Kiedy kara umowna może być zmniejszona

echo
www.roedl.pl
Rzeczpospolita z 1.10.2014
Kiedy kara umowna może być zmniejszona
Praca wykonana, jeśli nie była świadczeniem pod tytułem darmym, wymaga wynagrodzenia. Uzasadnione jest
zmniejszenie zapłaty w przypadku nienależytego wykonania umowy określonej, rażąco wygórowanej kary w
kwocie przewyższającej wartość wynagrodzenia.
Tak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 2 kwietnia 2014 r. (IV CSK 416/13).
Spółka z o.o. wygrała przetarg na budowę boiska (tzw. orlika) i zawarła z gminą umowę jako generalny wykonawca. W
umowie określony został m.in. termin zakończenia robót oraz wysokość kar umownych za zwłokę. Z kolei spółka z o.o.
na mocy umowy zleciła część prac podwykonawcy, w której także ustalono terminy wykonania poszczególnych etapów
robót oraz kary umowne.
Wobec zwłoki podwykonawcy spółka z o.o. dwa razy składała oświadczenie o częściowym odstąpieniu od umowy i
zawarła z podwykonawcą aneksy ograniczające zakres robót. Prace, których podwykonawca nie wykonał, spółka z o.o.
zleciła innemu podmiotowi.
Pomiędzy spółką z o.o. a gminą doszło do podpisania protokołu odbioru boiska. Jednocześnie, w związku ze zwłoką w
wykonaniu obiektu, gmina złożyła oświadczenie o potrąceniu z wynagrodzenia spółki z o.o. należnych jej kar umownych.
Również spółka z o.o. obciążyła podwykonawcę karami umownymi za zwłokę, która nastąpiła z przyczyn leżących po
jego stronie. Spółka z o.o. złożyła także oświadczenie o potrąceniu wyliczonej kwoty kar umownych z kwotą należnego
podwykonawcy wynagrodzenia, przez co podwykonawca nie otrzymał należnego mu wynagrodzenia.
Wystąpił on zatem przeciwko spółce z o.o. o zapłatę wynagrodzenia, wnosząc również o miarkowanie kary umownej.
Sąd I instancji ocenił, że z uwagi na naganną postawę podwykonawcy w procesie budowy obiektu, jego wniosek o
miarkowanie kary nie zasługiwał na uwzględnienie. Sąd argumentował, iż podwykonawca swoimi zaniedbaniami w
organizacji pracy doprowadził do popadnięcia spółki z o.o. w zwłokę wobec gminy, w związku z czym poniosła ona
szkodę w postaci kar umownych zapłaconych gminie oraz dalsze koszty, m.in. wykonania zastępczego. Tym samym sąd
uznał, że nie zostały spełnione przesłanki uzasadniające miarkowania kary umownej, określone w art. 484 § 2 kodeksu
cywilnego. sąd apelacyjny podzielił stanowisko sądu I instancji.
Sąd Najwyższy przyznał jednak, że w okolicznościach sprawy doszło do naruszenia treści zobowiązania w zakresie
terminu spełnienia świadczenia – zobowiązanie zostało bowiem wykonane z opóźnieniem. Przesłanka rażącego
wygórowania kary mogła zostać rozważona. Przy jej ocenie należało uwzględnić m.in. kryterium relacji wysokości
obliczonej kary umownej do należnego podwykonawcy wynagrodzenia oraz wysokość prawidłowo ustalonej szkody.
Sankcja bowiem w postaci pozbawienia podwykonawcy wynagrodzenia nie może być aprobowana nawet wówczas, gdy
zostanie ustalone, że podwykonawca dopuścił się zwłoki z winy umyślnej.
Komentarz eksperta:
Jarosław Kamiński, adwokat w warszawskim biurze Rödl & Partner
Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. Przepis dopuszcza zastrzeganie przez
kontrahentów kary umownej, stanowiącej z góry ryczałtowo określony surogat odszkodowania należnego wierzycielowi
od dłużnika. W takim przypadku kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej wysokości, a żądanie
odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.
