Franchising - sposob na rozwoj przedsiebiorstwa w czasie kryzysu

Franchising - sposob na rozwoj przedsiebiorstwa w czasie kryzysu

Rozdział i
Franchising - sposób na rozwój przedsiębiorstwa
w czasie kryzysu?
Alicja Antonowicz1
Streszczenie
Artykuł stanowi próbę uzyskania odpowiedzi na pytanie, czy franchising może zapewnid
przedsiębiorcy rozwój przedsiębiorstwa w trakcie kryzysu. W tym celu autorka dokonuje identyfikacji istoty formuły franchisingu i wskazuje na nadrzędny jego walor dla
przedsiębiorstwa, jakim jest bezkapitałowa ekspansja rynkowa, wskazując jednocześnie
na warunki, jakie musi spełnid franchisodawca, aby rozwój przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu franchisingu był skuteczny, albo w ogóle możliwy. Analizie poddane zostają
zachowania sieci franchisingowych w trakcie kryzysu gospodarczego w wybranych
branżach, a także dane statystyczne identyfikujące zmiany w zakresie liczby podmiotów
współdziałających w oparciu o kontrakt franchisingowy w Polsce w roku 2008 w odniesieniu do lat poprzednich.
Wstęp
Kluczowym wydarzeniem gospodarczym 2008 roku był kryzys finansowy, który
wybuchł na dużą skalę w Stanach Zjednoczonych, i który w obliczu globalizacji i
liberalizacji międzynarodowych przepływów kapitałowych przyjął zasięg globalny i ogólnogospodarczy. Jego skutki w mniejszym lub większym stopniu odczuły
gospodarki wszystkich paostw. Załamanie gospodarcze nie ominęło również
Polski i jej uczestników życia gospodarczego. Przedsiębiorcy polscy w zależności
od branży deklarowali mniej lub bardziej dotkliwą zmianę warunków funkcjonowania: zmniejszenie obrotów, zwiększenie kosztów, utrudniony dostęp do
źródeł finansowania, w konsekwencji problemy z zachowaniem płynności finansowej.
1
Dr Alicja Antonowicz, Uniwersytet Gdaoski, Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw.
Czy w takich realiach możliwy jest rozwój przedsiębiorstwa? Obserwacja zachowao pewnej grupy polskich przedsiębiorców w ostatnich kilkunastu miesiącach sugeruje, że znaleźli oni sposób na załamanie gospodarcze. Okazał się nim
franchising.
i.1. Przedsiębiorstwo w formule franchisingu
Franchising z powodzeniem wykorzystywany jest przez polskich przedsiębiorców od 1989 roku, a samo słowo mimo anglojęzycznego brzmienia jest w polskim obrocie gospodarczym zrozumiałe i powszechnie wykorzystywane.2 Próba
jednoznacznego zdefiniowania pojęcia franchising nie jest łatwa. W zależności
od charakteru i problematyki opracowania franchising jest określany jako koncepcja prowadzenia biznesu, koncepcja finansowania działalności, koncepcja
sprzedaży produktów i usług, koncepcja współpracy gospodarczej, czy w koocu
jako koncepcja internacjonalizacji działalności. Wszystkie powyższe ujęcia należy uznad za poprawne merytorycznie, chod wydaje się, iż żadne z nich samodzielnie nie oddaje w pełni istoty franchisingu.
i.1.1. Geneza koncepcji franchisingu
Słowo franchising wywodzi się z kultury romaoskiej, a swój rdzeo znaczeniowy
zaczerpnęło z języka francuskiego. Franchise pochodzi od słowa franc czyli wolny, lub od francher, co oznacza - zwolnid. Przez wyrażenie la franchise w czasach feudalnych we Francji rozumiano udzielenie przywileju lub jakiegoś szczególnego prawa. Inne źródła podają, iż kolebką franchisingu jest Wielka Brytania,
gdzie w średniowieczu dostojnicy kościelni by otrzymad franchiso, czyli prawo
do poboru lokalnych podatków, wnosili na rzecz rządu określone opłaty, zobowiązując się jednocześnie do stałego poparcia i świadczenia usług (Banachowicz, Nowak, Starkowski, 1995). Początkiem współczesnej instytucji franchisingu stały się natomiast umowy tied house zawierane pomiędzy browarami i właścicielami ziemskimi, a sam franchising stał się synonimem zezwolenia na korzystanie z określonej grupy praw udzielanych przez osobę nimi dysponującą.
