kraje bogate, kraje biedne

KRAJE BOGATE, KRAJE BIEDNE
Konflikt między komunistycznym Wschodem a kapitalistycznym Zachodem został
zakończony, trwa napięcie pomiędzy bogatą Północą i biednym Południem.
Na zajęciach uczniowie poznają trudności, z jakimi borykają się kraje rozwijające się,
starają się zrozumieć ich punkt widzenia i oczekiwania wobec krajów rozwiniętych.
Zastanawiają się, jak przeciwdziałać narastającym w świecie różnicom cywilizacyjnym.
CELE
Po zajęciach uczniowie powinni umieć:
• przestawić kryteria umożliwiające odróżnianie krajów biednych od bogatych,
• wskazać na mapie kilka krajów zaliczanych do bogatej Północy i do biednego Południa,
• uzasadnić wzajemną zależność Północy i Południa,
• wskazać działania, jakie mogą być podjęte w celu poprawy sytuacji krajów biednych.
JAK PRZEPROWADZIĆ ZAJĘCIA?
WPROWADZENIE
1. Zapytaj uczniów, co to znaczy, że kraj jest biedny albo bogaty, w jaki sposób możemy
ocenić zamożność poszczególnych państw? Możesz skorzystać z list wskaźników rozwoju
gospodarczego zawartych w tabeli w ćwiczeniu „Bieda i bogactwo w liczbach”. Przykłady biednych i bogatych krajów zapisz na tablicy. Przy podawaniu przykładów wykorzystaj
mapę polityczną świata, prosząc uczniów, aby wskazywali wymieniane kraje.
ROZWINIĘCIE
2. Poproś, aby uczniowie, pracując w parach, zapoznali się z tekstem „Bogaci i biedni”
oraz z notatkami na temat inicjatyw podejmowanych na rzecz krajów biednych, dzieląc się
materiałami do przeczytania, a potem wzajemnie referując sobie ich treść. Odpowiedz na
ewentualne pytania. Zapytaj uczniów, jakie inne działania mogliby zaproponować, żeby poprawić
sytuację biednych państw. Zapisz te propozycje na tablicy.
10
3. Jedna czwarta mieszkańców Ziemi żyje w skrajnej nędzy. W ciągu najbliższych kilkunastu lat sytuacja ta może się jeszcze pogorszyć, gdyż liczba ludności w krajach najuboższych
i najsłabiej rozwiniętych wzrośnie o kolejne 1-2 miliardy. Przepaść między bogatymi
a biednymi wciąż się powiększa – na przykład w Brazylii 25% kontroluje prawie 2/3 PKB.
Ale nie jest to przypadek odosobniony – podobnie jest w Rosji, RPA, Kolumbii i innych krajach.
Poproś, aby uczniowie zapoznali się z danymi statystycznymi zamieszczonymi poniżej i określili, w jakim stopniu kraje bogate wyprzedzają kraje biedne pod względem wykształcenia, przeciętnej długości życia itd.
4. Uczniowie wykonują ćwiczenie „Tak czy nie”. Zainicjuj krótką dyskusję dotyczącą każdego
stwierdzenia pojawiającego się w ćwiczeniu.
5. Uczniowie wezmą teraz udział w symulacji konferencji zwołanej przez Bank Światowy
i Międzynarodowy Fundusz Walutowy poświęconej problemom, z którymi borykają się kraje
biednego Południa. W spotkaniu, które odbywa się na przykład w siedzibie ONZ w Nowym Jorku
lub w Warszawie, biorą udział przedstawiciele: Banku Światowego, MFW, najbogatszych
państw świata (tzw. grupa G7), reprezentacje krajów Afryki, Azji i Ameryki Środkowej i Południowej.
Podziel uczniów na sześć grup. Każda grupa reprezentuje inną delegację. Zadaniem uczniów jest przeprowadzenie debaty na temat: W jaki sposób Bank Światowy i MFW oraz
najbogatsze kraje mogą pomóc krajom biednym i czy pomoc ta jest niezbędna. Delegacje
Afryki, Azji i Ameryki Środkowej i Południowej przedstawiają na forum klasy problemy,
które uważają za najważniejsze. Delegacje Banku Światowego i MFW oraz najbogatszych
krajów świata po wysłuchaniu wszystkich wystąpień starają się ustalić listę problemów do
rozwiązania. Przede wszystkim pytają, w jaki sposób państwa danego regionu wykorzystają przyznane im fundusze, przedstawiają programy pomocy. Na zakończenie konferencji każda z delegacji przygotowuje i wygłasza 1-, 2-minutowe wystąpienie podsumowujące
efekty spotkania.
