Powiatowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Powiecie

Powiatowy Program Przeciwdziałania Przemocy
w Powiecie Nowodworskim
Opracowanie: Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim
Lipiec 2010 rok
1
Spis treści:
1. Wstęp………………………………………………………………………………... 4
2. Podstawy prawne……………………………………………………………..……... 5
3. Zasady działania Programu……………………………………………………....…. 5
4. Cele główne i szczegółowe Programu……………………………………………..... 5
5. Działania Programu……………………………………………………………....….. 5
6. Założenia Programu……………………………………………………………...….. 6
7. Realizatorzy Programu…………………………………………………………..….. 6
8. Zjawisko przemocy w rodzinie…………………………………………………..… 6
9. Przemoc domowa definicja, rodzaje i skutki przemocy………………………….... 6
10. Skutki przemocy………………………………………………………………..….. 8
11. Możliwości sposoby wsparcia dla ofiar przemocy……………………………..… 8
12. Analiza SWOT…………………………………………………………………..… 13
13. Harmonogram działań…………………………………………………………...... 15
14. Zakładane efekty realizacji Programu oraz monitoring i ewaluacja Programu ... 18
2
Słowniczek
1. PCPR – Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
2. POIK – Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej
3. GOPS - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
4. M – GOPS – Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej
5. MOPS – Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
6. PPP - Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna
7. KGP – Komenda Główna Policji
8. KPP - Komenda Powiatowa Policji
9. SOW „ AGAPE” – Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia „ AGAPE”
3
1. Wstęp
Problem przemocy należy do tych negatywnych zjawisk, których obecność odczuwa się
coraz dotkliwiej w miarę postępu rozwoju społecznego. Dotyczy ono wszystkich obszarów życia
społecznego i jest zjawiskiem ogólnoświatowym. W życiu codziennym jesteśmy świadkami
stosowania różnorodnych form przemocy wobec innych ludzi, sami bywamy ofiarami, wreszcie
sami jesteśmy sprawcami. Akty przemocy nie odnoszą się tylko do ludzi dorosłych, ale bardzo
często stosowane są wśród dzieci, które początkowo kopiują zachowania najbliższych wobec
innych, a następnie przenoszą je do własnych zachowań.
„Powiatowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Powiecie Nowodworskim” 1 został
stworzony, aby instytucje wspólnie przeciwdziałały przemocy sprawnie i efektywnie. Na przemoc
można spojrzeć z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej. Program ten
zawiera: podstawy prawne, zasady działania w sytuacji przemocy oraz cele główne i szczegółowe.
Zawarte są informacje o realizatorach, instytucjach współpracujących ze sobą. W Programie
zostały zawarte informacje ogólne na temat przemocy, przedstawiono przyczyny przemocy oraz
możliwości zapobiegania i przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Program ten w Powiecie
Nowodworskim jest jednym z dokumentów „Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów
Społecznych Powiatu Nowodworskiego na lata 2009 – 2015”. Został stworzony dla potrzeb
mieszkańców Powiatu Nowodworskiego. W Programie zostały zawarte informacje o zadaniach i
działaniach instytucji, które ze sobą współpracują. Zespół ds. Monitorowania Strategii
Rozwiązania Problemów Społecznych to przedstawiciele samorządów, jednostek oraz instytucji
pozarządowych.
Program został stworzony wspólnie z członkami Zespołu Interdyscyplinarnego w
Nowodworskim.
1
Powiecie
W dalszej części nazywany „Program”.
4
2. Podstawy Prawne.
- Ustawa z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U z 2005 r. Nr
180, poz. 1493 z późn. zm.),
- Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (t.j. z 2009 r. Dz. U. Nr 175 poz. 1362
z późn. zm.)
- Uchwała Rady Powiatu w Nowym Dworze Gdańskim Nr XXVIII/252/2009 z dnia 30
października 2009 roku w sprawie przyjęcia aktualizacji strategii pomocy społecznej i działań na
rzecz osób niepełnosprawnych w Powiecie Nowodworskim.
3. Zasady działania Programu
Program oparty jest na zasadach:
- wzajemnej współpracy i współdziałania organów władzy publicznej, organizacji pozarządowych
prowadzących działalność w zakresie pomocy społecznej, osób prawnych i kościołów oraz
związków wyznaniowych i jednostek organizacyjnych, działających na podstawie przepisów o
stosunku Państwa do kościoła katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej, stosunku Państwa do
innych kościołów i związków wyznaniowych oraz gwarancjach wolności sumienia i wyznania
jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działań w zakresie pomocy społecznej,
- jawność działań organów władzy publicznej oraz podmiotów realizujących zadania publiczne w
zakresie przeciwdziałania przemocy z poszanowaniem godności osoby,
- ochrony dzieci z zachowaniem ich prawa do wychowania się w rodzinie poprzez udzielenie
wsparcia.
4. Cele główne i szczegółowe Programu.
- zacieśnienie współpracy między instytucjami pomocowymi, aby efektywnie przeciwdziałać
zjawisku przemocy,
- wdrożenie w życie i realizowanie wspólnie wypracowanych procedur dotyczących pomocy i
działania w sytuacji zjawiska przemocy,
- zwiększenie dostępności do instytucji udzielających pomoc osobom krzywdzonym np.
Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim,
- akcja promocyjna - rozpowszechnienie ulotek - mająca na celu pogłębienie wiedzy na temat
zjawiska przemocy, informacja w ulotkach powinna być dostępna dla mieszkańców Powiatu
Nowodworskiego,
- podnoszenie kompetencji służb zajmujących się zjawiskiem przemocy, poprzez udział w
kursach, szkoleniach i konferencjach.
5. Działania Programu:
- uprzedzające tj. diagnoza, informacja, edukacja, kierowane do ogółu mieszkańców Powiatu
Nowodworskiego, w tym także do osób zajmujących się zawodowo pomaganiem osobom
potrzebującym,
- interwencyjne tj. opiekuńcze, kierowane do osób doznających przemocy w rodzinie, a
pouczające i izolujące, kierowane do osób stosujących przemoc w rodzinie,
- wspierająco – terapeutyczne, dla osób uwikłanych w przemoc domową,
- edukacyjno – korekcyjne, dla osób uwikłanych w przemoc domową.
