Pismo Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania w

- - J
- T-I
K A N C E L A R I A PREZESA R A D Y M I N I S T R O W
SEKRETARZ S T A N U
PELNOMOCNIK RZADU
DS. R O W N E G O T R A K T O W A N I A
Agnieszka
Koziowska-Rajewicz
Warszawa, dniaJOmarca 2014 r.
BPRT
14/MP
Pani
Joanna Kluzik-Rostkowska
Minister Edukacji Narodowej
Szanowna
Pani
Minister,
Pragn? poinformowac Paniq^ Minister, ze do Biura Petnomocnika zgtaszane
liczne
skargi 6d przedstawicieli organizacji pozarz^dowych i indywidualnych osob o przypadkach
nierownego traktowania ojcow w szkotach i przedszkolach. Dzieje si? to w sytuacji, gdy na
prosb? matki, ojcu majqcemu petni? praw rodzicielskich lub ograniczonq. do prawa do
wspoldecydowania w istotnych sprawacti dotycz^cych dziecka, placowka odmawia kontaktu
z
dzieckiem
poza
godzinami
wyznaczonymi
przez
s^d
!ub
udzielenia
informacji
o dziecku dotyczc^cych jego edukacji. Ojcowie sq. odsytani przez ww. plac6wki do s^du.
W
zwi^zku
z
zaistnia^
sytuacj^^ przekazuj?
nast^puj^ce
stanowisko
Ministra
Sprawiedliwosci:
1) Szkota lub przedszkole nie maj^ prawa odmowic ojcu informacji o dziecku, nawet
gdy
matka
zastrzeze
udost^pnianie
takiej
informacji. Respektowanie
takiego
zastrzezenia matki stanowi dyskryminacj? ojca, ktory w swietle prawa ma takie same
uprawnienia wynikaj^ce z wtadzy rodzicielskiej. Uzyskanie informacji (w tym
dost^pu
do
dziennika
szkolnego
dziecka
lub
informacji
o
dziecku
w szkole) jest wykonywaniem wtadzy rodzicielskiej. Wniosek ten pozostaje aktualny
takze wowczas, gdy ojcu ograniczono wtadz? rodzicielskq. do wspoldecydowania
o istotaych sprawach dziecka.
2) Zastrzezenia jednego rodzica dotycz^ce
wyl^czaj^ce uprawnienia
drugiego sq^
bezskuteczne i nie powinny bye respektowane przez szkoty i przedszkola. Rodzic,
^TEKTivoI'DuiiACji !i^jiODckt*5iremu
im
-03- 2 6
RPW/16973/2014 P
Data:2014-03-26
odmawia si? prawa do udzielenia informacji o dziecku powinien przedstawic
dyrekcji
szkoty
stosown^^
decyzj?
s^du lub postanowienie
o
tocz^cym si?
postepowaniu rozwodowym. W przypadku datszego nierespektowania swoich praw
powinien zwrocic si? do organu nadrz?dnego nad szkot^^ lub przedszkolem, czyli
Kuratorium Oswiaty.
3) Szkota oraz przedszkole m a j ^ prawo odmowic ojcu kontaktu z dzieckiem poza
godzinami wyznaczonymi przez s^d, nawet w sytuacji posiadania przez ojca petni
wladzy rodzicielskiej.
Uprzejmie prosz? Pani^ Minister o upowszechnienie tej informacji wsrod Kuratoriow
Oswiaty oraz Dyrektorow Szkot i Przedszkoli.
Z
powazaniem,
Agnieszka Kozjowska-Rajewicz
ft
Petnomocnik Rz^dW do Spraw Rownego Traktowania
ZaI. (2)
1. Pismo Petnomocnika Rzqdu do Spraw Rownego Traktowania z dnia 28 stycznia 2014
(znak: BPRT-223-14(4)/MP).
2. Odpowiedz Ministra Sprawiedliwosci z dnia 17 lutego 2014 (znak: DSO-I-10/14/4).
Do wiadomosci:
Pani Anna Andrzejewska, Petnomocnik Ministra Sprawiedliwosci ds. IConstytucyjnych Praw
Rodziny.
