Stan wdro¿enia do prawa polskiego dyrektyw Wspólnot

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2002
mgr in¿. WIKTOR LESZCZYÑSKI
Ministerstwo Pracy i Polityki Spo³ecznej
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
dyrektyw Wspólnot Europejskich dotycz¹cych
bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników
raz ze stowarzyszaniem Polski z Uni¹ Europejsk¹ i jej pañstwami cz³onkowskimi rozpocz¹³ siê
proces stopniowego dostosowywania prawa polskiego do prawa Wspólnot Europejskich. Zgodnie z art. 68
Uk³adu Europejskiego Polska powinna podj¹æ wszelkie starania w celu zapewnienia zgodnoœci jej przysz³ego ustawodawstwa z ustawodawstwem Wspólnoty. Artyku³ 69 Uk³adu
stanowi, i¿ dostosowywanie przepisów powinno obj¹æ równie¿ ochronê pracownika w miejscu pracy.
W ci¹gu kilku lat od podpisania uk³adu stowarzyszeniowego nast¹pi³ znaczny postêp w dostosowaniu prawa polskiego (równie¿ w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pracy)
do prawa Wspólnot Europejskich. W artykule przedstawiono stan wdro¿enia do prawa krajowego dziesiêciu dyrektyw
dotycz¹cych bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników, nale¿¹cych do w³aœciwoœci Ministerstwa Pracy i Polityki Spo³ecznej.
DYREKTYWA 89/391/EWG O WPROWADZENIU ŒRODKÓW W CELU ZWIÊKSZENIA BEZPIECZEÑSTWA I POPRAWY ZDROWIA PRACOWNIKÓW PODCZAS PRACY
(dyrektywa ramowa)
Zakres regulacji
Celem tej dyrektywy jest wprowadzenie œrodków stymuluj¹cych do dzia³ania w kierunku poprawy bezpieczeñstwa i ochrony
zdrowia pracowników podczas pracy.
Dyrektywa zawiera obowi¹zki pracodawcy dotycz¹ce w szczególnoœci:
– zapewnienia pracownikom bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia w ka¿dym aspekcie zwi¹zanym z prac¹
– dostosowywania pracy do ka¿dego cz³owieka w fazie projektowania stanowisk pracy, wyboru wyposa¿enia oraz metod pracy
– oceny ryzyka zawodowego
– zasad zapobiegania ryzyku zawodowemu
– zapewnienia kompetentnych s³u¿b ds. ochrony zdrowia i zapobiegania ryzyku zawodowemu
– zapewnienia œrodków s³u¿¹cych do udzielania pierwszej pomocy, gaszenia po¿aru i ewakuacji pracowników w razie powa¿nego niebezpieczeñstwa
– informowania pracowników i (lub) ich przedstawicieli o zagro¿eniach dla bezpieczeñstwa i zdrowia oraz œrodkach zapobiegawczych
– konsultowania z pracownikami i (lub) ich przedstawicielami
problemów bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia wystêpuj¹cych podczas pracy
– zapewnienia ka¿demu pracownikowi odbycia odpowiedniego szkolenia dotycz¹cego bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia – zarówno przed zatrudnieniem jak i podczas pracy
– zapewnienia pracownikom lekarskich badañ kontrolnych dostosowanych do zagro¿eñ wystêpuj¹cych podczas pracy.
Dyrektywa nak³ada równie¿ pewne zobowi¹zania na pracownika, czyni¹c go odpowiedzialnym za w³asne bezpieczeñstwo
4
i zdrowie oraz innych osób, na które maj¹ wp³yw jego dzia³ania
podczas pracy. Zgodnie z t¹ dyrektyw¹ pracownik powinien m.in.:
– u¿ywaæ zgodnie z przeznaczeniem œrodków ochrony indywidualnej
– informowaæ pracodawcê o sytuacjach stanowi¹cych zagro¿enia dla bezpieczeñstwa i zdrowia
– wspó³pracowaæ z pracodawc¹ na rzecz zapewnienia bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia podczas pracy.
Dyrektywa nie narusza obecnych i przysz³ych przepisów krajowych, które odnosz¹ siê do poprawy bezpieczeñstwa i ochrony
zdrowia pracowników podczas pracy (w wyniku wdro¿enia dyrektywy do prawa krajowego nie mo¿e byæ obni¿ony poziom ochrony ju¿ osi¹gniêty w poszczególnych pañstwach cz³onkowskich).
