s. Małgorzata Hartung Dyrektor Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr

Warszawa, 14 listopada 2016 r.
WOJEWODA MAZOWIECKI
WPS-IX.431.3.2.2016.AW
s. Małgorzata Hartung
Dyrektor
Domu Dziecka Zgromadzenia
Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi
ul. Paprociowa 2
04-751 Warszawa
WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Na podstawie art. 197b ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, oraz zgodnie z Planem
Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego na rok 2016, zespół inspektorów
Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie: Małgorzata
Tajchman – starszy inspektor wojewódzki oraz Agnieszka Woźniak - Markowska - inspektor
wojewódzki, przeprowadzili w dniach 15, 19 lipca oraz 29 sierpnia 2016 r. kontrolę sprawdzającą
w trybie zwykłym w Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi z siedzibą
przy ul. Paprociowej 2 w Warszawie.
Zakres kontroli obejmował sprawdzenie sposobu realizacji zaleceń pokontrolnych z zakresu
zaspokajania potrzeb dziecka i respektowania jego praw w okresie od 11 września 2015 r. do dnia
kontroli.
Wyniki kontroli zostały przedstawione w arkuszu ustaleń kontroli, podpisanym przez Siostrę
Dyrektor bez zastrzeżeń w dniu 14 listopada 2016 r.
Na podstawie art. 197d ww. ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę
oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r. poz. 1477)
przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne.
1
Dom Dziecka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi jest niepubliczną placówką
opiekuńczo-wychowawczą typu socjalizacyjnego. Placówka jest prowadzona przez Zgromadzenie
Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi na zlecenie m. st. Warszawy. Dom Dziecka ZSFRM działa
na podstawie Decyzji Wojewody Mazowieckiego Nr 54/2011 z dnia 18.07.2011 r. Placówka jest
wpisana do Rejestru placówek opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówek opiekuńczoterapeutycznych oraz interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych województwa mazowieckiego pod
pozycją 84. Limit miejsc w placówce wynosi 30. Dyrektorem placówki w kontrolowanym okresie
była Siostra Małgorzata Hartung.
Placówka działa na podstawie Regulaminu Organizacyjnego Domu Dziecka Zgromadzenia Sióstr
Franciszkanek Rodziny Maryi, który obowiązuje od 7 czerwca 2016 r. Dokument został
opracowany na podstawie ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej (Dz. U. z 2016 r., poz. 575) oraz rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 22 grudnia 2011 r. o pieczy instytucjonalnej (Dz. U. z 2011 r. nr 292, poz. 1720). Publikator
ustawy o wspieraniu rodziny wskazany w regulaminie obowiązywał w dniu wejścia w życie
regulaminu. W placówce obowiązuje także Regulamin wypłaty kieszonkowego w Domu Dziecka
Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi.
W okresie objętym kontrolą w placówce odbyły się 3 kontrole: 2 kontrole Państwowego
Powiatowego Inspektora Sanitarnego w m. st. Warszawie, w trakcie których nie stwierdzono
nieprawidłowości oraz kontrola Biura Pomocy i Projektów Społecznych, której wyniki oceniono
pozytywnie
z
nieprawidłowościami.
Zalecono
przestrzeganie
prawa
wychowanków
do poszanowania ich tożsamości religijnej i kulturowej oraz usunięcie z regulaminu
organizacyjnego zapisów świadczących o możliwości naruszenia tego prawa. Ponadto wskazano
podjęcie działań w celu zapewnienia dzieciom możliwości rozwoju hobby i zainteresowań zgodnie
z indywidualnymi potrzebami.
W okresie objętym kontrolą w placówce przebywało 37 wychowanków, natomiast w dniu kontroli,
zgodnie z art. 95 ust. 1 oraz art. 230 ust. 1 ww. ustawy, na listę wychowanków placówki wpisanych
było 30 wychowanków w wieku od 12 do 19 lat. Na dzień kontroli 18 wychowanków przebywało
poza placówką w: młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach
socjoterapii, specjalnych ośrodkach wychowawczych oraz schronisku dla nieletnich.
