Właściwym trybem weryfikacji rozliczeń VAT kontrahentów jest

Wygenerowano dnia 2016-11-15 dla loginu: niezalogowany
Dziennik Gazeta Prawna, 10–13 listopada 2016 TGP nr 44 (49) / DGP nr 218 (4365)
C3
3
gazetaprawna.pl
PODATKI I KSIĘGOWOŚĆ
Czynności sprawdzające
wobec podatnika
Organy podatkowe mogą badać deklaracje, dokonywać oględzin lokalu, weryfikować zasadność zwrotu VAT, a nawet
przeprowadzać kontrole krzyżowe
Czynności sprawdzające są w potocznej opinii często mylone
z kontrolą, a nawet postępowaniem podatkowym. Tymczasem
to trzy różne tryby działania organów podatkowych. Najmniej
sformalizowane są właśnie czynności sprawdzające (art. 272
o.p.). Teoretycznie najmniej angażują one podatnika oraz organy podatkowe. W praktyce jednak to zaangażowanie może
być spore, przykładowo gdy urząd w ramach czynności sprawdzających chce zbadać rozliczenia VAT podatnika.
Cele kontroli
Co do zasady, czynności sprawdzających dokonują organy podatkowe I instancji, a więc najczęściej naczelnik urzędu skarbowego i naczelnik urzędu celnego. schemat
Celem czynności sprawdzających
jest ustalenie:
czy podatnik w terminie złożył deklaracje,
czy podatnik w terminie wpłacił podatki, w tym
również pobierane przez płatników oraz inkasentów,
czy powyższe dokumenty (deklaracje) są formalnie
poprawne,
stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do
stwierdzenia, czy przedstawione dokumenty są z
nim zgodne,
i weryfikowanie poniesionych przez podatnika
wydatków i uzyskanych przychodów (dochodów)
opodatkowanych lub przychodów (dochodów)
nieopodatkowanych – w zakresie niezbędnym do
ujawnienia podstawy opodatkowania z tytułu przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych
źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
AGP
i weryfikowanie danych i dokumentów przedstawione przez podatników dokonujących rejestracji
podatkowej.
©℗
Od 1 stycznia 2016 r. cele czynności sprawdzających zostały
rozszerzone o trzy spośród czynności wskazanych w schemacie. Chodzi o możliwość badania, czy podatnik wpłacił podatki,
weryfikację przychodów z nieujawnionych źródeł oraz weryfikację danych i dokumentów wykazywanych i składanych przy
rejestracji podatkowej. Organy mogą więc sprawdzać m.in., czy
podatnik w trakcie roku podatkowego terminowo wpłaca zaliczki na podatek, co ma znaczenie dla podatku dochodowego.
Wyjaśnijmy, że celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynika-
jących z przepisów prawa podatkowego (art. 281 par. 2 o.p.). Cel
postępowania podatkowego nie
został natomiast wprost wskazany
w przepisach. Eksperci przyznają, że jest nim kontrola realizacji
przez podatnika zobowiązania podatkowego.
Korekta deklaracji
WAŻNE Podatnik,
który nie zgadza się
ze zmianami wprowadzonymi przez organ
podatkowy, może
w terminie 14 dni od
doręczenia uwierzytelnionej kopii skorygowanej deklaracji
wnieść sprzeciw.
W ramach czynności sprawdzających organy podatkowe mogą
podejmować działania wymienione wprost w dziale V ordynacji podatkowej.
Mogą więc sprawdzać, czy złożona przez podatnika deklaracja
podatkowa została wypełniona zgodnie z wymaganiami oraz
czy zawiera błędy rachunkowe lub inne oczywiste omyłki. Jeśli
organ stwierdzi takie uchybienia, może albo sam skorygować
deklarację, albo wezwać do tego podatnika.
Organ może sam skorygować deklarację (w tym w formie
elektronicznej, jeśli podatnik złoży e-deklarację), a więc dokonać poprawek lub uzupełnień, jeżeli zmiana wysokości
zobowiązania podatkowego, kwoty nadpłaty, kwoty zwrotu podatku albo kwoty nadwyżki podatku do przeniesienia
lub wysokości straty w wyniku tej korekty nie przekracza
5000 zł. Zwróćmy uwagę, że do końca 2015 r. organ mógł
sam skorygować deklarację w przypadku błędów nieprzekraczających 1000 zł.
