Warszawa, dn. 12. 02. 2013 r. Dr hab. Wojciech Bielecki Recenzja

Warszawa, dn. 12. 02. 2013 r.
Dr hab. Wojciech Bielecki
Recenzja materiałów informacyjno promocyjnych zatytułowanych
„Jakość pstrąga tęczowego (Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)
z technologii stosowanych w Polsce. Testowanie technologii produkcji pstrąga
stosowanych w Polsce w świetle Rozporządzenia Komisji (WE) Nr 710/2009”
Wiadomym jest, że chów pstrąga tęczowego tradycyjnymi metodami
(np. poprzez zwiększenie poboru wody) jest w świetle obowiązującego prawa trudny
do wdrożenia i nawet mało realny. Hodowcy pstrągów wiedząc o tym coraz
powszechniej stosują technologie związane z uzdatnianiem wody (napowietrzanie,
natleniane, usuwanie zagęszczonych osadów, biologiczne oczyszczanie) lub pełną
recyrkulację, umożliwiającą wielokrotne wykorzystanie wody. Te nowoczesne
rozwiązania technologiczne wymagają szczegółowego i wszechstronnego poznania
naukowego. Od dobrej znajomości zarówno środowiska pstrąga jak i wymienionej
ryby i jej wymagań w powiązaniu z technologią chowu ściśle zależy nie tylko
końcowy sukces w sensie zdrowotnym i ekonomicznym, lecz także sposób
dochodzenia do pożądanego rezultatu i jego interpretacja. Należy, więc stwierdzić,
że już w świetle tych faktów zasadnym jest dostarczenie na rynek wiedzy dotyczącej
chowu pstrąga. Proponowane do wydania materiały informacyjno promocyjne
wyraźnie wychodzą naprzeciw takim zapotrzebowaniom. Wypełnią istniejącą lukę
w tym zakresie na rynku krajowym i zagranicznym.
Recenzowana pozycja w swoim spisie treści zawiera wszystkie niezbędne
aspekty wiedzy współczesnej na temat pstrąga tęczowego i jego środowiska. Spis ten,
z podziałem na rozdziały i podrozdziały, przejrzyście sygnalizuje poszczególne
zagadnienia w nich zawarte i ułatwia dotarcie do konkretnego zagadnienia.
Przejrzystości recenzowanej pozycji nadaje też tzw. żywa pagina.
Pomimo faktu, że materiały są stworzone przez 29 autorów – to stanowią
ujednolicone dzieło, będące zwartą kompozycją. Rozpoczyna je wstęp, który
wprowadza czytelnika w oferowaną wiedzę. Zasadnie sygnalizuje korzyści wnoszone
poprzez prezentowaną treść i zachęca do sięgnięcia po tę pozycję.
Następnie dwa pierwsze rozdziały wnoszą zagadnienia natury bardziej
ogólnej, są oparte głównie na literaturze i miejscami na doświadczeniu ich autorów.
1
Zapoznają czytelnika z historią chowu pstrąga tęczowego zarówno w skali światowej,
europejskiej jak i rodzimej. Cennym jest, że pokazują w tym zakresie dorobek
naszego kraju – promują polskich hodowców i uczonych dokumentując ich wkład do
rozwoju chowu i hodowli pstrąga. W kolejnym rozdziale dają narzędzie w postaci
odpowiedniej wiedzy do argumentacji roli omawianej ryby w diecie człowieka. Jest
to godne podkreślenia, że autorzy pamiętali aby kształtować wiedzę z tego zakresu
u producentów ryb dając im szersze możliwości reklamy swojego produktu.
Następnych osiem rozdziałów opartych jest na badaniach własnych autorów.
Znajdują się w nich informacje o uzyskanych wynikach badań prowadzonych
w latach 2010 – 2012. Prezentowane badania zasadnie zmierzają w kierunku
szczegółowego zapoznania czytelnika zarówno ze środowiskiem chowu pstrąga jak
i z końcowym produktem będącym efektem chowu ekstensywnego na wodzie
przepływowej (OOH) i pozyskiwanym na drodze intensywnej przy użyciu
recyrkulacji wody (RAS). Tutaj autorzy, wchodząc w te zagadnienia, najpierw
pokazują jakie efekty chowu uzyskiwano w zakresie wskaźników hodowlanych
i biometrycznych pstrąga tęczowego. Dają wykładnię odnośnie czynników
ekonomicznych w ujęciu dwóch różnych technologii chowu. Pozwalają hodowcom
na praktyczne porównanie wyników uzyskiwanych przez nich z prezentowanymi
danymi, zwłaszcza w bardzo licznych i dokładnie opracowanych, ujęciach
tabelarycznych. Następnie autorzy wnoszą wiedzę, która jakby dopełnia wspomniane
parametry natury ekonomicznej. Informują o efektach chowu w technologii OOH
i RAS, lecz tym razem pod względem składu chemicznego filetu pstrągów i wartości
organoleptycznych tych ryb. Tu również widać doskonały warsztat badawczy
owocujący bardzo dobrze dobraną dokumentacją, tym razem prezentowaną pod
postacią wykresów. Na uwagę zasługuje promowanie pstrąga tęczowego – jako
produktu o wysokiej jakości odżywczej i sensorycznej. Kolejne trzy rozdziały –
to wiedza odnośnie bezpośredniej charakterystyki stanu zdrowia pstrągów. Dotyczą
