Traceability – identyfikowalność i możliwość śledzenia produktu

System śledzenia środków spożywczych
(traceability), podstawowe narzędzie do wycofania
niebezpiecznej żywności z rynku
Iwona Zawinowska
Biuro Bezpieczeństwa Żywności
Pochodzenia Zwierzęcego
GŁÓWNY INSPEKTORAT WETERYNARII
W ostatnich latach odnotowano w Europie szereg kryzysów stwarzających
zagrożenie dla zdrowia publicznego, zdrowia zwierząt lub podważających
zaufanie konsumentów do oferowanej na rynku żywności.
Takie wydarzenia jak zanieczyszczenie paszy i żywności dioksynami, zatrucia
wywołane patogennymi bakteriami oraz tzw. „skandal z fałszowaniem mięsa
wołowego mięsem końskim”, uwidoczniły m.in. braki w kontroli
identyfikowalności i możliwości śledzenia mięsa i innych produktów spożywczych
stanowiących towary w handlu na terytorium całej UE.
Skutki zdrowotne, społeczne i finansowe:
 poważne zagrożenie dla zdrowia i życia konsumentów,
 zagrożenie zdrowia zwierząt,
 podważenie zaufania konsumentów do oferowanej na
rynku żywności,
 straty finansowe producentów związane z wycofaniem z
rynku i zniszczeniem niebezpiecznej lub potencjalnie
niebezpiecznej żywności jak również zafałszowanej
żywności,
 spadek popytu na rynku wewnętrznym na określone
towary,
 wprowadzanie restrykcji importowych przez PT.
Działania na poziomie UE
W szeregu Państw Członkowskich stwierdzono słabe punkty w odniesieniu do
przestrzegania obowiązków przez przedsiębiorstwa sektora spożywczego oraz
sposobu prowadzenia kontroli urzędowych, w zakresie możliwości śledzenia
jakościowego i ilościowego żywności, wymagań w zakresie jej oznakowania
(zdrowotnego/identyfikacyjnego ) oraz etykietowania.
KE podjęła decyzję o przeprowadzeniu przez FVO szeregu audytów
(postslaughter traceability), które nie tylko mają zdiagnozować sytuację
występującą w kontrolowanych PC, ale także być podstawą do podjęcia ew.
decyzji o zmianie przepisów lub przygotowania bardziej szczegółowych
wytycznych dla przedsiębiorstw i organów urzędowej kontroli.
Ogóle wymagania w zakresie możliwości śledzenia, oznakowania, etykietowania
żywności oraz ich urzędowej weryfikacji :
 178/2002 ustanawiającym ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego, powołujące
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności oraz ustanawiające procedury w zakresie
bezpieczeństwa żywności (w szczególności w jego art. 18),
 931/2011 w sprawie wymogów dotyczących możliwości śledzenia ustanowionych
rozporządzeniem (WE) nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do
żywności pochodzenia zwierzęcego,
 853/2004 ustanawiające szczególne przepisy dotyczące higieny w odniesieniu do żywności
pochodzenia zwierzęcego,
 854/2004 ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji urzędowych kontroli w
odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do spożycia przez
ludzi
 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności, zmiany
rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1924/2006 i (WE) nr 1925/2006
oraz uchylenia dyrektywy Komisji 87/250/EWG, dyrektywy Rady 90/496/EWG, dyrektywy
Komisji 1999/10/WE, dyrektywy 2000/13/WE
Bardziej szczegółowe wymagania w zakresie możliwości śledzenia i
etykietowania określono w rozporządzeniach UE:
 1760/2000 ustanawiającym system identyfikacji i rejestracji bydła rzeźnego i w
sprawie znakowania mięsa wołowego i produktów z mięsa wołowego oraz anulujące
Rozporządzenie Rady (WE) nr 820/97,
 1825/2000 określającym szczególne przepisy dotyczące stosowania rozporządzenia
(WE) nr 1760/2000 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do etykietowania
wołowiny i produktów z wołowiny,
 1332/2008 w sprawie enzymów spożywczych, zmieniające dyrektywę Rady
83/417/EWG, rozporządzenie Rady (WE) nr 1493/1999, dyrektywę 2000/13/WE,
dyrektywę Rady 2001/112/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 258/97
 1333/2008 w sprawie dodatków do żywności,
 1334/2008 w sprawie środków aromatyzujących i niektórych składników żywności o
właściwościach aromatyzujących do użycia w oraz na środkach spożywczych oraz
zmieniające rozporządzenie Rady (EWG) nr 1601/91, rozporządzenia (WE) nr
2232/96 oraz (WE) nr 110/2008 oraz dyrektywę 2000/13/WE
Art. 3 pkt 15 i 18 rozporządzenia 178/2002 wprowadza definicję
możliwości śledzenia
„Możliwość śledzenia” (traceability) - oznacza możliwość kontrolowania
przemieszczania się żywności, paszy, zwierzęcia hodowlanego, lub substancji
przeznaczonej do dodania, lub która może być dodana do żywności lub paszy, na
wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji.