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Podczas przegl¹du prawa polskiego z obszaru „Polityka spo³eczna i zatrudnienie”, w czêœci dotycz¹cej „Bezpieczeñstwa
i ochrony zdrowia pracowników”, który odby³ siê w Brukseli
w dniach 16-18 listopada 1998 roku, ustalono wspólnie z Komisj¹
Europejsk¹, ¿e prawo to w pe³ni uwzglêdnia postanowienia dyrektywy 89/391/EWG.
Jej postanowienia znajduj¹ siê przede wszystkim w dziale dziesi¹tym ustawy – Kodeks pracy „Bezpieczeñstwo i higiena pracy”
oraz w takich aktach wykonawczych do tej ustawy, jak:
– rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26
wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa
i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844)
– rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28
maja 1996 r. w sprawie szczegó³owych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeñstwe i higieny pracy (DzU nr 62, poz. 285)
– rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia
30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332, ze zm.)
– rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 2 wrzeœnia 1997 r.
w sprawie s³u¿by bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 109,
poz. 704)
– rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17
czerwca 1998 r. w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ
i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy (DzU nr 79, poz. 513 ze zm.).
Postanowienia tej dyrektywy uwzglêdniaj¹ równie¿:
– ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o spo³ecznej inspekcji pracy (DzU nr 35, poz. 163 ze zm.)
– ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o zwi¹zkach zawodowych (DzU
nr 55, poz. 234 ze zm.)
– ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo¿arowej (DzU nr 81, poz. 351 ze zm.).
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Prawo polskie uwzglêdnia³o wymagania tej dyrektywy ju¿
znacznie wczeœniej (przed podpisaniem Uk³adu Europejskiego ustanawiaj¹cego stowarzyszenie miêdzy Polsk¹ a Wspólnotami Europejskimi i ich Pañstwami Cz³onkowskimi), w zwi¹zku z czym nie
zachodzi³a potrzeba uzupe³nienia prawa o nowe przepisy z niej wynikaj¹ce.
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2002
MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPO£ECZNEJ INFORMUJE...
DYREKTYWA 89/654/EWG DOTYCZ¥CA MINIMALNYCH
WYMAGAÑ BEZPIECZEÑSTWA I OCHRONY ZDROWIA
PODCZAS PRACY (pierwsza szczegó³owa do dyrektywy ramowej)
Zakres regulacji
Dyrektywa okreœla minimalne wymagania z zakresu bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia dotycz¹ce budynków, pomieszczeñ
pracy i pomieszczeñ higieniczno-sanitarnych. Okreœla w szczególnoœci obowi¹zki dotycz¹ce zapewnienia:
– odpowiednich instalacji elektrycznych
– dróg oraz wyjœæ ewakuacyjnych
– odpowiednich dróg dla ruchu ko³owego i pieszego
– w³aœciwej organizacji stanowisk pracy znajduj¹cych siê na
zewn¹trz budynków
– wymaganej temperatury pomieszczeñ
– naturalnego i sztucznego oœwietlenia
– pomieszczeñ higieniczno-sanitarnych, jak: pomieszczenia do
przebierania siê, natryski i umywalnie, ustêpy
– pokoi pierwszej pomocy
– pomieszczeñ do wypoczynku dla pracowników zatrudnionych przy pracach szczególnie szkodliwych dla zdrowia i uci¹¿liwych oraz dla kobiet ciê¿arnych i karmi¹cych.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Postanowienia tej dyrektywy s¹ w pe³ni wdro¿one do prawa
polskiego, co potwierdzone zosta³o podczas przegl¹du prawa polskiego z obszaru „Polityka spo³eczna i zatrudnienie”, w czêœci dotycz¹cej „Bezpieczeñstwa i ochrony zdrowia pracowników”, który odby³ siê w Brukseli w dniach 16-18 listopada 1998 roku.
Postanowienia te znajduj¹ siê przede wszystkim w:
– dziale dziesi¹tym ustawy – Kodeks pracy „Bezpieczeñstwo
i higiena pracy”
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26 wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844)
– rozporz¹dzeniu Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 14 grudnia 1994 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadaæ budynki i ich usytuowanie (DzU
z 1999 r. nr 15, poz. 140, z póŸniejszymi zmianami).
