PROGRAM DZIAŁANOŚCI ŚRODOWISKOWEGO DOMU

PROGRAM DZIAŁANOŚCI
ŚRODOWISKOWEGO DOMU SAMOPOMOCY
dla osób z upośledzeniem umysłowym
PROWADZONEGO PRZEZ POLSKIE STOWARZYSZENIE NA RZECZ OSÓB
Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM KOŁO W JAWORZNIE
Środowiskowy Dom Samopomocy w Jaworznie jest ośrodkiem wsparcia dla osób z
upośledzeniem umysłowym. Wsparcie takie można uznać za uwieńczone sukcesem,
jeśli spowoduje samodzielne (na miarę możliwości uczestnika) funkcjonowanie osoby
korzystającej ze wsparcia w jej naturalnym środowisku społecznym przy obustronnej
akceptacji. Pobyt osoby z upośledzeniem umysłowym w Środowiskowym Domu
Samopomocy powinien być ograniczony w czasie (jeśli to możliwe) i zakończony
przystosowaniem do w miarę samodzielnego funkcjonowania w środowisku lub przejściem
kolejno do Warsztatów Terapii Zajęciowej, Zakładu Aktywności Zawodowej, a nawet
uzyskania zatrudnienia na rynku pracy.
Ze względu na stopień upośledzenia, nie we wszystkich przypadkach uda się doprowadzić do
pełnego sukcesu. Należy jednak dążyć do tego, by każdy uczestnik ŚDS mógł mieć poczucie
akceptacji ze strony najbliższego otoczenia, a więc był w stanie uznać świat wokół siebie za
przyjazny. Praca z uczestnikiem to także praca z najbliższymi mu osobami, w tym – z rodziną,
między innymi poprzez doprowadzenie do takiego stanu, że uczestnik nie jest postrzegany
przez swoich najbliższych jako ciężar, przedmiot ciągłej opieki i przeszkoda życiowa, a jako
pełnoprawny uczestnik życia codziennego rodziny i najbliższego środowiska społecznego.
Innymi słowy, udzielane w ŚDS wsparcie nie powinno mieć charakteru izolacyjnego
w relacjach uczestnik ŚDS a jego dotychczasowe otoczenie (rodzinne, sąsiedzkie), lecz
skupić się na integracji i współpracy na linii ŚDS – środowisko uczestnika. W sensie
społecznym
i psychologicznym podejście izolacyjne pogarsza sytuację uczestnika,
skazując go albo na „dożywotni” pobyt w ŚDS albo na zupełne wyobcowanie z naturalnego
środowiska społecznego. Koncentrowanie się ŚDS na działaniach umiejscowionych na
terenie Domu, bez przykładania należytej uwagi do budowania właściwych relacji uczestnika
z najbliższymi nie może więc być uznane za rzeczywiste wsparcie. Dlatego Program
Działalności Środowiskowego Domu Samopomocy i Roczne Plany Działania winny zawierać
jak najwięcej form wsparcia o charakterze integracyjno - aktywizującym. W realizację
programu i planów należy włączać członków rodzin i inne osoby z otoczenia uczestników,
począwszy od etapu tworzenia tych dokumentów, poprzez fazę wykonawczą, aż po ocenę
efektów podejmowanych działań.
Mając na uwadze przepisy regulujące sposób funkcjonowania Środowiskowych Domów
Samopomocy oraz ogólne zasady konstruowania programów działań, plan działań ŚDS
w Jaworznie przedstawia się następująco:
Plan Działań Środowiskowego Domu Samopomocy
1. Cel ogólny funkcjonowania Domu Celem ogólnym funkcjonowania Środowiskowego Domu Samopomocy w Jaworznie jest
świadczenie dziennych usług w zakresie wsparcia terapeutycznego osób wykazujących inne
przewlekłe zaburzenia czynności psychicznych.