Art. 18
1. Należy zapewnić możliwość śledzenia żywności, pasz, zwierząt hodowlanych oraz wszelkich
substancji przeznaczonych do dodania do żywności lub pasz, bądź które można do nich dodać na
wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji.
2. Podmioty działające na rynku spożywczym i pasz powinny móc zidentyfikować każdą osobę, która
dostarczyła im środek spożywczy, paszę, zwierzę hodowlane lub substancję przeznaczoną do dodania
do żywności lub pasz, bądź którą można do nich dodać.
W tym celu podmioty te powinny utworzyć systemy i procedury umożliwiające przekazanie takich
informacji na żądanie właściwych władz.
3. Podmioty działające na rynku spożywczym i pasz powinny utworzyć systemy i procedury identyfikacji
innych przedsiębiorstw, którym dostarczyli swoje produkty. Informacje te zostaną przekazane na
żądanie właściwych władz.
4. Żywność lub pasze wprowadzane na rynek lub, które mogą być wprowadzone na ten rynek we
Wspólnocie, powinny być stosownie etykietowane lub oznakowane w celu ułatwienia ich śledzenia, za
pomocą stosownej dokumentacji lub informacji, zgodnie z odnośnymi wymogami lub bardziej
szczegółowymi przepisami.
5. Zgodnie z procedurą określoną w art. 58 ust. 2 mogą zostać przyjęte przepisy w celu stosowania
wymogów niniejszego artykułu w odniesieniu do konkretnych sektorów.
Elementy składające się na możliwość śledzenia:
System identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz kontroli ich
przemieszczania
Rejestry podmiotów zajmujących się transportem,
pośrednictwem w obrocie i miejscami gromadzenia
zwierząt
System zatwierdzania i rejestracji zakładów
produkcyjnych
Rejestr podmiotów/środków transportu do
przewozu żywności
Oznakowanie zwierząt, etykietowanie produktów,
dokumentacja towarzysząca przesyłkom
zwierząt i produktów,
System rejestracji/zatwierdzania
zakładów handlu detalicznego
Śledzenie przemieszczania środków spożywczych powinno
spełniać wymagania :
 weryfikacji jakościowej - kiedy, gdzie i jaką drogą
przemieszczany był środek spożywczy, jakie składniki
zastosowano do produkcji i skąd pochodziły,
 weryfikacji ilościowej – wolumenu środka spożywczego
dostarczonego, przetworzonego/wykorzystanego do
produkcji innych produktów i wysłanego,
tak aby była możliwość potwierdzenia, że całość
niebezpiecznego środka spożywczego lub wszystkie partie
produktów, w których skład weszły składniki stanowiące
zagrożenie zostały wycofane z rynku.
Odpowiedzialność PSS i wycofanie z rynku – art. 17 i 19
rozporządzenia (WE) nr 178/2002
 Przedsiębiorstwa działające na rynku spożywczym i pasz zapewniają,
na wszystkich etapach produkcji, przetwarzania i dystrybucji w
przedsiębiorstwach będących pod ich kontrolą, zgodność tej żywności
lub pasz z wymogami prawa żywnościowego i kontrolowanie
przestrzegania tych wymogów
 Jeżeli przedsiębiorstwo działające na rynku spożywczym ma podstawy
-
-
sądzić, że środek spożywczy przez niego wyprodukowany,
przetworzony lub wprowadzony do obrotu może być niezgodny z
wymogami prawa żywnościowego:
natychmiast rozpoczyna postępowanie w celu wycofania danej
żywności z rynku,
powiadamia o tym właściwe władze,
skutecznie informuje konsumentów o przyczynach jego wycofania,
w razie konieczności odbiera od konsumentów produkty dostarczone.