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Wymagania okreœlone w tej dyrektywie w wiêkszoœci uwzglêdnione by³y w prawie polskim znacznie wczeœniej – ju¿ w rozporz¹dzeniu Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej, Zdrowia, Przemys³u, Odbudowy, Administracji Publicznej oraz Ziem Odzyskanych z dnia 6 listopada 1946 r. o ogólnych przepisach dotycz¹cych
bezpieczeñstwa i higieny pracy oraz rozporz¹dzeniu Rady Ministrów z dnia 21 sierpnia 1959 r. w sprawie ogólnych warunków
higieniczno-sanitarnych w nowo budowanych lub przebudowywanych zak³adach przemys³owych.
Obowi¹zuj¹ce obecnie rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844) jedynie w niewielkim stopniu uzupe³ni³o zakres przepisów okreœlonych w wymienionych rozporz¹dzeniach o nowe przepisy wynikaj¹ce z tej dyrektywy.
DYREKTYWA 89/655/EWG DOTYCZ¥CA MINIMALNYCH
WYMAGAÑ W DZIEDZINIE BEZPIECZEÑSTWA
I OCHRONY ZDROWIA PRZY U¯YTKOWANIU PRZEZ
PRACOWNIKÓW SPRZÊTU ROBOCZEGO PODCZAS
PRACY (druga szczegó³owa do dyrektywy ramowej), znowelizowana dyrektyw¹ 95/63/EWG
Zakres regulacji
Zakres regulacji tej dyrektywy obejmuje zobowi¹zanie pracodawcy do upewnienia siê, ¿e sprzêt roboczy przekazany do u¿ytkowania pracownikom jest odpowiedni do wykonywania okreœlonych czynnoœci i mo¿e byæ stosowany bez szkody dla bezpieczeñstwa i zdrowia u¿ytkowników. Gdy u¿ytkowanie sprzêtu roboczego powoduje powstawanie szczególnych zagro¿eñ dla pracowników – pracodawca powinien dopuœciæ do jego obs³ugi, a tak¿e napraw, konserwacji i modernizacji wy³¹cznie pracowników do tego
uprawnionych (posiadaj¹cych odpowiednie kwalifikacje). W omawianej dyrektywie okreœlono równie¿ podstawowe obowi¹zki dotycz¹ce zasad zapewnienia bezpieczeñstwa przy u¿ytkowaniu
sprzêtu roboczego. Regulacje dotycz¹ce sprzêtu roboczego zawieraj¹ tak¿e miêdzy innymi wymagania, które powinny spe³niaæ urz¹dzenia sterownicze, urz¹dzenia ochronne (w tym os³ony), wymagania dla ruchomego sprzêtu roboczego i sprzêtu przeznaczonego
do podnoszenia ³adunków.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Postanowienia tej dyrektywy w znacznym stopniu s¹ wdro¿one do prawa polskiego, przede wszystkim w:
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26 wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844)
– rozporz¹dzeniu Ministra Przemys³u Maszynowego z dnia 2 listopada 1978 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy eksploatacji wózków jezdniowych z napêdem silnikowym (DzU nr 27,
poz. 119)
– rozporz¹dzeniu Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2001 r. w sprawie wymagañ zasadniczych dla maszyn i elementów bezpieczeñstwa podlegaj¹cych ocenie zgodnoœci, warunków i trybu dokonywania oceny zgodnoœci oraz sposobu oznakowania tych maszyn
i elementów bezpieczeñstwa (DzU nr 127, poz. 1391).
Niektóre ogólne postanowienia tej dyrektywy zostan¹ wdro¿one po wydaniu rozporz¹dzenia ministra pracy i polityki spo³ecznej
zmieniaj¹cego rozporz¹dzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (co przewiduje siê w bie¿¹cym roku).
Pe³ne wdro¿enie postanowieñ tej dyrektywy nast¹pi po wydaniu
rozporz¹dzenia ministra gospodarki w sprawie minimalnych wymagañ bezpieczeñstwa i higieny pracy w zakresie u¿ytkowania
maszyn i innych urz¹dzeñ technicznych, co równie¿ przewidziane
jest w bie¿¹cym roku.