ŚDS w Jaworznie powstał jako odpowiedź środowiska lokalnego na potrzebę wsparcia
osób
wykazujących inne przewlekłe zaburzenia czynności psychicznych z terenu gminy
Jaworzno. W rozumieniu ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu
osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997r. (tekst jednolity: Dz.U. 2010r. Nr 214,
poz. 1407) niepełnosprawność oznacza trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania
ról społecznych. Niepełnosprawność jest również rozumiana jako wynik barier społecznych,
ekonomicznych oraz fizycznych, jakie osoba niepełnosprawna napotyka w środowisku
zamieszkania. W związku z tym polityka społeczna powinna promować aktywne działania
na wszystkich szczeblach życia społecznego oraz aktywnie wspierać wszelkie działania na
rzecz równouprawnienia osób niepełnosprawnych, a także przeciwdziałać ich dyskryminacji
i tworzyć mechanizmy wyrównujące szanse życiowe oraz warunki do korzystania
z przysługujących im praw.
2. Cele szczegółowe działania ŚDS w Jaworznie – priorytety:
Uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, w tym
zwłaszcza:
• kształtowanie umiejętności zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych
i umiejętności społecznego funkcjonowania, motywowanie do aktywności,
leczenia i rehabilitacji, prowadzenia treningów umiejętności samoobsługi
i umiejętności społecznych, a w szczególności takich jak:
- dbałość o higienę i wygląd,
- utrzymywanie kontaktów z domownikami oraz społecznością lokalną,
- korzystanie z usług różnych instytucji,
•
pomoc w życiu w rodzinie, w tym:
- wsparcie psychologiczne, rozmowy terapeutyczne,
- ułatwienie dostępu do kultury,
- kształtowanie pozytywnych relacji uczestników z osobami bliskimi,
- współpraca z rodziną – kształtowanie odpowiednich postaw wobec osoby
niepełnosprawnej,
Pielęgnacja jako wspieranie procesu leczenia, w tym:
• nadzór nad przyjmowaniem leków oraz obserwowanie ewentualnych skutków
ubocznych ich stosowania,
• w szczególnie uzasadnionych przypadkach zmiana opatrunków, pomoc w użyciu
środków pomocniczych i materiałów medycznych, przedmiotów ortopedycznych,
a także w utrzymywaniu higieny,
Rehabilitacja fizyczna oraz usprawnienie zaburzonych funkcji organizmu:
• zgodnie z zaleceniami lekarskimi lub specjalisty z zakresu rehabilitacji ruchowej
lub fizjoterapii,
•współpraca ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno
-pedagogicznego,
• wspieranie edukacyjno-terapeutyczne zmierzające do wielostronnej aktywizacji
osoby korzystającej ze specjalistycznych usług .
3.Formy działalności prowadzonej przez ŚDS w Jaworznie dla osiągnięcia wyznaczonych celów oraz możliwości realizacyjne poszczególnych form działania, ze wskazaniem posiadanych zasobów (ludzkich, materialnych i organizacyjnych).
W Domu prowadzone są następujące pracownie: fizjoterapii, zaradności życiowej,
gospodarstwa domowego, ogrodnicza, doświadczania świata, komputerowa, krawiecka,
plastyczna, ceramiczna, introligatorska oraz dwie pracownie terapeutyczne przeznaczone
dla osób z upośledzeniem umysłowym w stopniu znacznym i głębokim. We wszystkich
pracowniach realizowane są zajęcia według zatwierdzonych przez kierownika Domu planów
rocznych i miesięcznych. Plany te przygotowywane są przez terapeutów obsługujących
każdą z sal terapeutycznych. Plany te uwzględniają założenia Indywidualnych Programów
Terapeutycznych tworzonych przez zespół wspierająco – aktywizujący.
Ponadto w domu prowadzone są:
- treningi umiejętności samoobsługi, zaradności życiowej i funkcjonowania w codziennym
życiu (prowadzone głównie przez wszystkich terapeutów )
- treningi umiejętności społecznych i interpersonalnych (prowadzone przez terapeutów
i wspomagane przez psychologa, pedagoga oraz logopedę)
- treningi umiejętności spędzania wolnego czasu (prowadzone przez terapeutów,
fizjoterapeutów oraz specjalistów: pedagoga i psychologa)
- treningi budżetowe i komunikacyjne (prowadzone przez terapeutów i pedagoga).
