Pobierz

Firma za granicą ( Dodatek Dobra Firma - 10.04.2007)
JAK PROWADZIĆ INTERESY NA UKRAINIE
Lepiej załoŜyć spółkę niŜ działać jako przedstawicielstwo?
Chcesz prowadzić interesy na Ukrainie?
Zdecydowanie odradzamy robić to w formie przedstawicielstwa
ChociaŜ to popularny sposób na prowadzenie interesów na Ukrainie, korzystanie z niego, o czym
przekonał się juŜ niejeden przedsiębiorca, jest bardzo niebezpieczne. A wszystko dlatego, Ŝe prawo
ukraińskie jest niezwykle niespójne. RóŜne definicje
Pierwszy problem to ustalenie, czym jest przedstawicielstwo i czym moŜe się ono zajmować. Dla
Polaka odpowiedź wydaje się prosta - wydzielone biuro, zajmujące się działalnością marketingową,
pozyskiwaniem klientów itp. Realia ukraińskie są bardziej skomplikowane.
Zgodnie z kodeksem celnym Ukrainy oraz ustawą o działalności zagranicznej przedstawicielstwem
jest juŜ osoba, która na podstawie pełnomocnictwa reprezentuje interesy zagranicznego
przedsiębiorcy. Ustawy te nie ograniczają w Ŝaden sposób zakresu działań przedstawicielstwa moŜe więc to być kaŜda działalność, nie tylko działania marketingowe. Z kolei kodeks cywilny
Ukrainy za przedstawicielstwo uznaje wyłącznie odrębną jednostkę strukturalną osoby prawnej
utworzona poza jej siedzibą - nie moŜe nim więc być osoba działająca na podstawie pełnomocnictw.
Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od przedsiębiorstw przedstawicielstwem jest i oddzielna
jednostka organizacyjna, i kaŜdy rezydent Ukrainy (zarówno osoba fizyczna, jak i prawna)
posiadająca pełnomocnictwa do prowadzenia działalności w imieniu nierezydenta.
Ustawowe definicje powodują równieŜ chaos przy określaniu dozwolonej działalności
przedstawicielstwa. Niektóre przepisy ukraińskie traktują jako przedstawicielstwa kaŜdą jednostkę
działającą na rzecz zagranicznego przedsiębiorcy. Zgodnie z nimi utworzenie biura zajmującego się
wyłącznie promocją jest równoznaczne z powstaniem przedstawicielstwa. Inne przepisy uznają za
przedstawicielstwa wyłącznie te podmioty, które mają pełnomocnictwa do dokonywania czynności
cywilnoprawnych (np. zawierania umów) w imieniu podmiotu zagranicznego.
Problematyczne jest równieŜ określenie, czy przedstawicielstwo moŜe prowadzić działalność
gospodarczą. Część przepisów zakazuje przedstawicielstwu prowadzenia działalności gospodarczej.
Inne nie tylko na to zezwalają, ale nawet dopuszczają działalność inną niŜ przedsiębiorstwa
macierzystego. Kto płaci podatki
Najszersza regulacja przedstawicielstw znajduje się w przepisach podatkowych. WyróŜniają one
kilka rodzajów przedstawicielstw, róŜnorodnie określając ich status. Podział ten decyduje m.in. o
tym, kto jest zobowiązany do odprowadzenia naleŜnych podatków (patrz tabelka). Błąd w konwencji
Dodatkowe zamieszanie wprowadza jeszcze polsko-ukraińska konwencja w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania. Przede wszystkim, czytając polską wersję językową tej konwencji, nie
natrafimy na pojęcie stałego przedstawicielstwa. Istnieje ono tylko w wersji ukraińskiej - polska
wersja uŜywa pojęcia zakład. RozbieŜność ta pozornie nie jest waŜna, skoro pojęcia te są
zdefiniowane w konwencji. Niestety, polscy przedsiębiorcy otworzenie takiej jednostki planują na
podstawie polskiego rozumienia słowa zakład, a ukraińscy urzędnicy opierają się na swoich
niespójnych przepisach o stałym przedstawicielstwie. Prowadzi to do licznych problemów.
Uznaniowość administracji
Wynikiem chaosu prawnego jest dowolne uznawanie przez organy ukraińskie, czy podmiot jest
przedstawicielstwem, czy nie. Oczywiście kaŜde takie rozstrzygnięcie ma ogromne konsekwencje.
