324 Anna Sas – Badowska, dr pedagogiki Wyższa Inżynierska

Anna Sas – Badowska, dr pedagogiki
Wyższa Inżynierska Szkoła Bezpieczeństwa i Organizacji Pracy w Radomiu, Polska
WYKORZYSTANIE TECHNOLOGII INFORMACYJNO – KOMUNIKACYJNYCH
W UCZELNIACH WYŻSZYCH
Zachodzący rozwój technologii informacyjnych i komunikacyjnych (ICT) wpływa na
tworzenie się społeczeństwa opartego na wiedzy i informacji. Stanowią one kluczowe zasoby do
korzystania przez każdego w dowolnym czasie miejscu w kształceniu na odległość. W przyjętej w
2000 roku Strategii Lizbońskiej przez kraje Unii Europejskiej zwrócono uwagę na potrzebę
dostosowywania europejskich systemów edukacyjnych do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy i
promowanie nowych umiejętności w zakresie nowych technologii informacyjnych w kontekście
kształcenia ustawicznego.
Zalecenia Unii Europejskiej w postaci uchwał, memorandów, raportów grup eksperckich i
innych dokumentów (1991,2000,2001) dotyczą uczenia się ustawicznego, kształtowania nowych
umiejętności, znajomości i wykorzystywania nowoczesnych technologii informacyjnotelekomunikacyjnych, kształcenia bliżej miejsca zamieszkania, określenia potrzeb ucznia i rynku
pracy. Jeden z przedstawionych projektów zalecanych przez przez Komisję „Europejska Agenda
Cyfrowa” dotyczy upowszechnienia szybkiego Internetu i umożliwienia gospodarstwom domowym
i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego.
Wdrożenie i upowszechnienie technologii informacyjnych w naszym kraju wynika również
m.in. z opracowanego programu ePolska, w którym szczególnie istotne jest: przygotowanie kadry
dydaktycznej do posługiwania się narzędziami wykorzystującymi technologie informacyjnokomunikacyjne, rozwój systemu kształcenia ustawicznego, rozwój edukacji z zakresu technologii
informacyjno-komunikacyjnych osób dorosłych.
W Strategii kierunkowej rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywicznej
prognozie transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020 jednym z wyznaczonych
priorytetów jest rozwój zdalnego nauczania (e-learning) z wykorzystaniem technologii informacyjnych i
komunikacyjnych. Rozwój ten znajduje odzwierciedlenie w programach operacyjnych Narodowego
Planu Rozwoju na lata 2007-2013. Realizowane projekty w ramach Programu Operacyjnego Kapitał
Ludzki – Narodowa Strategia Spójności 2007-2013 również odnoszą się otwarcia systemów
oświatowych na rynek pracy, zwiększenia dostępności do edukacji, rozwijania kształcenia na odległość,
poprawy efektywności i jakości kształcenia, kształtowania kompetencji kluczowych, w tym kompetencji
informatycznych. Kompetencje te obejmują umiejętne i krytyczne wykorzystywanie technologii
społeczeństwa informacyjnego (TSI) w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się. Opierają się na
podstawowych umiejętnościach w zakresie TIK: wykorzystywania komputerów do pozyskiwania,
oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji oraz do porozumiewania się i
uczestnictwa w sieciach współpracy za pomocą Internetu.
Technologie informacyjno-komunikacyjne i media cyfrowe stanowią podstawę edukacji
informatycznej i są niezwykle skutecznym narzędziem wspomagania i usprawniania różnorodnych
działań podejmowanych w obszarach aktywizacji dorosłych. W nowym, rodzącym się
społeczeństwie opartym na wiedzy, dostrzega się wpływ ostatnich przemian oświatowych na
kształtowanie i twórcze rozwijanie osobowości dorosłego ucznia. Ze względu na nowe funkcje
mediów i wynikające z nich możliwości, pozwalają one na realizację wielu zadań istotnych nie tylko
dla edukacji, ale także różnorodnych gałęzi gospodarki (O edukacji …,2001, za J. Bednarek,2008).
Obecna rzeczywistość i stale powiększający się zasób wiedzy z różnych dziedzin nauki i
techniki wymuszają na społeczeństwie ciągłe jej uzupełnianie, odnawianie i pogłębianie.