2
Sposób
realizacji
zaleceń
pokontrolnych
wydanych
po
kontroli
problemowej
przeprowadzonej w dniach 7 - 10 września 2015 r.
Sprawdzono na podstawie rozmowy z dyrektorem placówki, wychowawcą, psychologiem oraz
dziećmi, a także na podstawie analizy dokumentacji 16 wychowanków placówki oraz ankiet
wypełnionych przez 8 pracowników placówki i 5 wychowanków.
Placówka zgodnie z § 18 ust. 1 pkt 1 i 9 ww. rozporządzenia zapewnia wychowankom wyżywienie
dostosowane do ich potrzeb rozwojowych, a także całodobowy dostęp do produktów
żywnościowych i napojów w aneksach kuchennych, gdzie dzieci mogą sobie przygotować coś
do jedzenia między posiłkami. W wyniku kontroli ustalono, że w placówce mają miejsce sytuacje,
kiedy dla dzieci wracających do placówki w godzinach popołudniowych brakuje w aneksach
kuchennych obiadu. Wychowankowie mają wtedy możliwość zejścia po jedzenie do kuchni.
Zakupy odzieży odbywają się sezonowo, przy udziale dzieci, choć zdarza się także, że dzieci
otrzymują ubrania i nie uczestniczą w zakupach. Kwota i potrzeby w zakresie odzieży określane są
przez wychowawcę. Na podstawie czynności kontrolnych ustalono, że dzieci mają zazwyczaj
wpływ na wybór ubrań. Zakupy odzieży są jednak mało zindywidualizowane, dokonywane z całą
grupą w obecności jednego wychowawcy będącego w danym dniu na dyżurze. Ponadto starsi
wychowankowie nie mają możliwości, aby samodzielnie kupować ubrania.
Wychowankowie, zgodnie z § 18 ust. 1 pkt 8 ww. rozporządzenia, comiesięcznie otrzymują
kieszonkowe. Wysokość kieszonkowego jest zróżnicowana i wynosi od 30 do 60 zł w zależności
od wieku dzieci. W placówce są prowadzone zeszyty kieszonkowego, w których dzieci
każdorazowo podpisują odbiór oraz wypłatę kieszonkowego. W okresie objętym kontrolą
wychowankowie otrzymywali kieszonkowe w wysokości od 10 do 50 zł. W przypadku
wychowanków przebywających poza placówką kieszonkowe jest im przesyłane przekazem
pocztowym, co zostało odnotowane w zeszycie.
W kontrolowanym okresie dla wychowanków placówki zorganizowane zostały zajęcia
socjoterapeutyczne, prowadzone w 3 grupach wiekowych. Dla uczniów szkół podstawowych
i ponadgimnazjalnych zajęcia prowadził psycholog i pedagog placówki, natomiast dla uczniów
szkół gimnazjalnych terapeuta spoza placówki. Jak poinformowała dyrektor dzieci niechętnie
uczestniczyły w zajęciach i stopniowo rezygnowały z udziału w nich. Przebieg zajęć był
dokumentowany przez prowadzących w arkuszu działań specjalistycznych oraz kartach udziału
dziecka w zajęciach specjalistycznych prowadzonych przez psychologa i pedagoga wskazanych
w § 17 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia. W dokumentacji zajęć dla grupy gimnazjalistów
znajdowały się wpisy raz w miesiącu od października 2015 do czerwca 2016 roku. W zajęciach
uczestniczyło 6 osób, w tym 1 do końca zajęć. W pozostałych dwóch grupach zajęciach były
3
prowadzone we wrześniu, październiku i listopadzie w 2015 r. oraz pojedyncze spotkania
w styczniu, lutym, marcu i lipcu w 2016 r.
Ustalono, że 9 wychowanków w okresie objętym kontrolą korzystało również z pomocy
psychologów, psychiatrów oraz terapeutów spoza placówki.