Najgorszą moŜliwością jest uznanie za przedstawicielstwo czegoś, co nie miało nim być. Jak np.
zatrudnienie w Polsce Ukraińca w celu promocji wyrobów pracodawcy na Ukrainie. Jest on osobą
fizyczną, rezydentem Ukrainy upowaŜnionym do działania na Ukrainie w interesie zagranicznego
przedsiębiorcy, co pasuje do niektórych ustawowych definicji przedstawicielstw.
TakŜe zawarcie z podmiotem ukraińskim umowy o wspólnej działalności moŜna uznać za otworzenie
przedstawicielstwa, jeŜeli umowa zawiera pełnomocnictwa dla Ukraińca.
Za utworzenie przedstawicielstwa moŜe zostać uznane praktycznie kaŜde udzielenie Ukraińcowi
pełnomocnictwa do działania w imieniu przedsiębiorcy zagranicznego.
Zlecenie przedsiębiorstwu ukraińskiemu dokonywania jakichkolwiek czynności w imieniu podmiotu
polskiego równieŜ moŜe zostać uznane za otworzenie stałego przedstawicielstwa. W skrajnych
przypadkach za utworzenie przedstawicielstwa moŜe zostać uznane nawet powierzenie podmiotowi
ukraińskiemu przechowania towarów naleŜących do nierezydenta.
Konsekwencje uznania za przedstawicielstwo mogą być bardzo dotkliwe. Tak np. uznanie, Ŝe nie
zostały dochowane procedury rejestracyjne, moŜe spowodować uznanie, Ŝe przedsiębiorca
zagraniczny (a nie osoby działające na Ukrainie) naruszył przepisy prawa gospodarczego. Skutkiem
moŜe być nałoŜenie sankcji - z zakazem prowadzenia działalności na terytorium Ukrainy włącznie.
Oprócz tego moŜliwe są sankcje podatkowe które mogą przekroczyć wartość przychodów uzyskanych
przez przedstawicielstwo.
Nieścisłość przepisów moŜe doprowadzić równieŜ do tego, Ŝe nie zostanie uznany za
przedstawicielstwo nawet odrębny zakład produkcyjny. To z kolei powaŜnie utrudnia rozliczenia
podatkowe oraz transfer pieniędzy i innych dóbr przez granicę Ukrainy. Nie wiadomo, jak
rejestrować
Nie do końca jasne jest jednak jak rejestrować przedstawicielstwa. W praktyce właściwa jest forma
rejestracji przyjęta przez organy kontrolujące działalność przedstawicielstwa. Problem wynika z
faktu, Ŝe przepisy tworzące podstawowy ukraiński system rejestracji (Ujednolicony Rejestr
Państwowy Przedsiębiorstw i Organizacji Ukrainy) nie przewidują moŜliwości wpisu
przedstawicielstw. Teoretycznie istnieje odrębny sposób rejestracji przedstawicielstw wprowadzony na podstawie ustawy o działalności zagranicznej, rejestr Ministerstwa Współpracy
Zagranicznej i Handlu (na marginesie trzeba zauwaŜyć, Ŝe wpis do niego jest niezwykle drogi w
porównaniu z wpisem w Ujednoliconym Rejestrze - 2500 USD). JednakŜe przedstawicielstwo naleŜy
zgłosić w innych organach - statystycznych, w organach celnych czy w funduszach obowiązkowych
(odpowiednik ZUS). A te wymagają numeru z Ujednoliconego Rejestru.
Niezwykle waŜne jest zgłoszenie przedstawicielstwa jako płatnika podatku dochodowego. Niektóre
urzędy podatkowe Ŝądają dokumentów poświadczających wpis przedstawicielstwa do
Ujednoliconego Rejestru. Jeśli jednak uda się dokonać zgłoszenia bez tego numeru, organ
podatkowy - oprócz nadania numeru w rejestrze płatników podatku dochodowego - powinien
zarejestrować przedstawicielstwo w czasowym Rejestrze Państwowej Administracji Podatkowej
Ukrainy. Wpis do tego rejestru oraz nadany przedstawicielstwu numer w tym rejestrze moŜe
zastąpić rejestrację w Ujednoliconym Rejestrze.
Problematyczna jest rejestracja przedstawicielstwa jako płatnika VAT. Obowiązek taki wprowadziła
Administracja Podatkowa wewnętrznymi regulacjami i "twórczą interpretacją" ustawy o VAT. Co
więcej wprowadzono ten obowiązek równieŜ w sytuacjach, gdy nie otwieramy przedstawicielstwa np. przy zakupie na Ukrainie materiałów biurowych czy mebli przez pełnomocnika. Problemy w
bankach
Kolejne problemy napotkamy w banku. Jest to problem większy, niŜ wydaje się Polakom - na
Ukrainie pozycja banków jest niezwykle silna. Przedsiębiorcy mają bowiem prawo trzymać w kasie
tylko symboliczną kwotę - jej zwiększenie wymaga uprzedniej zgody banku.