Zajęcia służące celom omówionym w poprzednich punktach Planu Działań prowadzone
są w poszczególnych pracowniach . Poniżej przedstawiono zakres działań poszczególnych
pracowni:
a)
Pracownia fizjoterapii .
Pracownia fizjoterapii realizuje zajęcia indywidualne i grupowe z zakresu rehabilitacji,
sportu, rekreacji ruchowej, turystyki, wychowania fizycznego oraz adaptowanej
aktywności fizycznej. Odpowiednio dobrane ćwiczenia nakierowane są na
konkretne problemy, potrzeby i możliwości podopiecznych. Są one stosowane
przy wykorzystaniu aparatu do elektroterapii, stołu rehabilitacyjnego w połączeniu
z kabiną UGUL i całym jej wyposażeniem oraz przyborów używanych do ćwiczeń
sensomotorycznych,
propriocepcyjnych,
równoważnych,
koordynacyjnych,
rozciągających oraz wzmacniających. Doskonalenie kondycji i głównych cech
motorycznych odbywa się m.in. przy użyciu ergometrów stacjonarnych, bieżni,
ławeczki do ćwiczeń oraz atlasu treningowego. Ponadto na świeżym powietrzu
rozwijanie wydolności fizycznej możliwe było dzięki spacerom
W spędzaniu czasu wolnego, oprócz różnych gier i zabaw ruchowych, pomaga sprzęt
sportowy do takich dyscyplin jak: piłka nożna, piłka siatkowa, piłka koszykowa,
tenis stołowy, futbol stołowy, bocce. Wysiłki wkładane w wykonywane ćwiczenia
niwelowane są przy pomocy ćwiczeń relaksacyjnych, ćwiczeń aktywnego rozluźniania,
ćwiczeń oddechowych łączących elementy jogi i ćwiczeń świadomości ciała
wykorzystujących materace, wałki rehabilitacyjne czy piłki fitness.
b)
Pracownia zaradności życiowej .
Ma ona na celu usprawnienie uczestników do funkcjonowania w rodzinnym domu i
wykonywania podstawowych czynności związanych z prowadzeniem gospodarstwa
domowego. Można do tego zaliczyć wykonywanie prostych posiłków, dbałość o
czystość, ład i estetykę wokół siebie oraz dbałość o własny wygląd i higienę. Zajęcia
te także mają na celu zachęcenie do podjęcia aktywności w zakresie elementarnych
czynności społecznych takich jak: zrobienie podstawowych zakupów czy korzystanie
z instytucji publicznych. Do dyspozycji uczestników oddane są żelazko, suszarka do
włosów, piec kuchenny , gofrownica i inne drobne urządzenia służące codziennym
pracom domowym.
c)
Pracownia gospodarstwa domowego
Uczestnicy nabywają i doskonalą takie umiejętności jak: wykonywanie prostych
elementów posiłku (sałatki, surówki, pasty), przygotowanie składników i planowanie
wykonania ciepłego posiłku, obróbka wstępna warzyw i owoców. Podczas zajęć uczą
się stosowania w praktyce prostych przepisów kulinarnych, zasad prawidłowej
organizacji pracy, sposobów nakrywania do stołu oraz czynności porządkowych po
posiłkach. W tej pracowni uczestnicy korzystają z wyposażenia nowoczesnej,
profesjonalnej kuchni tj. kotłów, pieca, zmywarki, krajalnicy, mikserów, wilka itp.
d)
Pracownia ogrodnicza
W okresie wiosenno-jesiennym uczestnicy wykonują prace ogrodowe, takie jak:
nawożenie, plewienie, cięcie, sianie, podlewanie, przesadzanie i dzielenie roślin,
wykopywanie i zabezpieczanie roślin wrażliwych na mróz. Dbają o porządek wokół
budynku, a szczególnie o część wypoczynkową parku - pielęgnując trawnik i
nasadzając rabaty.
Zajęcia te prowadzą do obserwacji i poznania zjawisk
zachodzących w przyrodzie. Ich celem jest zwiększenie wrażliwości na otaczającą nas
przyrodę oraz dbałość o estetykę otoczenia i wizerunek placówki. W pracy uczestnicy
korzystają z wielu narzędzi ogrodniczych takich jak: grabie, łopaty, sekatory, kopaczki.