Kompetencje i kwalifikacje muszą być stale doskonalone, aby umożliwiały sprostanie wyzwaniom
zmieniających się technologii, złożoności procesów technologicznych i społecznych. Tym samym
uczenie się w różnych formach, miejscach i przez całe życie w celu rozwoju kompetencji i
kwalifikacji, staje się kluczem do wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczeństwa wiedzy.
Nauczanie na odległość określane jest w literaturze jako e-learning. Według M. J. Kubiaka
(2000) nauczanie na odległość „to metoda prowadzenia procesu dydaktycznego w warunkach, gdy
nauczyciele i uczniowie (studenci) są od siebie oddaleni (czasem znacznie) i nie znajdują się w tym
324
Збірник наукових праць третьої Міжнародної науково-практичної конференції
«Інформаційно-комунікаційні технології в сучасній освіті: досвід, проблеми, перспективи»
samym miejscu, stosując do przekazywania informacji-oprócz tradycyjnych sposobów
komunikowania się – również współczesne, bardzo nowoczesne technologie telekomunikacyjne,
przesyłając: głos, obraz wideo, komputerowe dane i materiały drukowane. Współczesne technologie
umożliwiają również bezpośredni kontakt w czasie rzeczywistym pomiędzy nauczycielem a uczniem
za pomocą audio- lub wideokonferencji, niezależnie od odległości, jaka ich dzieli.”
Wszystkie formy kształcenia na odległość, w których proces edukacji realizowany jest przy użyciu
nowoczesnych technologii elektronicznych określane jest w literaturze jako e-learning. Natomiast
kształcenie przez Internet to jedna z form e-learningu. Forma ta umożliwia przekazywanie treści
dydaktycznych oraz komunikowanie się z osobami uczącymi się na odległość przy pomocy Globalnej
Sieci Komputerowej Internet(H.Budzeń,2007). B. Kędzierska (2007) zwraca uwagę, że „chociaż elearning nie jest ograniczony do nauczania na odległość, to łatwo zauważyć, że taka forma kształcenia
najbardziej jest związana, by nie powiedzieć uzależniona od technologicznych narzędzi i utożsamiana z
nauczaniem na odległość. Nauczanie na odległość spełnia warunki definicji e-learningu. Nowoczesne
technologie utożsamiane są dziś najczęściej z możliwościami internetu, co w konsekwencji sprawia, że elearning kojarzony bywa przede wszystkim z takimi formami kształcenia i doskonalenia, które te
możliwości wykorzystują. Taki tok rozumowania pozwala wyjaśnić dlaczego e-learning bywa rozumiany
wyłącznie jako kształcenie zdalne realizowane za pomocą internetu, choć tak naprawdę jest to po prostu
wykorzystanie wszelkich możliwych narzędzi technologicznych we wszystkich możliwych formach
pozyskiwania, tworzenia i przekazywania wiedzy i umiejętności”.
M. Tanaś (2007) dokonując analizy kształcenia z wykorzystaniem komputera w odniesieniu
do paradygmatów oświatowych wyodrębnionych przez Cz. Kupisiewicza formułuje wniosek, że
jedynie akceptacja paradygmatu szkoły ustawicznie doskonalonej pozwala na racjonalne włączenie
technologii informacyjnej do arsenału dydaktycznego nauczyciela oraz usprawnienie tradycyjnej
organizacji dzięki uzupełnieniu jej kształceniem zdalnym.
A zatem e-learning jako nauczanie z wykorzystaniem sieci komputerowych i Internetu
odnosi się do wspomagania i uzupełniania tradycyjnego procesu nauczania-uczenia się za pomocą
technologii informatycznych. Nie jest zatem nową, alternatywną formą nauczania. Służy
wykorzystaniu technologii informacyjno-komunikacyjnych jako narzędzia innowacyjnego do
zwiększenia jakości i efektywności procesu dydaktycznego.
J. Bednarek (2007) wskazał na liczne zalety zastosowania technologii informacyjnych w eedukacji. Analiza tych zalet wskazuje jednocześnie na czynniki jakie mają wpływ na efektywność
procesu dydaktycznego, rozumianego jako działanie prowadzące do zamierzonego skutku, przy
zastosowaniu technologii informacyjnych. Warto zwrócić uwagę na rolę samego uczącego się w
osiąganiu efektów w uczeniu się. Dotyczą one głównie jego zaangażowania, motywacji,
samodyscypliny, samokontroli, samodzielności, odpowiedniego gospodarowania czasem, gotowości
do uczenia się przez całe życie. Badania potwierdzają, że również interakcje zachodzące pomiędzy
użytkownikami w obszarze towarzysko-społecznym mają bezpośredni wpływ na efektywność
uczenia się (Wach – Kąkolewicz, 2002).