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Przewiduje siê, ¿e pe³ne wdro¿enie postanowieñ tej dyrektywy
do prawa polskiego i praktyki spowoduje obci¹¿enie pracodawców kosztami o ³¹cznej wartoœci (oszacowanej przez ekspertów)
44 mln z³. Ze wzglêdu na szacowane koszty wprowadzony zostanie 3-letni okres przejœciowy (do dnia 31 grudnia 2005 r.) na wdro¿enie w zak³adach pracy postanowieñ tej dyrektywy dotychczas
nie uwzglêdnionych w prawie polskim. Umo¿liwi to roz³o¿enie
kosztów przewidzianych do poniesienia przez pracodawców, a tak¿e ich ograniczenie wynikaj¹ce z koniecznoœci wymiany maszyn
nadmiernie zu¿ytych.
5
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2002
MINISTERSTWO PRACY I POLITYKI SPO£ECZNEJ INFORMUJE...
DYREKTYWA 89/656/EWG O MINIMALNYCH WYMAGANIACH BEZPIECZEÑSTWA I OCHRONY ZDROWIA DOTYCZ¥CYCH STOSOWANIA PRZEZ PRACOWNIKÓW
ŒRODKÓW OCHRONY INDYWIDUALNEJ W MIEJSCU
PRACY (trzecia szczegó³owa do dyrektywy ramowej)
Zakres regulacji
Zgodnie z postanowieniami dotycz¹cymi tej problematyki –
œrodki ochrony indywidualnej powinny byæ stosowane w sytuacjach
kiedy nie mo¿na unikn¹æ lub wystarczaj¹co ograniczyæ zagro¿eñ
za pomoc¹ œrodków ochrony zbiorowej lub zmian w technologii
albo organizacji pracy.
Regulacje tej dyrektywy nak³adaj¹ ponadto na pracodawców
obowi¹zek:
– bezp³atnego dostarczania œrodków ochrony indywidualnej oraz
zapewnienia ich prawid³owego dzia³ania i odpowiedniego stanu
higienicznego poprzez niezbêdne konserwacje, naprawy i wymiany
– zapewnienia, aby œrodki ochrony indywidualnej, które dostarczane s¹ pracownikom, spe³nia³y wymagania bezpieczeñstwa
i ochrony zdrowia (okreœlone w dyrektywie 89/686/EWG dotycz¹cej projektowania i wytwarzania tych œrodków)
– informowania pracowników o zagro¿eniach, przed którymi
chroniæ ich bêd¹ œrodki ochrony indywidualnej
– organizowania szkolenia na temat w³aœciwego u¿ywania œrodków ochrony indywidualnej.
Omawiane postanowienia zawieraj¹ równie¿ wskazania dla pracodawców odnoœnie zasad przydzielania œrodków ochrony indywidualnej.
6
DYREKTYWA 90/269/EWG W SPRAWIE MINIMALNYCH
WYMAGAÑ ZDROWIA I BEZPIECZEÑSTWA PODCZAS
RÊCZNEGO PRZEMIESZCZANIA CIʯARÓW W PRZYPADKU MO¯LIWOŒCI WYST¥PIENIA ZAGRO¯ENIA,
ZW£ASZCZA URAZÓW KRÊGOS£UPA U PRACOWNIKÓW (czwarta szczegó³owa do dyrektywy ramowej)
Zakres regulacji
Regulacje z tego zakresu zobowi¹zuj¹ pracodawcê do podjêcia
takich dzia³añ, które wyeliminowa³yby koniecznoœæ rêcznego przemieszczania ciê¿arów. O ile nie jest to mo¿liwe pracodawca powinien podj¹æ odpowiednie przedsiêwziêcia, w tym dostarczyæ pracownikom takie wyposa¿enie, które zmniejsza³oby zagro¿enia
zwi¹zane z rêcznym przemieszczaniem ciê¿arów. Postanowienia
w tej sprawie wymagaj¹ równie¿, aby czynnoœci rêcznego przemieszczania ciê¿arów nie powodowa³y zagro¿eñ mog¹cych stwarzaæ ryzyko urazów krêgos³upa, przede wszystkim jeœli:
– wystêpuje nadmierny wysi³ek fizyczny
– przenoszony ciê¿ar jest za ciê¿ki, za du¿y, nieporêczny (trudny do utrzymania) lub niestabilny
– brak jest wystarczaj¹cej przestrzeni umo¿liwiaj¹cej bezpieczne
wykonanie czynnoœci
– stan powierzchni, po której przemieszczane s¹ ciê¿ary, nie
zapewnia bezpiecznego wykonywania czynnoœci.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Podstawowe wymagania tej dyrektywy wdro¿one s¹ w zasadzie do prawa polskiego; odpowiednie przepisy zawarte s¹ przede
wszystkim w dziale dziesi¹tym ustawy – Kodeks pracy oraz w rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 wrzeœnia
1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny
pracy (DzU nr 129, poz. 844). Ponadto wymagania zasadnicze dla
œrodków ochrony indywidualnej zawarte s¹ w rozporz¹dzeniu Rady
Ministrów z dnia 9 stycznia 2002 r. (DzU nr 4, poz. 37), które wejdzie w ¿ycie 1 stycznia 2003 r.
