędzy nimi (rys. 3.7d). W
sytuacjach, w których zastosowana podziałka oraz szerokości linii powodują praktyczny zanik
pola przeznaczonego do kreskowania, należy kreskowania zaniechać z tym, że w przekrojach
obiektów złożonych rzuty niepodzielnych części należy od siebie odsunąć (rys. 3.7e).
a)
b)
c)
d)
e)
Rys. Stosowanie kreskowania na przekrojach
Nie zawsze da się odwzorować strukturę wewnętrzną obiektu stosując jedną
płaszczyznę przekroju. Konstrukcja kilku przekrojów opisujących strukturę tego samego
obiektu jest wskazana wtedy, gdy konieczne jest wprowadzenie nierównoległych płaszczyzn
przekrojów. W sytuacji, w której wystarczające jest przecięcie obiektu kilkoma równoległymi
płaszczyznami przekroju, można poprzestać na konstrukcji tzw. przekroju stopniowego.
Przekrój stopniowy jest przekrojem zrealizowanym w ten sposób, że poszczególne
położone obok siebie części obiektu przecięte są różnymi płaszczyznami przekroju (rys. 3.8).
Szerokość przekroju stopniowego jest taka sama jak szerokość przekroju zrealizowanego z
zastosowaniem jednej płaszczyzny przekroju, nazywanego przekrojem prostym.
Rys. 3.8 Przekrój stopniowy
W nazewnictwie przekrojów wyróżnia się również przekroje poprzeczne oraz
przekroje podłużne. Nazwy odnoszą się przede wszystkim do przekrojów obiektów, których
kształt jest wydłużony. Przekroje z zastosowaniem płaszczyzn przekroju prostopadłych do
kierunku długości nazywają się przekrojami poprzecznymi, natomiast przekroje z
zastosowaniem płaszczyzn równoległych do tego kierunku – przekrojami podłużnymi.
Zapis struktury przestrzennej obiektów charakteryzujących się obecnością dwóch
płaszczyzn symetrii może być dokonywany za pomocą półprzekrojów. Półprzekrój jest to
rzut obiektu, w którym jedna z części symetrycznych względem rzutującej płaszczyzny
symetrii przedstawiona jest w widoku, zaś druga w przekroju. Jeszcze innym rodzajem
przekroju, w stosunku do którego intencją stosowania jest uzyskanie większej zwięzłości
zapisu graficznego, jest przekrój cząstkowy. Jest to przekrój fragmentu obiektu nałożony na
widok całego obiektu. Część rzutu będąca przekrojem, powinna być wyodrębniona od
pozostałej jego części linią falistą lub zygzakową.
3.3. WYMIAROWANIE
Stawiany przed rysunkami technicznymi postulat informowania o zaprojektowanym
obiekcie technicznym, w sposób wykluczający dowolność interpretacji zamysłu projektanta,
wymaga liczbowego określenia oraz zapisu danych o rozmiarach i położeniu poszczególnych
elementów tego obiektu. Zapis informacji określających liczbowo wielkość obiektu oraz jego
poszczególnych części nazywa się wymiarowaniem. Pojedyncza informacja z zakresu
wymiarowania zapisana graficznie nosi nazwę wymiaru rysunkowego. Wymiary rysunkowe
mogą określać odległości (wymiary liniowe) lub miary kątów (wymiary kątowe).
Rys. 3.9 Elementy wymiaru rysunkowego
Typowy wymiar rysunkowy składa się z następujących elementów (rys. 3.9): linii
wymiarowej, pomocniczych linii wymiarowych, znaków ograniczenia linii wymiarowej,
liczby wymiarowej. W pewnych sytuacjach liczby wymiarowe są poprzedzone znakami
wymiarowymi. Wszystkie elementy wymiaru rysunkowego są kreślone linią cienką.