K A N C E L A R I A PREZESA R A D Y M I N I S T R O W
SEKRETARZ S T A N U
PELNOMOCNIK RZADU
DS. R O W N E G O T R A K T O W A N I A
Agnieszka
Kozhwska-Rajewicz
Warszawa, dniw^
stycznia 2014 r.
BPRT-J:
Pan
Marek Biernacki
Minister Sprawiedliwosci
Szanowny
Panie
Ministrze,
Pragn? poinformowac Pana Ministra, ze do Biura Petnomocnika docieraj^ liczne sygnaly
od przedstawicieli organizacji pozarz^dowych, jak i indywidualnych osob, o przypadkach
nierownego traktowania ojcow w szkolach i przedszkolach oraz w placowkach sJuzby zdrowia
w sytuacji, gdy na prosb? matki, ojcu majqcemu pelni? praw rodzicielskich lub w sytuacji jej
ograniczenia
(prawo
do wspoldecydowania
w istotnych sprawach
dotycz^cych dziecka),
placowka odmawia ojcu kontaktu z dzieckiem poza godzinami wyznaczonymi przez sqd
lub udzielenia informacji o dziecku dotycz^cych jego stanu zdrowia lub edukacji. Zdarzaj^
si? przypadki odsylania ojca przez ww. placowki do sqdu.
W zwiqzku z zaistniai^ sytuacji bardzo prosz? o zaj?cie stanowiska w nast^puj^cych
kwestiach:
1) C z y szkola, przedszkole lub placowka opieki zdrowotnej ma prawo odmowic ojcu
kontaktu z dzieckiem poza godzinami wyznaczonymi przez s^d w sytuacji posiadania
przez ojca pelni praw rodzicielskich?
2) C z y szkola, przedszkole lub placowka opieki zdrowotnej ma prawo odmowic ojcu
informacji o stanie zdrowia dziecka, wglgdu w dokumentacj?
kontaktu
z dzieckiem poza
godzinami
wyznaczonymi przez
medycznq
s^d
oraz
(szczegolnie
gdy matka zastrzeze udost?pnianie informacji o dziecku) w sytuacji posiadania przez
ojca pelni praw rodzicielskich?
3)
C z y szkola, przedszkole oraz placowki opieki zdrowotnej maj^ prawo w ww.
przypadkach odsylac ojca do sqdu argumentuj^c, ze nie maj^ kompetencji
do
rozstrzygania kwestii spornych mi^dzy rodzicami?
Uprzejmie prosz^ o zaj^cie rowniez stanowiska w ww. przypadkach, kiedy ojciec ma
ograniczon^ wladz? rodzicielsk^.
Z
powazaniem,
Agnieszka Kozlow^ka-Rajipwicz
Pelnomocnik Rzqdu do Spraw Rownego Traktowania
Warszawa, dnia
A'^.O'l
2014 r.
MINISTER SPRAWIEDLIWOSCI
DSO-I-070-10/14 {i\
dot. B P R T - 2 2 3 - I 4 ( 4 ) / 1 4 M P
Pani
Agnieszka Rajewicz - Kozlowska
Sekretarz Stanu
Pelnomocnik Rz^du
ds. Rownego Traktowania
Odpowiadaj^c na pismo z dnia 28 stycznia 2014 r., zavvierajq^ce prosb? o zaj?cie
stanowiska w kwestii nierownego traktowania ojcow w szkolach i przedszkolach
oraz
placowkach sluzby zdrowia, uprzejmie informuj?.
Prawo rodzinne, zarowno w aspekcie materialnym, jak i procesowym, nie zavviera
klauzul dyskryminuj^cych rodzicow ze wzgl?du na plec. Kodeks rodzimiy i opiekuhczy nie
operuje poj?ciami „matka - ojciec", ale posiuguje si? okresleniami „rodzice - rodzic."
Rodzice oraz ich dzieci niezaleznie od wiadzy rodzicielskiej maj^ prawo i obowi^zek
utrzymywania ze sob^ kontaktow.
Przepis art. 113 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekunczego zawiera kalalog elementow
kontaktow z dzieckiem obejmuj^cy, po pierwsze, pobyt z maloletnim, w ktorego
zakres
wchodz^ odwiedziny, spotkania, zabieranie go poza miejsce jego stalego pobytu, po drugie,
bezposrednie porozumiewanie si?, po trzecie, utrzymywanie korespondencji oraz, po czwarte,
korzystanie z innych srodkow porozumiewania si? na odleglosc, w tym ze
srodkow
komunikacji elektronicznej.