5
6. Założenia Programu:
- zwiększenie wiedzy wśród dzieci i młodzieży na temat zjawiska przemocy, konsekwencji jej
stosowania oraz sposobów jej zapobiegania poprzez realizację programów profilaktycznych,
prowadzonych prelekcji,
- promowanie wartości rodziny i korzyści płynące z wychowywania się bez przemocy,
- aktywne działanie Zespołu Interdyscyplinarnego, którego celem jest dotarcie do środowisk
zagrożonych stosowaniem przemocy, pomoc w sytuacji kryzysowej oraz podjęcie działań i pomoc
ofierze przemocy.
7. Realizatorzy Programu:
Głównymi realizatorem Programu jest Powiat Nowodworski, Powiatowe Centrum
Pomocy Rodzinie, Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej, Komenda Powiatowa Policji,
Sąd Rejonowy w Malborku z wydziałem zamiejscowym w Nowym Dworze Gdańskim, Gminne i
Miejsko – Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, placówki oświatowe, placówki służby zdrowia,
organizacje pozarządowe, kościół i inne związki wyznaniowe oraz media.
8. Zjawisko przemocy w rodzinie:
Przemoc w rodzinie to jeden z najbardziej bulwersujących opinię społeczną w ostatnim
czasie tematów. Zjawisko to za sprawą nagłośnienia w mass mediach, kontrowersyjnych akcji
profilaktycznych (bilbordy z hasłami, „ Bo zupa była za słona” lub „ Bo musiał odreagować”),
uruchomienia specjalnej linii telefonicznej dla ofiar przemocy, przestało być uznawane za tabu.
Powoli wychodzi z mrocznej sfery prywatnych czterech ścian, gdzie dotąd rozgrywały się
milczące dramaty. W przemocy domowej najbardziej istotna jest demonstracja i wykorzystanie
siły lub władzy w sposób, który jest krzywdzący dla innych członków rodziny. Na przemoc w
rodzinie można spojrzeć z perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społecznej.
Z punktu widzenia prawa przemoc w rodzinie to przestępstwo, którego odmiany określone
są w różnych kodeksach i odpowiednio karane. Najczęściej stosowany jest artykuł 207 Kodeksu
Karnego - dotyczy znęcania się fizycznego lub moralnego nad członkiem rodziny i przewiduje
karę pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.
Perspektywa pokazuje, że dokonywanie przemocy to krzywdzenie słabszego i jest złem
moralnym. Sprawca powinien podlegać sankcjom własnego sumienia i potępieniu ze strony
innych ludzi. Moralna ocena przemocy powinna powstrzymać sprawców i motywować świadków
do pomagania. Natomiast psychologiczne spojrzenie na przemoc domową zwraca naszą uwagę na
cierpienie i bezradność ofiary. Odsłania mechanizmy wewnętrzne i sytuacyjne sterujące przemocą
oraz złożone procesy interakcji między sprawcą i ofiarą. Psychologiczne zrozumienie przemocy
odgrywa podstawową rolę przy pomaganiu ofiarom w wyzwalaniu się od przemocy i w
naprawianiu szkód, jakie poczyniła w ich życiu. Z perspektywy społecznej widać czynniki
zawarte w obyczajach i postawach, które mogą sprzyjać przemocy lub ją usprawiedliwiać.
Z drugiej strony przeciwdziałanie przemocy mogą angażować się znaczące siły społeczne i
wywierać wpływ na stan spraw publicznych.
9. Przemoc domowa - definicja, rodzaje i skutki przemocy.
Przemoc można rozumieć jako działania (niezależnie od formy), które upośledzają
ostatecznie moc kogoś kto jest obiektem przemocy. Taki też jest cel przemocy czyniącej z
człowieka istotę bezwolną. W tej definicji pojawia się stwierdzenie moc, które jest określeniem
aktualnej kondycji psychicznej. Problem zdefiniowania zjawiska przemocy polega właśnie na
6
tym, że jeżeli definicja stara się objąć swoim zasięgiem wszystkie przejawy przemocy, staje się
zbyt ogólna, aby mogła być precyzyjna. Powinna obejmować przypadki najbardziej skrajne.
Mity i rzeczywistość
1. Klapsy nie są przemocą.
Jeden z najchętniej powtarzanych obecnie powiedzeń nawet przez nauczycieli i
wychowawców. Obecna nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy zakazuje stosowania
kar cielesnych. Rodzic, opiekun dziecka nie zawsze potrafi panować nad emocjami, dlatego
jedyną skuteczną metodą jest drobny wstrząs w postaci klapsa. Klaps jest sygnałem jakiegoś
niedowładu komunikacyjnego pomiędzy rodzicem a dzieckiem.
2. Przemoc występuje tylko w środowiskach patologicznych.
Przemoc przypisuje się często wyłącznie środowiskom patologicznym. Jednak przemoc
zdarza się w każdej grupie społecznej i to z porównywalną częstotliwością. Różnice
środowiskowe dotyczą jedynie sposobu przejawiania przemocy, a nie jej natężenia. I tak w
rodzinach o niskim statusie częściej występuje stosowanie kar fizycznych i zaniedbywanie
dziecka, a w rodzinach o wyższym statusie bardziej powszechne są kary psychiczne - mamy do
czynienia z większą pomysłowością w stosowaniu kar.
3. Ofiara przemocy zwykle ma to, na co zasłużyła.
Większość aktów przemocy dokonywana jest w sytuacji konfliktu. Rozstrzygnięcie tego
konfliktu za pomocą agresji w systemie rodzinnym nie sprawdza się. Im częściej przemoc
występuje w relacjach partnerskich, tym większe prawdopodobieństwo, że brutalizacja związku
będzie się pogłębiać i końcowej fazie oboje partnerzy staną się jej ofiarami.
