Notatka ze spotkania: Prawa człowieka a pozaeuropejskie systemy

Notatka ze spotkania:
Prawa człowieka a pozaeuropejskie systemy kulturowe
będącego częścią cyklu spotkań o interdyscyplinarnym ujęciu prawa:
Prawo i...
prelegent:
dr Mateusz Stępień
moderator:
Agata Jośko, Prezes KN FPiFS
frekwencja:
21 osób
data:
miejsce:
6 grudnia 2010 r.
Wydział Prawa i Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego,
Collegium Iuridicum I, ul. Krakowskie
Przedmieście 26/28, Warszawa
organizatorzy: •
Koło Naukowe Filozofii Prawa
i Filozofii Społecznej Uniwersytetu
Warszawskiego,
•
Koło Młodych Sekcji Polskiej
Międzynarodowego Stowarzyszenia
Filozofii Prawa i Filozofii Społecznej
(IVR)
REFERAT WPROWADZAJĄCY
I Tytułem wstępu Prelegent zwrócił uwagę na: problem relacji między prawem i antropologią,
który można sprowadzić do wzajemnego krzyżowania się tych dyscyplin, na dwóch płaszczyznach:
a) postrzeganie prawa z perspektywy innych kultur prawnych;
b) pojawienie się problematyki „innego”, „obcego”, „dzikiego” w regulacjach prawnych.
Z jednej strony odwrót od multikulturalizmu można interpretować z perspektywy kulturowej, gdzie
ustawodawstwo piętnuje „innego”, a z drugiej coraz częściej antropolodzy kulturowi
wykorzystywani są przez sąd jako biegli sądowi, co ma znaczenie również dla praktyka, którego
interesuje rozwiązanie konkretnej sprawy.
II W kwestii interpretacji praw człowieka i ich prawnej ochrony, antropologia zyskuje szczególne
znaczenie odpowiadając na pytanie jak rozumieć poszczególne prawa i wolności z uwzględnieniem
ich partykularnej specyfiki na gruncie wspólnoty, w której są realizowane. Gdyż kultura wpływa na
determinanty procesów poznawczych, poprzez kulturę reprodukujemy struktury poznawcze i ramy,
którymi najczęściej się kierujemy.
III Wychodząc z tego założenia można, jako narzędzia antropologii użyć konfucjańskiego modelu
interpretacji świata. Wedle niego strukturę rzeczywistości – świat opisuje się jako pewien meta –
organizm. Jest on pewną całością, złożoną z trzech elementów: nieba, człowieka i ziemi.
Wymienione płaszczyzny trzeba bezustannie dopasowywać do siebie. Wynikają stąd doniosłe
wnioski:
a) specjalne miejsce człowieka – człowiek jest świetnie zadomowiony świecie, w którym
jest wystarczy się dostosowywać do zmieniających się okoliczności;
b) władza polityczna jako zwornik komunikacji między tymi trzema poziomami powinna
cieszyć się szacunkiem i jest jednocześnie obarczona szczególną odpowiedzialnością;
c) otaczająca nas rzeczywistość jest skutkiem bezustannych zmian, co wynika z dialektyki
dopełniających się sił;
d) byt należy charakteryzować z perspektywy otaczającej i zmieniającej go rzeczywistości.
IV Skutkiem tak rozumianej interpretacji świata jest forma rozumienia praw człowieka w Chinach,
wynika stąd, że:
a) dyskurs o prawach człowieka, z perspektywy konfucjańskiego opisu rzeczywistości musi
być bardziej kontekstowy;
b) w dyskursie azjatyckim, uniwersalne standardy praw człowieka są interpretowane
partykularnie, co wyraża się w ich rozumieniu z perspektywy wspólnoty, połączonym z
obowiązkami ciążącymi na każdym, komu przysługują prawa;
c) stosowanie każdego prawa (w tym spozytiwizowanych praw człowieka) jest wyrazem
porażki pewnej wspólnoty;
d) zgodnie z ideą Mencjusza, podmiotem pełnych praw mogą być tylko ci, którzy weszli na
drogę samodojrzewania i podjęli się kształtowania swej roli w społeczeństwie.
V Podsumowując, Prelegent zaznaczył, iż przedstawiony model interpretacji świata nie może być
usprawiedliwieniem chińskiej polityki w sprawach praw człowieka, może natomiast zawierać
użyteczne dyrektywy, niezbędne w prowadzeniu obopólnego dialogu.
DYSKUSJA
Podstawowe wątki dyskusji:
1. Kwestia autorytetu u Konfucjusza i podległości niezmiennym prawidłom, nawet jeżeli nie
są one do końca słuszne;
2. Jurydyzacja stosunków międzyspołecznych we współczesnych Chinach;
3. Chińska recepcja prawniczego terminu right;
4. Współczesny dyskurs praw człowieka między światem „Zachodu” a Chinami;
5. Relacje konfucjanizmu z taoizmem;
6. Problematyka implementacji praw człowieka nie tylko na płaszczyźnie prawnej, ale też
faktycznych stosunków społecznych, w chińskiej wspólnocie politycznej.
W dyskusji uczestniczyli:
Tomasz Stawecki, Mateusz Stępień, Łukasz Bartuszek, Marcin Romanowicz, Anna Majerek
[notował Jędrzej Maśnicki]