Pe³ne wdro¿enie tej dyrektywy nast¹pi po wydaniu rozporz¹dzenia ministra pracy i polityki spo³ecznej zmieniaj¹cego rozporz¹dzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy, co przewiduje siê w bie¿¹cym roku.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Postanowienia tej dyrektywy zosta³y w pe³ni przeniesione do
prawa polskiego w wyniku wydania rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy rêcznych pracach transportowych
(DzU nr 26, poz. 313 i nr 82, poz. 930), które wesz³o w ¿ycie 1 stycznia 2002 r. Ponadto niektóre ogólne postanowienia ww. dyrektywy wdro¿one zosta³y w:
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
28 maja 1996 r. w sprawie szczegó³owych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 62, poz. 285)
– rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia
30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332, ze zm.)
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26 wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844).
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Wdro¿enie postanowieñ tej dyrektywy, dotychczas nie w pe³ni
uwzglêdnionych w prawie polskim, nie spowoduje obci¹¿enia dodatkowymi kosztami pracodawców. Przepisy rozporz¹dzenia ministra pracy i polityki spo³ecznej zmieniaj¹cego rozporz¹dzenie
w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy
dotycz¹ce stosowania œrodków ochrony indywidualnej zawieraæ
bêd¹ jedynie uszczegó³owienie przepisów ju¿ obowi¹zuj¹cych,
w tym np. wskazania dotycz¹ce zasad przydzielania tych œrodków.
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Problematyka bezpieczeñstwa i higieny pracy przy rêcznych
pracach transportowych by³a w Polsce uregulowana przepisami ju¿
od dawna – w rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Opieki Spo³ecznej
oraz Zdrowia z dnia 1 kwietnia 1953 r. w sprawie bezpieczeñstwa
i higieny pracy pracowników zatrudnionych przy rêcznym dŸwiganiu i przenoszeniu ciê¿arów (DzU nr 22, poz. 89). St¹d wdro¿enie postanowieñ omawianej dyrektywy wymaga³o jedynie uszczegó³owienia dotychczasowych przepisów.
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2002
DYREKTYWA 90/270/EWG DOTYCZ¥CA MINIMALNYCH
WYMAGAÑ W DZIEDZINIE BEZPIECZEÑSTWA I OCHRONY ZDROWIA PRZY PRACY Z URZ¥DZENIAMI WYPOSA¯ONYMI W MONITORY EKRANOWE (pi¹ta szczegó³owa
do dyrektywy ramowej)
Zakres regulacji
Postanowienia tej dyrektywy zobowi¹zuj¹ pracodawcê miêdzy
innymi do prowadzenia oceny stanowisk pracy z monitorami ekranowymi, zapewnienia ochrony wzroku pracowników (w tym zapewnienia urz¹dzeñ koryguj¹cych wzrok, o ile potrzeba ich stosowania przy monitorze, stwierdzona zostanie w czasie badañ okulistycznych), stosowania przerw w pracy z monitorem albo zmiany
charakteru pracy (na pracê zmniejszaj¹c¹ obci¹¿enie zwi¹zane z obs³ug¹ monitora).