Obecnie w przypadku, gdy korekta dotyczy kwoty nieprzekraczającej 5000 zł, organ musi uwierzytelnić kopię skorygowanej deklaracji. Następnie musi doręczyć ją podatnikowi
wraz z informacją o związanej z korektą deklaracji zmianie
wysokości zobowiązania podatkowego, czyli o:
■ kwocie nadpłaty, lub
■ zwrocie podatku, albo
■ kwocie nadwyżki podatku do przeniesienia lub wysokości
straty, albo
■ informacją o braku takich zmian.
Organ ma też obowiązek pouczyć podatnika o prawie wniesienia sprzeciwu. Jeśli bowiem podatnik nie zgadza się ze zmianami wprowadzonymi przez organ podatkowy, może w terminie 14 dni od doręczenia uwierzytelnionej kopii skorygowanej
deklaracji wnieść sprzeciw. Efektem takiego działania podatnika będzie anulowanie korekty sporządzonej przez organ
podatkowy.
Jeśli jednak podatnik nie wniesie sprzeciwu, korekta deklaracji sporządzona przez organ wywołuje takie same skutki
prawne jak korekta deklaracji złożona przez podatnika. Korekta zastępuje więc pierwotną
deklarację lub wcześniej złożoną
Organ może
korektę.
sam dokonać
poprawek lub uzuNawet jeśli podatnik nie wniesie sprzeciwu w terminie 14 dni,
pełnień, jeżeli
przepisy nie zabraniają mu złożyć
zmiana wysokości
kolejnej, własnej korekty.
zobowiązania podatW przypadku gdy kwota uchykowego, kwoty nadbień w deklaracji przekracza
płaty, kwoty zwrotu
5000 zł, organ podatkowy ma obopodatku albo kwoty
wiązek zwrócić się do składającenadwyżki podatku do
go deklarację o jej skorygowanie
przeniesienia lub wysooraz złożenie niezbędnych wyjakości straty w wyniku
śnień. Organ musi też sam wyjatej korekty nie przekraśnić, dlaczego uważa, że w deklacza 5000 zł.
racji są błędy.
!
Wygenerowano dnia 2016-11-15 dla loginu: niezalogowany
C4
Dziennik Gazeta Prawna, 10–13 listopada 2016 TGP nr 44 (49) / DGP nr 218 (4365)
gazetaprawna.pl
PODATKI I KSIĘGOWOŚĆ
W ramach czynności sprawdzających organ podatkowy
może też zażądać od podatnika, aby wyjaśnił, dlaczego nie
złożył deklaracji lub wezwać go do jej złożenia, jeżeli podatnik tego nie zrobił.
Ustalenie stanu faktycznego
Jednym z celów czynności sprawdzających jest ustalenie stanu faktycznego sprawy. W ramach tego celu organ ma kilka
możliwości wymienionych wprost w przepisach.
Jeśli organ podejrzewa, że złożona deklaracja jest niepoprawna, może wezwać podatnika do udzielenia, w wyznaczonym
terminie, niezbędnych wyjaśnień lub uzupełnienia deklaracji. Musi jednak sam wyjaśnić, dlaczego podaje w wątpliwość
dane zawarte w deklaracji.
Organ może również zażądać dokumentów od podatnika,
który skorzystał z ulg podatkowych. Musi wtedy zwrócić się
do podatnika o okazanie dokumentów lub o ich ksero. Organy podatkowe mogą też zażądać stosownych informacji od
instytucji finansowych, dotyczących zdarzeń stanowiących
podstawę do skorzystania podatnika z ulg podatkowych.