ZAKOŃCZENIE
6. Zaproponuj jako pracę domową napisanie listu, który mógłby zostać wysłany do jednego
z prestiżowych czasopism zajmujących się tematyką międzynarodową. W liście powinny
zostać zawarte przemyślenia na temat niepokojących konsekwencji, do jakich może
doprowadzić lekceważenie problemów krajów rozwijających się, oraz ewentualnie apel do
rządów i światowej opinii publicznej o stworzenie ogólnoświatowego programu pomocy
dla krajów biednych.
11
MATERIAŁY
DLA UCZNIÓW
Bogaci i biedni
Mieszkając w Europie – zamożnej, nowoczesnej i szybko się rozwijającej – łatwo
zapomnieć, że niecały świat jest w tak dobrej kondycji ekonomicznej. Wielka część
powierzchni naszego globu to obszary biedy i gospodarczego zacofania, i to właśnie
tam żyje ¾ mieszkańców Ziemi.
Niekiedy mówi się o bogatej Północy i ubogim Południu, chociaż oczywiście na
Północy też są duże różnice w zamożności poszczególnych państw. Prawdą jest
jednak, że największa bieda panuje na Południu – w Afryce, Azji i Ameryce Południowej
i Środkowej. O tym, jak wielka przepaść dzieli kraje wysoko uprzemysłowione i kraje
rozwijające się, najlepiej świadczy przeciętny roczny dochód narodowy na jednego
mieszkańca: w państwach bogatych wynosi on 13 000 dolarów, w biednych – 300 dolarów
(znaczy to, że w państwach biednych ponad miliard ludzi na Ziemi żyje za mniej niż
1 dolara dziennie).
Nie jest do końca jasne, czemu świat rozwija się tak nierównomiernie. Nie wolno
zapominać o tym, że w przeszłości Europejczycy bogacili się kosztem mieszkańców
innych kontynentów. Jako kolonizatorzy prowadzili w podporządkowanych sobie
krajach gospodarkę rabunkową. Nie wszystko da się jednak wytłumaczyć kolonialną
przeszłością. Bez wątpienia znaczący wpływ na zapóźnienie cywilizacyjne
i gospodarcze mają różnice kulturowe. W krajach Południa znacznie szybciej od
wskaźników gospodarczych rośnie liczba mieszkańców. Przestarzała gospodarka oparta przede wszystkim na mało wydajnym rolnictwie nie zapewnia dostatecznej
ilości poż y wienia. Roz wój produkcji pr zemysłowej jest uzależniony od
podniesienia kwalifikacji pracowników, co wymaga likwidacji analfabetyzmu
i upowszechnienia edukacji. A z tym problemem wiele rządów krajów Południa wciąż
nie umie sobie poradzić.
Kraje wysoko uprzemysłowione, czując się odpowiedzialne za stan, w jakim znalazły
się dawne kolonie, próbują im na różne sposoby pomagać. Pomoc ta ma charakter
doraźny (na przykład dostawy żywności i lekarstw w czasie klęsk żywiołowych)
i długofalowy. Jednorazowa dostawa żywności może pomóc przetrwać głód, ale za
rok problem najpewniej powróci. Wprowadzanie wydajniejszych technik uprawy może
odsunąć widmo głodu na stałe. Niestety, na razie większość takich programów nie
spełniła pokładanych w nich nadziei. Przekazywane przez wspólnotę międzynarodową
pieniądze są niekiedy marnotrawione.
Dowodem na to, że szybki rozwój krajów o niskim poziomie uprzemysłowienia jest
jednak możliwy, są sukcesy gospodarcze Japonii i tygrysów Azji (np. Korei Południowej,
Tajwanu, Singapuru).
Mówiąc o pomocy bogatych państw niesionej biednym, trzeba pamiętać, że pewne
problemy nasilają się w wyniku działalności zachodnich korporacji. Niektóre z nich,
korzystając z nieprecyzyjnego prawa krajów biednych, eksportują do nich substancje
zakazane lub niebezpieczne (np. pestycydy lub w ycofane z użycia leki). Wiele
europejskich firm po awarii w Czarnobylu wysłało do krajów rozwijających się żywność
skażoną radioaktywnie wysoko ponad normy obowiązujące w Unii Europejskiej. Kraje
bogate przenoszą również niebezpieczne dla środowiska gałęzie produkcji na teren
państw biednych, gdzie normy prawne są bardziej liberalne lub w ogóle nie istnieją.
Duży wpływ na rozwój produkcji w krajach Południa ma również prawo obowiązujące
na Północy, dające pierwszeństwo w handlu producentom z rozwiniętych krajów,
stosując faworyzujące ich dotacje i przez to hamując rozwój produkcji na Południu.
