Zb. Orz. OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO MACIEJA
Transkrypt
Zb. Orz. OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO MACIEJA
OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO MACIEJA SZPUNARA przedstawiona w dniu 16 lipca 2015 r.1 Sprawa C-293/14 Gebhart Hiebler przeciwko Walterowi Schlagbauerowi [wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Oberster Gerichtshof (Austria)] Dyrektywa 2006/123/WE – Swoboda przedsiębiorczości – Sytuacje o charakterze wyłącznie wewnętrznym – Artykuł 2 ust. 2 lit. i) – Działalność związana z wykonywaniem władzy publicznej – Zawód kominiarza – Artykuł 10 ust. 4 – Artykuł 15 ust. 1–4 – Ograniczenia terytorialne – Proporcjonalność – Usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym 1 – Język oryginału: angielski. Zb. Orz. PL HIEBLER I– Wprowadzenie 1. „Kärnten is lei ans”. 2. Hasłem tym mieszkańcy austriackiego kraju związkowego Karyntia wyrażają w lokalnym dialekcie dumę z tego, że jest tylko jedna Karyntia, choć, jeśli rozumieć je dosłownie, w kontekście niniejszej sprawy nie jest ono prawdziwe. Jeżeli chodzi o wykonywanie zawodu kominiarza, zgodnie z przepisami prawa miejscowego, obszar Karyntii podzielony jest na kilka tzw. okręgów kominiarskich. Zasadniczo kominiarze mogą świadczyć usługi wyłącznie w okręgu kominiarskim, w którym mają miejsce zamieszkania – ku niezadowoleniu mistrza kominiarskiego G. Hieblera z Moosburga w Karyntii, który chciałby świadczyć usługi poza swoim okręgiem kominiarskim. 3. W niniejszej sprawie zwrócono się do Trybunału o zbadanie, czy unormowania prawa krajowego takie jak te regulujące sytuację G. Hieblera są zgodne z dyrektywą 2006/123/WE2, zwaną „dyrektywą usługową”. Na podstawie analiz, które przeprowadziłem, dochodzę do wniosku, że nie. II – Ramy prawne A– Prawo Unii 4. Artykuł 2 dyrektywy 2006/123, zatytułowany: „Zakres zastosowania”, stanowi: „1. Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do usług świadczonych przez usługodawców prowadzących przedsiębiorstwo w państwie członkowskim. 2. Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania do następujących rodzajów działalności: […] działań, które są związane z wykonywaniem władzy publicznej zgodnie z art. 45 traktatu; i) […]”. 5. Artykuł 10 dyrektywy jest zatytułowany „Warunki udzielenia zezwolenia”. Ustęp 4 tego artykułu brzmi następująco: 2 – Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotycząca usług na rynku wewnętrznym (Dz.U. L 376, s. 36). Jak dotąd dyrektywa ta nie była przedmiotem wielu sporów przed sądem; póki co Trybunał uznał jej zastosowanie zaledwie w jednej sprawie. Zobacz wyrok Rina Services i Rina (C-593/13, EU:C:2015:399). Zobacz też opinia rzecznika generalnego P. Cruza Villalóna w sprawie Rina Services i Rina (C-593/13, EU:C:2015:159, pkt 1 i przypis 2). I-1 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 „Zezwolenie zapewnia usługodawcy możliwość podjęcia lub prowadzenia działalności usługowej na całym terytorium danego państwa, także poprzez tworzenie agencji, spółek zależnych, oddziałów lub biur, z wyjątkiem przypadków, gdy zezwolenie dla każdego poszczególnego zakładu lub ograniczenie zezwolenia do pewnej części danego terytorium jest uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym”. 6. Artykuł 14, określający „Wymogi zakazane”, stanowi: „Państwa członkowskie nie uzależniają możliwości podejmowania lub prowadzenia działalności usługowej na ich terytorium od spełnienia któregokolwiek z następujących wymogów: 1) wymogi dyskryminujące bezpośrednio lub pośrednio ze względu na przynależność państwową lub, w przypadku spółek, położenie statutowej siedziby, a w szczególności: a) wymogi związane z przynależnością państwową usługodawcy, jego personelu, wspólników lub członków zarządu albo organów nadzorczych usługodawcy; b) wymóg, by usługodawca, jego personel, wspólnicy lub członkowie zarządu albo organów nadzorczych usługodawcy posiadali miejsce zamieszkania na danym terytorium; […]”. 7. Artykuł 15 dyrektywy 2006/123, zatytułowany „Wymogi podlegające ocenie”, stanowi: „1. Państwa członkowskie sprawdzają, czy ich systemy prawne przewidują którykolwiek z wymogów wymienionych w ust. 2, oraz zapewniają zgodność takich wymogów z warunkami określonymi w ust. 3. Państwa członkowskie dostosowują swoje przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne w taki sposób, by były one zgodne z tymi warunkami. 2. Państwa członkowskie sprawdzają, czy w ramach ich systemu prawnego podejmowanie lub prowadzenie działalności usługowej jest uzależnione od spełnienia któregokolwiek z następujących niedyskryminacyjnych wymogów: a) […]. I-2 ilościowe lub terytorialne ograniczenia zwłaszcza w postaci limitów ustalonych w związku z liczbą ludności lub minimalną odległością geograficzną pomiędzy usługodawcami; HIEBLER 3. Państwa członkowskie sprawdzają, czy wymogi określone w ust. 2 spełniają następujące warunki: a) niedyskryminacja: wymogi nie mogą prowadzić do bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji ze względu na przynależność państwową lub, w przypadku spółek, ze względu na miejsce statutowej siedziby; b) konieczność: wymogi muszą być uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym; c) proporcjonalność: wymogi muszą być odpowiednie dla zapewnienia osiągnięcia wyznaczonego celu i nie mogą wykraczać poza to, co niezbędne do osiągnięcia tego celu; nie może istnieć możliwość zastąpienia tych wymogów innymi, mniej restrykcyjnymi środkami, za pomocą których można osiągnąć ten sam skutek. 