Rodzaje przemocy:
- przemoc fizyczna, to: policzkowanie, szczypanie, kopanie, bicie pięścią lub otwartą ręką,
popychanie, odpychanie, obezwładnianie, powodowanie oparzeń, użycie broni itp.,
- przemoc psychiczna, to: wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, stała krytyka,
domaganie się posłuszeństwa, ograniczenia kontaktów z innymi, izolacja, wyzywanie, poniżani,
upokarzanie, stosowanie gróźb itp.,
- przemoc seksualna, to: wymuszanie pożycia seksualnego, nieakceptowanych pieszczot i
praktyk seksualnych, seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia itp.,
- przemoc ekonomiczna, to: odbieranie pieniędzy, uniemożliwienie podjęcia pracy,
niezaspokajania potrzeb bytowych rodziny. Powodowanie zależności materialnej.
Najczęściej spotykamy się z zaniedbaniem dziecka. Zjawisko związane z przemocą można
ująć jako „ przemoc wobec wymagań jego rozwoju” Zjawisko zaniedbywania określone jest jako
długotrwałe, chroniczne niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych
dziecka. Najczęściej w sytuacji zaniedbania objawami chronicznymi są:
- ciągły głód, niedożywienie, niska waga,
- brudne włosy, twarz, utrzymująca się wszawica,
- zmęczenie, apatia, bierność zarówno podczas zajęć jak i w zabawie,
- niewłaściwy ubiór, niedostosowany do pory roku, pogody,
- brak opieki medycznej, kłopoty z uzębieniem, słuchem,
- brak opieki i zainteresowania ze strony rodziców.
7
Reasumując zaniedbywanie dziecka psychiczne jest najtrudniejsze do rozpoznania, a
wielu rodziców nie orientuje się w potrzebach psychicznych dziecka. Nie wystarczy dziecka nie
bić, nie poniżać. Dziecko potrzebuje ciepła, bezpieczeństwa, zainteresowania. Współcześnie za
formę przemocy uważa się także sytuacje, gdy nie dostaje ono pokarmu psychicznego, który jest
potrzebny do prawidłowego rozwoju.
10. Skutki przemocy.
Incydenty przemocy między członkami rodziny są dosyć łatwe do ukrycia w początkowej
fazie występowania. Dla osoby z zewnątrz stają się widoczne, kiedy dochodzi do zagrożenia życia
ofiary, gdy nasilają się problemy wychowawcze lub gdy proces degradacji psychicznej rodziny
jest już na tyle zaawansowany, że partnerom nie zależy na utrzymaniu pozytywnej oceny w opinii
społecznej. Przemoc nie jest rozwiązywaniem konfliktów wewnętrznych czy problemów
wychowawczych i zarówno bezpośrednia reakcja na nią, jak i długotrwałe jej skutki, nie
przyczyniają się do wewnętrznego scalania rodziny.
Zaznaczyć należy, że o pomoc do policji zwracają się przede wszystkim ofiary, które
doświadczają przemocy często (od kilku razy w miesiącu do kilku razy w tygodniu), natomiast
ofiary krzywdzone częściej decydują się na ucieczkę z domu, szukanie pomocy w najbliższym
otoczeniu lub na separację (chyba, że brutalność przemocy bezpośrednio zagraża ich życiu).
Warto też podkreślić, że ofiary traktowane z dużym okrucieństwem częściej podejmują wszystkie
możliwe strategie.
Strategie, które mają na celu zaprzestanie przemocy, podejmowane przez ofiarę.
Formy reakcji
Ofiary bite Ofiary traktowane z dużym
%
okrucieństwem %
Unikanie agresora lub drażliwych tematów
53,0
69,0
Unikanie rozmowy o przemocy
40,8
58,6
Wymuszenie
przyrzeczenia
zaprzestania
29,1
57,4
przemocy
Zagrożenie rozwodem
25,5
53,6
Przemoc w odwecie
31,1
51,6
Ukrycie się
17,3
36,9
Zagrożenie wezwaniem policji
11,9
35,6
Opuszczenie domu, na co najmniej dwa dni
13,6
32,3
Po przedstawieniu powyższych danych nie jest prawdziwa przyjęta w społeczeństwie
opinia, że osoby krzywdzone to te, które nic nie robią żeby uniknąć przemocy. Można jedynie
stwierdzić, że ich działania są nieskuteczne. Olbrzymie koszty przemocy domowej ponoszą
zarówno jednostki, jak i społeczeństwo.
11. Możliwości i sposoby wsparcia dla ofiar przemocy.
Społeczne konsekwencje ludzkiego działania są różne. W Polsce zarówno sprawa prawnej
i socjalnej ochrony osoby pokrzywdzonej przed różnymi formami złego traktowania nie jest
najlepsza. Brakuje przede wszystkim środków finansowych na zabezpieczenie odpowiednich
działań, a także często właściwej koordynacji wszystkich służb i instytucji, które w zakres swego
działania mają wpisaną rodzinę. W Powiecie Nowodworskim w ramach „Powiatowej Strategii
8
Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Nowodworskiego na lata 2009 – 2015”
powstają liczne działania na rzecz pomocy rodzinie.
W Powiecie Nowodworskim pomoc ofiarom przemocy w rodzinie może odbywać się na
różnych płaszczyznach poprzez doradztwo prawne i wsparcie materialne. Pracownik socjalny jest
najczęściej osobą pierwszego kontaktu z jednostkami znajdującymi się w bardzo trudnej sytuacji,
toteż, aby dobrze wypełniał swoją rolę, musi posiadać odpowiednie kwalifikacje i predyspozycje.
Do czynności pracowników pomocy społecznej należy między innymi ocenianie ilościowe i
jakościowe niezaspokojonych potrzeb, pomoc rzeczowa w załatwieniu sprawy w urzędzie,
mobilizacja do wysiłku potrzebującego w celu podjęcia działań, zmierzających do wyjścia z
kryzysowej sytuacji, doradzanie, konsultowanie, zbieranie informacji o instytucjach i systemach
pomocy kryzysowej, zbieranie informacji dotyczących kierowania programami, systemami
pomocy kryzysowej, nadzorowanie programów wdrażanych przez instytucje.