Chodzi o banki, zakłady ubezpieczeń, fundusze inwestycyjne, doWAŻNE Wśród czynbrowolne fundusze emerytalne,
ności sprawdzających
domy maklerskie i spółdzielcze
mamy również konkasy oszczędnościowo-kredytotrolę krzyżową, a więc
we.
kontrolę u kontraW ramach czynności sprawhenta podatnika (art.
dzających organ podatkowy może
274c ordynacji podatrównież dokonać oględzin lokalu
kowej). Nazwa – konmieszkalnego. Na taką czynność
trola krzyżowa – może
musi jednak zgodzić się podatbyć więc dla wielu
nik. Co więcej, organ może dopodatników myląca.
konać oględzin pod warunkiem
W praktyce jednak
że jest to niezbędne do zweryorgany podatkowe
fikowania zgodności stanu fakmogą badać w trybie
tycznego z danymi wynikającyczynności sprawdzami ze złożonej przez podatnika
jących kontrahentów
deklaracji oraz z innych dokupodatnika wykonująmentów potwierdzających poniecych działalność gosienie wydatków na cele mieszspodarczą.
kaniowe lub skorzystania z ulg
inwestycyjnych.
Jeśli podatnik zgodzi się na
oględziny, pracownik organu podatkowego powinien ustalić z nim termin dokonania czynności. Jeżeli podatnik nie
udostępni mieszkania w uzgodnionym terminie, organ może
wyznaczyć nowy.
Przepisy te budzą jednak wiele kontrowersji zarówno gdy
organ podatkowy chce dokonać oględzin w ramach czynności sprawdzających, ale również w przypadku kontroli
podatkowej i postępowania podatkowego. Podatnicy powołują się na nienaruszalność mieszkania zagwarantowaną w art. 50 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Organy
podatkowe i sądy wskazują jednak na przepisy ordynacji,
które pozwalają w określonych przypadkach dokonać oględzin mieszkania, pod groźbą wymierzenia kary porządkowej
( jej wysokość nie może przekroczyć 2800 zł). Przykładowo,
o słuszności nałożenia kary na podatnika, który odmówił
oględzin, orzekł WSA w Opolu (wyrok z 25 czerwca 2014 r.,
sygn. akt I SA/Op 333/14, prawomocny).
Dodajmy, że jeśli podatnik zgodzi się na oględziny, to pracownik organu podatkowego, który ich dokonał, ma obowiązek sporządzić z tej czynności protokół i dołączyć go do
akt sprawy.
Organ podatkowy w ramach
czynności sprawdzających ma
jeszcze dwie możliwości: sprawdzać zasadności zwrotu podatku
oraz dokonywać kontrole krzyżowe.
Badanie zasadności
zwrotu VAT
!
Organ podatkowy
może w ramach
czynności sprawdzających dokonać
także oględzin
lokalu mieszkalnego. Jednak na to
musi zgodzić się
podatnik.
Możliwość badania danych i dokumentów przy rejestracji, a także badania wpłat podatku ma istotne znaczenie dla VAT.
Skuteczniejsze wykrywanie i udaremnianie oszustw w tym
podatku było jednym z celów nowelizacji ordynacji, która
obowiązuje od 1 stycznia 2016 r., w zakresie czynności sprawdzających. Chodziło bowiem szczególnie o ściganie wyłudzeń
zwrotów VAT. Urzędy skarbowe przed dokonaniem zwrotu
mogą bowiem weryfikować jego zasadność. Może się to odbyć
właśnie w ramach czynności sprawdzających w powiązaniu
z ustawą o VAT (art. 87 ust. 2 i 6 ustawy z 11 marca 2004 r.
o podatku od towarów i usług, t.j. Dz.U. z 2016 r. nr 710). Wyjaśnijmy, że zasadność zwrotu może być także weryfikowana
w ramach innych procedur: postępowania lub kontroli podatkowej – na podstawie ordynacji podatkowej lub postępowania kontrolnego – prowadzonego na podstawie przepisów
o kontroli skarbowej.
Organy mogą przedłużać termin zwrotu. Jak wynika bowiem z art. 274b par. 1 o.p., jeżeli przeprowadzenie czynności
sprawdzających zasadność zwrotu podatku wymaga przedłużenia terminu zwrotu podatku wynikającego z odrębnych
przepisów, organ podatkowy może postanowić o przedłużeniu
tego terminu do czasu zakończenia czynności sprawdzających. Problem polega na tym, że przepisy co prawda określają, że na zbadanie zasadności zwrotu VAT organy mają co
do zasady 2 miesiące, ale pozwalają też na przedłużanie (tu
już nie ma limitu czasowego) tego terminu.
DGP wielokrotnie opisywał przypadki takiego zjawiska. Firmy nie dostawały zwrotów latami. Nie dostawały też żadnej
decyzji – ani o zwrocie, ani o odmowie zwrotu VAT. Podatnicy czują się często bezsilni wobec działań urzędników. Mają
jednak pewne możliwości obrony.