2
Polskim zamiennikiem dla nazwy franchising jest zgodnie z decyzją Rady Języka Polskiego słowo
franczyza. Zarówno forma franchising jak i franczyza posiadają swoich zwolenników jak i
przeciwników. Przykładowo Stecki (1997) uznaje tę próbę tłumaczenia za niefortunną, podając, iż
na płaszczyźnie innych kultur językowych występują zbliżone problemy terminologiczne, przy
czym w niemalże wszystkich krajach, w których instytucja franchisingu jest rozpowszechniona,
używana jest angielskojęzyczna nazwa franchising.
W latach pięddziesiątych XX wieku franchising przyjął zupełnie nowe oblicze.
Franchisodawcy zaprzestali nadawania jedynie prawa do dystrybucji produktów, sprzedając prawo do zaadoptowania pełnej koncepcji prowadzenia przedsiębiorstwa, rozpoczynając od znaku firmowego, przez wygląd uniformów pracowników i wystrój placówek, na matodach zarządzaniu personelem koocząc.
Za prekursora franchisingu w tej postaci uznawane jest przedsiębiorstwo
McDonald’s, w przypadku którego zastosowanie nowatorskiego podejścia w gastronomii zaaowocowało gwałtowną ekspansją systemu. W ślad za McDonald’sem duża grupa dużych przedsiębiorstw amerykaoskich rozpoczęła wykorzystywad formułę franchisingu i w oparciu o nią tworzyd swoje sieci poza granicami kraju. Tą drogą atrakcyjnośd gospodarcza franchisingu bardzo szybko
wzbudziła zainteresowanie szerokiego grona przedstawicieli życia gospodarczego Europy Zachodniej. Jednoczesne przyswajanie idei franchisingu następowało
w krajach Ameryki Południowej, Australii oraz Azji, a w II połowie XX wieku pomysł na franchisingową współpracę gospodarczą zainteresował kraje Europy
Środkowej i Wschodniej, w tym również Polskę.
i.1.2. Bezkapitałowy rozwój rynkowy
Nadrzędnym walorem prowadzenia działalności gospodarczej w oparciu o formułę franchisingu jest możliwośd tzw. bezkapitałowego rozwoju. Strategia ta
zapewnia franchisodawcy rozwój rynkowy, kosztując go niewiele lub dosłownie
nic. Idea współpracy w ramach sieci franchisingowej polega na ekwiwalentności
świadczeo: franchisodawca udostępnia franchisobiorcy swoją koncepcję prowadzenia przedsiębiorstwa, w tym przede wszystkim prawo do posługiwania się
swoją nazwą i znakiem handlowym oraz wyłącznośd terytorialną, w zamian za
co franchisobiorca wnosi na jego rzecz opłaty. Płatności te mają zróżnicowany
charakter – od formy jednorazowej opłaty za przystąpienie do sieci, przez opłaty bieżące w postaci określonego procentu obrotu, na funduszu marketingowym koocząc. Wysokośd tych opłat jest zróżnicowana i zależy przede wszystkim
od branży, w jakiej funkcjonuje sied franchisingowa.3
3
Według raportu Profit System (2007) w 2006 roku pobieranie opłaty wstępnej deklarowało
50,3% obecnych na polskim rynku organizatorów systemów franchisingowych, a jej średnia
wysokośd kształtowała się na poziomie 26,8 tys. zł. Opłatę bieżącą pobierali w analizowanym
okresie wszyscy franchisodawcy, przy czym występowała ona w trzech formach: jako opłata
wliczona w cenę towarów, jako opłata określona w stałej kwocie oraz jako opłata wyrażona w %
obrotu placówki franchisingowej. Opłata określana kwotowo stosowana była przez 22,9%
organizatorów sieci, a jej średnia wysokośd kształtowała się na poziomie 6,1 tys. zł. Opłata
bieżąca w wysokości uzależnionej od obrotów była pobierana przez 26,4% właścicieli systemów, a
Obok wspomnianych opłat, które zasilają finansowo organizatora sieci, stanowiąc jego przychód, korzystnym aspektem decydującym o bezkapitałowym
charakterze rozwoju poprzez franchising jest leżący po stronie podmiotu przystępującego do sieci obowiązek zorganizowania (tj. zakupu lub wynajęcia), wyposażenia i zatowarowania placówki sprzedażowej.4 Oznacza to, iż franchisodawca pozyskując franchisobiorcę zapewnia sobie nowe źródło zbytu dla swoich produktów lub usług oraz poszerza zasięg terytorialny oddziaływania swojej
marki, nie angażując w tym celu własnych środków.
