Scenariusz lekcji przeprowadzonej w ramach Konkursu „ADAMED

Scenariusz lekcji przeprowadzonej w ramach Konkursu
„ADAMED – 30 laboratoriów na 30-lecie”
Wybrany temat naukowy – Chemia w kuchni i jedzeniu
Tytuł lekcji – Lekcja chemii w domowej kuchni.
Cele lekcji
Uczeń:
 Wskazuje reakcje chemiczne zachodzące podczas przygotowywania potraw.
 Przeprowadza reakcje chemiczne w czasie przygotowywania potraw.
 Wyjaśnia przebieg wybranych reakcji chemicznych, określa ich typ, nazywa
substraty i produkty.
 Zapisuje równania wybranych reakcji chemicznych.
 Wyjaśnia wpływ enzymów na przebieg reakcji pomiędzy składnikami
pokarmów oraz wie, jakie czynniki wpływają na ich aktywność.
 Potrafi pracować w grupie i dbać o porządek na swoim stanowisku pracy.
Metody
 Ćwiczeniowa w grupach
 Indywidualna
Materiały, środki dydaktyczne
 Przepisy na potrawy
 Produkty żywnościowe, przyprawy, naczynia i sprzęty kuchenne
 Czapki kucharskie
Przebieg lekcji
Część nawiązująca
1. Recytacja wiersza ułożonego przez ucznia
Każdy uczeń o tym wie,
z chemią mamy do czynienia.
chemia nawet w kuchni jest.
Skoro już podstawy znamy,
Hydroliza, utlenianie,
może konkurs ten wygramy.
jeśli trzeba to się stanie.
Z grupy ADAMED przykład weźmiemy,
Nawet podczas ciast pieczenia,
świat nauki odkryjemy.
Część właściwa
1. Wszyscy uczniowie gromadzą się wokół stołu, na którym wyłożone są produkty
spożywcze, przyprawy, naczynia i sprzęty kuchenne potrzebne do przygotowania
potraw.
2. Nauczyciel przedstawia cel lekcji.
Nauczyciel – Przygotujemy dzisiaj wspólnie potrawy, wcielając się w role
kucharzy-chemików. Zamiast szkła i sprzętu laboratoryjnego, użyjemy naczyń
i sprzętów kuchennych. Odczynnikami chemicznymi będą składniki żywności i dodatki,
które można znaleźć w każdej kuchni. Poszukamy odpowiedzi na pytanie
„Czy znajomość chemii jest przydatna w kuchni?”.
3. Nauczyciel dzieli uczniów na 4 grupy. Trzy z nich będą wykonywały potrawy,
czwarta będzie pełniła funkcje porządkowe.
4. Przygotowanie lemoniady cytrynowej.
Na stole zgromadzone produkty i naczynia potrzebne do sporządzenia napoju.
Uczeń – Do przygotowania lemoniady potrzebne będą: woda, sok cytrynowy, cukier
puder, soda oczyszczona.
Uczniowie robią lemoniadę.
Nauczyciel – Jaka reakcja zachodzi podczas produkcji lemoniady cytrynowej?
Uczeń – Reagują ze sobą: wodorowęglan sodu, składnik sody oraz kwas cytrynowy,
zawarty w cytrynach. Produktami reakcji są: cytrynian sodu, woda i dwutlenek węgla,
który tworzy bąbelki. Otrzymujemy więc napój gazowany.
Zapis równania reakcji:
C6H8O7 + 3 NaHCO3 → Na3C6H5O7 + 3 CO2↑ + 3 H2O↑
5. Przygotowanie surówki owocowo-warzywnej.
Na stole zgromadzone składniki surówki, naczynia, sprzęt kuchenny.
Uczeń – Do przygotowania surówki owocowo-warzywnej potrzebne są: kapusta
czerwona, marchew, cebula, jabłka, cytryna, kukurydza, sól, pieprz, olej.
Uczniowie kroją owoce, warzywa, mieszają składniki. W trakcie pracy odpowiadają na
pytania nauczyciela, objaśniając zachodzące reakcje.