Autorka przeprowadziła badania dotyczące wykorzystywania metod i technik kształcenia na
odległość przez wykładowców prowadzących od kilku lat zajęcia dydaktyczne z wykorzystaniem
metod i technik kształcenia na odległość oraz wśród wykładowców, którzy planują prowadzenie
zajęć w tej formie. Łącznie w badaniach w czerwcu 2011r. wzięło udział 25 wykładowców z dwóch
grup (7 prowadzących zajęcia – grupa A oraz 18 mających prowadzić – grupa B). W badaniach
posłużono się metodą sondażu diagnostycznego z zastosowaniem kwestionariusza ankiety.
Pytania w kwestionariuszu dotyczyły oceny organizacji kształcenia na odległość, w tym
przydatności narzędzi e – learningowych, potrzeby zastosowania tej formy kształcenia i korzyści z niej
wynikających, ale również oceny swoich możliwości, doświadczeń i trudności w realizacji zajęć w tej
formie. Oceny dokonano w skali pięciostopniowej gdzie najwyższa wartość oznacza ocenę bardzo dobrą.
Z analizy uzyskanych danych wynika, że obie grupy badanych wskazały jako najistotniejszą
przeszkodę i barierę w kształceniu na odległość brak wystarczającej mobilizacji studentów do
samodzielnego uczenia się(około ¾ badanych). Grupa A ponad to wskazała na brak osobistego
kontaktu wykładowcy ze studentami(71,4%) a grupa B na utrudniony dostęp lub jego brak do
Internetu(50,0%). Taka forma kształcenia przydatna jest według grupy A szczególnie dla osób
niepełnosprawnych(100,0%), mieszkających za granicą i dla pracujących (po 71,4% badanych) a
Секція 2. Сучасні інформаційні технології та інноваційні методики навчання
325
według grupy B również dla niepełnosprawnych (72,2%), studentów niestacjonarnych(61,1%).
Podobnie wysoko obie grupy badanych oceniły korzyści wynikające z możliwości kształcenia online w zakresie indywidualnego tempa nauki, możliwości zdobycia wykształcenia bez uciążliwych
dojazdów i możliwości zdobywania wiedzy w dowolnym czasie i miejscu. Grupa wykładowców
prowadzących zajęcia wskazuje na bardzo dużą potrzebę bezpośredniego kontaktu ze
studentem(42,9%), podczas gdy wykładowcy niemający doświadczenia w prowadzeniu takich zajęć
tę potrzebę oceniają w stopniu dostatecznym (38,9% badanych).
Ponad połowa wykładowców realizujących zajęcia w formie e–learningu (57,1%) realizuje je od
roku do 4 lat. Większość (71,4%) nie stosuje innych systemów audiowizualnych (obok e–learningu)
umożliwiających realizację kształcenia na odległość. Około 1/3 prowadzących zajęcia oceniło jako
bardzo przydatne videokonferencje i materiały edukacyjne służące do e – learningu, a jako przydatne –
transmisje on-line. Natomiast jako czasem przydatne 42,9% wykładowców wskazało animacje i
elementy stron internetowych bogatych w multimedia. Dane znajdują się w tabeli 1.
Tabela 1.
Przydatność narzędzi e-learningowych, wykorzystywanych przez wykładowców w ich ocenie
OCENA
czasem
bardzo
Lp.
Narzędzia
nieprzydatne
przydatne
przydatne
przydatne
N
%
N
%
N
%
N
%
kurs on-line
1
14,3
2
28,6
2
1
14,3
1.
28,6
transmisja on-line
2
28,6
2
28,6
0
1
14,3
2.
wirtualny dziekanat (e-dziekanat)
1
14,3
2
28,6
1
14,3
0
0
3.
videokonferencja (np. Skype)
1
14,3
2
28,6
0
0
2
4.
28,6
materiały edukacyjne służące do
e-learningu (materiały szkoleniowe
0
0
2
28,6
1
14,3
2
5.