Katalog ten ma charakter otwarty, ale zawiera najwazniejsze skladniki kontaktow
z dzieckiem i ma za zadanie ulatwic formulowanie rozstrzygni?cia s^dowego, dotycz^cego tej
materii.
Podstawowe zasady regulowania sposobu utrzymywania kontaktow okreslono w art.
113' § 1 K.r.o. Przepis ten dotyczy najcz?stszego, typowego przypadku, w ktorym dziecko
przebywa stale u jednego z rodzicow. W takiej sytuacji przyj?to jako regul?, ze rodzice
okreslajq^ wspolnie sposob utrzymywania kontaktow z maloletnim. Rodzice powinni kierowac
si? dobrem dziecka i brae pod uwag? jego rozs^dne zyczenia (art. 95 § 4 K.r.o.).
W
praktyce
wielu
rodzicow
z
powodzeniem
i
bez
ingerencji
s£^du
reguluje
utrzymywanie kontaktow z dzieckiem i taka sytuacja powinna stanowic regul?. Dopiero
w
sytuacji, gdy
zainteresowani
nie
m o g ^ osi^nt^c
porozumienia,
spraw?
powinien
rozstrzygac sqd opiekunczy.
Odnosz^c si? do pytania pierwszego zauwazyc naiezy, ze w przypadku ustalenia przez
s^d kontaktow ojca z dzieckiem, w orzeczeniu okreslony jest czas i miejsce ich realizowania.
Rozstrzygni?cie sq_du ma charakter subsydiamy, w tym sensie, ze w kazdym czasie rodzice
mog^^ moc^^ wiasnego porozumienia zmienic poczynione przez s£^d uslalenia, dopoki tego
wspolnie nie zrobiq^ dopoty orzeczenie s^du wi£|^ze nie tylko rodzicow, ale rowniez szkol?,
przedszkole oraz placowk? opieki zdrowotnej.
Realizowanie zatem kontaktow w tych miejscach poza uslalonymi godzinami stanowi
naruszenie orzeczenia sq,du, nie tylko co do czasu, ale i miejsca (chyba, iz ustaiono, ze
kontakty maj% bye realizowane w jednym ze wskazanych powyzej miejsc - co nie jest
wyl^czone).
W konsekwencji osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem - w warunkach obJ?tych
pytaniem - narusza obowi^zki wynikajq.ce z orzeczenia i przez to naraza si? na zaplat?
oznaczonej sumy pieni?znej, platnej na rzecz drugiego rodzica na podstavvie art. 598*^ K . p . c niezaleznie od tego czy posiada pelni? wladzy rodzicielskiej, czy tez ma j ^ ograniczon^.
Reasumuj^c
podkreslicnaiezy,
ze
szkola,
przedszkole
oraz
placowka
opieki
zdrowotnej ma prawo odmowicrkontaktu z dzieckiem ppzaigodzinami wyznaczohynii'"przez
s^d, nawet-W'Sytuacji posiadajiiaprzez^pjca^pelni^-wladzy rodzicielskiej.
W kontekscie problematyki zawartej w pytaniu drugim, zwrocic naiezy uwag? na
dwic kwestie:
kontaktow
poza godzinami wyznaczonymi przez
sq_d oraz
dost?pu
do
informacji o dziecku. Pierwsza z nich zostala juz przedstawiona wyzej, zatem uwag? naiezy
skupic na problemie prawa odmowy udzielenia ojcu maj^cemu pe\n^^ wtadz? rodzicielsk^
informacji o dziecku we wskazanych powyzej placowkach, szczegolnie gdy matka zastrzeze
prawo ich udost?pniania.
W przypadku gdy obydwoje rodzice maj^ wtadz? rodzicielskit^ nad dzieckiem kazdy
z nich jest uprawniony i zarazem obowi^zany do wykonywania wiadzy rodzicielskiej.