Ponadto do pielęgnacji trawników używane są kosiarki.
e)
Sala Doświadczania Świata
W pracowni tej wykorzystuje się elementy terapii Snoelezen. Jest to doskonała
terapia dla osób z mózgowym porażeniem dziecięcym, niewidomych, dla osób z
cechami autystycznymi, zaburzeniami komunikacyjnymi, upośledzeniem umysłowym,
Wielozmysłowe doświadczanie różnych pozytywnych bodźców wpływa zarówno na
emocje, reakcje i zachowanie uczestników, uwrażliwia na różnorodne bodźce i
informacje płynące z otoczenia, pomaga się wyciszyć i zrelaksować. Terapia
Snoelezen daje możliwość stworzenia dla osoby niepełnosprawnej intelektualnie,
psychicznie i fizycznie przyjemnego środowiska, gdzie zbiera doświadczenia
zmysłowe odmienne od tych, których doświadcza na co dzień. To także nowa droga
dotarcia do osób nie potrafiących nawiązywać prawidłowych relacji z otoczeniem,
czyli osób z cechami autystycznymi , z głębszym upośledzeniem umysłowym lub z
zaburzeniami psychicznymi.
f)
Pracownia komputerowa
W pracowni tej pozostaje do dyspozycji uczestników pięć stanowisk komputerowych
z dostępem do Internetu i wielu programów terapeutycznych. Uczestnicy uczą się
korzystać z możliwości globalnej sieci oraz zdobywać niezbędne im informacje. Ma to
na celu ułatwienie poruszania się w dzisiejszej rzeczywistości, poznawania jej i
radzenia sobie z wyzwaniami jakie stawia przed każdym z nas współczesny świat.
Ponadto w pracowni komputerowej dzięki oprogramowaniu edukacyjnemu prowadzi
się zajęcia wspierające proces nauczania i terapii.
g)
Pracownia krawiecka
Pracownia ta ma na celu nauczenie uczestników radzenia sobie w codziennym życiu.
Jedną podstawowych umiejętności jest szycie ręczne niezbędne do dokonania
podstawowych reperacji garderoby. W ramach treningu dbałości o wygląd
zewnętrzny uczestnicy wyrabiają w sobie również potrzebę prasowania ubrań.
Ponadto w pracowni wyszywa sie haftem krzyżykowym: obrazki, tła
do zegarów ściennych, elementy do kartek okolicznościowych, elementy ubioru
aniołów z masy solnej, woreczki zapachowe. Na wyposażeniu pracowni znajdują się
ponadto maszyny do szycia, owerlock, żelazka i In.
h)
Pracownia plastyczna
Wykorzystuje najróżniejsze techniki plastyczne, często bardzo nowatorskie, jak np.
batik. Zajęcia te mają na celu usprawnienie manualne uczestników, rozwijają ich
kreatywność i uczą innego spojrzenia na świat. Podczas tworzenia swoich małych
dzieł sztuki uczestnicy ukazują swoją wrażliwość oraz poznając swoje możliwości i
nowe sposoby wyrażania siebie poprzez sztukę, pobudzają swoją aktywność. Dzięki
temu powstają niepowtarzalne kartki okolicznościowe, wyroby z masy solnej,
biżuteria i obrazy.
i) Pracownia ceramiczna
Uczestnicy tworzą z gliny donice różnej wielkości, ozdoby wiszące, figurki do szopek
bożonarodzeniowych, domki zapachowe, świeczniki, skarbonki, piecykipodgrzewacze. W pracowni uczestnicy udoskonalą technikę wypalania prac w mleku
oraz posługiwanie sie narzędziami - rylcem i dłutem. Uczą się malowania gotowych
już wytworów z gliny oraz szkliwienia. Celem tych zająć jest usprawnienie manualne
oraz nauczenie aktywnej postawy.
j)
Pracownia introligatorska
Uczestnicy zajęć tej pracowni nabywają umiejętność dokładnego wykonywania
pudełek, notesów, teczek, opraw do książek, segregatorów. Do wyrobu pudełek
wykorzystuje sie elementy mozaiki, hafty krzyżykowe, obrazki malowane na szkle.