Dyrektywa okreœla równie¿ wymagania jakie powinny spe³niaæ stanowiska pracy z monitorem ekranowym, w tym m.in. monitor, klawiatura, biurko, krzes³o oraz otoczenie stanowiska pracy.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Dyrektywa zosta³a w pe³ni wdro¿ona do prawa polskiego rozporz¹dzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia
1998 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy na stanowiskach
wyposa¿onych w monitory ekranowe (DzU nr 148, poz. 973). Ponadto niektóre postanowienia dyrektywy uwzglêdnione by³y ju¿
wczeœniej w:
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
28 maja 1996 r. w sprawie szczegó³owych zasad szkolenia w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 62, poz. 285)
– rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia
30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332, ze zm.)
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
26 wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844)
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
17 czerwca 1998 r. w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku
pracy (DzU nr 79, poz. 513 ze zm.).
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
1 grudnia 1998 r. okreœli³o 2-letni okres (od jego wejœcia w ¿ycie)
na dostosowanie istniej¹cych stanowisk pracy z monitorami do wymagañ w nim zawartych. Umo¿liwi³o to pracodawcom roz³o¿enie
kosztów przewidzianych do poniesienia, a równie¿ ich ograniczenie zwi¹zane z koniecznoœci¹ naturalnej wymiany przestarza³ego sprzêtu lub elementów stanowiska nadmiernie zu¿ytych.
Pewne obci¹¿enia pracodawców powoduje koniecznoœæ zapewnienia pracownikom okularów koryguj¹cych wzrok, o ile
potrzeba ich stosowania przy monitorze ekranowym stwierdzona zostanie w czasie badañ okulistycznych, a stale stosowane
przez pracowników okulary s¹ nieodpowiednie do pracy przy
monitorze.
DYREKTYWA 92/58/EWG W SPRAWIE MINIMALNYCH
WYMAGAÑ DOTYCZ¥CYCH ZNAKÓW BEZPIECZEÑSTWA I (LUB) OCHRONY ZDROWIA W MIEJSCACH PRACY (dziewi¹ta szczegó³owa do dyrektywy ramowej)
Zakres regulacji
Regulacje zawarte w tej dyrektywie zobowi¹zuj¹ pracodawcê,
aby wszêdzie tam gdzie nie mo¿na zlikwidowaæ zagro¿enia innymi œrodkami – umieszczaæ odpowiednie znaki bezpieczeñstwa.
Okreœlaj¹ one w szczególnoœci minimalne wymagania jakie powinny spe³niaæ znaki bezpieczeñstwa, w tym rodzaje i wzory znaków oraz zasady ich stosowania. Wymagania tam zawarte dotycz¹
w szczególnoœci:
– znaków bezpieczeñstwa dotycz¹cych zakazu, ostrzegawczych,
informacyjnych, ewakuacyjnych i przeciwpo¿arowych
– oznakowania zbiorników i ruroci¹gów z niebezpiecznymi substancjami lub preparatami chemicznymi
– oznakowania sprzêtu przeciwpo¿arowego
– znaków u¿ywanych do oznaczania przeszkód, niebezpiecznych miejsc i tras ruchu
– sygna³ów œwietlnych i dŸwiêkowych
– komunikatów s³ownych i sygna³ów rêcznych.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Obecnie prawo polskie uwzglêdnia wiêkszoœæ postanowieñ tej
dyrektywy. Postanowienia te zawarte s¹ w szczególnoœci w:
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26
wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa
i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844)
– rozporz¹dzeniu Ministra Spraw Wewnêtrznych z dnia 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpo¿arowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 92, poz. 460, z póŸniejszymi zmianami)
– rozporz¹dzeniu Ministrów Pracy i Opieki Spo³ecznej oraz
Zdrowia z dnia 20 marca 1954 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higieny pracy przy obs³udze ¿urawi (DzU nr 15, poz. 58)
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia
1 grudnia 1998 r. w sprawie wprowadzenia obowi¹zku stosowania niektórych Polskich Norm dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy (DzU nr 148, poz. 974) – wprowadzaj¹cym do obowi¹zkowego stosowania m.in. polskie normy dotycz¹ce znaków
bezpieczeñstwa.
Pe³ne wdro¿enie do prawa polskiego omawianej dyrektywy
nast¹pi po wydaniu rozporz¹dzenia ministra pracy i polityki spo³ecznej zmieniaj¹cego rozporz¹dzenie w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (co przewiduje siê w bie¿¹cym roku) oraz rozporz¹dzenia ministra zdrowia w sprawie oznakowania pojemników, zbiorników, ruroci¹gów oraz miejsc, w których znajduj¹ siê niebezpieczne substancje lub preparaty.