Ogromną rolę odgrywają również naturalne i nieprofesjonalne systemy pomocy
kryzysowej. Należą do nich rodzina, przyjaciele, znajomi. Jeżeli udzielają wsparcia i pomocy
osobie pokrzywdzonej w wyniku przemocy domowej, pełnią jednocześnie funkcję terapeutyczną.
Taka pomoc jest niezwykle ważna, ponieważ opiera się na środowisku, które ofiara przemocy
zna, co daje jej poczucie bezpieczeństwa. Wsparciu towarzyszy wzmocnienie pozytywne w
postaci potwierdzenia wartości ofiary, uświadomienie jej aktywów jakie posiada (np. zawód,
pracowitość itp.). Ponadto ofiara przemocy ma prawo wezwać na interwencję policję, a także
złożyć zawiadomienie o przestępstwie:
- przeciwko dorosłym członkom rodziny,
- w sprawie dzieci funkcjonujących w rodzinie,
W Powiecie Nowodworskim wszystkie osoby doznające przemocy domowej lub
znajdujące się w kryzysie mogą uzyskać wsparcie i pomoc specjalistów w Powiatowym Ośrodku
Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim. Zadaniem Powiatowego Ośrodka
Interwencji Kryzysowej jest udzielanie wsparcia osobom potrzebującym pomocy w
rozwiązywaniu problemów będących efektem sytuacji kryzysowej. Sytuacjom takim towarzyszy
najczęściej poczucie utraty kontroli nad własnym życiem, stan niepewności, napięcia
emocjonalnego, często ogromna bezradność. W wypadku ofiar przemocy pomoc skoncentrowana
jest na:
- zapewnieniu ofierze bezpieczeństwa, wsparciu emocjonalnym, przywróceniu równowagi
psychicznej, uruchomieniu naturalnych sposobów radzenia sobie z problemami w sytuacjach
trudnych, towarzyszeniu w konstruowaniu indywidualnego planu bezpieczeństwa oraz w
usamodzielnieniu się klienta.
Procedura „ Niebieskie karty”- jest jedną z wielu - w kompetencji Policji
Jednym z działań policji w stosunku do ofiar przemocy jest przede wszystkim ochrona
życia i zdrowia obywateli oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra.
Do zadań policji należy również organizowanie działań prewencyjnych mających na celu
zapobieganie popełnieniu przestępstw oraz wykrywanie przestępstw i ściganie ich sprawców. Z
ustawy o policji wynika, że celem interwencji policji w sprawach przemocy domowej będzie
zapewnienie bezpieczeństwa osobom poszkodowanym w wyniku zachowań sprawcy, bez
względu na to, czy są one osobami, czy członkami jego rodziny. Bezpodstawne jest zatem
9
twierdzenie, że policja „nie wtrąca się” w sprawy domowe Policjanci przybywający na
interwencję w wypadku przemocy domowej zobowiązani są:
- podjąć czynności mające na celu przerwanie aktów agresji,
- ustalić tożsamość uczestników zajścia,
- rozpoznać sytuację i ustalić jej przyczyny,
- zabezpieczyć ślady zdarzenia,
- pouczyć sprawcę, a w razie potrzeby odizolować go,
- poinformować rodzinę o przysługujących jej prawach i możliwościach otrzymania pomocy,
- sporządzić notatkę służbową w postaci „Niebieskich Kart” - zestaw czterech formularzy.
Obowiązuje ona w Policji od 1998 roku, a w pomocy społecznej od 2004 roku.
Głównym celem „Niebieskich Kart” jest rozpoznawanie przemocy i usprawnienie pomocy
oferowanej przez przedstawicielki różnych służb w środowisku lokalnym, ale też tworzenie
warunków do systemowego, interdyscyplinarnego modelu pracy z rodziną. Podstawą
skuteczności procedury i oferowanej pomocy jest współpraca przedstawicieli różnych służb na
rzecz osób doznających i stosujących przemoc w rodzinie. Rozpoznanie przemocy i wypełnienie
„ Niebieskiej Karty” przez policjanta czy pracownika socjalnego to początek procesu pomagania.
Każda z tych służb ma w swoich ustawowych zapisach możliwość i obowiązek korzystania z
pomocy innych osób instytucji i organizacji, a także podejmowania współpracy, gdy zostanie o to
poproszona.
Rozmiary przemocy w rodzinie w świetle danych ogólnopolskich od 2005 -2009 roku
Tabela Nr 1 – dane ogólnopolskie: Komenda Główna Policji
Liczba ofiar przemocy domowej wg
2005
2006
Procedury „ Niebieskiej Karty”
Liczba ofiar przemocy domowej ogółem
w tym: kobiety
w tym: mężczyźni
Dzieci do lat 13
nieletni od 13do 18 lat
2007
2008
2009
156.788 157.854 130.682 139.747 132.796
91.374 91.032 76.162 81.985 79.811
10.387 10.313
8.556
10.664 11.728
37.227 38.233 31.001 31.699 27.502
17.800 18.276 14.963 15.399 13.755
Tabela Nr 2 – dane ogólnopolskie: Komenda Główna Policji.
Liczba sprawców przemocy domowej
2005
2006
2007
2008
Liczba sprawców przemocy domowej ogółem 97.142 96.775 81.743 86.568
w tym: kobiety
4.153 4.074 3.632 3.942
w tym: mężczyźni
92.776 92.526 77.937 82.425
nieletni
213
175
170
201
Tabela Nr 3 – dane ogólnopolskie: Komenda Główna Policji.
Liczba przeprowadzonych interwencji Policji
2005
Interwencje domowe ogółem
w tym dotyczące przemocy w rodzinie
2006
2007
2008
608.751 620.662 718.819 658.651
96.773 96.099 81.403 86.455
10
Tabela Nr 4 – dane ogólnopolski: Komenda Główna Policji.