Zajęcia te mają na celu podniesienie umiejętności manualnych. W pracy uczestnicy
wykorzystują prasy, gilotyny oraz posługują się nożyczkami i nożykami.
k)
Pracownie terapeutyczne
Przeznaczone są one dla osób z najgłębszymi deficytami intelektualnymi. Zajęcia
dostosowane są do potrzeb każdego z uczestników, a tematy zajęć obejmują:
kolorowanie, malowanie, rysowanie, malowanie po śladzie, wycinanie prostych
kształtów i wzorów, wydzieranki z kolorowego papieru, wyszywanie bez igły,
rozpoznawanie kolorów, cyfr, liter, poznawanie i nazywanie przedmiotów
codziennego użytku, rozpoznawanie i nazywanie smaków oraz zabawy konstrukcyjne
czy gry edukacyjne. Ponadto odbywają się ćwiczenia czynności samoobsługowych,
terapeuci starają się wyrabiać u uczestników prawidłowe nawyki higieniczne jak
również utrwalają zwroty grzecznościowe.
Ponadto w Domu prowadzone są zajęcia indywidualne i grupowe przez psychologa.
Psycholog wspiera swoją wiedzą i umiejętnościami również rodziny uczestników, w celu
zbudowania jak najlepszego zrozumienia i relacji między osobą niepełnosprawną, a jej
rodziną.
W Domu odbywają się również zajęcia wspólne całej społeczności są to: muzykoterapia
biblioterapia oraz spotkania społeczności terapeutycznej.
4. Oczekiwane efekty działań terapeutycznych oraz treningów u uczestników:
wzrost aktywności psychoruchowej oraz sprawności fizycznej
wzrost
umiejętności
nawiązywania
kontaktów
interpersonalnych
(nawiązywanie i podtrzymywanie rozmowy, umiejętność funkcjonowania w
grupie, podejmowanie aktywnych działań, wywiązywanie się z obowiązków)
zainteresowanie uczestnictwem w zajęciach zorganizowanych
poprawa motoryki małej i wielkiej
wzrost zainteresowania sposobami spędzania czasu wolnego
zainteresowanie bieżącymi wydarzeniami w najbliższej okolicy i kraju
poprawa samooceny
poprawa relacji z rodziną i najbliższym środowiskiem
5. Metody, sposoby i kryteria (ilościowe i jakościowe) oceny efektów działalności Domu,
w tym postępów uczestników.
Każdy z uczestników ŚDS w Jaworznie podlega ocenie zespołu wspierająco – aktywizującego.
Wnioski z terapii oraz ścieżka postępowania z podopiecznym opisana w Indywidualnym
Programie, który ustala się na czas niezbędny do jego realizacji. Dokument opracowywany
jest przez wszystkich terapeutów oraz psychologa i pedagoga. Ponadto raz na pół roku
następuje ewaluacja Indywidualnego Programu, a raz na kwartał zbiera się cały zespół
wspierająco – aktywizujący w celu dokonania okresowej oceny realizacji Indywidualnego
Programu.
Aby dokonać poprawnej i miarodajnej oceny uczestnika, każdy z terapeutów prowadzi
dziennik terapii dla każdego uczestnika, w którym codziennie wpisuje zakres i formę
prowadzonych zajęć oraz opisuje ich aktywność. Dane te są następnie wykorzystywane do
sporządzania trzymiesięcznych ocen aktywizacji uczestników. Uczestnicy zapoznawani są
z zakresem zajęć oraz treścią Indywidualnego Programu, co potwierdzają własnoręcznym
podpisem lub w inny przewidziany prawem sposób.
6. Przyjęte kierunki dalszego rozwoju
Co miesiąc odbywają się szkolenia wewnętrzne pracowników, przeprowadzane przez samych
pracowników. W miarę możliwości finansowych ŚDS w Jaworznie kieruje pracowników
na szkolenia z zakresu terapii, kontaktów interpersonalnych czy doskonalących warsztat
merytoryczny.