4. Ustęp 1, 2 i 3 mają zastosowanie do prawodawstwa w dziedzinie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, jedynie w sytuacji gdy stosowanie tych ustępów nie zakłóca wykonywania, pod względem prawnym lub w rzeczywistości, określonego, przypisanego im zadania. […]”. B– Prawo austriackie 1. Na szczeblu federalnym 8. Zgodnie z § 120 austriackiej Gewerbeordnung (prawo o działalności gospodarczej) do prowadzenia działalności w zakresie czyszczenia, zamiatania oraz sprawdzania przewodów dymowych i spalinowych, miejsc wlotu dymu i spalin do tych przewodów oraz przynależnych do nich palenisk wymagane jest zezwolenie na prowadzenie działalności kominiarskiej. W zakresie, w jakim kominiarze są zobowiązani na podstawie przepisów krajów związkowych do wykonywania zadań należących do służb administracyjnych, w szczególności w zakresie ochrony przeciwpożarowej, nadzoru budowlanego i tym podobnych, wykonują oni zadania publiczne i w związku z tym muszą mieć siedzibę na terytorium Austrii. 9. Paragraf 123 Gewerbeordnung stanowi: „(1) Premier kraju związkowego w drodze rozporządzenia dokonuje terytorialnego rozgraniczenia obszaru wykonywania zawodu kominiarza. W rozporządzeniu tym należy wytyczyć granice okręgu kominiarskiego w taki sposób, aby umożliwić odpowiednią realizację zadań ochrony przeciwpożarowej oraz zapewnić w granicach okręgu kominiarskiego gospodarcze podstawy dla utrzymania się przynajmniej dwóch zakładów kominiarskich zatrudniających przynajmniej dwóch pracowników w pełnym wymiarze czasu pracy […]. I-3 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 (2) W zawodzie kominiarza można rejestrować działalność gospodarczą wyłącznie z ograniczeniem wykonywania działalności na podstawie § 120 ust. 1 do danego okręgu kominiarskiego. W przypadku zagrożenia w razie opóźnienia, zlecenia na podstawie § 122 ust. 2 oraz w przypadku zmiany okręgu kominiarskiego zgodnie z § 124 dopuszcza się jednak wykonywanie czynności określonych w § 120 ust. 1 także poza okręgiem kominiarskim. […]. 3. W granicach obszaru swojego okręgu kominiarskiego kominiarze są zobowiązani do wykonywania czynności określonych w § 120 ust. 1 zgodnie z każdorazowo obowiązującą taryfą maksymalną”. 10. Zgodnie z § 124 Gewerbeordnung: „W przypadku zmiany kominiarza zajmującego się danym obiektem kominiarskim dotychczasowy kominiarz jest zobowiązany do niezwłocznego przekazania kominiarzowi, który będzie zajmował się w przyszłości tym obiektem, gminie oraz właścicielowi obiektu kominiarskiego pisemnego raportu dotyczącego ostatniego czyszczenia oraz stanu obiektu kominiarskiego […]. Zmiana okręgu kominiarskiego jest dopuszczalna, jeżeli w danym okręgu kominiarskim nie ma więcej niż dwóch kominiarzy”. 11. Paragraf 125 ust. 1 austriackiej Gewerbeordnung stanowi: „Premier kraju związkowego określa także w drodze rozporządzenia taryfy maksymalne. Przy ich określeniu uwzględnia się możliwą wydajność zakładów oraz interesy usługobiorców”. 2. Na szczeblu kraju związkowego – prawo Bundesland Kärnten 12. Przepisy austriackich krajów związkowych zawierają uregulowania nakładające na właścicieli obiektów energetycznego spalania obowiązek okresowego poddawania przewodów kominowych czyszczeniu przez kominiarzy („obowiązek czyszczenia”). Przewidują również, że kominiarze muszą także podejmować zadania ochrony przeciwpożarowej. W Bundesland Kärnten zadania te obejmują na przykład dokonywanie okresowych kontroli przeciwpożarowych na podstawie Kärtner Gefahrenpolizei- und Feuerpolizeiordnung (ustawy o ochronie przed zagrożeniami oraz ochronie przeciwpożarowej Bundesland Kärnten). 13. Paragraf 26 tej ustawy stanowi: „(1) Kontrola przeciwpożarowa obiektów budowlanych służy ustaleniu stanów powodujących zagrożenie pożarowe lub sprzyjających jego powstaniu lub też stanów, które mogą utrudnić lub uniemożliwić gaszenie pożarów oraz przeprowadzanie akcji ratunkowych. I-4 HIEBLER (2) Podczas kontroli przeciwpożarowej należy w szczególności ustalić za pomocą oględzin: a) czy przestrzegane są przepisy niniejszej ustawy lub też rozporządzeń lub decyzji wydanych na podstawie niniejszej ustawy […] albo też czy nie zachodzą inne nieprawidłowości dotyczące ochrony przeciwpożarowej; b) czy istnieją szkody budowlane powodujące zagrożenie pożarowe; c) czy zachodzą inne okoliczności mające znaczenie dla bezpieczeństwa pożarowego lub gaszenia pożarów […]. (3) Kontrolę przeciwpożarową przeprowadza się z uwzględnieniem ryzyka pożarowego obiektu budowlanego. Jest ona przeprowadzana w obiektach budowlanych a) których dotyczy nieznaczne ryzyko pożarowe – raz na 15 lat; b) których dotyczy średnie ryzyko pożarowe – raz na 9 lat; c) których dotyczy wysokie ryzyko pożarowe – raz na 5 lat”. Paragraf 27 tej ustawy stanowi: „(1) Kontrolę przeciwpożarową na podstawie § 26 ust. 3 lit. a) przeprowadza samodzielnie kominiarz, któremu zlecono to zadanie […]. i b) […] 9. Właściciel (uprawniony do używania, zarządca budynku) jest zobowiązany do uiszczenia opłaty za kontrolę przeciwpożarową przeprowadzoną na podstawie ust. 1. Opłatę pobiera kominiarz […]”. III – Okoliczności faktyczne, postępowanie i przedstawione pytania 14. Strony postępowania głównego są kominiarzami w kraju związkowym Karyntia w Austrii i prowadzą spór o to, czy G. Hiebler może prowadzić działalność także poza obszarem, którego dotyczy posiadane przez niego zezwolenie. 