Liczba sprawców przemocy domowej będących pod
wpływem alkoholu.
2005
2006
2007
2008
Liczba sprawców przemocy domowej będących pod
74.633 74.772 63.303 61.991
wpływem alkoholu ogółem
- kobiety
2.255 2.126 2.073 1.949
- mężczyźni
72.315 72.588 61.085 59.987
- nieletni
63
58
145
55
W tym: przewieziono so Izb Wytrzeźwień
19.521 18.536 15.875 15.434
Tabela Nr 5 – dane ogólnopolskie: Komenda Główna Policji
Liczba skierowanych przez policjantów informacji o ujawnionych
różnego rodzaju instytucji i organizacji.
Miejsce kierowania informacji
2005
Ośrodki pomocy społecznej
19.973
Gminne komisje rozwiązywania problemów alkoholowych 21.789
Placówki służby zdrowia
724
Placówki szkolno – wychowawcze
806
Organizacje pozarządowe
2.227
Inne
11.646
Razem
57.165
przypadkach przemocy do
2006
27.249
26.237
743
915
3.341
16.250
74.735
2007
27.370
24.624
737
846
4.311
17.033
74.921
2008
37.172
27.837
885
919
5.800
23.524
96.137
Komenda Powiatowa Policji w Nowym Dworze Gdańskim prowadzi działania mające
na celu ograniczenie zjawiska przestępczości oraz demoralizacji nieletnich.
Podczas realizacji zadań policji, ujawniono następujące kategorie nieletnich:
- Sprawców czynów karalnych – 58
- Nieletnich w stanie nietrzeźwym – 45
Przeprowadzono 103 spotkania z młodzieżą oraz 20 spotkań z pedagogami. W ramach
realizacji swoich zadań Funkcjonariusze ds. Prewencji Kryminalnej, Nieletnich i Patologii
realizowali następujące zadania i angażowali się w działania:
W porozumieniu z przedstawicielami Komisji ds. Zwalczania Problemów Alkoholowych,
dokonano kontroli wybranych lokali, kawiarni gastronomicznych i dyskotek pod kątem
ujawniania nieletnich przebywających w stanie nietrzeźwym, spożywających alkohol, bądź
próbujących go zakupić oraz używanie środków narkotycznych. Podczas kontroli lokali
prowadzonych na terenie Powiatu Nowodworskiego nie stwierdzono rażących nieprawidłowości.
W 2009 r. policjanci Zespołu ds. Prewencji Kryminalnej, Nieletnich i Patologii Komendy
Powiatowej Policji w Nowym Dworze Gdańskim uczestniczyli i realizowali m. in. działania
pod kryptonimem „Bezpieczne ferie”, „Dzień Wagarowicza”, „Bezpieczne Wakacje”
„Bezpieczeństwo nad wodą”, „Bezpieczna droga do szkoły”, „Patologie”, „Alkohol nieletnim
wstęp wzbroniony”, „Stop 18”, „Bezpiecznie z Agatką”, „Z Energą po drodze”, „Bezpieczna
droga do szkoły z Lotosem”. Wiele działań policji ma wspólny cel - zapobiec przestępczości
nieletnich oraz przemocy wobec dzieci i młodzieży między sobą. Funkcjonariusze Zespołu
ds. Prewencji Kryminalnej, Nieletnich i Patologii realizowali i koordynowali działania
edukacyjno – profilaktyczne skierowane do dzieci i młodzieży oraz personelu szkół i placówek
11
oświatowych Powiatu Nowodworskiego dotyczących problematyki przemocy, uzależnień oraz
terroryzmu. W roku 2009 3 razy odbyło się posiedzenie Społecznej Rady Konsultacyjnej przy
Komendancie Powiatowym Policji w Nowym Dworze Gdańskim. W spotkaniach uczestniczyli
przedstawiciele Zespołu ds. Prewencji Kryminalnej, Nieletnich i Patologii. W trakcie posiedzeń
policjanci ci przybliżali członkom Rady Konsultacyjnej przy Komendancie Powiatowym Policji
w Nowym Dworze Gdańskim problematykę: ograniczenie przestępczości i demoralizacji
nieletnich, a także zapewnienie bezpieczeństwa w obrębie placówek oświatowych, oraz
bezpieczne przestrzenie na terenie Powiatu Nowodworskiego.
Poniżej przedstawione są dane statystyczne z przeprowadzonych interwencji domowych
wobec przemocy w rodzinie na przełomie lat 2007-2009 w Powiecie Nowodworskim.
Rok
2007 2008 2009 Razem
Liczba przeprowadzonych interwencji domowych w tym 714 1028 1096 2838
procedura Niebieskiej Karty
89
114 107
310
Interwencje dot. przemocy w rodzinie
89
114 107
310
Liczba pokrzywdzonych w wyniku przemocy
113 139 136
388
Liczba sprawców przemocy w tym kobiety, mężczyźni i nieletni
89
114 109
312
Liczba zatrzymanych sprawców przemocy domowej
71
82
76
229
Liczba sprawców przemocy domowej pod wpływem alkoholu
78
103
96
277
W tym przewiezionych do izby wytrzeźwień
71
91
76
238
Liczba
przypadków
udzielenia
pomocy
medycznej
3
4
3
10
pokrzywdzonym
Liczba postępowań przygotowawczych dotyczących przemocy
9
2
11
22
domowej, w których była prowadzona Niebieska Karta
Rok
2007 2008 2009
Liczba przesłanych informacji ogółem
73
70
58
Ośrodki Pomocy Społecznej
37
28
22
Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 35
41
35
Placówki służby zdrowia
0
1
1
Placówki szkolno – wychowawcze
1
0
0
W powyższych danych przedstawiono dane statystyczne z lat 2007, 2008, 2009 uzyskane
z Komendy Powiatowej Policji w Nowym Dworze Gdańskim .