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Wdro¿enie postanowieñ dyrektywy dotychczas nie w pe³ni
uwzglêdnionych w prawie polskim nie powinno spowodowaæ obci¹¿enia pracodawców dodatkowymi kosztami. Wydanie aktów
prawnych, o których mowa wy¿ej, spowoduje uporz¹dkowanie
i uszczegó³owienie ustaleñ zawartych ju¿ w zasadzie w przepisach
b¹dŸ polskich normach.
7
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2002
DYREKTYWA 91/322/EWG DOTYCZ¥CA OKREŒLENIA
STANDARDOWYCH WARTOŒCI GRANICZNYCH poprzez
wprowadzenie w ¿ycie dyrektywy Rady 80/1107/EWG dotycz¹cej
ochrony pracowników przed ryzykiem zwi¹zanym z nara¿eniem
na dzia³anie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych
DYREKTYWA 86/188/EWG DOTYCZ¥CA OCHRONY PRACOWNIKÓW PRZED ZAGRO¯ENIAMI ZWI¥ZANYMI
Z NARA¯ENIEM NA HA£AS, zmieniona dyrektyw¹ 98/24/WE
Zakres regulacji
Postanowienia tej dyrektywy zobowi¹zuj¹ do ograniczenia ryzyka wynikaj¹cego z nara¿enia na ha³as do mo¿liwie najni¿szego
poziomu.
Okreœla równie¿ œrodki jakie nale¿y podj¹æ w przypadku przypuszczalnego przekroczenia dopuszczalnych wartoœci ha³asu. Do
œrodków tych dyrektywa zalicza m.in.:
– okreœlenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu
ha³asu
– opracowanie i zastosowanie programu dzia³añ w kierunku
zmniejszenia nara¿enia pracowników na ha³as
– informowanie pracowników o poziomie wystêpuj¹cych przekroczeñ, potencjalnym zagro¿eniu ich s³uchu oraz o dzia³aniach
w kierunku ograniczenia nara¿enia
– udostêpnienie pracownikom indywidualnych ochron s³uchu.
Dyrektywa zawiera ponadto wskazania dotycz¹ce metod pomiaru ha³asu oraz dotycz¹ce badania s³uchu pracowników nara¿onych na ha³as.
Dyrektywa okreœli³a wartoœci dopuszczalne stê¿eñ w œrodowisku pracy dla 27 substancji chemicznych, które powinny byæ brane pod uwagê przy okreœlaniu takich wartoœci w krajach cz³onkowskich Unii Europejskiej.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Postanowienia dyrektywy zosta³y w pe³ni wdro¿one do prawa
polskiego – w rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych
stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy (DzU nr 79, poz. 513 i z 2001 r. nr 4, poz. 36). W rozporz¹dzeniu okreœlone s¹ wartoœci dopuszczalne dla wszystkich substancji wymienionych w dyrektywie.
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Dopuszczalne wartoœci stê¿eñ w œrodowisku pracy substancji
wymienionych w dyrektywie wprowadzane by³y stopniowo do prawa polskiego, co wp³ynê³o na roz³o¿enie obci¹¿enia pracodawców kosztami zwi¹zanymi z okresowym dokonywaniem pomiarów stê¿eñ tych substancji w œrodowisku pracy.
Okreœlenie tych wartoœci w prawie polskim stworzy³o jednoczeœnie mo¿liwoœæ zapewnienia pracownikom nara¿onym na dzia³anie powy¿szych substancji – lepszej ochrony zdrowia pracowników, przez mo¿liwoœæ dokonywania pomiarów stê¿eñ tych substancji i podejmowania odpowiednich dzia³añ profilaktycznych (w
kierunku zmniejszenia nara¿enia pracowników na dzia³anie omawianych substancji).
