Odp. Ostra Zieleń

Warszawa, 25 września 2015 r.
DKOW-WWPB.5012.7.2015.MK
Stowarzyszenie Ostra Zieleń
[email protected]
Szanowni Państwo,
odpowiadając na Państwa list-apel skierowany do Ministra Edukacji Narodowej
w związku z tragiczną śmiercią ucznia Dominika uprzejmie informuję, że
Ministerstwo Edukacji Narodowej przyjęło rozwiązania prawne, które
w połączeniu z działaniami profilaktycznymi umożliwiają eliminowanie
czynników sprzyjających powstawaniu negatywnych zjawisk w zachowaniu
uczniów i przeciwdziałanie im, a także mają na celu wzmacnianie czynników
chroniących dzieci i młodzież.
a) Podstawa programowa kształcenia ogólnego1
Treści kształcenia zawarte w podstawie programowej na wszystkich
etapach edukacyjnych odnoszą się do zagadnień edukacji zdrowotnej. Treści te
dotyczą m.in. kształtowania odpowiednich postaw oraz pożądanych zachowań
uczniów, także w przypadku sytuacji problemowych czy konfliktowych. Celem
wychowania przedszkolnego jest m.in. takie wychowywanie dzieci, aby lepiej
orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe. Dziecko kończące przedszkole
jest przygotowane do właściwych zachowań w sytuacji zagrożenia, wie, gdzie
może otrzymać pomoc, powinno umieć o nią poprosić.
W szkole podstawowej uczniowie zapoznają się z problematyką
przemocy, uczą się zasad wynikających z przynależności do rodziny, poznają
prawidłowe relacje między najbliższymi oraz możliwe zagrożenia ze strony
innych ludzi, wiedzą do kogo i w jaki sposób należy się zwrócić o pomoc.
określona w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie
podstawy
programowej
wychowania
przedszkolnego
oraz
kształcenia
ogólnego
w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r., poz. 977)
1
W gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej problematyka dotycząca
agresji i przemocy, w tym kwestie związane z trudnościami wieku dorastania
i dojrzewania realizowane są na m.in. na zajęciach: wiedza o społeczeństwie,
wychowanie do życia w rodzinie, etyka, edukacja dla bezpieczeństwa.
Uczniowie rozpoznają problemy najbliższego otoczenia i szukają ich rozwiązań,
wyjaśniają na przykładach, jak można zachować dystans wobec
nieaprobowanych przez siebie zachowań grupy lub jak im się przeciwstawić.
Omawiają takie zagadnienia jak: okazywanie szacunku innym ludziom,
docenianie ich wysiłku i pracy, przyjęcie postawy szacunku wobec siebie,
relacje międzyosobowe i ich znaczenie, zachowania asertywne. Zapoznają się
z zasadami postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia życia,
udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym w różnych sytuacjach
zagrażających życiu i zdrowiu.
b) Zintegrowanie procesów kształcenia i wychowania realizowanych
w szkole
Szkoły na wszystkich etapach edukacyjnych są zobowiązane do
opracowania programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki,
dostosowanego do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego
środowiska. Programy te powstają przy udziale rodziców. Szkolny zestaw
programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki
tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane
w podstawie programowej. Szkoła ma obowiązek okresowego diagnozowania
problemów, podejmowania działań profilaktycznych i korekcyjnych w celu
zapewnienia bezpiecznych warunków do rozwoju psychospołecznego uczniów.
c) Pomoc psychologiczno-pedagogiczna2
Uczniowie objęci są różnymi formami pomocy psychologiczno
pedagogicznej. Udzielanie pomocy uczniom należy do podstawowych zadań
nauczycieli, wychowawców i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, ale
także do osób, które na co dzień stykają się z dzieckiem i jego problemami,
m.in. dyrektora, pomocy nauczyciela czy kuratora sądowego. Do zadań
pedagoga i psychologa w szkole należy m. in.: diagnozowanie sytuacji
wychowawczych, podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień oraz
innych problemów dzieci i młodzieży, zapobieganie zaburzeniom zachowania,
udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich
do rozpoznanych potrzeb a także inicjowanie i prowadzenie działań
mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych.
Rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych
ucznia oraz jego indywidualnych możliwości psychofizycznych (wynikających
np. z niedostosowania społecznego, z sytuacji kryzysowych lub
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie
zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych
przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532).
2
traumatycznych, niepowodzeń edukacyjnych, czy zaniedbań środowiskowych)
stanowi podstawę do podjęcia przez szkołę działań interwencyjnych. Pomoc
psychologiczno-pedagogiczna polega również na wspieraniu rodziców
i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych
oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych.
W celu zapewnienia adekwatnej do potrzeb uczniów danej szkoły
pomocy psychologiczno-pedagogicznej dyrektor szkoły podejmuje współpracę
z rodzicami, z innymi szkołami i placówkami, placówkami doskonalenia
nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami
działającymi na rzecz rodziny oraz z poradniami psychologicznopedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi. Zadania profilaktyczne
wyspecjalizowanych placówek3 oraz zadania wspierające wychowawczą
i edukacyjną funkcję szkoły, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu
problemów dydaktycznych i wychowawczych polegają nie tylko na
podejmowaniu działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów
dzieci i młodzieży, ale w szczególności na prowadzeniu edukacji dotyczącej
ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli.
Przepisy określają także formy udzielania pomocy, np.: zajęcia terapeutyczne
dla dzieci i młodzieży, terapię rodziny, grupy wsparcia, prowadzenie mediacji,
interwencję kryzysową oraz warsztaty, porady i konsultacje.
Publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne udzielają pomocy
dzieciom i młodzieży na wniosek rodzica dziecka (opiekuna prawnego) lub
pełnoletniego ucznia. W przypadku rozpoznania indywidualnych potrzeb
rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych
dziecka, nauczyciele, wychowawcy oraz specjaliści wykonujący zadania
z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej mogą zasugerować podjęcie
kontaktu ze specjalistami poradni. Korzystanie z pomocy udzielanej przez
publiczne poradnie jest dobrowolne i nieodpłatne. W przypadku każdego
niepokoju związanego z funkcjonowaniem dziecka lub pełnoletniego ucznia,
rodzic (opiekun prawny) lub uczeń może zgłosić się do poradni.
d) Promocja zdrowia psychicznego i doskonalenie nauczycieli
W ramach Programu Promocji Zdrowia i Profilaktyki Problemów Dzieci
i Młodzieży na lata 2013-2016 Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE), jednostka
podlega Ministerstwa Edukacji Narodowej, zrealizował w 2014 r. szereg działań
w postaci szkoleń dla dyrektorów szkół i nauczycieli, seminariów, konferencji,
a także publikacji i innych materiałów metodyczno-dydaktycznych służących
realizacji m.in. niżej wymienionych celów:
3
Zadania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni
specjalistycznych określają przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1
lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologicznopedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199).
1) zmniejszenie liczby uczniów z zaburzeniami zdrowia psychicznego
poprzez promocję zdrowia psychicznego;
2) zwiększenie rozpoznawania zjawiska przemocy w rodzinie wobec
dziecka i objęcie ucznia doświadczającego przemocy w rodzinie oraz
jego rodziców/opiekunów prawnych/osób najbliższych pomocą
psychologiczno-pedagogiczną;
3) zmniejszenie popytu na substancje psychoaktywne wśród dzieci
i młodzieży szkolnej.
Program ten w sposób kompleksowy odnosi się do zagadnień ochrony
zdrowia fizycznego i psychicznego dzieci i młodzieży, w tym także zapobiegania
depresji i samobójstwom.
ORE przygotował także poradnik internetowy dla szkół pt. „Zapobieganie
samobójstwom dzieci i młodzieży”. Poradnik omawia objawy depresji
młodzieńczej, czynniki ryzyka i czynniki chroniące przed samobójstwami,
wczesne sygnały ostrzegawcze i sygnały alarmujące, wskazujące na bardzo
wysokie ryzyko samobójstwa. Zawarte są w nim również wskazania dotyczące
działań zapobiegawczych prowadzonych w ramach szkolnego programu
profilaktyki, a także podstawowe zasady zachowania się nauczyciela
i prowadzenia rozmowy z dzieckiem ujawniającym zamiary samobójcze.
Opracowane programy, poradniki, standardy programów profilaktycznych
i banki dobrych praktyk są upowszechniane na stronach internetowych Ośrodka
Rozwoju Edukacji (www.ore.edu.pl).
e) Wspieranie szkół w ramach programów rządowych
Program rządowy na lata 2014-2016 „Bezpieczna i przyjazna szkoła” jest
przykładem dodatkowego wsparcia szkół w działaniach na rzecz podniesienia
bezpieczeństwa uczniów. Program jest kontynuacją programu o tej samej
nazwie realizowanego w latach 2008-2013, a także działań podjętych w 2013 r.
w ramach kierunku polityki oświatowej państwa pn. „Wzmacnianie
bezpieczeństwa w szkołach i placówkach oświatowych” oraz priorytetu Ministra
Edukacji Narodowej z roku 2013 pn. „Rok Bezpiecznej Szkoły”.
Celem głównym ww. Programu rządowego jest zwiększenie skuteczności
działań wychowawczych i profilaktycznych na rzecz bezpieczeństwa i tworzenia
przyjaznego środowiska w szkołach i placówkach, poprzez:
 kreowanie zdrowego, bezpiecznego i przyjaznego środowiska szkoły;
 zapobieganie problemom i zachowaniom problemowym dzieci
i młodzieży;
 promowanie zdrowego stylu życia wśród dzieci i młodzieży.
Także przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 23 czerwca br. Rządowy
program wspomagania w latach 2015–2018 organów prowadzących szkoły
w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki w szkołach
– „Bezpieczna+” za jeden ze swoich głównych celów stawia kształtowanie
otwartości i budowanie pozytywnego klimatu szkoły poprzez działania
ułatwiające współdziałanie z podmiotami, o których mowa w art. 2a ust. 1 i art.
56 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.
Wśród rekomendowanych działań w tym obszarze wskazane są wprost
te, które służą wsparciu szkoły w realizacji działań antydyskryminacyjnych,
w tym służących przeciwdziałaniu agresji rówieśniczej powodowanej
stereotypami i uprzedzeniami.
Kwestie dotyczące przeciwdziałania zjawiskom nietolerancji objęte są
nadzorem pedagogicznym. Realizacja działań antydyskryminacyjnych podlega
ewaluacji - w oparciu o przepisy dotyczące nadzoru pedagogicznego4. Wymóg
ten określony został w charakterystyce wymagania Szkoła lub placówka
wspomaga rozwój uczniów, z uwzględnieniem ich indywidualnej sytuacji na
poziomie D, oznaczającym podstawowy stopień wypełniania wymagania przez
szkołę lub placówkę.
Z poważaniem,
Anna Wesołowska
Dyrektor
Departament Kształcenia Ogólnego i
Wychowania
/ – podpisany cyfrowo/
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru
pedagogicznego (Dz. U. Nr 168, poz. 1324 z późn. zm.).
4