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim w ramach swojej
działalności prowadzi Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze
Gdańskim. W Powiatowym Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim
można uzyskać specjalistyczną pomoc psychologiczną, prawną oraz socjalną. Zadaniem
specjalistów pracujących w Powiatowym Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze
Gdańskim jest udzielanie pomocy ofiarom przemocy, osobom znajdującym się w sytuacji
kryzysowej, osobom, które straciły kontrolę nad własnym życiem i czuja się bezsilne wobec
sytuacji, w której się znajdują. W ramach swojej działalności udziela profesjonalnej pomocy
ofiarom i sprawcom przemocy oraz świadkom przemocy w rodzinie. Na zasadzie umowy
partnerskiej współpracujemy ze Specjalistycznym Ośrodkiem Wsparcia „ AGAPE” w Nowym
Stawie, który świadczy pomoc dla ofiar przemocy w rodzinie. Powiatowy Ośrodek Interwencji
12
Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim świadczy różne formy pomocy dla osób i rodzin
znajdujących się w sytuacji przemocy w rodzinie:
- poradnictwo rodzinne,
- poradnictwo psychologiczne,
- poradnictwo pedagogiczne,
- poradnictwo prawne,
- praca socjalna,
- telefon i poczta zaufania,
- zapewnienie całodobowego schronienia w sytuacji kryzysowej – „hostel”.
W 2009 r. udzielono łącznie 163 porady w tym 60 porad prawnych, 55 porad psychologa
oraz 48 porad socjalnych. Zespół w składzie: pracownik socjalny oraz psycholog odbyli 3
wyjazdy w środowisko, oraz skierował 3 rodziny do „hotelu” w Specjalistycznym Ośrodku
Wsparcia „AGAPE” w Nowym Stawie.
Obecnie w 2010 r. w Powiatowym Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze
Gdańskim w I kwartale 2010 r. udzielono łącznie 137 porad specjalistów, w tym 37 porad
prawnych, 57 porad psychologa, 43 porady pracownika socjalnego.
13. Analiza SWOT
Analiza SWOT jest efektywną metodą identyfikacji słabych i silnych stron oraz badania
szans i zagrożeń, jakie stoją przed organizacją. Jest ona oparta na schemacie klasyfikacji
dzielącym wszystkie czynniki mające wpływ na bieżącą i przyszłą pozycję organizacji, na:
- zewnętrzne w stosunku do organizacji i mające charakter uwarunkowań wewnętrznych,
- wywierające negatywny wpływ na organizację i mające wpływ pozytywny.
Analiza SWOT dotycząca obszaru rodziny, dzieci i młodzieży na terenie Powiatu
Nowodworskiego zawarta w „Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
Powiatu Nowodworskiego na lata 2009- 2015”.
Rodzina, dzieci oraz system pomocy dla ofiar , świadków i sprawców przemocy.
MOCNE STRONY
- istniejąca sieć placówek edukacyjnych,
opiekuńczych i kulturalnych
- propozycje wdrożenia nowych procedur,
rozwiązań,
- dobre kontakty z mediami,
- systematyczne podnoszenie kwalifikacji
przez kadrę zajmującą się problematyką
przemocy w rodzinie,
- współpraca pomiędzy instytucjami
udzielającymi wsparcia rodzinie
- istniejąca świetlica środowiskowa
- wykwalifikowana kadra
- działalność organizacji pozarządowych
SŁABE STRONY
- niski status materialny rodzin
- niskie poziom wykształcenia rodziców
- przekazywanie złych wzorców zachowań
dzieciom przez rodziców
- częste występowanie patologii rodziny
- zbyt mała oferta w zakresie poszerzania
zainteresowań i hobby
- brak mieszkań socjalnych
- trudne warunki edukacyjne w Gimnazjum nr 1
- brak zespołów interdyscyplinarnych
wspomagających funkcjonowanie rodziny
- izolacja rodzin
- brak kadry do realizacji zajęć pozalekcyjnych
13
- udział w programach na rzecz dzieci, i
rodziny
- aktywne wsparcie Kościoła
- pozytywne nastawienie władz lokalnych
- gotowość i umiejętność oraz przepływ inf.
tj, współpraca instytucji oraz organizacji
pozarządowych,
-istnienie procedury „ Niebieskiej Karty”
-Istniejące zaplecze instytucjonalne.
Świetlice, PCPR, OPS, Poradnia
Psychologiczno Pedagogiczna, Policja, Sąd
Rodzinny, OIK
- słaby przepływ informacji,
-zjawisko rywalizacji między instytucjami
- brak warunków do wykonania egzekucji eksmisji
wobec sprawców przemocy,
- niski poziom świadomości społecznej na temat
przemocy w rodzinie i jej konsekwencji i
wynikająca z tego bierność i tolerancja społeczna
tego zjawiska,
- niedostateczna wiedza na temat przemocy w
rodzinie wśród pracowników oświaty i służby
zdrowia
SZANSE
ZAGROŻENIA
- niższe bezrobocie
- nowe projekty systemowe
- podejmowanie inicjatyw przez
organizacje pozarządowe
- korzystne zmiany prawa
- ogólnopolska tendencja poprawy jakości
życia
- rozwój budownictwa socjalnego
- pedagogizacja rodziców
- stworzenie zaplecza finansowego dla osób
chcących organizować pozaszkolne formy
spędzanie wolnego czasu
- kryzys gospodarczy
- braki stabilizacji prawa rodzinnego
- kryzys rodziny
- rozluźnienie więzi rodzinnych
- dowartościowywanie się młodzieży poprzez różne
zachowania patologiczne i przestępcze
- brak przedszkoli i punktów przedszkolnych
prowadzonych przez gminy
- obecnie brak stałego zabezpieczenia finansowego
do realizacji programu
Analiza SWOT dotyczy systemu pomocy dla ofiar i dostępnego zaplecza oraz stosowania
procedur.
SZANSE
- tworzenie programów pomocy ofiarom
przemocy
- nowe rozwiązania prawne
- praca z psychologiem
- zwiększająca się świadomość społeczna na
temat zjawiska przemocy w rodzinie,
- przychylność władz samorządowych i
lokalnych mediów
- gotowość do współpracy służb, instytucji
pozarządowych.