Jak się bronić, gdy urząd nie wydaje decyzji
Podatnik, któremu fiskus nie zwraca VAT przez czas dłuższy niż
2 miesiące ani nie wydaje decyzji o odmowie zwrotu, powinien
złożyć ponaglenie do izby skarbowej. Jeśli izba go nie uwzględni,
WAŻNE Przepisy
podatnik może złożyć skargę na
określają, że na zbadaprzewlekłe prowadzenie postęnie zasadności zwrotu
powania do wojewódzkiego sądu
VAT organy mają co do
administracyjnego. Na jej wniezasady 2 miesiące. Przy
sienie ma 30 dni, licząc od dnia
tym pozwalają jednak
doręczenia rozstrzygnięcia dyrekna przedłużanie tego
tora izby skarbowej. W skardze do
terminu. Nie ma tu już
sądu trzeba wskazać okoliczności
limitu czasowego.
świadczące o tym, że postępowanie jest prowadzone nieefektywnie. Można również wskazać, że
w ten sposób organy podatkowe rażąco naruszają prawo. Jeśli
sąd zgodzi się z taką oceną, powinien wyznaczyć organowi
podatkowemu termin na zakończenie sprawy, czyli wydanie
decyzji o zwrocie VAT lub odmowie zwrotu.
Inny problemem związany z przedłużeniem zwrotu VAT
dotyczy wyjaśnienia motywów, jakimi kierował się organ
Wygenerowano dnia 2016-11-15 dla loginu: niezalogowany
Dziennik Gazeta Prawna, 10–13 listopada 2016 TGP nr 44 (49) / DGP nr 218 (4365)
C5
5
gazetaprawna.pl
PODATKI I KSIĘGOWOŚĆ
podatkowy. Organy często nie uzasadniały swojego postanowienia o przedłużeniu terminu. Dopiero sądy w wyrokach wskazały, że organ podatkowy wydający postanowienie
o przedłużeniu terminu do zwrotu podatku ma obowiązek
przedstawić i wyjaśnić motywy podjętego rozstrzygnięcia
(np. wyrok WSA we Wrocławiu z 3 lutego 2015 r., sygn akt
I SA/Wr 2383/14, prawomocny).
Czynności wobec kontrahentów
Organy podatkowe, a także skarbowe mogą badać również
rozliczenia kontrahentów podatników. Szczegółowy przebieg
czynności podejmowanych przez organy kontroli skarbowej
w stosunku do kontrahentów (kontrole krzyżowe) omawiamy
w dalszej części naszego poradnika.
W tym miejscu zwróćmy jedynie uwagę na najnowszą
uchwałę składu 7 sędziów NSA (z 24 października 2016 r.,
sygn. akt I FPS 3/16), która dotyczyła możliwości badania
przez organy podatkowe prawa do zwrotu VAT w ramach
czynności sprawdzających. Chodziło o to, czy w tym trybie
postępowania organy podatkowe mają takie same możliwości sprawdzania dokumentów u kontrahentów podatnika
jak w przypadku kontroli czy postępowania podatkowego.
Ordynacja podatkowa tego nie precyzuje. Z jej art. 272 par. 2
wynika, że organy podatkowe w trybie czynności sprawdzających mają obowiązek ustalić stan faktyczny w zakresie
niezbędnym do stwierdzenia zgodności z przedstawionymi
dokumentami. Z kolei zgodnie z art. 274c par. 1 ordynacji
organ podatkowy może zażądać od kontrahentów podatnika wykonujących działalność gospodarczą przedstawienia
dokumentów, ale jedynie w związku z postępowaniem podatkowym lub kontrolą podatkową.
Ramka 1
Ramka 2
Orzecznictwo w sprawach kontroli dotyczących VAT
Dwa lata kontroli to za długo
Prowadzenie kontroli pod
podatkowej przez ponad dwa lata, przy dalszym
braku możliwości określenia
określe
kreślenia terminu jej zakończenia, nie może być
uznane za nieprzewlekłe
lekłe niezależnie od przyczyn takiego stanu.