W placówce dla każdego dziecka prowadzona jest następująca dokumentacja:
Wstępna diagnoza psychofizyczna - sporządzana przez psychologa i pedagoga, zawiera analizę
wszystkich elementów wskazanych w § 14 ust. 3 ww. rozporządzenia oraz wskazania do pracy
osobno dla każdego z wymienionych elementów. W diagnozach nie uwzględniono wskazań
określonych w § 14 ust. 4 ww. rozporządzenia.
Plan pomocy dziecku – opracowywany przez wychowawcę prowadzącego na okres 3 lub 6
miesięcy, zawiera cel i działania długoterminowe oraz cele i działania krótkoterminowe zgodnie
z § 15 ww. rozporządzenia.
Karta pobytu – wypełniana przez wychowawcę prowadzącego w obszarach zgodnych z § 17 ust. 1
pkt 2 ww. rozporządzenia oraz z zachowaniem terminów wskazanych w § 17 ust. 4
ww. rozporządzenia. W pojedynczych przypadkach karta była wypełniana rzadziej niż raz
w miesiącu oraz zawierała takie same wpisy w kolejnych miesiącach.
Analiza dokumentacji prowadzonej w placówce wykazała, że jest ona opatrzona datami oraz
podpisami osób, które je sporządzają.
W okresie objętym kontrolą 2 wychowawców zrezygnowało z pracy w placówce. Zatrudniono
natomiast 3 osoby na stanowisku młodszego wychowawcy. W wyniku czynności kontrolnych
ustalono, że w przypadku 8 dzieci, wychowawca odpowiedzialny za proces wychowawczy dziecka,
pracuje w innej grupie niż jest umieszczone dziecko. Jak przekazały dzieci, część wychowawców
prowadzi z wychowankami spotkania, podczas których omawiany jest przebieg dnia, ważne
wydarzenia, plany dotyczące placówki.
W wyniku czynności kontrolnych ustalono, że wychowankowie placówki mają możliwość
przechowywania swoich prywatnych rzeczy w biurkach i szafkach w swoich pokojach, gdzie nikt
nie zagląda. Dzieci potwierdziły, że przeszukania odbywają się zawsze w ich obecności, w sytuacji
podejrzenia posiadania przez nich przedmiotów niedozwolonych lub gdy coś zginie. Wychowawcy
zazwyczaj pukają do drzwi wchodząc do pokoju dzieci, natomiast nie pukają rano i wieczorem.
Podczas oglądu placówki stwierdzono, że pokoje wychowanków były wietrzone, okna w pokojach
pozostawały uchylone.
Placówka realizuje przepis art. 4a ww. ustawy. Przed posiedzeniem zespołu psycholog oraz
pedagog prowadzą indywidualne rozmowy z wychowankami, które są dokumentowane
4
w Rozmowie z wychowankiem w obecności pedagoga i psychologa dotyczącej dalszego pobytu
dziecka w placówce, opatrzone podpisem dziecka, psychologa i pedagoga. Z wychowankami
przebywającymi poza placówką rozmowy prowadzane są telefonicznie lub podczas pobytu dziecka
w placówce. W dokumentacji 20 wychowanków znajdowały się notatki z rozmów
przeprowadzonych przed zespołem, który odbył się w listopadzie 2015 r. oraz w dokumentacji
11 dzieci notatki przed zespołem z czerwca 2016 r. Zdanie dziecka oraz jego plany
są przedstawiane podczas zespołów do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka i zapisywane
w protokołach z posiedzeń zespołów.
W regulaminie organizacyjnym placówki w § 27 w części dotyczącej obowiązków wychowanków
wskazano zapisy, do których dzieci nie mogą być zobowiązane oraz zapisy bardzo ogólne, których
przestrzegania
nie można
sprawdzić, np.
realizowanie planu pomocy dziecku, bycie
zdyscyplinowanym wobec dyrektora, wychowawców i specjalistów placówki oraz sumiennego
wypełniania ich poleceń, kulturalnego zachowania się w każdym czasie i miejscu, bycia
koleżeńskim i zatroskanym o dobre relacje z kolegami i koleżankami. Ponadto użyte w § 25 ust. 10
regulaminu
zapisy świadczą
o ograniczeniu
wychowankom
możliwości
samodzielnego
dysponowania kieszonkowym „bez zgody wychowawcy i dyrektora Domu Dziecka nie wolno
wychowankom
sprzedawać, kupować…
rzeczy osobistych
ani wspólnych”.