28,6
do wykładów, ćwiczeń, testy)
animacje, które później można
0
zamieszczać w prezentacjach,
0
3
0
0
1
14,3
6.
42,9
wideo, internecie
zaliczenia cząstkowe
0
0
2
28,6
1
14,3
1
14,3
7.
elementy stron internetowych
0
bogatych
0
3
1
14,3
0
0
8.
42,9
w multimedia
zamieszczanie materiałów w wersji
0
0
2
28,6
2
28,6
2
28,6
9.
elektronicznej (pdf, doc, ppt)
0
0
3
0
0
1
14,3
10. forum dyskusyjne
42,9
0
0
3
0
0
1
14,3
11. czat ze studentami lub słuchaczami
42,9
0
0
3
1
14,3
1
14,3
12. wspólne bazy wiedzy
42,9
quizy, interaktywne ćwiczenia
0
28,6
0
2
2
28,6
1
14,3
13. w internecie
szkolenia przystosowujące do
0
0
2
28,6
2
28,6
1
14,3
14. pracy na platformie e-learningowej
0
0
3
0
0
0
0
15. blogi
42,9
1
14,3
3
0
0
0
0
16. słowniki pojęć
42,9
Potwierdzeniem tak niskiej przydatności różnych narzędzi e-learningowych są wyniki badań
dotyczące posiadanego przygotowania przez wykładowców do prowadzenia zajęć w tej formie.W
badanej grupie A do prowadzenia zajęć w tej formie deklaruje posiadanie przygotowania 71,4% a w
grupie B 61,1% badanych. Przygotowanie to w obu grupach wynika z własnego doświadczenia.
Tylko około 1/3 wykładowców z obu grup uczestniczyło w seminariach i szkoleniach z tego
zakresu. Wyniki na podobnym poziomie z badań dotyczących możliwości korzystania z e-learninu
przez nauczycieli akademickich w zakresie stosunku do technologii informacyjnych, biegłości w
posługiwaniu się nimi i motywacji do korzystania z e-learningu uzyskał Z. Wołk (2007).
326
Збірник наукових праць третьої Міжнародної науково-практичної конференції
«Інформаційно-комунікаційні технології в сучасній освіті: досвід, проблеми, перспективи»
Jednak, jak podaje Instytut Badania Opinii Homo Homini przeprowadzający badania na zlecenie
Polish Open University w 2011r.1 aż 73% studentów ocenia, że polskie uczelnie nie są przygotowane do
kształcenia na odległość a tylko kilkanaście spośród ponad 400 szkół wyższych oferuje studia przez Internet.
Również 78% ankietowanych uznało, że wykładowcy powinni wykorzystywać interaktywne narzędzia po
to, aby skupić uwagę studentów przez cały czas trwania zajęć. Ponadto ten model nauczania powinien
zapewnić stały kontakt z wykładowcą i dostęp do nieograniczonej liczby konsultacji po zajęciach. Jest ono
szczególnie atrakcyjne w kryzysie, pozwala bowiem ograniczyć koszty związane z dojazdami do uczelni. Na
tę zaletę kształcenia on-line wskazało 86% badanych. Blisko połowa badanych studentów (46,6%)uważa, że
nauka z wykorzystaniem technik multimedialnych jest skuteczniejsza od tradycyjnego kształcenia. Podobne
wyniki uzyskała autorka przeprowadzając badania dotyczące oceny nastawienia studentów do wykorzystania
e-learningu i jego oceny zastosowania w kształceniu wśród studentów. Również porównanie wyników
nauczania uzyskanych przez studentów uczących się tradycyjnie i z zastosowaniem e-learningu wskazuje na
większą skuteczność kształcenia on-line , ponieważ ta grupa studentów uzyskała wyższe końcowe oceny z
poszczególnych przedmiotów (A. Sas-Badowska,2009).
Wdrożenie kształcenia na odległość z wykorzystaniem e-learningu na uczelni wiąże się m.in. z
koniecznością prawidłowego opracowania materiału (e-kontentu) i narzędzi umożliwiających
przeprowadzenie zajęć oraz przygotowania zespołu do opracowania materiałów. Profesjonalne
przygotowanie materiałów wymaga specjalistów od zagadnień merytorycznych-eksperta merytorycznego,
metodycznych-metodyka i technicznych-twórcy elementów treści. Proces tworzenia treści zajęć jest
wieloetapowy, czasochłonny i wymaga dużego zaangażowania i współpracy członków zespołu. Materiał
dydaktyczny umieszczony w sieci w postaci pliku PDF nie może być uznany za formę kształcenia on-line.