12
DANE STATYSTYCZNE
Wielkość produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca
PAŃSTWA NAJBOGATSZE
PAŃSTWA NAJBIEDNIEJSZE
1. Mozambik – 84 dol.
1. Luksemburg – 45 750 dol.
2. Etiopia – 103 dol.
2. Szwajcaria – 43 420 dol.
3. Kongo – 122 dol.
3. Japonia – 41 080 dol.
( Polska – 8 838 dol.)
Obciążenie długami zagranicznymi liczonymi jako % PKB
1. Mozambik – 432%
2. Somalia – 406%
3. Nikaragua – 395%
EDUKACJA
Państwa o najmniejszej liczbie ludności umiejącej czytać i pisać w % dorosłej ludności
1. Niger – 13,1%
2. Burkina Faso – 18,7%
3. Somalia – 24,9%
Państwa o najwyższej liczbie studentów w szkolnictwie wyższym
1. Kanada
2. Stany Zjednoczone
3. Australia
Przeciętna długość życia
PAŃSTWA ZAMOŻNE
1. Japonia – 80 lat
2. Islandia – 79,3 lat
3. Kanada – 78,9 lat
PAŃSTWA BIEDNE
1. Sierra Leone – 37,5 lat
2. Malawi – 40,7 lat
3. Ugadna – 41,4 lat
Liczba ludności przypadającej na jednego lekarza
NAJWIĘKSZA
NAJMNIEJSZA
1. Czad, Erytrea, Gambia, Malawi – 50 000 osób
1. Kuba – 193 osoby
2. Włochy - 211 osób
3. Izrael – 218 osób
Umieralność niemowląt – liczba zgonów na 1000 urodzeń dzieci żywych:
NAJWYŻSZA
NAJNIŻSZA
1. Nigeria – 191
2. Angola – 170
3. Afganistan – 165
1. Finlandia, Japonia, Singapur, Szwecja - 4
13
ćwiczenie:
TAK CZY NIE?
Zaznacz te twierdzenia, z którymi się zgadzasz. Uzasadnij swoje odpowiedzi.
1. Kraje biednego Południa ponoszą całkowitą odpowiedzialność za stan swojej gospodarki
TAK
NIE
2. Inwestowanie w krajach biednych jest nieopłacalne. Wszystkie środki należy przeznaczyć na poprawę własnego poziomu życia.
TAK
NIE
3. Sytuacja w krajach ubogich nie stanowi żadnego zagrożenia dla pokoju światowego.
TAK
NIE
Notatki:
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………...............................
14
Konferencja Pó∏noc - Południe
Wyobraźcie sobie, że jesteście uczestnikami konferencji poświęconej problemom, z którymi
borykają się kraje biednego Południa. W spotkaniu, które odbywa się w siedzibie ONZ, biorą
udział:
- przedstawiciele Banku Światowego;
- przedstawiciele Międzynarodowego Funduszu Walutowego (instytucja udzielająca kredytów
krajom w trudnej sytuacji gospodarczej);
- przedstawiciele najbogatszych państw świata (tak zwana grupa G7, czyli USA, Kanada, Niemcy,
Francja, Japonia, Włochy i Wielka Brytania);
- przedstawiciele Afryki, Azji oraz Ameryki Środkowej i Południowej.
Podzielcie się na 6 grup (Bank Światowy, MFW, G7, Afryka, Azja, Ameryka Środkowa i Południowa).
Każda grupa reprezentuje inną delegację. Waszym zadaniem jest przedyskutowanie, w jaki
sposób Bank Światowy i MFW oraz najbogatsze kraje mogą pomóc krajom biednym, i czy
pomoc ta jest niezbędna. Delegacje reprezentujące kraje Południa przedstawiają na forum
klasy problemy, które uważają za najważniejsze w swoich regionach. Delegacje Banku
Światowego i MFW oraz grupy G7 po wysłuchaniu wszystkich wystąpień starają się ustalić
listę problemów do rozwiązania w pierwszej kolejności. Pytają w jaki sposób państwa danego
regionu wykorzystają przyznane im fundusze, przedstawiają programy pomocy.
Na zakończenie konferencji każda delegacja wygłasza 1-2 minutowe wystąpienie podsumowujące
efekty spotkania.
Praca domowa
Na podstawie informacji zdobytych na lekcji napisz krótki list do prestiżowego czasopisma
zajmującego się tematyką międzynarodową. W liście zawrzyj swoje przemyślenia na temat
katastrofy do jakiej może doprowadzić lekceważenie problemów Południa oraz ewentualnie
apel do światowej opinii publicznej o stworzenie odpowiedniego programu pomocy.
15