Nie wyst?puje wi?c sytuacja, w ktorej jeden z rodzicow ma wi?cej, a drugi mniej uprawnien
do dziecka. W konsekwencji kazdy z nich zachowuje takie samo prawo do uzyskania
informacji o dziecku w szkole, przedszkolu czy placowce opieki zdrowotnej. Dlatego tez
zastrzezenia jednego rodzica wy\^cza}£\cQ uprawnienia drugiego w omawianym zakresie sq.
bezskuteczne
i nie powinny bye respektowane przez wskazane
placowki. Uzyskanie
informacji (w tym dost?pu do dokumentacji medycznej czy dziennika szkolnego dziecku)
przez
rodzica, ktoremu
przysluguje
wladza
rodzicielska jest
wykonywaniem
wiadzy
rodzicielskiej. Tego typu dzialania nie mieszcz^ si? w zakresie poj?cia istotnej sprawy
dziecka. C z y m innym bowiem jest informacja o dziecku, a czym innym spor rodzicow na tie
sposobu leczenia czy kierunku i zakresu ksztalcenia dziecka. Rodzice s^ obowi^zani do
zgodnego wspoldzialania w istotnych sprawach dziecka. W braku porozumienia w lych
sprawach rozstrzyga s^d. W pozostalym zakresie, jezeli nic innego nie wynika z przepisow
szczegolnych, kazdy z rodzicow moze samodzielnie wykonywac przysluguj^c^ i m na tych
samych zasadach wtadz? rodzicielskq,.
Maj^c powyzszC', na wzgl?dzie wskazac nalezy, ze szkola, przedszkole, placowka
opieki zdrowotnej nie ma prawa odmowic ojcu posiadaj^cemu pelni? wiadzy rodzicielskiej
informacji o stanie zdrowia dziecka, wgl^du w dokumentacj? medyczn% takze wowczas, gdy
matka
zastrzegla
udbst?priienie
takich
informacji o
dziecku. Respektowanie
.takiego
zastrzezenia. matki stanowi dyskryminowanie ojca, ktory w swietle prawa ma- takie same
uprawnienia
pozostaje
i obowii^zki.. \yynikaj^ce z wiadzy rodzicielskiej jak matka,
aktualny' takze
wowczas,
gdy
ojcu
ograniczono
wladz?
Wniosek
ten
rodzicielsk^
do
wspoldecydowania o istotnych sprawach dziecka. Wprawdzie samo uzyskanie informacji
0 dziecku nie jest istotn^. sprawy dziecka, jednakze dane te s^ niezb?dne do
nalezytego
wykonywania -wiadzy rodzicielskiej. Jak bowiem wskazal S^d Najwyzszy, uprawnienie
rodzica do wspoldecydowania o sprawach dziecka wynika przede wszystkim z zakresu
uprawnieh i obowiqzkow przewidzianych w orzeczeniu. „Nie oznacza to, aby legitymacja ta
miala wynikac juz z samego sformulowania tych obowi^zkow i uprawnien; wystarczy, ze od
tego, jak zostanie zdecydowana dana sprawa, zalezec b?dzie mozliwosc dalszego
ich
wykonywania" (uchwala S N z d n i a lOlistopada 1971 r., I l l C Z P 69/71, O S N C 1972/3/49/
Zarowno w doktrynie prawa, jak orzecznictwie s^dow zgodnie zostala przyj?ta'Zasada,
ze istotnymi sprawami dotycz^cymi osoby dziecka stiwszelkie kwestie zwi^zane z-leczeniem
1 rehabilitacj^^ dziecka. A b y podj^c decyzj? w tych sprawach, obydwoje rodzice musz% miec
dost?p zarowno do informacji o stanie zdrowia dziecka, jak i dokumentacji
medycznej.
W przeciwnym razie nie mogliby wykonywac w sposob nalezyty swych rodzicielskich
uprawnien. Rodzice w istotnych sprawach dziecka s^ wspoluprawnieni na rownych zasadach.
W rozumieniu ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach
Pacjenia
pacjenta
i Rzeczniku
Praw
(t.j. D z . U . z 2012 r., poz. 159), jak rowniez ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r.
4
o zawodach
lekarza
i lekarza deniysty (t.j. Dz. U . z 2011 r. Nr 277, poz. 1634 ze zm.) rodzic,
ktoremu ograniczono wiadz? rodzicielsk^ do wspoldecydowania w istotnych
sprawach
dziecka, zachowuje przymiot przedstawicieia ustawowego w zakresie dost?pu do informacji
oraz dokumentacji medycznej dziecka.