Materiał taki powinien posiadać odpowiednią atrakcyjną wizualizację motywującą do nauki uczącego się.
Aby wspomóc uczelnie we właściwym przygotowaniu i wdrożeniu kształcenia na odległość
realizowany jest przez Akademię Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości projekt dotyczący szkoleń
w zakresie opracowywania treści szkolenia w formule online dla zespołów opracowujących materiały
szkoleniowe.
Zwiększone wykorzystywanie e-learningu w kształceniu w uczelniach wyższych wynika z
poszukiwania przez uczelnie wyższe nowych i efektywnych form kształcenia oraz podnoszeniu
atrakcyjności i poziomu usług edukacyjnych. E-learning staje się stałym elementem procesu
dydaktycznego szkoły wyższej. W dobie gospodarki opartej na wiedzy sprzyja rozwojowi studenta i
stymuluje rozwój nauczycieli akademickich. Zwiększa również obszar zainteresowania
świadczonymi usługami edukacyjnymi, a tym samym wpływa na poprawę konkurencyjności
poszczególnych uczelni. Wdrażanie e-learningu w uczelniach jest wywiązywaniem się z założeń
Strategii Lizbońskiej i ustaleń procesu bolońskiego.
Obecny krajowy system kształcenia na studiach wyższych umożliwia kształcenie zarówno w
formie tradycyjnej(w bezpośrednim kontakcie z wykładowcą) ale również z wykorzystaniem technik i
metod kształcenia na odległość. Zmienione rozporządzenie MNiSW z dnia 2 listopada 2011r (DZ.U.nr
246, poz.1470) w sprawie warunków jakie muszą być spełnione, aby zajęcia na studiach mogły być
prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość stanowi, że tylko 60% ogólnej
liczby godzin dydaktycznych może być realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na
odległość. Natomiast zajęcia laboratoryjne, warsztatowe i terenowe muszą się odbywać na zajęciach w
warunkach rzeczywistych wymagających bezpośredniego udziału nauczycieli akademickich i
studentów. Wirtualne laboratoria mogą mieć jedynie charakter wspomagający. W siedzibie uczelni
muszą być też przeprowadzane egzaminy i zaliczenia kończące zajęcia dydaktyczne z określonego
przedmiotu.. Taki zapis świadczy, że uczelnie nie mogą wykorzystywać w pełni wszystkich możliwości
jakie oferują technologie informacyjno-komunikacyjne, jednakże całkowity brak kontaktu studenta z
wykładowcą nie jest korzystny dla osiągania zaplanowanych efektów kształcenia.
Szkoły wyższe podejmując wyzwania związane z unowocześnieniem i uatrakcyjnieniem oferty
edukacyjnej coraz częściej decydują się na łączenie tradycyjnej formy kształcenia z formą elektroniczną –
blended learning, gdzie część zajęć w kształceniu na odległość jest realizowana w formie bezpośrednich
kontaktów studenta z wykładowcą. Niektóre szkoły wprowadzają innowacyjne rozwiązania jak np.
1
Badanie zrealizowane zostało przez Instytut Badania Opinii Homo Homini w listopadzie 2011r. na losowej próbie
polskich studentów. Wielkość próby wynosiła 1067 osób.
Секція 2. Сучасні інформаційні технології та інноваційні методики навчання
327
hologram learning, które przejawia się w uzupełnieniu części zajęć (która w dotychczasowej formie
kształcenia na odległość odbywałaby się metodą e-learningową za pośrednictwem komputerów osobistych
na platformie uczelni) systemem zajęć prowadzonych z wykorzystaniem technik multimedialnych i
holograficznych. Treści dydaktyczne są przekazywane w formie hologramów wykładowców
przedmiotów, dzięki czemu uczestnicy będą mieli odwzorowany jego dokładny obraz, co zapewni
większy realizm i motywację do udziału w zajęciach, niż w przypadku samej platformy.
Atrakcyjna oferta kształcenia on-line gwarantująca odpowiedni poziom studiów oraz stałe
zwiększanie dostępu do Internetu przez dynamicznie rosnący rynek urządzeń mobilnych w niedalekiej
przyszłości spowodować może przeniesienia dużej liczby różnych kierunków kształcenia do internetu.