15. Zgodnie z wyżej przytoczonymi przepisami G. Hiebler uzyskał zezwolenie ograniczone do „okręgu kominiarskiego A”. Zezwolono mu również na prowadzenie działalności w drugim okręgu kominiarskim („okręgu kominiarskim B”), ponieważ w okręgu tym siedzibę miało nie więcej niż dwóch kominiarzy. Jednakże okręg kominiarski B przestał istnieć. W nowym systemie, który wszedł w życie w dniu 27 lipca 2011 r. okręg ten został połączony z innym okręgiem kominiarskim, w wyniku czego doszło do utworzenia nowego okręgu kominiarskiego („okręg kominiarski C”). Od tego czasu obejmuje on obszar, na I-5 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 którym działa czterech kominiarzy, i przez to G. Hiebler nie może w nim już prowadzić działalności, gdyż nie zachodzą nadzwyczajne okoliczności, które by mu na to pozwalały (sytuacje, w których opóźnienie stanowiłoby zagrożenie, oraz działanie na zlecenie władz). 16. Mimo to G. Hiebler kontynuował rozsyłanie pocztą reklamy na tym obszarze po dniu 27 lipca 2011 r. W wyniku tej reklamy 42 klientów obsługiwanych dotąd przez W. Schlagbauera, mającego siedzibę w tym okręgu kominiarskim, przeszło do G. Hieblera. W wyniku tego zarobki W. Schlagbauera uległy zmniejszeniu. 17. Walter Schlagbauer wytoczył powództwo przeciwko G. Hieblerowi przed Landesgericht Klagenfurt (sądem okręgowym w Klagenfurcie), domagając się zakazania działań, podania treści wyroku do publicznej wiadomości oraz zapłaty kwoty 2594,65 EUR wraz z odsetkami i kosztami postępowania. W dniu 10 marca 2013 r. Landesgericht Klagenfurt uwzględnił powództwo, uznając, że ograniczenia terytorialne są zgodne z dyrektywą 2006/123, ponieważ są niedyskryminacyjne, niezbędne i proporcjonalne. 18. Gebhart Hiebler złożył apelację do Oberlandesgericht Graz (sądu apelacyjnego w Grazu), który w dniu 6 listopada 2013 r. wydał wyrok utrzymujący w mocy wyrok sądu pierwszej instancji. 19. Oberster Gerichtshof (sąd najwyższy), rozpoznający skargę rewizyjną („Revision”), postanowieniem z dnia 20 maja 2014 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 13 czerwca 2014 r., przedstawił następujące pytania prejudycjalne: „1. Czy cała działalność gospodarcza kominiarza jest wyłączona na podstawie art. 2 ust. 2 lit. i) dyrektywy [2006/123] z zakresu stosowania tej dyrektywy ze względu na to, że kominiarz wykonuje także zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej (kontrola przeciwpożarowa, opinie w ramach procesu budowlanego itp.)? 2. W wypadku udzielenia na pytanie pierwsze odpowiedzi przeczącej – czy uregulowanie prawa krajowego, zgodnie z którym uprawnienie do wykonywania działalności kominiarza jest co do zasady ograniczone do określonego „Kehrgebiet” (okręgu kominiarskiego), jest zgodne z art. 10 ust. 4 oraz art. 15 ust. 1, art. 15 ust. 2 lit. a) i art. 15 ust. 3 dyrektywy [2006/123]?”. IV – Analiza A– Uwagi wstępne 20. Jako że Oberster Gerichtshof odnosi się głównie do rozdziału III dyrektywy 2006/123, uznaje on, że niniejsza sprawa podlega regulacjom dotyczącym przedsiębiorczości, a nie tym dotyczącym usług. Również moim zdaniem jest to I-6 HIEBLER właściwy punkt wyjścia, zważywszy, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem świadczenie usług różni się od zakładania przedsiębiorstw przede wszystkim ze względu na trwałość i ciągłość takiej działalności, w odróżnieniu od działalności o charakterze tymczasowym3. W niniejszej sprawie zamiarem G. Hieblera jest trwałe i ciągłe prowadzenie działalności kominiarskiej. 21. Dlatego właściwe jest zbadanie niniejszej sprawy w świetle swobody przedsiębiorczości. 22. Ponadto najwyraźniej wszystkie aspekty sprawy ograniczają się do terytorium Austrii, a dokładniej kraju związkowego Karyntia. Innymi słowy nie występuje tzw. element transgraniczny między państwami członkowskimi Unii Europejskiej. 23. Jak podnoszę w swojej opinii w sprawach połączonych Trijber i Harmsen, taki element transgraniczny nie jest jednak konieczny. Przepisy rozdziału III dyrektywy 2006/123, dotyczącego swobody przedsiębiorczości dla usługodawców, należy uznać za znajdujące zastosowanie również w sytuacjach o wyłącznie wewnętrznym charakterze4. 24. Następstwem tego jest również brak potrzeby kwestionowania dopuszczalności niniejszego odesłania prejudycjalnego oraz powoływania się na utrwalone orzecznictwo Trybunału, zgodnie z którym bez względu na to, iż dana sprawa nie zawiera żadnych elementów transgranicznych, wciąż może istnieć interes w udzieleniu przez Trybunał odpowiedzi na zadane pytania5. 25. Dlatego moim zdaniem rozdział III dyrektywy 2006/123 znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie i nie ma potrzeby badać, czy jakiekolwiek elementy sprawy wykraczają poza austriackie granice. B– Pytanie pierwsze 26. Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy z uwagi na to, że kominiarze wykonują również zadania z zakresu ochrony przeciwpożarowej, całość działalności gospodarczej kominiarza wyłączona jest z zakresu zastosowania dyrektywy 2006/123. Oberster Gerichtshof nawiązuje 3 – Zobacz przykładowo wyrok Gebhard (C-55/94, EU:C:1995:411, pkt 25 i nast.). W kwestii rozróżnienia między swobodą świadczenia usług a prawem do zakładania przedsiębiorstw zob. także opinia rzecznika generalnego P. Cruza Villalóna w sprawie Yellow Cab Verkehrsbetriebs (C-338/09, EU:C:2010:568, pkt 15–18). 4 – Zwracam uwagę Trybunału na moją argumentację zawartą w pkt 49–57 opinii w sprawach Trijber i Harmsen (C-340/14 i C-341/14), przedstawionej w tym samym dniu co niniejsza opinia. 5 – W celu zapoznania się ze streszczeniem, kategoryzacją i analizą tego orzecznictwa zob. opinia rzecznika generalnego N. Wahla w sprawach połączonych Venturini (od C-159/12 do C-161/12, EU:C:2013:529, pkt 26–53). I-7 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 w szczególności do art. 2 ust. 2 lit. i) dyrektywy 2006/123, który przewiduje wyłączenie działalności związanej z wykonywaniem władzy publicznej, zgodnie z tym, co zapisane jest w obecnym art. 51 TFUE6. 1. Kwestia wykonywania władzy publicznej 27. Pytanie to oparte jest na założeniu, że w Karyntii kominiarze w ramach swojej działalności uczestniczą w wykonywaniu władzy publicznej. 28. Na podstawie wniosku sądu odsyłającego o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym oraz na podstawie informacji podanych w toku rozprawy zbudować można następujący obraz sytuacji: W Karyntii kominiarze wykonują cały szereg zadań. Zdecydowana większość z nich zalicza się do prywatnej działalności gospodarczej w żaden sposób niezwiązanej z wykonywaniem władzy publicznej. Ponadto w zakresie, w jakim kominiarze są zobowiązani na podstawie przepisów krajów związkowych do wykonywania zadań należących do służb administracyjnych, w szczególności w zakresie ochrony przeciwpożarowej, nadzoru budowlanego i tym podobnych, wykonują oni zadania publiczne7. 29. Czy takie zadania publiczne są związane z wykonywaniem władzy publicznej w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. i) dyrektywy 2006/123 i art. 51 TFUE? 30. Pojęcie władzy publicznej określone w art. 51 TFUE, które jest pojęciem autonomicznym – co oznacza, że powinno być ustalone wyłącznie na gruncie prawa Unii i nie może być definiowane przez poszczególne państwa członkowskie – stanowi wyjątek od podstawowej zasady swobody przedsiębiorczości, który w związku z tym należy interpretować ściśle. Choć Trybunał nie zdefiniował go w sposób abstrakcyjny8, orzekł jednak, że należy je ograniczyć do działalności związanej z bezpośrednim i szczególnym udziałem w wykonywaniu władzy publicznej9. Przykładowo powierzona notariuszom czynność nadania charakteru dokumentu urzędowego nie ma zdaniem Trybunału takiego bezpośredniego i szczególnego związku10. 6 – Dawniej art. 45 WE, o którym mowa w art. 2 ust. 2 lit. i) dyrektywy 2006/123. 7 – Zobacz § 120 ust. 1 austriackiej Gewerbeordnung. 8 – Zobacz jednak opinia rzecznika generalnego H. Mayrasa w sprawie Reyners (2/74, EU:C:1974:59, s. 664), zgodnie z którą pojęcie to obejmuje „uprawnienie do korzystania z prerogatyw spoza ogólnego zakresu prawa, przywilejów władzy urzędowej oraz stosowania przymusu wobec obywateli”. 9 – Od wydania wyroku Reyners (2/74, EU:C:1974:68, pkt 45) zalicza się to do utrwalonego orzecznictwa. 10 – I-8 Zobacz wyrok Komisja/Niemcy (C-54/08, EU:C:2011:339, pkt 93). W pkt 94 tego samego orzeczenia Trybunał uznał, iż okoliczność, że pewne akty lub umowy muszą obowiązkowo podlegać nadaniu charakteru dokumentu urzędowego pod rygorem nieważności, nie jest w stanie podważyć tego wniosku. Powszechnie bowiem ważność różnych aktów poddana jest HIEBLER 31. Ponadto czynności o charakterze czysto pomocniczym lub przygotowawczym względem wykonywania władzy publicznej11 nie są wyłączone z zakresu swobody przedsiębiorczości. To samo dotyczy działalności, której wykonywanie, choć wymagające nawet regularnych i systematycznych kontaktów z organami administracyjnymi lub sądowymi, a wręcz obligatoryjnej współpracy, w zakresie jej funkcjonowania nie narusza ich uznaniowości i uprawnień władczych12, a także niektórych rodzajów działalności nieobejmujących wykonywania uprawnień władczych13, uprawnień do nakładania ograniczeń14 ani uprawnień do stosowania środków przymusu15. 32. Ponadto Trybunał uznał ostatnio w odniesieniu do wyjątku dotyczącego porządku publicznego przewidzianego w art. 45 ust. 4 TFUE, będącego odpowiednikiem art. 51 TFUE w dziedzinie swobodnego przepływu pracowników, że uprawnienia władzy publicznej muszą być wykonywane w sposób stały i nie mogą stanowić bardzo ograniczonej części czynności osoby je wykonującej16. 33. W toku rozprawy podnoszono, że to na organie władzy lokalnej w osobie burmistrza („Bürgermeister”), nie zaś na kominiarzu, spoczywa – zgodnie z prawem Bundesland Kärnten – odpowiedzialność za ochronę przeciwpożarową. To burmistrz sprawuje władzę publiczną i egzekwuje obowiązki nałożone na klientów kominiarzy, stosując środki przymusu. 34. W tym kontekście mam wątpliwości, czy tego rodzaju powinności w zakresie ochrony przeciwpożarowej mieszczą się w zakresie wykonywania władzy publicznej w rozumieniu art. 51 TFUE, skoro wygląda na to, że działania kominiarzy są działaniami pomocniczymi wobec wykonywania władzy publicznej i kominiarze nie dysponują uprawnieniami egzekucyjnymi, ograniczającymi lub uprawnieniami do stosowania środków przymusu. w krajowych porządkach prawnych i według określonych zasad wymogom formalnym lub obowiązkowym procedurom zatwierdzania. 