Linie wymiarowe w przeważającej większości przypadków są rysowane równolegle
do prostych zawierających wymiarowane odcinki, zaś pomocnicze linie wymiarowe prostopadle do linii wymiarowych (rys. 3.10a). Przypadki, w których kształt i położenie linii
wymiarowych oraz pomocniczych są nietypowe, zostały przedstawione na rys. 3.10b,c,d,e.
a)
c)
b)
d)
e)
Rys. 3.10 Kształty i położenie linii wymiarowych oraz pomocniczych linii wymiarowych
Pierwsza z linii wymiarowych powinna się znajdować nie bliżej niż 10 mm od brzegu
rzutu, każda następna– nie bliżej niż 7 mm od poprzedniej linii wymiarowej. W rysunkach
maszynowych linie pomocnicze dociąga się do brzegu rzutu (rys. 3.11a), zaś w rysunkach
budowlanych wszystkim liniom pomocniczym nadaje się jednakową długość (rys. 3.11b).
a)
b)
Rys. 3.11 Pomocnicze linie wymiarowe w rysunkach: a) maszynowych , b) budowlanych
W roli znaków ograniczenia linii wymiarowych stosuje się najczęściej zaczernione
(rys 3.12a) lub niezaczernione groty (rys. 3.12b) oraz ukośne kreski (rys. 3.12c). Stosowanie
grotów zaczernionych jest przyjęte w rysunkach maszynowych, natomiast w rysunkach
budowlanych -
stosowanie ukośnych kresek. W przypadku zastosowania grotów, linii
wymiarowej nie przedłuża się poza linie pomocnicze, odwrotnie jest w przypadku użycia
ukośnych kresek. Linie pomocnicze przedłuża się poza linie wymiarowe w każdym
przypadku.
a)
b)
c)
Rys. 3.12 Rodzaje znaków ograniczenia linii wymiarowych
Liczby wymiarowe wpisuje się wzdłuż przypisanych im linii wymiarowych, tak aby
ich odczyt był możliwy przy obserwacji od dołu lub od prawej strony arkusza rysunkowego.
Zaleca się stosować czcionkę o wysokości 2.5 mm. Wszystkie linie, które przecinałyby liczby
wymiarowe, przerywa się w miejscu wpisania liczb wymiarowych. Jeżeli liczby wymiarowe
nie mieszczą się pomiędzy liniami pomocniczymi lub ich odczytanie byłoby utrudnione,
liczby wpisuje się obok linii wymiarowej lub nad linią odniesienia (rys. 3.13). Najbardziej
popularne znaki wymiarowe zostały przedstawione na rys 3.14.
Rys. 3.13 Umieszczanie liczb wymiarowych
a)
b)
c)
d)
e)
Rys. 3.14 Najważniejsze znaki wymiarowe: a) symbol długości łuku okręgu, b) symbol długości promienia
okręgu, c) symbol długości średnicy okręgu, d) symbol nachylenia do płaszczyzny poziomej, e) symbol wymiaru
mierzonego w kierunku prostopadłym do rzutni
Zestaw zawartych w rysunku wymiarów opisujących obiekt techniczny powinien być
dobrany w ten sposób, aby respektowane były następujące zasady wymiarowania:
1.
Zasada kompletności wymiarów, zgodnie z którą w rysunku należy podać
bezwzględnie wszystkie niezależne wymiary identyfikujące odwzorowany obiekt,
2.
Zasada technologiczności wymiarowania nakazująca podawać te wymiary,
których pomiar jest możliwy w trakcie realizacji obiektu,
3.
Zasada niezależności wymiarów, według której nie należy podawać wymiarów,
które można wyliczyć na podstawie innych wymiarów,
4.
Zasada
podawania
wymiarów
w
tych
rzutach,
w
których
ich
komunikatywność jest największa, zalecająca aby poszczególne części obiektu
wymiarować w rzucie, w którym są widoczne i nie uległy skróceniu, a jeżeli ten
warunek jest spełniony w dwóch rzutach, wymiarować w tym z nich, w którym budowa
wymiarowanego detalu jest bardziej czytelna, w szczególności na przekroju zamiast na
widoku.
5.
Zasada grupowania wymiarów rekomendująca, aby jak najwięcej wymiarów
opisujących ten sam detal było umieszczonych jak najbliżej siebie,
6.
Zasada pomijania oczywistych informacji miarowych, zgodnie z którą nie
wymiaruje się kąta pomiędzy podprzestrzeniami równoległymi i prostopadłymi.
Dla skutecznej realizacji drugiej z wymienionych zasad, tj. zasady technologiczności
wymiarowania, wprowadzono następujące sposoby wymiarowania:
-
szeregowy (rys. 3.15a),
-
od wspólnej bazy (rys. 3.15b),
-
mieszany (rys. 3.15c).
a)
b)
c)
Rys. 3.15 Sposoby wymiarowania: a) szeregowy, b) od wspólnej bazy, c) mieszany