Tymczasem dla przedstawicielstw nierezydentów moŜna otworzyć tylko dwa rodzaje rachunków
bankowych. JeŜeli bank uzna, Ŝe nasze przedstawicielstwo nie moŜe prowadzić działalności
gospodarczej, to moŜe otworzyć rachunek typu N, za którego pośrednictwem nie moŜna dokonywać
Ŝadnych rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą. Nawet jednak otworzenie drugiego
rodzaju rachunku (typ P) nie pozwala na swobodną działalność - nie moŜna z niego dokonywać
jakichkolwiek inwestycji ani nawet swobodnych zakupów walut obcych . Zakres działalności
JeŜeli uda się prawidłowo zarejestrować przedstawicielstwo i załoŜyć dla niego odpowiedni
rachunek bankowy, to faktycznie moŜe ono prowadzić dowolny rodzaj działalności. Zakres tej
działalności moŜe być nawet szerszy niŜ działalność przedsiębiorcy macierzystego. Jedynym
ograniczeniem jest treść dokumentów załoŜycielskich (decyzji o utworzeniu przedstawicielstwa)
oraz dokumentów rejestracyjnych.
Działanie w tej formie moŜe jednak prowadzić do niepotrzebnych komplikacji podatkowych. Przede
wszystkim trzeba zawsze pamiętać, Ŝe dla organów podatkowych Ukrainy przedstawicielstwo zawsze
będzie odrębnym podmiotem. To oznacza, Ŝe musi mieć własne księgi rachunkowe, płacić podatki
ze swoich przychodów; ma równieŜ obowiązek odprowadzania podatku od dochodów osiąganych za
jego pośrednictwem przez jednostkę macierzystą.
Przepisy konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania często interpretowane są przez polskich
przedsiębiorców błędnie. W konwencji tej znajduje się zapis, Ŝe zakłady (stałe przedstawicielstwa)
mogą być opodatkowane w kraju, w którym się znajdują. Polscy przedsiębiorcy często wnioskują z
tego, Ŝe zakłady te nie muszą być tam opodatkowane. Jest to błąd. Zapis ten naleŜy rozumieć jako
upowaŜnienia dla państw stron tej konwencji do wprowadzenia opodatkowania tych zakładów
(przedstawicielstw). Z moŜliwości tej Ukraina skorzystała.
Kolejnym niezwykle często powielanym błędem jest tworzenie przedstawicielstw pozyskujących
klientów oraz pobierających od nich naleŜności. W takiej sytuacji nie jest nawet waŜne, czy umowę
podpisuje przedstawicielstwo w imieniu przedsiębiorstwa macierzystego, czy teŜ samo to
przedsiębiorstwo. Sam fakt, Ŝe przedstawicielstwo przyjmuje zapłatę, a usługi (czy teŜ towar)
świadczy jego załoŜyciel, prowadzi do następującej sytuacji: przedstawicielstwo ma przychód bez
kosztów, jednostka macierzysta ma koszty bez przychodu. Dodatkowo moŜna zinterpretować tę
sytuację tak, Ŝe przedstawicielstwo ma podwójny przychód - otrzymane wynagrodzenie plus wartość
usług (lub towarów) świadczonych przez podmiot macierzysty. Spółka lepszym rozwiązaniem
Podsumowując, naleŜy stanowczo odradzić otwieranie przedstawicielstw na terytorium Ukrainy.
Niepotrzebnie mnoŜy to koszty i komplikuje rozliczenia podatkowe oraz transfer zysków. Oczywiście
moŜna temu zapobiec, odpowiednio przygotowując dokumenty załoŜycielskie przedstawicielstwa.
Na pewno prostszym i tańszym rozwiązaniem jest jednak utworzenie spółki z o.o.
GRAśYNA DZWONKOWSKA, TOMASZ LUBAS
Autorka jest ekspertem ds. prawa ukraińskiego
w Instytucie Integracji Europejskiej w Rzeszowie.
Autor jest adwokatem
Rodzaj przedstawicielstwa
Status
Przedstawicielstwo nierezydenta nieprowadzące działalności
gospodarczej
Nierezydent
Przedstawicielstwo nierezydenta prowadzące działalność gospodarczą
Stałe
przedstawicielstwo
Rezydent - agent ze statusem zaleŜnym
Stałe
przedstawicielstwo
Rezydent - agent ze statusem niezaleŜnym
Rezydent