Organ podatkowy, trwa
rwającą ponad 2 lata kontrolę podatkową
trwającą
w sprawie dotyczącej rzetelności deklarowanych podstaw
p
opodatkowania oraz prawidłowości rozliczania VAT tłuma
umaczył zawiłością
tłumaczył
sprawy i koniecznością ustalenia całego łańcucha
cha dostaw na podstawie wystąpień do zagranicznych administracji podatkowych
pod
oraz
polskich organów podatkowych.
Sąd, na mocy art. 149 par. 1 pkt 1 ustawy - Prawo
o o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi
administrac
zobowiązał organ do zakończenia
kontroli podatkowejj w terminie
te
2 miesięcy od daty zwrotu akt administracyjnych.
Wyrok WSA w Białymstoku
Białymst
z 5 października 2016 r. (sygn. akt I SAB/
Bk 4/16, nieprawomocny)
Badać można tylko w jednym
j
postępowaniu
kować
Organ może weryfikowa
ować zasadność zwrotu VAT w ramach czterech
rodzajów postępowań:
ń: czynności sprawdzających, kontroli podatkowej lub postępowania podatkowego
pod
lub postępowania kontrolnego
na podstawie przepisów o kontroli skarbowej. Termin
Ter
zwrotu
zakończenia
VAT można przedłużać tylko do czasu zakończen
zenia tej weryfikacji
w ramach jednego z powyższych rodzajów postęp
tępowań.
postępowań.
W tej sprawie organ zakończył kontrolę podatkową,
podatkową
ową, a następnie
wszczął postępowanie podatkowe. Ponieważ zasadność
zasa
asadność zwrotu VAT
badał w toku kontroli po
podatkowej, to wraz z jej zakończeniem miał
VAT lub go odmówić.
obowiązek dokonać zwrotu
zwr
Wyrok WSA w Szczecinie
Szcz
z 12 lipca 2016 r. (sygn. akt I SAB/Sz 7/16,
nieprawomocny)
Zdaniem NSA
W przypadku przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku
w związku z weryfikacją prowadzoną na podstawie art. 87 ust. 2
ustawy o VAT w ramach czynności sprawdzających, o których
mowa w dziale V ordynacji podatkowej, nie jest możliwe
żądanie od kontrahentów podatnika wykonujących działalność
gospodarczą przedstawienia dokumentów w celu sprawdzenia
ich prawidłowości i rzetelności.
©℗
Teza uchwały składu 7 sędziów NSA z 24 października 2016 r.
(sygn. akt I FPS 3/16)
Sam czas postępowania
owania nie świadczy o przewlekłości
W sprawach (np. VAT),
T), w których konieczne jest zgromadzenie wielu
dowodów, a ich pozyskanie,
yskanie, przeprowadzenie, czy analiza okażą
się czasochłonne, nie można od organu wymagać,
wymagać
gać, aby naczelną
postępowania.
dyrektywą postępowania była szybkość postępow
powania. W sprawach
skomplikowanych pod względem dowodowym,
ym, sam czas trwania
postępowania nie może świadczyć o jego przewlekłości.
ewlekłości.
Wyrok WSA w Poznaniu z 27 września 2016 r.,
sygn. akt I SAB/Po 20/16
NSA wyjaśnił w uchwale, że organy podatkowe nie mogą
żądać dokumentów od kontrahenta podatnika w ramach
czynności sprawdzających prowadzonych w związku z weryfikacją zasadności zwrotu VAT u podatnika. Sędzia NSA Jan
Rudowski stwierdził w ustnym uzasadnieniu (pisemnego
jeszcze nie ma), że jeśli organ potrzebuje dokumentów od
kontrahenta, to musi zamienić procedurę (czynności sprawdzające) na kontrolę lub postępowanie podatkowe.
