Pobierz plik - Bajkowy Dworek

Artykuł dla Rodziców
„Jak rozwijać w dziecku umiejętność rozpoznawania i wyrażania emocji?”
22.11.2013 r. odbyły się warsztaty dla mam z dziećmi w wieku 5 i 6 lat.
Zajęcia miały na celu: umożliwienie dzieciom odreagowania napięć emocjonalnych,
tworzenie poczucia bezpieczeństwa fizycznego i emocjonalnego w kontakcie z dorosłym,
budowanie zaufania dziecka do dorosłego, rozwijanie i wzmacnianie więzi emocjonalnej z
matką, tworzenie klimatu bliskości, miłości i akceptacji, odkrywanie nowych sposobów
komunikowania się z dzieckiem oraz uczenie się nowych form spędzania czasu z dzieckiem.
Poza zabawami ruchowymi opartymi na relacji rodzic – dziecko dzieci i mamy miały okazję
rozwijać umiejętność rozpoznawania i nazywania emocji, ponieważ:
„Uczucia są podstawą rozwoju człowieka, wartościową i istotną częścią ludzkiej natury.
Traktowane z należytą troską i szacunkiem mogą stać się podstawą dalszego rozwoju i
osiągnięcia dojrzałości. Uczucia są po prostu faktem, są moralnie neutralne, są cennym darem
i istotnym wsparciem w naszym życiu. Bez nich niemożliwe byłoby zrozumienie innych ludzi
i wchodzenie z nimi w prawidłowe relacje.” (J. Sakowska).
Wszystkie stany emocjonalne można zaakceptować, jednie pewne działania pod ich wpływem
należy ograniczać. Kiedy pozwolimy sobie na istnienie uczuć, możemy podjąć decyzję, co w
danej sytuacji powinniśmy z nimi zrobić. Dzięki wiedzy o uczuciach potrafimy się
kontrolować, możemy nauczyć się sposobów uwalniania od nich, wyrażania ich bez
wyrządzania krzywdy innym. Dlatego bardzo ważne jest, aby już od wczesnych lat życia
rozwijać w dzieciach umiejętność rozpoznawania stanów emocjonalnych, akceptowania ich i
konstruktywnego ich wyrażania.
Aby pomóc dziecku, żeby radziło sobie z własnymi uczuciami:
1.
Słuchaj dziecka spokojnie, cierpliwie i z uwagą, patrząc na nie, nie
krytykując go, nie oceniając i nie wyśmiewając.
2.
Zaakceptuj jego uczucia słowami i gestami („Och, mmm,
rozumiem”), ponieważ wszystkie uczucia mają prawo istnieć.
3.
Określ, nazwij te uczucia ( „To smutne, nieprzyjemne, denerwujące…”
lub „Mam wrażenie, że jest Ci przykro…”).
4.
Zamień pragnienia dziecka w fantazję, ponieważ daje mu to możliwość
przeżycia w wyobraźni tego, czego nie może mieć w rzeczywistości („Pragnę
wyczarować dla Ciebie tą zabawkę”).
Aktywne słuchanie działa, gdy masz ochotę i czas, by słuchać oraz rzeczywiście jesteś
gotowy zaakceptować stany emocjonalne swojego dziecka.
Aktywne słuchanie nie działa, gdy manipulujesz dzieckiem, czyli chcesz doprowadzić do
tego, aby zrobiło to, o co ci chodzi, kiedy nie uwzględniasz jego potrzeb i zdania; „otwierasz
drzwi", by zaraz „zamknąć" je oceną; usiłujesz słuchać, gdy nie masz czasu lub stosujesz
aktywne słuchanie, gdy dziecko potrzebuje po prostu informacji.
Gdy chcemy pomóc dziecku rozpoznać i określić emocje, warto pamiętać, że trudno jest
rozpoznać uczucia i emocje dziecka, gdy nie starasz się rozpoznać własnych. Nie należy
także ingerować na siłę, gdy dziecko nie chce rozmawiać oraz pytać, dlaczego dziecko czuje
to, co czuje. Należy uważać natomiast na dobór słów - przy określaniu uczuć lepiej stosować
komunikat: „Wygląda na to, że...", „Wydaje mi się...", „Mam wrażenie..."niż: „Wiem, co
czujesz". Nie należy obawiać się, że gdy nieprawidłowo określisz stan emocjonalny dziecka,
zerwiesz z nim kontakt, ponieważ ono samo to sprostuje (jeśli oczywiście nie stwierdzasz
autorytarnie, że wiesz, co ono czuje albo co powinno czuć). Zawsze można też
wrócić do sprawy, gdy w pierwszym momencie zareagujesz nieprawidłowo (zaprzeczysz
uczuciom, zignorujesz je).
Jeśli dorosły będzie wielokrotnie powtarzał opisane zachowania, mające na celu pomóc
dziecku w zaakceptowaniu, rozpoznaniu i wyrażaniu emocji, dziecko przyjmie je jako
obowiązujący wzorzec.
Poza tym kształcimy także wyżej wymienione umiejętności czytając dziecku bajki,
opowiadania i omawiając je, zwracając uwagę na uczucia różnych bohaterów w kontekście
konkretnych sytuacji, pokazując obrazki przedstawiające postacie odczuwające różne emocje,
nazywając je, prosząc dziecko o ich nazwanie, rysując lub kolorując twarze przedstawiające
różnorodne uczucia, zabawy w miny np. odgrywając różne emocje, także przed lustrem czy
poprzez zabawę z przytulankami, lalkami, robienie teatrzyków itp.