11 – W związku z tym zob. wyroki: Thijssen (C-42/92, EU:C:1993:304, pkt 22); Komisja/Hiszpania, (C-114/97, EU:C:1998:519, pkt 38); Servizi Ausiliari Dottori Commercialisti (C-451/03, EU:C:2006:208, pkt 47); Komisja/Niemcy, (C-404/05, EU:C:2007:723, pkt 38). 12 – W związku z tym zob. wyrok Reyners (2/74, EU:C:1974:68, pkt 51, 53) 13 – W związku z tym zob. wyroki: Thijssen (C-42/92, EU:C:1993:304, pkt 21, 22); Komisja/Austria (C-393/05, EU:C:2007:722, pkt 36, 42); Komisja/Niemcy (C-404/05, EU:C:2007:723, pkt 38, 44). 14 – Zobacz wyrok Komisja/Hiszpania (C-114/97, EU:C:1998:519, pkt 37). 15 – Zobacz wyrok Anker i in. (C-47/02, EU:C:2003:516, pkt 61) 16 – Zobacz wyrok Haralambidis (C-270/13, EU:C:2014:2185, pkt 58). I-9 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 35. Skoro żadna część działalności G. Hieblera nie jest objęta art. 2 ust. 2 lit. i) dyrektywy 2006/123, to całość jego działalności podlega dyrektywie17. W przedmiocie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym 2. 36. Odniosę się teraz do pojęcia usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym. Na tym etapie wystarczy stwierdzić, że nawet gdyby (wszystkie) rodzaje działalności kominiarzy uznawane były za usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, wciąż objęte byłyby zakresem dyrektywy. Zgodnie z art. 1 ust. 2 dyrektywy 2006/123 nie dotyczy ona liberalizacji usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym zarezerwowanych dla podmiotów publicznych lub prywatnych. Artykuł 1 ust. 3 akapit drugi stanowi, że dyrektywa „nie ogranicza swobody państw członkowskich w zakresie zdefiniowania, w zgodzie z prawem wspólnotowym, usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, określania, w jaki sposób usługi te powinny być zorganizowane i finansowane, zgodnie z zasadami pomocy państwa, oraz ustalania szczegółowych wymogów, którym podlegają”. Moim zdaniem oznacza to, że usługi świadczone w ogólnym interesie publicznym zasadniczo objęte są zakresem dyrektywy 2006/123, co potwierdzono również w jej motywie 1718. Ponadto w art. 2 ust. 2 lit. a) podkreśla się, że dyrektywa nie ma zastosowania do usług o charakterze nieekonomicznym świadczonych w interesie ogólnym, co jest zastrzeżeniem zbytecznym, zważywszy, że immanentnym elementem definicji usługi jest świadczenie jej za wynagrodzeniem19. Ponadto niektóre usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, takie jak usługi w dziedzinie transportu20, są wyraźnie wyłączone z zakresu dyrektywy, co a contrario oznacza, że usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, które nie zostały wyłączone wprost, pozostają objęte zakresem dyrektywy. 37. Odpowiedź na pytanie pierwsze powinna zatem brzmieć tak, że działalność taka jak ta wykonywana przez kominiarzy w kraju związkowym Karyntia, w tym 17 – A nawet gdyby część jego działań była objęta tym przepisem, takie działania o charakterze publicznoprawnym stanowiłyby dającą się wydzielić część działalności G. Hieblera, co oznacza, że pozostała część jego działalności podlega dyrektywie. 18 – Zgodnie z tym motywem „usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym są usługami świadczonymi z powodów ekonomicznych i w związku z tym są objęte zakresem zastosowania niniejszej dyrektywy. Jednakże niektóre usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, na przykład usługi mogące występować w dziedzinie transportu, są wyłączone z zakresu zastosowania niniejszej dyrektywy, a niektóre inne usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, na przykład usługi, które mogą występować w dziedzinie usług pocztowych, są objęte odstępstwem od zawartego w niniejszej dyrektywie przepisu dotyczącego swobody świadczenia usług”. 19 – Zobacz definicja „usługi” zawarta w art. 4 pkt 1 dyrektywy 2006/123. 20 – Zobacz art. 2 ust. 2 lit. d) dyrektywy. Odnośnie do tego pojęcia zob. też pkt 26–43 opinii w sprawach połączonych Trijber i Harmsen (C-340/14 i C-341/14), przedstawionej w tym samym dniu co niniejsza opinia. I - 10 HIEBLER zadania z dziedziny ochrony przeciwpożarowej, nie stanowi działalności związanej z wykonywaniem władzy publicznej w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. i) dyrektywy 2006/123 i art. 51 TFUE. Jest ona objęta zakresem stosowania dyrektywy 2006/123. C– Pytanie drugie 38. Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający zwraca się do Trybunału o udzielenie odpowiedzi, czy uregulowanie prawa krajowego, zgodnie z którym zezwolenie na wykonywanie działalności kominiarza jest ograniczone do określonego okręgu kominiarskiego, jest zgodne z art. 10 ust. 4 oraz art. 15 ust. 1, art. 15 ust. 2 lit. a) i art. 15 ust. 3 dyrektywy 2006/123. W istocie chodzi o stwierdzenie, czy ograniczenie swobody przedsiębiorczości wynikające z ograniczeń ilościowych lub terytorialnych może być uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym. 39. Artykuł 10 ust. 4 dyrektywy 2006/123 określa warunki, jakie powinien spełniać krajowy system udzielania zezwoleń, zaś art. 15 dyrektywy dotyczy zapewnienia zgodności z dyrektywą krajowych wymogów nałożonych na usługodawcę. 