W tej chwili prym w zakresie wykorzystania Internetu w kształceniu wiodą uczelnie z USA. Najlepsza
polska uczelnia Uniwersytet Jagielloński zajęła w rankingu Webometrics 293 pozycję na świecie i 101
w Europie. Taka daleka pozycja wskazuje na potrzebę zwiększenia aktywności w wykorzystywaniu
technologii informacyjnych. Skutkować to będzie większą otwartością uczelni, podniesieniem jej
atrakcyjności, efektywności i jakości kształcenia.
Literatura:
1. Bednarek J., Edukacja informatyczna dorosłych – teoria i praktyka (w:) Bednarczyk H.,
Kupidura T (red.): Edukacja informatyczna w aktywizacji dorosłych na wsi, Wyd. ITE – PIB,
Radom – Warszawa 2008
2. Bednarek J., Media w kształceniu, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2007
3. Bednarek J., Multimedia w kształceniu, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2012
4. Bednarek J., Lubina E., Kształcenie na odległość. Podstawy dydaktyki, Wyd. Nauk.
PWN, Warszawa 2008
5. Budzeń H., Czynniki dydaktycznej skuteczności (efektywności) stosowanych rozwiązań
e-learningowych w edukacji dorosłych (w:) Kramek Z. (red.): Teoretyczno – metodyczne podstawy
rozwoju e-learningu w edukacji ustawicznej, Wyd. ITE-PIB Radom, 2007
6. ePolska. Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata
2001-2006, Ministerstwo Gospodarki, Warszawa 2001
7. Gajek E., Nauczanie języków online (w:) e-mentor nr 2 (4), Wyd. SGH, Warszawa 2004
8. Juszczyk S., Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów, Toruń 2003
9. Kędzierska B., E-learning w procesie kształcenia ustawicznego(w:) Kramek Z. (red.):
Teoretyczno – metodyczne podstawy rozwoju e-learningu w edukacji ustawicznej, Wyd. ITE-PIB
Radom, 2007
10. Kramek Z. (red.): Teoretyczno – metodyczne podstawy rozwoju e-learningu w edukacji
ustawicznej, Wyd. ITE-PIB Radom, 2007
11. Kubiak M. J., Wirtualna edukacja. Wyd. MIKOM, Warszawa 2000
12. Kupisiewicz Cz., Paradygmaty reform oświatowych, Wyd. IKN, Warszawa 1985
13. Plebańska M., E-learning. Tajniki edukacji na odległość, C.H. Beck 2011
14. Sas – Badowska A., E-learning w kształceniu na odległość (w:) Zjazun I. A. (red.):
Zastosowanie technologii informacyjnej i innowacyjnych metod nauczania w kształceniu nauczycieli:
metodologia, teoria, osiągnięcia, problemy. Zbiór naukowych prac. Tom 16. Wyd. Akademia Nauk
Pedagogicznych Ukrainy i Winnicki Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny, Kijów – Winnica 2008
15. Tanaś M., Teoretyczno-metodyczne uwarunkowania rozwoju kształcenia na odległość
(w:) Kramek Z. (red.): Teoretyczno – metodyczne podstawy rozwoju e-learningu w edukacji
ustawicznej, Wyd. ITE-PIB Radom, 2007
16. Wach – Kąkolewicz A., Technologiczne uwarunkowania interakcji w kształceniu przez
Internet (w:) Strykowski W. (red.): Media a edukacja, IV Międzynarodowa Konferencja Naukowa
Media a procesy integracji europejskiej, UAM, Poznań 2002
17. Wiśniewska M., E-learning jako składowa procesu dydaktycznego w szkole wyższej
(w:) Doroszewski S., Kobylińska A. (red.): Jakość w badaniach i dydaktyce szkół wyższych,
Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2007
18. Wołk Z., E-learning jako komponent elastycznego układu kształcenia ustawicznego (w:)
Kramek Z. (red.): Teoretyczno – metodyczne podstawy rozwoju e-learningu w edukacji ustawicznej,
Wyd. ITE-PIB Radom, 2007
328
Збірник наукових праць третьої Міжнародної науково-практичної конференції
«Інформаційно-комунікаційні технології в сучасній освіті: досвід, проблеми, перспективи»
Netografia:
19. E-learning w Polsce raczkuje, http://www.uniface.pl/E-learning-w-Polsce-raczkujea2873. 2012-02-29
20. Innowacja w kształceniu na studiach wyższych, http://www.ewspa.edu.pl/?id=n-o-w-os-c--studia-hologram-learning-316
21. Kształcenie na odległość, http://www.ii.uph.edu.pl/index.php/pl/ksztalcenie/ksztalceniena-odlego.html
22. Kursy e-learningowe http://www.learnup.pl/e-learning/
23. Strategia rozwoju edukacji na lata 2007-2013, Ministerstwo Edukacji Narodowej i
Sportu, http://www.men.waw.pl/oswiata/biezace/strategia-2007-2013.pdf
24. Uczelnie podbijają Internet, http://www.rp.pl/artykul/809040.html
Jan Sikora, dr inż.
Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa
KOMPETENCJE INFORMATYCZNE I DOSTĘP DO SIECI JAKO WARUNKI
SUKCESU W SPOŁECZEŃSTWIE INFORMACYJNYM
Stosowanie technologii informatycznych należy do kanonu funkcjonowania współczesnej
szkoły. Określone zostały przy tym obszary zastosowań technologii ICT w edukacji, do których należą:
dydaktyka w tym dydaktyka e-nauczania, rola e-nauczyciela, zarządzanie e-learningiem, kształcenie z
wykorzystaniem Internetu itp. Wokół tej problematyki skupia się aktywność wielu badaczy,
koncentrujących się na zastosowaniach nowych mediów w edukacji w aspekcie technologicznym,
treściowym, relacyjnym i informacyjnym.
Z uwagi na znaczenie zastosowań technologii informatycznych w życiu współczesnego
człowieka, w dokumentach programowych dotyczących kształcenia ogólnego w Polsce określone
zostały cele i treści kształcenia w ramach przedmiotu informatyka. Należą do nich, między innymi,
posługiwanie się komputerem i jego oprogramowaniem, wykorzystanie sieci komputerowej;
komunikowanie się za pomocą komputera i technologii informacyjno-komunikacyjnych oraz
rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji z wykorzystaniem komputera2. Także w
dokumentach programowych Unii Europejskiej kompetencje informatyczne obejmujące umiejętne i
krytyczne wykorzystanie technologii informacyjnych w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się,
traktowane są jako kompetencje kluczowe, takie których wszystkie osoby potrzebują do
samorealizacji i rozwoju osobistego, przyjmowania aktywnej postawy obywatelskiej, osiągania
integracji społecznej i zatrudnienia. Kompetencje te obejmują wykorzystywanie komputerów do
uzyskiwania, oceny, przechowywania, tworzenia, prezentowania i wymiany informacji oraz do
porozumiewania się i uczestnictwa w sieciach współpracy za pośrednictwem Internetu3.
Na tym tle, obok wyżej wymienionych kontekstów, zastosowania technologii informatycznych w
edukacji można rozważać w kategoriach szans i zagrożeń, jakie te zastosowania generują. Zasadniczą,
eksponowaną w literaturze przedmiotu okolicznością mającą wpływ na wzrost efektywności kształcenia
jest dostęp do zasobów informacyjnych sieci w dowolnym miejscu i czasie. Należy tu jednak liczyć się z
koniecznością weryfikacji pozyskiwanych zasobów ze względu na ich jakość. Jako narzędzie wsparcia
tradycyjnych form zajęć traktuje się również dostępne możliwości wizualizacji i technologii
multimedialnych, których niewłaściwe zastosowanie może z kolei prowadzić do przerostu formy nad
treścią i przesłonić właściwy sens zajęć.
Rozprzestrzenianie się technologii informatycznych na coraz to nowe obszary życia
człowieka prowadzi jednocześnie do stworzenia wirtualnej rzeczywistości charakteryzującej się
zdeformowanymi wymiarami przestrzeni i czasu, która coraz częściej staje się środowiskiem pracy,
nauki i odpoczynku. Funkcjonowanie w takim środowisku obarczone jest jednak fundamentalnym
2
3
MEN: Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych,
H. Bednarczyk i inni (red.): Europejskie idee i inspiracje edukacyjne. ITE PIB. Radom 2005, s. 135- 137.
Секція 2. Сучасні інформаційні технології та інноваційні методики навчання
329