Wśród kar
wymienionych w § 29 ust. 1 pkt 2 regulaminu wskazano „okresowe odebranie niektórych praw, np.
prawa do udziału w atrakcyjnych zajęciach, zabawach, oglądania TV, dostępu do Internetu,
komputera”. Udział w zajęciach, zabawach czy dostęp do komputera i telefonu jest możliwością,
z której dziecko może skorzystać i nie powinno być rozpatrywane w kategoriach praw dziecka.
W trakcie kontroli inspektorzy przeprowadzili rozmowę z 5 wychowankami placówki, również
5 dzieci i 8 pracowników wypełniło ankiety dotyczące realizacji praw dzieci w placówce.
Prawa, obowiązki oraz zasady obowiązujące w placówce są przekazywane nowym wychowankom
pierwszego dnia pobytu w placówce przez wychowawcę. Dzieci są informowane o konieczności
przestrzegania regulaminu placówki, ustalonego porządku dnia i dyżurów.
Wychowankowie mogą otrzymać nagrody tj. zwiększenie kieszonkowego, wyjście do kina, nagrody
rzeczowe. Dzieci mogą także ponosić konsekwencje, np. zakaz korzystania z komputera, zakaz
oglądania TV, obniżenie kieszonkowego. Konsekwencje są wyznaczane przez wychowawców,
m.in. za wagary, palenie papierosów, ucieczki, gorsze oceny.
Wyjścia z placówki są ustalane indywidualnie z wychowawcą lub dyrektorem. Wychowankowie
mogą wychodzić z placówki tylko podczas weekendów na 3-4 godziny. Podczas kontroli dzieci
5
wskazały, że czas na wyjścia, z uwagi na duże odległości od placówki, jest zdecydowanie za krótki.
W konsekwencji czego dzieci czasami rezygnują z wyjścia, z powodu braku możliwości powrotu
do placówki w wyznaczonym czasie. Główne wejście do budynku placówki jest zamykane pod
wieczór i podczas weekendów. Dzieci oddają na noc telefony komórkowe.
Jak poinformowano podczas kontroli w niedzielę na msze wychodzą wszyscy wychowankowie oraz
wychowawca. Jeśli dzieci nie chcą brać udziału w mszy, nie wchodzą do kościoła, muszą jednak
z całą grupą wyjść z placówki. Dzieci potwierdziły, że nie mają możliwości pozostania w placówce,
jeśli nie chcą pójść do kościoła. Z wyjaśnień siostry wynika, że „W placówce przestrzegane
są prawa dziecka do wolności religijnej. Dzieci mają zapewnioną opiekę podczas wyjścia
pozostałej grupy na Mszę Świętą. Dyżur niedzielny pełni zawsze dwóch wychowawców”
W wyniku czynności kontrolnych ustalono, że w placówce miały miejsce sytuacje, kiedy
za nieodpowiednie zachowanie kilku lub jednego wychowanka, konsekwencje zostały wyciągnięte
wobec całej grupy. Jak wyjaśniła dyrektor „W kwestii odpowiedzialności zbiorowej nie jest ona
stosowana w placówce”. Podczas wyjazdu na wycieczkę „Grupa wychowanków będąca
na wyjeździe zachowywała się wówczas skandalicznie wobec przechodniów. Konsekwencje za to
niewłaściwe zachowanie poniosła więc ta grupa obecna na wycieczce”.
W placówce od dnia 2 października 2015 r. obowiązuje Polityka ochrony dzieci, obejmująca
procedury interwencji w przypadku krzywdzenia dziecka, zasady ochrony danych osobowych
dziecka, ochrony wizerunku dziecka oraz dostępu dzieci do Internetu.
W związku z powyższym realizację zaleceń pokontrolnych wydanych Wystąpieniem pokontrolnym
z dnia 6 października 2016 r. oceniono: pozytywnie z nieprawidłowościami.
Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych
mają zastosowanie przepisy art. 198 ww. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej.
Na podstawie art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.) oraz na podstawie rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli
przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli
(Dz. U. z 2015 r. poz. 1477) i wobec stwierdzonych nieprawidłowości kieruję do Pani Dyrektor
następujące zalecenia pokontrolne:
6
1. Nie stosować oraz usunąć z regulaminu organizacyjnego zasady i treści niezgodne
z art. 4 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575,
z późn. zm.):

w części dotyczącej obowiązków: zapisy, do których dzieci nie powinny być
zobowiązywane, a także zapisy bardzo ogólne, których przestrzegania nie można
zweryfikować;

w części dotyczącej wychowanków: zapis ograniczający samodzielne dysponowanie
kieszonkowym przez dzieci;

w części dotyczącej kar: zapis wskazujący jako karę odebranie praw dzieciom;
2. Przestrzegać prawa dzieci do poszanowania tożsamości religijnej poprzez zapewnienie
wychowankom, którzy nie wyrażają chęci udziału w Mszy Św., możliwości pozostania
w placówce i odpowiedniej opieki w tym czasie.
3. Nie stosować odpowiedzialności zbiorowej za przewinienia jednego wychowanka. W sposób
zrozumiały dla dzieci wyjaśniać zasady ponoszenia przez nich konsekwencji niewłaściwego
zachowania.
4. Sporządzając diagnozę psychofizyczną zawierać wszystkie wskazania określone w § 14 ust. 4
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. o pieczy
instytucjonalnej (Dz. U. z 2011 r. nr 292, poz. 1720).
5. Podjąć działania zmierzające do zwiększenia udziału wychowanków w zakupach odzieży oraz
zapewnić możliwość dokonywania zakupów z wychowawcą odpowiedzialnym za proces
wychowawczy dziecka indywidualnie lub w mniejszych grupach.
6. Kontynuować działania mające na celu poprawę komunikacji i wzajemnych relacji między
wychowankami i pracownikami placówki, m.in. poprzez zorganizowanie odpowiednich zajęć
zarówno dla dzieci jak i kadry placówki.
7. Kontynuować działania zmierzające do zapewnienia stabilnego środowiska wychowawczego
oraz wyeliminować sytuacje kiedy wychowawca odpowiedzialny za procesy wychowawczy
dziecka pracuje w innej grupie niż zostało umieszczone dziecko.
Uwagi:
Ponadto należy:
1. Kartę pobytu dziecka wskazaną w § 17 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia uzupełniać
systematycznie dla każdego wychowanka placówki oraz różnicować informacje w niej
zawarte.
7
2. Rozważyć możliwość realizacji art. 4a ww. ustawy w sposób mniej sformalizowany, bardziej
naturalny względem dziecka oraz w sposób rzetelny prowadzić dokumentację dotyczącą
wysłuchania dziecka.
3. Rozważyć możliwość wydłużenia czasu pobytu wychowanków poza placówką w dni wolne
od nauki.
Stosownie do postanowień art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575, z późn. zm.) oraz § 14 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli
przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r.
poz. 1477) kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od dnia otrzymania wystąpienia
pokontrolnego, zgłosić do wojewody mazowieckiego zastrzeżenia do wydanego wystąpienia lub/i do
zawartych w nim zaleceń pokontrolnych na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki
Społecznej, Plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa.
W przypadku nieuwzględnienia zgłoszonych zastrzeżeń, kontrolowana jednostka jest obowiązana
w terminie 30 dni od dnia otrzymania stanowiska wojewody w tej sprawie powiadomić o sposobie
realizacji zaleceń pokontrolnych Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
w Warszawie, a w przypadku ich uwzględnienia należy mieć na uwadze zmiany wynikające
z powyższego faktu.
z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO
Krzysztof Ławniczak
Dyrektor
Wydziału Polityki Społecznej
STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI
Małgorzata Tajchman
INSPEKTOR WOJEWÓDZKI
Agnieszka Woźniak - Markowska
8