1. Artykuł 14 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2006/123 40. Uważam, że przed przystąpieniem do analizy art. 10 ust. 4 i art. 15 należy zwrócić uwagę Trybunału na art. 14 ust. 1 lit. b). 41. Jak rozumiem, § 120 austriackiej Gewerbeordnung przewiduje, że do celów uzyskania zezwolenia na wykonywanie działalności kominiarskiej nie rozróżnia się rzeczywistego rodzaju wykonywanej działalności, a więc każdy, kto chce uzyskać takie zezwolenie, musi mieć do tego celu siedzibę na terytorium Austrii. Ocena prawidłowości tego założenia leży w gestii sądu krajowego. Jednakże w razie potwierdzenia stanowiłoby to wymóg dyskryminujący pośrednio, oparty na przynależności państwowej w rozumieniu art. 14 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2006/123, ponieważ zobowiązuje on przedsiębiorstwo G. Hieblera do posiadania siedziby na terytorium Austrii. A to, samo w sobie, jest niezgodne z prawem, bez możliwości uzasadnienia21. 2. Artykuł 10 ust. 4 dyrektywy 2006/123 42. Zgodnie z art. 10 ust. 4 dyrektywy 2006/123 ograniczenie zezwolenia do pewnej części danego terytorium musi być uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym. 21 – Istotnie, w wyroku Rina Services i Rina (C-593/13, EU:C:2015:399, pkt 28) Trybunał wyjaśnił, że nie ma możliwości uzasadnienia w odniesieniu do wymogów objętych art. 14 dyrektywy. I - 11 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 43. Jeżeli chodzi o możliwość uzasadnienia na podstawie tego przepisu, rząd Austrii w treści pisemnych uwag odwołuje się do ochrony zdrowia i ochrony bezpieczeństwa publicznego. Oczywiście skoro nie można powoływać się na względy gospodarcze, „gospodarcze podstawy […] dla utrzymania się działalności kominiarskiej”22 z pewnością nie stanowią możliwego uzasadnienia23. 44. Ponadto ograniczenie musi być proporcjonalne24. Musi przede wszystkim być odpowiednie25 dla zapewnienia osiągnięcia zamierzonego celu. 45. Już to, czy austriackie przepisy są odpowiednie, wzbudza we mnie wątpliwości. 46. Jeśli chodzi o to, czy ograniczenie terytorialne jest odpowiednie dla zapewnienia bezpieczeństwa publicznego w postaci ochrony przeciwpożarowej, zastanawia mnie, czy nie bardziej odpowiednie byłoby dopuszczenie świadczenia usług przez kominiarzy również na innych obszarach, gdyż zwiększyłoby to podaż usług dla klientów. 47. Prawdą jest, że w dziedzinie ochrony zdrowia Trybunał uznał ograniczenia terytorialne działalności aptekarzy i optyków za proporcjonalne. W sprawie Blanco Pérez i Chao Gómez Trybunał uznał, że przepisy, na mocy których na określoną liczbę mieszkańców może przypadać tylko jedna apteka, są proporcjonalne z uwagi na cel ochrony zdrowia26. W sprawie Ottica New Line rozszerzył ten pogląd na optyków27. 48. Tym jednak, co odróżnia niniejszą sprawę dotyczącą działalności kominiarskiej od wspomnianych spraw, jest podwójny element nieprzemieszczalności. Nie tylko klienci nie mogą się przemieścić, co, jako że komin stanowi część nieruchomości, wynika z samej natury rzeczy, lecz ponadto kominiarz nie może przenieść swojej działalności poza przydzielony obszar. 22 – Zobacz § 123 austriackiej Gewerbeordnung. 23 – Chyba że – rzecz jasna – działalność kominiarska stanowi usługę świadczoną w ogólnym interesie gospodarczym, co jest przedmiotem rozważań poniżej i co budzi moje poważne wątpliwości. 24 – Choć w art. 10 ust. 4 nie wspomniano wprost o zasadzie proporcjonalności, oczywiste wydaje się, że wymagane jest zachowanie zgodności z nią, jako podstawową zasadą prawa Unii. 25 – W art. 15 ust. 3 lit. c) dyrektywy, gdy nawiązuje ona do zasady proporcjonalności, użyto angielskojęzycznego wyrażenia „suitable”. Angielskojęzyczne wyrażenie użyte przez Trybunał w orzecznictwie dotyczącym podstawowych wolności brzmi natomiast „appropriate” – zob. wyrok Ottica New Line (C-539/11, EU:C:2013:591, pkt 33). 26 – C-570/07 i C-571/07, EU:C:2010:300, pkt 112. 27 – C-539/11, EU:C:2013:591, pkt 57. I - 12 HIEBLER 49. I znów nie pojmuję, w jaki sposób taki wymóg miałby służyć zwiększeniu poziomu ochrony przeciwpożarowej bądź zdrowiu publicznemu. Przeciwnie, zakładałbym, że zezwolenie kominiarzom na przeniesienie się poza swoje terytorium w celu świadczenia usług przysłużyłoby się należytej podaży tych usług dla klientów, co podniosłoby bezpieczeństwo pożarowe i przyczyniło się do ochrony zdrowia publicznego. 50. Ponadto ograniczenie terytorialne wyraźnie wykracza poza zakres niezbędny do osiągnięcia celu ochrony przeciwpożarowej, czego dowodzi przykład austriackiego kraju związkowego Salzburg, do którego Oberster Gerichtshof wprost się odnosi. 51. W związku z tym ograniczenie terytorialne stanowi naruszenie art. 10 ust. 4 dyrektywy. 3. Artykuł 15 ust. 1–3 dyrektywy 2006/123 52. Chciałbym na wstępie stwierdzić oczywisty fakt, że choć przepis ten jest skierowany do państw członkowskich poprzez nałożenie obowiązku dokonania oceny, może on być stosowany bezpośrednio i może on zostać podniesiony przez G. Hieblera w sporze przeciwko władzom austriackim. 53. Ograniczenie terytorialne w rozumieniu art. 15 ust. 2 lit. a) dyrektywy 2006/123 powinno być zgodnie z art. 15 ust. 3 niedyskryminacyjne, uzasadnione nadrzędnym interesem publicznym28 i proporcjonalne. 