Uchwała ta może nie być jednak stosowana zbyt długo. Projekt dużej nowelizacji ustawy o VAT, który ma wejść w życie
z początkiem 2017 r. (obecnie został skierowany do I czytania w Sejmie), przewiduje bowiem zmianę, która pozwoli
organom podatkowym na weryfikację w ramach czynności
sprawdzających również rozliczeń kontrahentów podatnika
biorących udział w obrocie towarami lub usługami, będących
przedmiotem rozliczenia podatnika. rozmowa
Przewlekłe działanie nie naruszało rażąco prawa
skarbowego
Naczelnik urzędu skarbow
bowego powinien wydać postanowienie o przedłużeniu terminu zwrotu
wrotu VAT bez zbędnej zwłoki po uruchomieniu
postępowania kontrolnego
olnego przez dyrektora UKS, czyli niezwłocznie
po 12 lutego 2013 r. Ponieważ wydał je dopiero
o we
w wrześniu 2015 r.,
podczas gdy postępowanie kontrolne zostało ws
wszczęte w lutym 2013
naczelnika
r., sąd stwierdził przewlekłość działania naczelnik
nika US. Jednocześnie
zdaniem sądu przewlek
przewlekłość nie ma charakteru
u rażącego.
Wyrok WSA we Wrocławiu z 6 września 2016 r.,
sygn. akt I SAB/Wr 14/16
©℗
Wygenerowano dnia 2016-11-15 dla loginu: niezalogowany
C6
Dziennik Gazeta Prawna, 10–13 listopada 2016 TGP nr 44 (49) / DGP nr 218 (4365)
gazetaprawna.pl
PODATKI I KSIĘGOWOŚĆ
PYTANIA DO EKSPERTA
Właściwym trybem weryfikacji rozliczeń VAT
kontrahentów jest kontrola lub postępowanie podatkowe
MAGDALENA TYRAKOWSKA
adwokat, partner w Olesiński & Wspólnicy sp.k.
Czy uchwała składu 7 sędziów NSA z 24 października 2016 r. (sygn. akt
I FPS 3/16) była potrzebna i czy można uznać, że jest przełomowa?
Sądzę, że zarówno z punktu widzenia praktyków, jak i teoretyków
uchwała była potrzebna. Co do zasady każda uchwała 7 sędziów podejmowana jest tylko wówczas, gdy pojawiają się poważne wątpliwości
interpretacyjne związane z treścią przepisów prawnych – wynikające
ze stanu ustawodawstwa (przepisy są niejasne) lub z orzecznictwa.
W przypadku analizowanej uchwały mamy do czynienia głównie z tą
drugą przesłanką.
Jakie były wątpliwości?
Mimo że art. 274c ordynacji podatkowej wspomina o możliwości żądania dokumentów od kontrahentów podatnika wyłącznie w związku
z prowadzoną wobec podatnika kontrolą podatkową i postępowaniem
podatkowym, zarówno organy, jak i w ślad za nimi część orzecznictwa rozszerzały zakres zastosowania tego przepisu także do czynności sprawdzających. Tę praktykę zdaje się ukrócić powyższa uchwała.
A zatem organy będą mogły żądać dokumentów od kontrahentów
jedynie w trybie kontroli lub postępowania podatkowego?
Tak. Z tezy uchwały składu 7 sędziów NSA wynika, że organ podatkowy nie będzie mógł uzasadnić przedłużenia terminu zwrotu różnicy podatku VAT należnego podatnikowi poprzez żądanie – w ramach
czynności sprawdzających – od kontrahentów podatnika wykonujących
działalność gospodarczą przedstawienia dodatkowych dokumentów
w celu sprawdzenia prawidłowości i rzetelności transakcji dokonanej
przez podatnika.
Sąd przychylił się do pojawiającej się już wcześniej linii orzeczniczej,
zgodnie z którą kontrola tzw. krzyżowa dopuszczalna jest w ramach
prowadzonego wobec podatnika postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, ale nie poza nimi.
Czy zgadza się pani z tezą uchwały?
Tak. Nie ma podstaw prawnych w ramach jedynie czynności sprawdzających, bez wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej, do żądania od kontrahentów podatnika dokumentów w celu
sprawdzenia zasadności zwrotu podatku VAT.
Co uchwała NSA oznacza dla podatników?
To orzeczenie ma szansę – wbrew obecnej tendencji – na skrócenie
podatnikom terminu oczekiwania na zwrot należnego im podatku
VAT. O ile bowiem państwo przez organy podatkowe słusznie walczy
z funkcjonującymi na rynku mechanizmami służącymi do wyłudzenia podatku VAT, o tyle działania podejmowane przez organy podatkowe nie powinny szkodzić i uprzykrzać życia uczciwym podatnikom.