one analizy mikrobiologicznej i immunologicznej oraz oceny makroskopowej,
mikroskopowej i ultrastrukturalnej. Informują o stanie klinicznym badanych ryb,
przynoszą szczegółowe informacje, poparte zestawieniami tabelarycznymi, o obrazie
bakteriologicznym i wirusologicznym. Nakreślają sytuację odporności pstrągów
tęczowych. Przekazują wyniki badań morfologicznych: bezpośrednich po
uśmierceniu ryb oraz obraz widziany pod mikroskopem (wątroba, nerka głowowa
i tułowiowa oraz śledziona) i także obraz subkomórkowy uzyskiwany w mikroskopie
elektronowym (wątroba). W tym zakresie szczególnie ważna jest bogata
dokumentacja, zarówno tabelaryczna, wykresowa jak i pod postacią mikrogramów
i elektronogramów. Komórki i tkanki odzwierciedlają stan faktyczny narządów
wewnętrznych i wskazując na tzw. zdrowotność ryb pokazując jak ważne jest
powiązanie tego obrazu z zależnościami pod względem środowiska chowu ryb
(np. parametrów wody), żywienia, sezonowości odłowu (wiosna, jesień) i w stosunku
do wielkości pozyskiwanych pstrągów. Szczególnie ważna z punktu widzenia
praktycznego jest wykładnia przekazana hodowcom odnośnie stłuszczenia wątroby,
zawartości wielocukrów w tym narządzie oraz w stosunku do obecności
melanomakrofagów. Na szczególne wyróżnienie zasługuje bogata, bardzo dobrze
dobrana i w sposób przejrzysty opisana dokumentacja fotograficzna. W wielu
2
miejscach jest ona ujęta w tzw. bloki tematyczne (oznaczone literami) – taka
prezentacja daje łatwiejszy odbiór danych u czytelnika.
W obrębie rozdziału7-go i 8-go proponuję uzupełnienia:
w fot. 7.8. pokazanie strzałkami miejsc przekrwienia,
w fot. 7.23. wskazanie strzałkami miejsca drobnych wynaczynień,
w fot. 8.1. oznaczenie miejsca rozmieszczenia glikogenu,
w fot. 8.6. wskazanie w sposób graficzny lizosomów.
Proponuję też aby w opisie analizy ultrastrukturalnej wątroby pstrąga
tęczowego wyodrębnić trzy pierwsze akapity jako podrozdział „Wstęp” i oznaczyć go
jako 8.1. Wprowadzając tę zmianę również do spisu treści.
Rozdział dziewiąty prezentuje wpływ technologii OOH i RAS na parametry
środowiska wodnego oceniając jakość wód. W tym przypadku narzędziem dla
hodowcy odnośnie porównań prezentowanych w stosunku do parametrów będących
w chowie własnym są bardzo liczne zestawienia tabelaryczne.
Rozdział 10 informuje o praktycznej stronie innowacji w technologiach chowu
pstrąga. Zwraca uwagę na aspekty osiągania w chowie własnym odpowiedniego
dobrostanu ryb. Daje praktyczne wskazówki i narzędzia jak ten dobrostan osiągać.
Nakreśla działania innowacyjne i pokazuje korzyści płynące z takich zastosowań.
Wnosi, sygnalizując, korzyści uzyskiwane z opracowanej w ramach prezentowanych
badań skali SGZ (skala Guziura-Zakrzewskiego).
Prezentowane badania, oparte na analizie własnej, są poparte oceną
statystyczną – pozwalającą na przejrzyste odczytywanie danych. Pozwala to pełniej
spojrzeć na zróżnicowanie parametrów w stosunku do sezonu (wiosna, jesień),
wielkości ryb (pstrągi o masie ciała 350 – 500 g, tzw. towarowe, i 501 – 850 g).
Materiały informacyjno promocyjne mają też zebrane tematycznie bogate
piśmiennictwo – 116 pozycji. Spośród tych publikacji wiele artykułów oryginalnych
jest autorstwa badaczy piszących ocenianą pozycję, fakt ten podkreśla ich
kompetencję do prowadzenia tego typu badań.
Na uwagę zasługuje też fakt, że materiały informacyjno promocyjne są
dwujęzyczne. Ich wersja napisana w języku angielskim zapewnia dotarcie do bardzo
szerokiego odbiorcy.
Niewielkie błędy natury językowej poprawiłem bezpośrednio w nadesłanym
mi tekście.
Podsumowując należy stwierdzić, że przedstawione do recenzji materiały
informacyjno promocyjne są merytorycznie zasadne. Stanowią szeroką bazę wiedzy,
opracowanej kompleksowo, opartej na badaniach prowadzonych przez autorów
i podanej w sposób bardzo przystępny, zmierzającą w kierunku szczegółowego
poznania zarówno środowiska chowu pstrąga tęczowego jak i końcowego produktu stanowiącego efekt pozyskiwania na drodze ekstensywnej na wodzie przepływowej
i na drodze intensywnej przy użyciu recyrkulacji wody. Dają rzetelną wiedzę
stanowiącą o przyszłym sukcesie. W ten sposób w pełni spełniają swoje zadania
3
informacyjne i promocyjne. Są opracowane bardzo starannie, mają precyzyjną oraz
bardzo bogatą dokumentację i stanowią cenną, unikalną na rynku wydawniczym
pozycję, godną wydania.
Dr hab. Wojciech Bielecki
Kierownik Zakładu Zwierząt
Egzotycznych, Laboratoryjnych,
Nieudomowionych i Ryb
SGGW w Warszawie
4