54. Analiza art. 10 ust. 4 w odniesieniu do uzasadnienia ograniczenia powinna mieć odpowiednie zastosowanie w omawianym zakresie, co oznacza, że austriackie przepisy naruszają również art. 15 ust. 3. 4. Artykuł 15 ust. 4 dyrektywy 2006/123 – usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym 55. Uważam jednak, że dokonawszy powyższej oceny, należy jeszcze pochylić się nad możliwością zastosowania art. 15 ust. 4 dyrektywy, nawet jeśli nie powołał się ten przepis ani sąd odsyłający, ani żadna ze stron w swoich uwagach na piśmie29. 28 – Wyrażenie „konieczność” użyte w art. 15 ust. 3 lit. b) jest w moim odczuciu nieco mylące w tym kontekście, jako że art. 15 ust. 3 lit. b) bez wątpienia dotyczy uzasadnienia określonych wymogów. 29 – - Zgodnie z art. 61 regulaminu postępowania Trybunału Sprawiedliwości Trybunał wezwał strony do wypowiedzenia się w przedmiocie możliwości występowania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym w niniejszej sprawie. Odpowiedź udzielona przez rząd Austrii nie zawiera żadnych informacji mogących uzasadniać zastosowanie art. 15 ust. 4 dyrektywy. I - 13 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 56. Zgodnie z tym odsyłającym do „punktu wyjścia” przepisem30 art. 15 ust. 1– 3 ma „zastosowanie do prawodawstwa w dziedzinie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym jedynie w sytuacji, gdy stosowanie tych ustępów nie zakłóca wykonywania, pod względem prawnym lub w rzeczywistości, określonego, przypisanego im zadania”. 57. Zamierzam ustosunkować się do tego dwuetapowo: najpierw rozważę pojęcie usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, a następnie zajmę się wykładnią art. 15 ust. 4. 58. Wyrażenie „usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym” wywodzi się z prawa pierwotnego (art. 106 ust. 2 TFUE)31 i było już wielokrotnie interpretowane przez Trybunał, choć nie zostało zdefiniowane w sposób abstrakcyjny. 59. Jak wskazałem powyżej, sąd odsyłający we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie bierze pod uwagę możliwości, że działalność kominiarska może stanowić usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym. Ja jednak uważam, że należy rozważyć tę możliwość, aby dostarczyć sądowi odsyłającemu jak najbardziej wyczerpujących wskazówek do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy w świetle prawa Unii. 60. Choć państwu członkowskiemu przysługuje szeroki zakres uznania jeżeli chodzi o usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, powinno ono zapewnić, by każda usługa świadczona w ogólnym interesie gospodarczym spełniała określone minimalne kryteria wspólne dla takich zadań, oraz wykazać, że owe kryteria faktycznie zostały spełnione w danym przypadku32. Chodzi mianowicie o istnienie aktu władzy publicznej polegającego na powierzeniu danemu podmiotowi świadczenia usług leżących w ogólnym interesie gospodarczym oraz o powszechny i obowiązkowy charakter tego świadczenia33. Ponadto państwo członkowskie musi wskazać powody, dla których uważa, że daną usługę z uwagi na jej szczególny charakter należy uznać za usługę świadczoną w ogólnym interesie gospodarczym i odróżnić ją od innych rodzajów działalności gospodarczej34. 61. Rzecznik generalny D. Ruiz-Jarabo Colomer zaproponował następującą definicję: „usługa powinna być świadczona nieprzerwanie (ciągłość); na rzecz 30 – Przedstawiciel Komisji przyznał to podczas rozprawy. 31 – Wyrażenie to pojawia się również w art. 14 TFUE, jak również w art. 36 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. 32 – Zobacz wyrok BUPA i in./ Komisja (T-289/03, EU:T:2008:29, pkt 172). 33 – Ibidem. 34 – Zobacz wyrok Merci convenzionali Porto di Genova (C-179/90, EU:C:1991:464, pkt 27). I - 14 HIEBLER wszystkich konsumentów na danym obszarze (powszechność); według jednolitych stawek i z zachowaniem podobnej jakości, niezależnie od konkretnych sytuacji ani stopnia opłacalności każdej poszczególnej transakcji (równość)”35. Definicję tę uzupełnił następnie o wymóg przejrzystości i przystępności36. 62. Ponadto powszechną przyczyną uzasadniającą interwencję państwa w świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym jest zawodność mechanizmów rynkowych37. 63. Na podstawie informacji przedłożonych przez sąd krajowy oraz wyjaśnienia przedstawionego na rozprawie przez przedstawiciela G. Hieblera powziąłem wątpliwości, czy działalność kominiarska wyczerpuje przesłanki usługi świadczonej w ogólnym interesie gospodarczym w Karyntii. Na podstawie art. 123 ust. 3 Gewerbeordnung kominiarze mogą zostać objęci obowiązkiem zawierania umów w swoim okręgu kominiarskim. Jednak zamiast jednolitej taryfy stawek istnieje tylko górny limit opłat, jakie kominiarze mogą pobierać. Jak zdaje się wskazywać sąd odsyłający, poniżej tego limitu kwitnie konkurencja – w zakresie, w jakim pozwala na to ograniczenie terytorialne. 64. Ponadto skoro ani sąd krajowy we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ani austriacki rząd w swoich uwagach na piśmie nie odniosły się do zagadnienia usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, nie są mi znane żadne powody, dla których Austria miałaby uznawać, że usługi kominiarskie, nawet w zakresie, w jakim dotyczą one ochrony przeciwpożarowej, z racji szczególnej natury powinny zostać uznane za usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym i odróżnione od pozostałej działalności gospodarczej38. 