ZAGROŻENIA
- niskie wynagrodzenia specjalistów,
- nadal funkcjonujące w społeczeństwie mity,
przekonania i stereotypy na temat przemocy w
rodzinie,
Niski poziom wiedzy społecznej
- występowanie sprzeczności pomiędzy
istniejącymi przepisami prawa a możliwością ich
wykonania w praktyce przez organy ścigania i
wymiaru sprawiedliwości
14
13. Harmonogram działań „Powiatowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Powiecie
Nowodworskim”.
Poniżej na podstawie „Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych
Powiatu Nowodworskiego na lata 2009 – 2015” przedstawiono działania na rzecz instytucji w
Powiecie Nowodworskim, które są zaplanowane do realizacji, aby działać na rzecz rodziny i
zapobiegać, przeciwdziałać przemocy w rodzinie.
Działanie 1. Wspieranie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze
Gdańskim .
Działanie, którego głównym celem jest pomoc rodzinom znajdującym się w szerokim
obszarze ryzyka, narażonym na wystąpienie problemów natury egzystencjalnej. Działania
skupiają pomoc edukacyjną, zdrowotną, prawną oraz psychologiczną udzielaną przez
odpowiednich specjalistów. Poprzez zawartą współpracę oraz pozyskanych partnerów udzielane
jest wsparcie klientom Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim.:
wsparcie dorosłych w roli rodzica, wzmacnianie potencjału rodziny, promowanie zachowań,
których efektem jest prawidłowy rozwój dziecka, praca z rodzinami nastawiona na profilaktykę
minimalizującą zagrożenia.
1. Pozyskanie partnerów i zacieśnienie współpracy m. in.: kuratorzy, pedagodzy szkól,
policja, dzięki którym możliwa jest wymiana doświadczeń wynikających z
podejmowanych działań na polu przeciwdziałań marginalizacji społecznej. Systematyczna
współpraca z w/w przedstawicielami instytucji, zadanie będzie realizowane przez cały
okres 2010 – 2015.
2. Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim jako dział
Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim - realizacja zadań
Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim oraz praca z
klientem: wsparcie psychologa, pracownika socjalnego oraz pomoc prawna. Zadanie
realizowane przez cały okres 2010- 2015.
3. Stworzenie grupy wsparcia dla rodziców z trudnościami wychowawczymi w
Powiatowym Ośrodku Interwencji Kryzysowej w nowym Dworze Gdańskim. Zadanie
przewidziane do realizacji w 2013 r., przy współpracy Poradni Psychologiczno –
Pedagogicznej w Nowym Dworze Gdańskim - rekrutacja, pozyskanie beneficjentów
- planowane na rok 2013 (początek roku).
4. Propozycja stworzenia grupy socjoterapeutycznej dla dzieci z rodzin zastępczych z
trudnościami wychowawczymi. Zajęcia w formie warsztatów. Zadanie do realizacji w
latach 2011, 2013, dokładny termin w zależności od potrzeb.
5. Zawiązanie umów partnerskich, określających zasady współpracy z nowymi instytucjami
chętnymi do współpracy. Zadanie realizowane cyklicznie w latach 2010 – 2015.
6. Wsparcie i promocja aktywnie działającego Zespołu Interdyscyplinarnego złożonego ze
specjalistów w dziedzinie zagrożenia wykluczeniem społecznym. Zadanie realizowane
systematycznie w każdym miesiącu przez okres 5 lat.
7. Dalsza realizacja projektów systemowych „ Kariera bez Barier” w ramach Projektu
Systemowego Kapitał Ludzki 2010 – 2015.
Wskaźniki monitorowania:
- liczba osób pozyskanych, jako partnerzy,
- liczba osób chętnych do udziału w grupie socjoterapeutycznej, w grupie wsparcia dla rodziców,
15
- liczba spotkań oraz podejmowanych działań przez Zespół Interdyscyplinarny,
- liczba spotkań zorganizowanych dla potencjalnych beneficjentów z udziałem specjalistów z
różnych dziedzin,
- ilość pozyskanych nowych członków do pracy w Zespole Interdyscyplinarnym.
Oczekiwane efekty:
- stworzenie systemu zapewniającego objęcie profilaktyką rodzin zagrożonych problemami
społecznymi,
- współpraca z instytucjami, stowarzyszeniami, organizacjami pozarządowymi na rzecz
minimalizacji problemów społecznych,
- aktywnie działające Zespoły Interdyscyplinarne.
Źródła finansowania:
- nie wymaga wkładu finansowego
Działanie 2. Wspieranie Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze
Gdańskim.
Realizacja wsparcia poprzez specjalistyczną pomoc w zakresie poradnictwa prawnego,
psychologicznego oraz socjalnego.
1. Regularna współpraca z Ośrodkami Pomocy Społecznej, oraz spotkania z pracownikami
socjalnymi, w celu wymiany informacji. Zadanie realizowane systematycznie w latach
2010- 2015.
2. Systematyczna informacja w prasie o działalności Powiatowego Centrum Pomocy
Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim oraz na stronie internetowej PCPR. Zadanie
realizowane systematycznie w latach 2010- 2015.
3. Współpraca z pedagogami szkolnymi, którzy w codziennej pracy z uczniami i ich
rodzinami mogą kierować rodziny do bezpłatnej pomocy specjalistów Powiatowego
Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim. Zadanie realizowane
systematycznie w latach 2010- 2015.
4. Wspieranie innych instytucji i udział w spotkaniach Zespołu Interdyscyplinarnego
działającego na terenie Powiatu Nowodworskiego, aktywne działanie w dziedzinie
zagrożenia wykluczeniem społecznym. Zadanie realizowana systematycznie w latach
2010- 2015.
5. Udział w konferencjach i prelekcjach organizowanych przez Powiatowe Centrum Pomocy
Rodzinie w Nowym Dworze Gdańskim. Zadanie realizowana cyklicznie, do precyzyjnego
określenia podczas planowania zadań na każdy rok kalendarzowy w miesiącu styczniu.
