Warto zobaczyć Chełm

Warto zobaczyć Chełm
Pierwsze, co zwróciło moją uwagę w Chełmie, była uroda kobiet i dziewcząt, z których
większość miała ciemne oczy, rzadkość w Polsce północnej i środkowej. Jest to zapewne
wynik mieszania się ras, narodów. Chełm, leżąc na żyznych terenach na szlaku handlowym,
znajdował się w orbicie zainteresowań Polaków, Rusinów, Litwinów, Węgrów. Kilkakrotnie
dochodzili tu Tatarzy. W czasie II wojny był w mieście stalag, w którym Niemcy
przetrzymywali jeńców francuskich i włoskich.
Nazwa miasta pochodzi od określenia wzgórza o kopulastej formie. Gdy do Chełma wjeżdża się od
strony północnej i ulicą Sienkiewicza dociera do najstarszej części miasta różnica poziomów jest
bardzo znaczna. Najstarsze budowle znajdują się na Wysokiej albo Chełmskiej Górze, liczącej 221
metrów. W czasach słowiańskich nasi przodkowie uznawali górę za świętą i oddawali jej cześć.
W VIII wieku tereny te zamieszkiwali Lędzianie. W 981 roku okoliczne Grody Czerwieńskie zajął
skandynawski władca Rusi, Włodzimierz. Chrobry odzyskał je, ale zostały stracone za Mieszka II.
Wreszcie Bolesław Śmiały ponownie przyłączył je do Polski. W XII stuleciu Chełm należał do
księstwa ruskiego. Miał tu swą siedzibę węgierski Koloman, który ogłosił się królem halickim. W XIII
wieku w Chełmie znajdowała się siedziba Daniela Halickiego. Daniel w 1253 roku przeszedł na
katolicyzm i w Drohiczynie koronował się na króla ruskiego. Jego następcy rządzili jako książęta i tu
mieli swą stolicę aż Lew Halicki w 1272 roku przeniósł ją do Lwowa.
W XIV wieku na mocy dziedziczenia Chełmszczyznę i całą Ruś Halicką z Pokuciem zyskał Kazimierz
Wielki. To był czas, kiedy miasto się bogaciło, prawa miejskie otrzymało w 1392 roku. Polscy władcy
szanowali swobody religijne prawosławnych. Tu od XIII wieku mieściło się biskupstwo prawosławne,
a od 1349 roku także katolickie. W mieście osiedlili się dominikanie, którzy zbudowali kościół
świętego Ducha. Gdy w XVI wieku przybyli Żydzi, to w miejscu dawnego kościoła zbudowali bożnicę.
Po unii brzeskiej w Chełmie powstało biskupstwo unickie, które zlikwidowali dopiero Rosjanie w XIX
stuleciu.
Miasto leży na pokładach kredy, i piaskowca, co przynosiło mu dochód. Niestety, często padało
łupem najazdów i pożarów, tak więc wiele budowli nie zachowało się. Z ratusza zostały fundamenty,
widoczny jest fragment murów miejskich, które można zobaczyć na wzgórzu katedralnym, a w ich
obrębie piękną Bramę Uściługską z XVII wieku. Po najazdach Szwedów i Węgrów Rakoczego miasto
zostało odbudowane przez Jana Potockiego.
Piotr Łopuszański
Cały artykuł w najnowszym numerze "TS" (34/2014)