65. Przy tym jednak ustalenie okoliczności faktycznych i wydanie orzeczenia w świetle powyższych wskazówek leży – ponownie – w gestii sądu krajowego. Niewykluczone, że zbadawszy okoliczności faktyczne sprawy, sąd odsyłający może uznać, iż kominiarze świadczą usługi w ogólnym interesie gospodarczym. 66. Jak zatem należy rozumieć art. 15 ust. 4 dyrektywy 2006/123? 67. Po pierwsze, w pewnym stopniu wyjaśnia to motyw 72 dyrektywy, zgodnie z którym „procedura ta nie powinna mieć wpływu na wymogi, których spełnienie 35 – Zobacz opinia rzecznika generalnego D. Ruiza-Jaraba Colomera w sprawie Federutility i in. (C-265/08, EU:C:2009:640, pkt 54). 36 – Ibidem, pkt 55. 37 – Zobacz E. Szyszczak, The regulation of the state in competitive markets in the EU, Hart Publishing, Oxford and Portland, Oregon, 2007, s. 248. 38 – Zobacz też przypis 29 niniejszej opinii. I - 15 OPINIA M. SZPUNARA – SPRAWA C-293/14 jest niezbędne do wykonania takich zadań; jednocześnie powinny zostać podjęte kwestie nieuzasadnionych ograniczeń swobody przedsiębiorczości”. 68. Po drugie, niemające co prawda mocy wiążącej, lecz wiele wyjaśniające opracowanie Komisji, zatytułowane39 „Podręcznik wdrażania dyrektywy o usługach”40, rzuca więcej światła na to zagadnienie, bowiem zgodnie z jego pkt 10.2.4 „oznacza to, że państwa członkowskie muszą dokonywać przeglądu, ale mogą zachować te wymogi dotyczące usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, które są proporcjonalne i konieczne w celu wypełnienia konkretnego zadania powierzonego usługodawcy. Ocena ta musi być przeprowadzona w zgodności z orzecznictwem ETS odnoszącym się do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym”41. Orzecznictwo, o którym mowa, to wyroki Merci convenzionali Porto di Genova42 oraz Corbeau43. 69. W związku z powyższym treść art. 15 ust. 4 rozumiem w następujący sposób: przewiduje on możliwość uzasadnienia tego, co w innym przypadku stanowiłoby naruszenie swobody przedsiębiorczości na podstawie dyrektywy. Jeśli powołuje się na niego państwo członkowskie, art. 15 ust. 1–3 nie znajduje zastosowania tam, gdzie zastosowanie tych ustępów uniemożliwiałoby świadczenie usług w ogólnym interesie gospodarczym. Państwo członkowskie musi to umotywować. Jako że art. 15 ust. 4 stanowi wyjątek od ogólnej zasady, należy go interpretować ściśle. Ciężar dowodu spoczywa na państwie członkowskim. 70. W związku z tym nawet przy założeniu, że mamy do czynienia z usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym, w co nie wierzę ze względów przedstawionych powyżej – to Austria powinna wykazać, że przewidziane w jej przepisach ograniczenie terytorialne jest nieodzowne dla prowadzenia działalności kominiarskiej w sposób zapewniający ludności dostęp do tych usług. 71. I znów – ocena okoliczności faktycznych należy do sądu odsyłającego. Z uwagi na przekazane informacje mam jednak bardzo poważne wątpliwości, czy tak rzeczywiście jest. 39 – Zobacz opinie rzecznika generalnego P. Cruza Villalóna w sprawie Femarbel (C-57/12, EU:C:2013:171, pkt 22) oraz w sprawie Rina Services i Rina (C-593/13, EU:C:2015:159, pkt 39). Zobacz też moja opinia w sprawach połączonych Trijber i Harmsen (C-340/14 i C-341/14, pkt 36, 54). 40 – Odniesienie do tego podręcznika zawarto już na poparcie argumentów Trybunału w wyroku Femarbel (C-57/12, EU:C:2013:517, pkt 37, 45). 41 – Zobacz „Podręcznik wdrażania dyrektywy o usługach”, Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2007, s. 60, dostępny pod adresem: http://ec.europa.eu/internal_market/services/docs/services-dir/guides/handbook_pl.pdf. 42 – C-179/90, EU:C:1991:464. 43 – C-320/91, EU:C:1993:198. I - 16 HIEBLER 72. Dlatego proponuję, aby odpowiedź na drugie pytanie brzmiała, iż (i) art. 14 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności kominiarskiej wymaga zamieszkiwania w danym państwie członkowskim, a także (ii) art. 10 ust. 4 oraz art. 15 ust. 1, art. 15 ust. 2 lit. a) i art. 15 ust. 3 dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi zezwolenie na prowadzenie działalności kominiarskiej jest ograniczone do określonego okręgu kominiarskiego. V– Wnioski 73. W świetle powyższych rozważań proponuję, aby na pytania Oberster Gerichtshof (Austria) Trybunał udzielił następującej odpowiedzi: 1. Działalność taka jak ta wykonywana przez kominiarzy w kraju związkowym Karyntia, w tym zadania z dziedziny ochrony przeciwpożarowej, nie stanowi działalności związanej z wykonywaniem władzy publicznej w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. i) dyrektywy 2006/123/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. dotyczącej usług na rynku wewnętrznym i art. 51 TFUE. Jest ona objęta zakresem stosowania dyrektywy 2006/123. 2. Artykuł 14 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi uzyskanie zezwolenia na prowadzenie działalności kominiarskiej wymaga zamieszkiwania w danym państwie członkowskim. 3. Artykuł 10 ust. 4 oraz art. 15 ust. 1, art. 15 ust. 2 lit. a) i art. 15 ust. 3 dyrektywy 2006/123 należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych, zgodnie z którymi zezwolenie na prowadzenie działalności kominiarskiej jest ograniczone do określonego okręgu kominiarskiego. I - 17