DYREKTYWA 2000/39/WE USTANAWIAJ¥CA PIERWSZ¥
LISTÊ INDYKATYWNYCH DOPUSZCZALNYCH WARTOŒCI SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW W MIEJSCU PRACY –
w zwi¹zku z realizacj¹ dyrektywy Rady 98/24/WE dotycz¹cej
ochrony zdrowia i bezpieczeñstwa pracowników przed niebezpieczeñstwem zwi¹zanym ze œrodkami chemicznymi w miejscu pracy
Zakres regulacji
Dyrektywa okreœli³a dopuszczalne wartoœci stê¿eñ w œrodowisku pracy w odniesieniu do 63 substancji chemicznych, które powinny byæ brane pod uwagê przy okreœlaniu takich wartoœci w krajach cz³onkowskich Unii Europejskiej.
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Postanowienia dyrektywy zosta³y ju¿ w znacznej czêœci
uwzglêdnione w prawie polskim – w rozporz¹dzeniu Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych dla
zdrowia w œrodowisku pracy (DzU nr 79, poz. 513 i z 2001 r. nr 4,
poz. 36). W rozporz¹dzeniu tym okreœlone s¹ wartoœci dopuszczalne
odnosz¹ce siê do 54 substancji wymienionych w dyrektywie.
W bie¿¹cym roku przewiduje siê nowelizacjê tego rozporz¹dzenia, uwzglêdniaj¹c¹ okreœlenie wartoœci dopuszczalnych dla pozosta³ych 9 substancji.
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Uzupe³nienie wymienionego rozporz¹dzenia ministra pracy i polityki socjalnej o wartoœci dopuszczalnych stê¿eñ 9 substancji wymienionych w dyrektywie (dotychczas nie uwzglêdnionych w prawie polskim) spowoduje koniecznoœæ dokonywania przez pracodawców okresowych pomiarów stê¿eñ tych substancji.
Umo¿liwi to jednak pe³niejsz¹ realizacjê obowi¹zku pracodawcy
wynikaj¹cego z art. 207 Kodeksu pracy – ochrony zdrowia i ¿ycia
pracowników – przez pe³niejsz¹ kontrolê stopnia nara¿enia na dzia³anie czynników szkodliwych i podejmowanie odpowiednich dzia³añ profilaktycznych.
8
Zakres regulacji
Stan wdro¿enia do prawa polskiego
Podczas przegl¹du prawa polskiego z obszaru „Polityka spo³eczna i zatrudnienie”, w czêœci dotycz¹cej „Bezpieczeñstwa
i ochrony zdrowia pracowników”, który odby³ siê w Brukseli
w dniach 16 – 18 listopada 1998 roku, ustalono wspólnie z Komisj¹ Europejsk¹, ¿e prawo to w pe³ni uwzglêdnia postanowienia
dyrektywy 86/188/EWG.
Jej postanowienia uwzglêdnione s¹ przede wszystkim w:
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17
czerwca 1998 r. w sprawie najwy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ
i natê¿eñ czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy (DzU nr 79, poz. 513 ze zm.)
– rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia
9 lipca 1996 r. w sprawie badañ i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy (DzU nr 86, poz. 394)
– rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26
wrzeœnia 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeñstwa
i higieny pracy (DzU nr 129, poz. 844)
– rozporz¹dzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z dnia
30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 69, poz. 332, ze zm.).
Skutki wdro¿enia do prawa krajowego
Wiele wymagañ dyrektywy uwzglêdnionych by³o w prawie polskim ju¿ znacznie wczeœniej (przed podpisaniem Uk³adu Europejskiego ustanawiaj¹cego stowarzyszenie miêdzy Polsk¹, a Wspólnotami Europejskimi i ich Pañstwami Cz³onkowskimi), a pozosta³e postanowienia by³y wprowadzane do tego prawa stopniowo (w
wymienionych rozporz¹dzeniach). Umo¿liwi³o to wdro¿enie dyrektywy bez istotnego obci¹¿enia pracodawców dodatkowymi
kosztami.
***
Na podstawie przedstawionych informacji mo¿na oceniæ,
¿e polskie prawo w dziedzinie bezpieczeñstwa pracy i ochrony
zdrowia pracowników w du¿ej mierze jest zgodne z prawem
Wspólnot Europejskich, jednak pe³ne uwzglêdnienie tego prawa wymaga jeszcze podejmowania dalszych dzia³añ legislacyjnych. Dotyczy to przede wszystkim dyrektyw WE 89/655/EWG,
89/656/EWG, 92/58/EWG i 2000/39/WE.