Można także pomóc dziecku poradzić sobie z napięciem emocjonalnym organizując zabawy
typu: dmuchanie balona i przebijanie go, balonowa bitwa, bitwa na poduszki, darcie papieru
oraz symboliczne wyrzucanie nieprzyjemnych uczuć (podartego papieru) do kosza, bazgranie
po papierze, tablicy, lepienie uczuć z plasteliny, rzeźbienie, zabawy ruchowe na świeżym
powietrzu, zajęcia sportowe, gra w rzutki itp.
Propozycje zabaw uczących rozpoznawać i nazywać emocje oraz rozładowujących
napięcie emocjonalne:
Start rakiety
Zaczynamy od tego, że dzieci:
• bębnią palcami po blacie stołu lub po podłodze, najpierw cicho, powoli, a potem coraz
szybciej i głośniej
• uderzają płaskimi dłońmi o stół albo klaszczą natężającą się głośnością i we
wzrastającym tempie
• tupią nogami, także tutaj zaczynają cicho i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej
• cicho naśladują brzęczenie owadów, przechodząc do bardzo głośnego wrzasku
• hałas i szybkość wykonywanych ruchów stopniowo wzrastają, dzieci wstają
gwałtownie ze swoich miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem ręce do góry.
• Powoli dzieci siadają na podłodze. Ich ruchy uspokajają się, słychać tylko cichutkie
bzyczenie, które stopniowo zanika, aż wszystko cichnie.
Pantomima
Dziecko siada naprzeciwko rodzica. Rodzic pokazuje dziecku minę, nazywa ją, nazywa
uczucie. Dziecko próbuje naśladować. Następuje zamiana ról. Dzieci z rodzicami mogą
pobawić się również w Kalambury, na zmianę przedstawiając uczucia miną albo też gestem,
tak aby druga osoba zgadła, jakie mim przedstawia uczucie.
Bal uczuć
Rodzice wspólnie z dziećmi wykonują z papierowych okrągłych talerzyków twarze
wyrażające różne uczucia. Można włączyć muzykę i tańczyć z maskami przy twarzy. Jeśli jest
więcej członków rodziny podczas tańca można podchodzić do innych osób, wymieniać się
maskami oraz nazywać emocje na nich przedstawione. Można także wyłączyć na chwilę
muzykę, pokazać wybraną emocję i zachęcić dzieci, aby w tańcu naśladowały ruchy ciała,
jakie zauważalne są w sytuacji odczuwania wskazanej na emocji.
Z przygotowanych masek można stworzyć tablicę uczuć, na której dzieci będą na co dzień
pokazywały swoje uczucia.
Jestem zły
Rodzice i dzieci wspólnie pokazują jak się złoszczą (tupnięcie nogą, zła mina, zaciśnięte
pięści itp.), smucą (udawanie płaczu, chlipanie itp.), boją, dziwią, cieszą itp. Tym razem
oprócz pokazywania min wydają odgłosy adekwatne prezentowanej do emocji.
Zabawna mina
Rodzice i dzieci dobierają się parami i pokazują sobie dziwne miny tak, by rozśmieszyć
partnera.
Wypuszczona para
Dzieci i rodzice wdmuchują w balona wszystkie nieprzyjemne uczucia, np. złość.
Balonowa bitwa
Następnie rodzice i dzieci w parach urządzają bitwę na balony. Rodzice mogą przywiązać
sobie balona do kostki, a zadaniem dzieci będzie „zniszczenie wdmuchanej złości” poprzez
przebicie balona. Jednak rodzice celowo utrudniają dzieciom to zadanie, poruszając się.
Zabawa ruchowa przy piosence
wszyscy wspólnie bawią się okazując radość (dowolna melodia, która będzie pasowała do
słów piosenki:
Gdy szczęśliwy jesteś, krzyknij głośno - hura! Gdy
szczęśliwy jesteś, krzyknij głośno - hura!
Możesz wszystkim to pokazać. Uczuć swoich nie musisz kryć.
Gdy szczęśliwy jesteś, krzyknij - hura!
Gdy przeżywasz radość, gwiżdż sobie piosenkę - fiu,
fiu! Gdy przeżywasz radość, gwiżdż sobie piosenkę - fiu, fiu!
Możesz wszystkim to pokazać Uczuć swoich nie musisz kryć.
Gdy szczęśliwy jesteś, krzyknij - hura!
A gdy czujesz, że ci smutno, popłacz nieco - chlip,
chlip! A gdy czujesz, że ci smutno, popłacz nieco - chlip, chlip!
Możesz wszystkim to pokazać Uczuć swoich nie musisz kryć.
Gdy szczęśliwy jesteś, krzyknij - hura!
Gdy piosenka się podoba, klaszczemy razem - klap,
klap! Gdy piosenka się podoba, klaszczemy razem - klap, klap
Artykuł opracowała psycholog Ewelina Nehring – Rychlińska na podstawie literatury:
„Jak kochać i wymagać. Poradnik dla rodziców“ Ośrodek Rozwoju i Edukacji