W trakcie kryzysu, gdy dostęp do źródeł finansowania jest wyraźnie ograniczony, franczyzobiorcy wraz ze swoimi środkami stanowią bardzo pożądany, a
niekiedy wręcz strategiczny element w działalności przedsiębiorstw. Pozwalają
oni przedsiębiorcom przekształcającym swój biznes w system franchisingowy
utrzymad dotychczasowe tempo rozwoju, stanowiąc niekiedy ucieczkę przed
bankructwem.
i.1.3. Warunki rozwoju poprzez franchising
Opisane powyżej czerpanie korzyści z tytułu zawarcia umowy franchisingu nie
jest jednak możliwe do zrealizowania przez wszystkich przedsiębiorców. Stworzenie sprawnie działającego systemu franchisingowego wymaga bowiem spełnienia szeregu warunków przez samego przedsiębiorcę, a ponadto zależy od
otoczenia rynkowego, w jakim sied ma się rozwijad.
Istotę franchisingu według Pokorskiej (2004) stanowi wyjątkowośd i oryginalnośd pomysłu, na którym przedsiębiorca opiera swoje funkcjonowanie. Powinien byd to pomysł sprawdzony i opatentowany, dzięki któremu przedsiębiorstwo zbudowało swoją renomę na rynku. Zatem na ekspansję poprzez franchising nie powinni decydowad się przedsiębiorcy, którzy stawiają dopiero swoje pierwsze kroki w biznesie, a także Ci, których firmy nie posiadają wystarczająjej średnia wysokośd kształtowała się na poziomie 6,0% obrotu. Najrzadziej egzekwowana przez
organizatorów sieci była składka na rzecz funduszu marketingowego. Około 9,0%
franchisodawców pobierało tę opłatę w z góry ustalonej kwocie, która w 2006 roku przyjęła
średni poziom 600 zł. W przypadku 18,0% sieci opłata ta stanowiła procent od obrotu
generowanego przez franchisobiorcę i kształtowała się na średnim poziomie 3,2%.
4
Według raportu Profit System (2009) inwestycja w lokal, jego wystrój, a w razie potrzeby
również jego remont, jest wymagana przez zdecydowaną większośd systemów franchisingowych
(93,8%). Wyjątki dotyczą jedynie franchisodawców, którzy zrzeszają przedsiębiorców działających
już w branży lub ich oferta stanowi uzupełnienie dla dotychczas prowadzonej przez
przedsiębiorców działalności. Wysokośd przeciętnej inwestycji franchisobiorcy wykazuje w Polsce
duże zróżnicowanie w branżach – od 5 tys. zł w przypadku usług dla klientów indywidualnych do
3 mln zł w przypadku sklepów wielkopowierzchniowych.
co ugruntowanej pozycji rynkowej. Dobre praktyki franchisingowe zakładają, iż
koncepcja biznesowa będąca przedmiotem franchisingu, powinna byd przetestowana w okresie co najmniej kilkuletnim, a najlepiej kilkunastoletnim. Testowanie to powinno mied formę prowadzonych przez franchisodawcę placówek
własnych o chrakaterze pilotażowym. Na podstawie wyników przez nie osiąganych możliwe jest określenie, czy budowa sieci franchisingowej jest w ogóle
ekonomicznie uzasadniona. Przykładowo w Wielkiej Brytanii, gdzie stopieo rozwoju franchisingu określa się jako wysoki, przedsięwzięciu pilotażowemu poświęca się bardzo dużo uwagi. Pominięcie tego etapu i przejście do bezpośredniej sprzedaży licencji franchisingowej na nowym nieznanym rynku jest uznawane za nieuczciwe i nieetyczne. Według Pokorskiej (2003) uruchamianie własnych jednostek pilotażowych na wstępnym etapie rozwoju sieci stanowi obowiązek każdego franchisodawcy. Krawczyk (Ryzyko…, 2003) podaje z kolei, iż
franchisodawcy powinni prowadzid własne placówki na najtrudniejszych rynkach, by móc dostosowad rozwiązania oferowanego systemu franchisingowego
do zmian rynkowych w danym kraju. Organizatorzy franchisingowych sieci usługowych wskazują ponadto na rolę jednostek własnych we wprowadzaniu nowych i utrzymywaniu dotychczasowych standardów sieci. Nowe rozwiązania
powinny byd testowane w placówkach własnych, a po uzyskaniu zadowalających wyników finansowych lub osiągnięciu określonego wizerunku wprowadzane dopiero do jednostek franchisingowych.