Odnosz^c si? do problematyki zawartej w pytaniu trzecim podkreslic naiezy, ze
wymienione placowki nie sq kompetentne do rozstrzygania kwestii spornych mi?dzy
rodzicami,
nie oznacza to jednak
przyzwolenia na nierespektowanie
przyshigujq^cych
rodzicowi praw, jak np. w zakresie dost?pu do informacji dziecka, jezeli zachowuje on pelni?
wladzy rodzicielskiej nad dzieckiem. Rozstrzygni?cie w przedmiotowym zakresie naiezy do
uprawnien
orzeczniczych si^du, dlatego
tez odeslanie
rodzica na drog?
s^dowq^ jest
prawidlowe.
Warto wskazac, ze w polskim systemic prawnym istniej^ instrumenty pozwalaj^ce
s^dowi opiekuriczemu na wyegzekwowanie w sposob zgodny ze swoimi wczesniejszymi
orzeczeniami kontaktow obojga rodzicow z dzieckiem.
Procedura s^dowa dotycz^ca wykonywania kontaktow z dzieckiem jest dwuetapowa,
a
mianowicie
s^d
najpierw
okresla
zagrozenie
zobowi^zanego do orzeczenia ustalaj^cego
na
wypadek
kontakty (art.
niezastosowania
598'^ § 1 K . p . c ) ,
si?
a jezeli
zobowi^zany nadal nie zastosuje si? do orzeczenia s^du, uprawniony musi jeszcze raz
w y s t ^ i c do s^du, aby s^d nakazat z o b b w i ^ a n e m u zaplat? n a j e g o rzecz kwoty stanowic^cej
iloczyn kwoty, ktorq. sqd zagrozil za kazde naruszenie i liczby naruszeh (art. 598'** § 1 K . p . c ) .
w
Zagrozenie
nakazaniem
zaplaty
sumy
postanowieniu
ustalajqcym
kontakty.
pieni?znej moze
S^d,
ustalaj^c
bye
kontakty,
zamieszczone juz
powinien
zagrozic
nakazaniem zaplaty sumy pieni?znej zawsze, gdy jest obawa, ze zobowi^zany nie zechce
wykonac swojego obowi^zku.
Naiezy podkreslic, ze wskazane wyzej srodki \r\a]\ zastosowanie takze do naruszen
dokonanych
przez uprawnionego
do kontaktow,
np. w przypadku, gdy
kontakty
s^
ograniczone lub zakazane, a uprawniony narusza te ograniczenia lub zakazy. Post?powanie
w tym zakresie jest analogiczne do post?powania toczc^cego si? z wniosku osoby uprawnionej
do kontaktow.
N i e mozna jednak wykluczyc mozliwosci w y s t ^ i e n i a tak silnych konfliktow, ze
nawet
zastosowanie
wszystkich dost?pnych
srodkow
nie
przyniesie
zadowalaj^cych
rezultatow.
W tej sytuacji moze zaistniec potrzeba zmiany orzeczenia o kontaktach, w tym
poprzez
skorzystanie
z
przepisu
art.
113"* K.r.o.,
daji^cego
s^dowi
opiekunczemu,
orzekajq^cemu w sprawie kontaktow z dzieckiem, uprawnienie do zobowi^zania rodzicow do
okreslonego post?powania, ze wskazaniem mozliwosci kierowania ich do placowek lub
specjalistow, zajmujtj^cych si? terapi^ rodzinne^, poradnictwem lub swiadczt\cych rodzinic innq
stosown^ pomoc.
Warto zauwazyc, ze utrzymujt^cy si? stan braku kontaktow rodzicow z dzieckiem jako
pozostaj^cy w sprzecznosci z zasad^^jego dobra moze skutkowac koniecznoscit^^ nakazania
podj?cia, na podstawie przepisow art. 109 K.r.o., dzialan terapeutycznych, w tym rowniez
w stosunku
do osoby dziecka w celu przelamania jego negatywnego
nastawienia
do
kontaktow z rodzicem, czy tez poddania wykonywania wiadzy rodzicielskiej nadzorowi
kuratora, a w powazniejszych przypadkach - potrzebei^ wszcz?cia post?powania o pozbawienie
wiadzy rodzicielskiej stosownie do przepisow art. 111 K.r.o.
7
r