Co więcej, obowiązek zapłaty kary umownej powstaje nawet wówczas, gdy wierzyciel na skutek niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania nie poniósł żadnej szkody majątkowej.
echo informuje Państwa o wizerunku Rödl & Partner w mediach.
W Polsce osobą odpowiedzialną za echo jest Radosław Cichoń Rödl & Partner ul. Sienna 73, 00-833 Warszawa, tel. +48 22 696 28 00 E-mail: [email protected]
Kodeks cywilny przewiduje jednak możliwość miarkowania (tj. zmniejszenia) kary umownej. Zgodnie z przepisami k.c.,
zmniejszenia kary umownej można żądać, gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, jak też, gdy kara
umowna jest rażąco wygórowana. Obie przesłanki są równorzędne, stąd wystąpienie którejkolwiek z nich uzasadnia
zmniejszenie kary umownej.
Ocena, czy kara jest rażąco wygórowana, powinna być dokonywana w kontekście całokształtu okoliczności sprawy, a
zatem uwzględniając przedmiot umowy, cel kary, sposób jej ukształtowania, okoliczności uzasadniające naliczenie kary,
wagę i zakres nienależytego wykonania umowy, stopień winy czy skutki dla wierzyciela etc. W orzecznictwie Sądu
Najwyższego wskazuje się, że przy ocenie rażącego wygórowania zastrzeżonej kary umownej może być uwzględniona
także relacja między wysokością obliczonej kary umownej a wysokością należnego dłużnikowi wynagrodzenia. Z taką
sytuacją mamy niewątpliwie do czynienia w komentowanej sprawie, skoro obliczone kary umowne przewyższały wartość
przysługującego podwykonawcy wynagrodzenia. Istniały więc podstawy do miarkowania kary umownej z uwagi na tę
okoliczność.
Niezależnie od tego Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że zasadniczym kryterium oceny rażącego wygórowania kary
umownej jest stosunek wysokości zastrzeżonej kary do wysokości szkody doznanej przez wierzyciela. W orzecznictwie
Sądu Najwyższego stwierdzono, że szkoda spowodowana niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania
determinuje interes wierzyciela chroniony przez zapłatę kary umownej, a przewidziane w przepisach k.c. miarkowanie
kary umownej ma przeciwdziałać dysproporcjom między wysokością zastrzeżonej kary umownej a godnym ochrony
interesem wierzyciela. W przypadkach dużej dysproporcji między wysokością zastrzeżonej kary umownej a interesem
wierzyciela chronionym za pomocą kary umownej dopuszczalne jest zatem jej zmniejszenie przez sąd na żądanie
dłużnika.
W komentowanej sprawie przy ocenie wniosku podwykonawcy o miarkowanie kary umownej należało zatem, jak
słusznie stwierdził SN, wziąć również pod uwagę kryterium stosunku jej wysokości do wysokości szkody doznanej przez
spółkę z o.o. Zawinienie podwykonawcy w opóźnieniu spełnienia świadczenia nie mogło stanowić przesądzającego
kryterium, wyłączającego możliwość miarkowania kary.
W konsekwencji kontrahenci w stosowanych umowach powinni uwzględniać wysokość zastrzeganych kar umownych w
stosunku do wartości wynagrodzenia należnego drugiej stronie. Powinni także brać pod uwagę wszelkie okoliczności
towarzyszące naliczaniu kar umownych, aby nie pozbawić drugiej strony możliwości otrzymania należnego jej
wynagrodzenia z tytułu wykonania danej usługi lub sprzedaży towarów, chociażby w części.
Źródło: http://www.rp.pl/artykul/1145263-Kiedy-kara-umowna-moze-byc-zmniejszona.html?template=restricted
echo informuje Państwa o wizerunku Rödl & Partner w mediach.
W Polsce osobą odpowiedzialną za echo jest Radosław Cichoń Rödl & Partner ul. Sienna 73, 00-833 Warszawa, tel. +48 22 696 28 00 E-mail: [email protected]