Wydaje się, że dzięki uchwale zakres weryfikacji zwrotu podatku
VAT ograniczy się do czynności dotyczących osoby samego podatnika
i oceny uczciwości dokonanych przez niego transakcji, jak i prawidłowości ich rozliczenia podatkowego. Jest to w mojej ocenie kierunek
jak najbardziej słuszny.
Jaka była dotychczas praktyka organów?
W praktyce niejednokrotnie spotykamy się z wydłużaniem postępowania o zwrot VAT, ponieważ organ nie skupia się na ocenie zasadności
zwrotu różnicy podatku VAT naliczonego nad należnym, lecz przy okazji takiego wniosku podatnika weryfikuje cały mechanizm rozliczeń
podatkowych wszystkich podmiotów zaangażowanych w transakcje,
niejednokrotnie nie mając żadnych wątpliwości co do rozliczenia VAT.
Jest to zresztą szerszy problem sposobu prowadzenia kontroli podatkowych i skarbowych. Niejednokrotnie oczekuje się bowiem od podatnika,
że w ramach kontroli konkretnego okresu i konkretnego podatku odpowie na wiele pytań dotyczących kolejnych okresów, a czasem nawet
podatków niebędących przedmiotem kontroli.
Wszelkie czynności podejmowane w celu tropienia oszustów podatkowych mają sens, jednak gdy termin na zwrot VAT jest przedłużany,
aby ustalić sposób udokumentowania transakcji przez kontrahenta,
a wszystko dzieje się w ramach czynności sprawdzających, budzi to
moje wątpliwości.
Dlaczego?
Nie można tracić z pola widzenia, że VAT ma być podatkiem neutralnym. Powinniśmy się skupić w pierwszej kolejności na wypracowaniu
takich mechanizmów, aby zabezpieczyć zapłatę podatku przez podmiot
zobowiązany, a ograniczyć utrudnianie rozliczeń podatkowych tym,
którzy VAT w cenie towaru/usługi już raz ponieśli.
Planowana jest też nowelizacja ustawy o VAT, która umożliwi organom
podatkowym w ramach czynności sprawdzających badanie całego
łańcucha dostaw towaru. Zgodnie z projektem nowelizacji zmiany mają
dotyczyć art. 87 ustawy o VAT i art. 274c ordynacji. Co oznaczają te
zmiany?
W interesującym nas zakresie do art. 87 ustawy o VAT ma zostać dodany
ust. 2b, zgodnie z którym weryfikacja zasadności zwrotu różnicy podatku może obejmować oprócz sprawdzenia rozliczenia podatnika także
rozliczeń innych podmiotów biorących udział w obrocie towarami lub
usługami, będących przedmiotem rozliczenia podatnika oraz sprawdzenie zgodności tych rozliczeń z faktycznym przebiegiem transakcji.
Dodatkowo w art. 274c ordynacji ma się pojawić uszczegółowienie jego
dotychczasowych przepisów par. 1–1b poprzez wskazanie, że stosuje
się je także do wszystkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą uczestniczących w dostawie tego samego towaru lub usługi będących zarówno dostawcami, jak i nabywcami biorącymi udział
pośrednio lub bezpośrednio w dostawie towaru lub usługi.
To oznaczać może, przy planowanym terminie wejścia w życie nowelizacji (1 stycznia 2017 r.), że już za chwilę pomimo korzystnego
orzeczenia NSA organy podatkowe będą mieć jasną podstawę prawną
do żądania także w ramach postępowania o zwrot VAT nie tylko dokumentów od kontrahentów podatnika, ale także kolejnych podmiotów
w łańcuchu dostaw. Jak się bowiem wydaje, ustawodawca przyjął sobie
za cel, aby powyższe przepisy dotyczyć miały także przedłużania terminu na zwrot VAT w ramach czynności sprawdzających – taki wniosek
wynika wprost z uzasadnienia do projektu ustawy.
Co więcej, zgodnie z aktualnym brzmieniem przepisów przejściowych
znowelizowane przepisy dotyczyć mają również okresów rozliczeniowych przypadających przed 1 stycznia 2017 r. W tym kontekście zatem
omawiana uchwała składu 7 sędziów pomimo pozytywnego odbioru
przez podatników znacznie zawęzi swój zakres zastosowania. ©℗
Rozmawiał Łukasz Zalewski