Producent
PP
Chłodnia
składowa A
Producent
PZ
Producent
RMP
ZD
ZD
Producent
PZ
ZD
Producent
mięsa
SH,CP
Chłodnia
składowa B
Producent
CP
Producent
PP
ZD
ZD
ZD
Producent
PP
Producent
CP
Centrum
dystrybucji
Schemat dystrybucji żywności na rynku
Supermarket
MM, RMP
Supermarket
MM, RMP
ZD
ZD
ZD
Zakres kontroli urzędowych
 Ustalać zgodność ilości produktów wprowadzanych do zakładów,
użytych w produkcji, pozostających na przechowaniu i wysłanych.
 Weryfikować wiarygodność i spójność pomiędzy dokumentami
dotyczącymi wysyłki (wystawionymi przez zakład A) oraz przyjęcia
towaru (wystawionymi przez zakład B), oraz możliwość
ustanowienia powiązania pomiędzy nimi:
 dotyczy to dokumentów wydania towaru z magazynu (WZ)
dokumentów towarzyszących przesyłce towaru (paszporty,
informacje łańcucha żywnościowego, świadectwa zdrowia, DH,
faktury, dokumenty przewozowe (CMR),
 dotyczy dokumentów przyjęcia towaru na magazyn (MP), raportów
dot. stanów magazynowych, raportów produkcyjnych, itp.
 zgadzać powinny się: asortyment objęty przesyłką, oznaczenia partii,
serii w odniesieniu do poszczególnych rodzajów produktów, ilości
poszczególnych rodzajów produktów objętych przesyłką, daty
wysyłki i odbioru wskazane w dokumentach.
Zakres kontroli urzędowych
• Weryfikacja zgodności pomiędzy:
 składem produktów deklarowanym przez producenta na
etykiecie,
 opisem lub recepturą produktu,
 raportami z produkcji dotyczącymi ilości użytych surowców,
dodatków i wszelkich składników do poszczególnych partii
produkcyjnych.
Najczęściej powtarzające się błędy przy wypełnianiu dokumentów
handlowych dotyczą:
 nieścisłości w podawaniu dokładnego opisu produktów objętych przesyłką




lub opis niezgodny z faktyczną zawartością przesyłki. W przypadku przesyłek
zawierających zróżnicowany asortyment, wszystkie rodzaje produktów
objętych wysyłką muszą być w wymienione w dokumentach handlowych.
danych dot. wolumenu produktów - w przypadku przesyłek zawierających
zróżnicowany asortyment, brak wskazywania objętości - dla produktów
płynnych lub wagi - dla innych produktów, w odniesieniu do poszczególnych
asortymentów środków spożywczych, podawana jest tylko łączna waga całej
przesyłki.
braku nazwy i adresu podmiotu, z którego wysyłany jest towar/do którego
dostarczany jest towar - wpisywania jedynie danych pośredników w obrocie,
„odniesienia identyfikującego odpowiednio serię, partię lub przesyłkę”
Jeżeli dokumenty handlowe dotyczą przesyłki obejmującej produkty
pochodzące z różnych partii powinny być podane wszystkie oznaczenia partii
ze wskazaniem, których produktów dotyczą
błędnego wskazania daty wysyłki – w przypadkach losowych np. opóźnienia
w transporcie powinny być wprowadzane korekty
Podział kompetencji pomiędzy poszczególnymi Inspekcjami
IW, PIS, IJHAR-S, IH:
- różny zakres kompetencji – nadzór nad bezpieczeństwem
żywności, ochrona interesów ekonomicznych konsumentów
zapewnienie uczciwych praktyk w handlu żywnością,
- kontrolują producentów z różnych sektorów przemysłu
spożywczego lub różne etapy łańcucha produkcji i dystrybucji
żywności,
jednakże
- pewne obszary wspólnie nadzorowane nadal występują luki w
nadzorze.
Łączenie i tworzenie jednej Agencji ds. bezpieczeństwa żywnosci czy
bardziej efektywna współpraca i lepsze doprecyzowanie w przepisach
prawnych zakresu kompetencji???
Szczegółowa analiza możliwości, kosztów i zysków
Dziękuję za uwagę