6. Informacja o działalności Powiatowego Centrum Interwencji kryzysowej w Nowym
Dworze Gdańskim w szkołach oraz świetlicach na terenie Powiatu Nowodworskiego.
Zadanie realizowane systematycznie poprzez rozesłanie informacji w formie listowej oraz
internetowej.
7. Organizacja raz w roku spotkania z pedagogami szkolnymi oraz z Poradnią
Psychologiczno – Pedagogiczną w Nowym Dworze Gdańskim. Zadanie realizowane
systematycznie w latach 2010 – 2015 (raz w roku w miesiącu grudniu).
8. Upowszechnianie materiałów edukacyjnych w postaci ulotek dostępnych w siedzibie
Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim na temat
przemocy w rodzinie. Zadanie realizowane systematycznie w latach 2010-2015.
16
Wskaźniki monitorowania:
- liczba osób korzystających z pomocy specjalistów Powiatowego Ośrodka Interwencji
Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim,
- liczba wyjazdów w środowisko,
- liczba osób korzystających z porad prawnych , psychologa oraz pracownika socjalnego w
Powiatowym Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim.
Oczekiwane efekty:
- stworzenie systemu zapewniającego objecie pomocą oraz profilaktyką rodzin zagrożonych
problemem przemocy,
- współpraca z instytucjami działającymi na rzecz osób z problemem wykluczenia społecznego,
- zapewnienie oferty pomocy dla ofiar przemocy i ich rodzin,
- praca z rodziną pozwoli na usamodzielnienie rodziny wymagającej pomocy.
Źródła finansowania:
- samorząd powiatowy, EFS
Działanie 1.1.5. Zwiększenie zakresu współpracy z Policją.
Zacieśnienie współpracy z Komendą Powiatową Policji w Nowym Dworze Gdańskim
poprzez regularne spotkania z przedstawicielami oraz bieżącą wymianę informacji.
1. Wspólne działanie w Zespole Interdyscyplinarnym na terenie Powiatu Nowodworskiego.
Zadanie realizowane systematycznie w latach 2010-2015.
2. Regularne spotkania z dzielnicowymi, aby móc wymienić informacje na temat
podopiecznych. Zadanie realizowane w zależności od potrzeb oraz organizacja wyjazdów
monitorujących zagrożone środowiska.
Zadania realizowane będą na bieżąco, spotkania Zespołu Interdyscyplinarnego będą
odbywały się raz w miesiącu. Jest możliwość dodatkowych spotkań w zależności od potrzeb.
Wskaźniki monitorowania:
- liczba spotkań Zespołu Interdyscyplinarnego i uczestniczących osób,
- liczba spotkań z dzielnicowymi.
Oczekiwane efekty:
- wymiana informacji, na bieżąco rozwiązywanie problemów dotyczących klientów,
- wspólne działania na terenie Powiatu Nowodworskiego i pomoc instytucjom wymagającym
pomocy w sytuacjach trudnych.
Działanie 1.1.6. Wspieranie organizacji pozarządowych działających na rzecz rodziny.
Organizacje pozarządowe mają możliwość nawiązania współpracy z instytucjami, które
realizują działania programu.
1. Propozycja powstania nowych organizacji pozarządowych, na terenie Powiatu
Nowodworskiego, aby realizowały zadania i cele pomocy na rzecz dziecka i rodziny.
2. Regularna współpraca z Specjalistycznym Ośrodkiem Wsparcia „AGAPE” w Nowym
Stawie, który jest partnerem Zespołu Interdyscyplinarnego działającego na terenie Powiatu
Nowodworskiego. Wsparcie ze strony Specjalistycznym Ośrodkiem Wsparcia „AGAPE” w
17
Nowym Stawie w zakresie możliwości skorzystania z oferty specjalistów i możliwości
kierowania klientów z terenu Powiatu Nowodworskiego. Zadanie realizowane w latach 2010
-2015.
Wskaźniki monitorowania:
ilość osób skierowanych do Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia „AGAPE” w Nowym
Stawie,
liczba spotkań Zespołu Interdyscyplinarnego.
Oczekiwane efekty:
efekty pracy Zespołu Interdyscyplinarnego: zintegrowanie działań instytucji lokalnych,
zwiększenie efektywności podejmowanych działań interwencyjnych i pomocowych w
momencie zaistniałego problemu,
Źródła finansowania:
samorząd powiatowy, samorządy gminne, organizacje pozarządowe.
15. Zakładane efekty realizacji Programu oraz monitoring i ewaluacja Programu.
zwiększenie liczby i różnorodności oraz tematyki realizowanych programów,
zwiększenie akcji promujących i kampanii społecznych,
poprzez szkolenia przygotowanie liczby profesjonalistów oraz pozyskanie wolontariuszy,
wzrost wiedzy i wrażliwości społecznej wobec zjawiska przemocy w rodzinie,
współpraca z Urzędem Miasta w Nowym Dworze Gdańskim w zakresie egzekwowania
eksmisji, w szczególności sprawców przemocy z lokali mieszkalnych,
kierowanie sprawców do programów korekcyjno – edukacyjnych,
szybsze i łatwiejsze dotarcie mobilnych specjalistów do osób z obszarów wiejskich,
wymagających pomocy w zakresie pomocy psychologicznej oraz terapii,
przyśpieszenie procedur sądowych.
Do monitoringu Programu zostanie powołany Zespół monitorujący, który będzie
dokonywał ewaluacji i monitoringu działań zawartych w niniejszym dokumencie.
Materiał przygotował Zespół Pracowników Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w
Nowym Dworze Gdańskim pod kierownictwem Dyrektora – Pani Doroty Betkier przy współpracy
i konsultacji z przedstawicielami jednostek organizacyjnych.
Dane statystyczne pozyskano z Komendy Powiatowej Policji w Nowym Dworze
Gdańskim, Powiatowego Ośrodka Interwencji Kryzysowej w Nowym Dworze Gdańskim oraz z
danych statystycznych Komendy Głównej Policji.
18