Nauczyciel – Dlaczego pokrojone wcześniej jabłko zbrązowiało?
Uczeń – Gdy kroimy jabłko, uszkadzamy komórki. Zawarte w miąższu polifenole
stykają się z tlenem z powietrza i w obecności odpowiednich enzymów występujących
w jabłku utleniają się do chinonów, a te w reakcji polimeryzacji przekształcają się w
melaninę, nieszkodliwą substancję o barwie ciemnobrązowej.
Schemat przebiegających reakcji
polifenole
enzymy
utlenianie
chinony
polimeryzacja
melanina
Nauczyciel – Dlaczego przy krojeniu cebuli ludzie płaczą?
Uczeń – W liściach spichrzowych cebuli są aminokwasy zawierające siarkę oraz
enzymy, które przekształcają je w kwasy sulfonowe. Kwasy sulfonowe samorzutnie
przekształcają się w lotny związek - sulfin etylu. Podczas krojenia, gdy uszkadzamy
komórki cebuli, sulfin etylu wydostaje się do powietrza i podrażnia śluzówkę oka, co
prowadzi do łzawienia.
Schemat przebiegających reakcji
aminokwasy
z siarką
enzymy
kwas sulfonowy
polimeryzacja
sulfin etylu
Nauczyciel – Czy jest jakiś sposób, by nie płakać przy krojeniu cebuli?
Uczeń – Najlepiej jest schłodzić cebulę w lodówce, co zahamuje aktywność enzymów
w reakcji tworzenia kwasu sulfonowego.
Nauczyciel – Po co skrapiasz czerwoną kapustę sokiem z cytryny?
Uczeń – Antocyjany zawarte w czerwonej kapuście to naturalne substancje
wskaźnikowe, które w roztworach kwasów przyjmują czerwone zabarwienie. Chcę
uzyskać ładny kolor surówki.
6. Przygotowanie muffinek.
Na stole zgromadzone produkty i przedmioty potrzebne do przygotowania muffinek.
Uczeń – Do przygotowania muffinek potrzebne będą składniki: mąka, cukier, mleko,
olej, jaja, proszek do pieczenia, cukier wanilinowy.
Uczniowie mieszają oddzielnie składniki suche i mokre babeczek. Następnie je łączą i
ubijają oraz wlewają ciasto do foremek. Wkładają muffinki do piekarnika i obserwują je.
Nauczyciel – Dlaczego muffinki podczas pieczenia zwiększają swoją objętość?
Uczeń – W piekarniku, w podwyższonej temperaturze, zachodzi reakcja pomiędzy
składnikami proszku do pieczenia - wodorowęglanem sodu i diwodoropirofosforanem
sodu. Produktami tej reakcji są pirofosforan sodu, dwutlenek węgla i woda.
To tworzące się wewnątrz ciasta pęcherzyki gazu spowodowały zwiększenie jego
objętości i porowatą strukturę.
Zapis równania reakcji
Na2H2P2O7 + 2 NaHCO3
temperatura
Na4P2O7 + 2 CO2↑ + 2 H2O↑
Część podsumowująca
1. Uczniowie gromadzą się przy stole, na którym wyłożono przygotowane potrawy.
Próbują je.
Nauczyciel – Teraz czas na spróbowanie potraw, które wspólnie przygotowaliście
oraz podsumowanie – Czy znajomość chemii jest przydatna w kuchni?
2. Sformułowanie wniosku
Uczeń – Znający chemię kucharz prawidłowo dobierze składniki i wywoła właściwe
reakcje, które nie popsują potrawy, ale wzmocnią jej smak kolor i strukturę.
Uwagi o przebiegu lekcji
 Uczniowie wcześniej wybierają potrawy, które chcą przygotować.
 Uczniowie wcześniej wybierają reakcje, na które chcą zwrócić uwagę podczas
przygotowywania potraw.
 Uczniowie wcześniej wyszukują informacje o reakcjach, które chcą pokazać.
Opracowała: Małgorzata Komorowska