Powinnośd spełnienia powyższych warunków jest jednak często ignorowana
przez założycieli systemów franchisingowych. Zdarza się, iż oferowana do
sprzedaży licencja franchisingowa nie była wcześniej sprawdzona w praktyce. W
sytuacji takiej potencjalnemu franchisobiorcy trudno jest ocenid, czy biznes,
który ma byd prowadzony na jej podstawie, ma szansę byd rentowny. Praktyka
rynkowa wskazuje, iż w Polsce wielu franchisodawców nie jest w stanie spełnid
tego elementarnego warunku. Podstawową przyczyna jest fakt, iż polskie
przedsiębiorstwa rozpoczynają rozwój poprzez franchising średnio już po 5,5
roku działalności,5 podczas gdy na rozwiniętych i dojrzałych rynkach Europy zachodniej średnia ta wynosi 10-11 lat, czyli o 100% więcej (Czy franczyza …,
2009). Ponadto znaczna częśd polskich franchisodawców deklaruje, że budowę
sieci rozpoczęła równolegle z budową własnego biznesu. Nie można zatem
mówid o rzetelnym franchisingu, jeżeli przedsiębiorca rozpoczynając realizację
swojego pomysłu na biznes, zaczyna jednocześnie sprzedawad licencję na dzia-
5
Badania przeprowadzone przez Akademię Rozwoju Systemów Sieciowych w 2006 roku
wskazywały na jeszcze niższy wskaźnik – 4,3 roku (Badanie ..., 2009).
łanie pod swoją marką i w oparciu o know-how, które nie miało jeszcze możliwości obronid się w praktyce.
Czynnikiem, który w pewnym sensie spowalnia rozwój franchisingu, jest ponadto utrudniony dostęp do informacji na temat sytuacji ekonomicznofinansowej sieci franchisingowych, tj. ich rentowności czy wypłacalności. Generalnie polscy franchisodawcy, o ile nie są spółkami publicznymi, niechętnie dzielą się informacjami na temat swojej sytuacji finansowej. W pewnym sensie jest
to konsekwencją braku odpowiednich uregulowao umowy franchisingu w polskim prawodawstwie. Nie istnieją przepisy, które nakładałyby na franchisodawców obowiązek ujawniania franchisobiorcom informacji na temat stanu finansów i działalności sieci. W efekcie polscy franchisobiorcy nie mają możliwości
sprawdzenia czy błędy w zarządzaniu popełniane przez bankrutujące sieci nie są
także udziałem franchisodawcy, z którym współpracują lub zamierzają się związad. Zazwyczaj o kłopotach franchisodawcy franchisobiorcy dowiadują się z prasy lub Internetu.
Aby przeciwdziaład powyższej sytuacji wzorem właściwym do zastosowania
w polskich warunkach wydaje się byd rozwiązanie przyjęte w krajach takich jak
Francja, Włochy czy Hiszpania. W wymienionych paostwach umowa franchisingu nie została wprawdzie uregulowana ustawowo, lecz przepisy prawne w zakresie porozumieo franchisingowych koncentrują się na kwestii disclosure, czyli
obowiązku ujawnienia danych przed zawarciem kontraktu. W przypadku franchisingu obowiązek ten obejmuje informacje, które franchisodawca powinien
przedstawid franchisobiorcy przed podpisaniem umowy.6 Ponadto uregulowania prawne w wymienionych krajach określają definicję franchisingu i niektóre
postanowienia umowy, w tym wymóg przetestowania przez franchisodawcę
pomysłu na biznes przed przystąpieniem do tworzenia sieci, a w przypadku
Hiszpanii także samą koniecznośd zarejestrowania zawartej z franchisobiorcą
umowy.
i.2. Kryzys w branży a rozwój poprzez franchising
Kwestią warunkującą rozwój poprzez franchising jest również otoczenie rynkowe, a w szczególności branża, w której działa franczyzodawca. Może się bo6
Dotyczą one m.in. takich aspektów jak: podstawy prawne działalności przedsiębiorstwa i jego
historia, informacje na temat osób zajmujących stanowiska zarządcze, informacje o liczbie i
lokalizacji placówek franchisingowych, dane finansowe, informacje o realizowanej i
prognozowanej wielkości sprzedaży i dochodach.
wiem okazad, że koncepcja biznesowa będąca przedmiotem franchisingu nie
odniosła w określonej branży sukcesu z przyczyn obiektywnych, niezależnych od
organizatora sieci, albo że skutki kryzysu były w danym sektorze na tyle silne, że
franchising sobie z nimi nie poradził.
Obszarem, który franczyzobiorcy powinni w najbliższym czasie omijad, jest,
jak donosi prasa biznesowa (Czy franczyza …, 2009), branża odzieżowoobuwnicza. W obszarze tym funkcjonowały w Polsce w 2008 roku 123 sieci
franchisingowe, co stanowiło 25,6% wszystkich systemów franchisingowych
obecnych na Polskim rynku (Profit System, 2009). Wzrost kosztów działalności,
przy jednoczesnym spadku popytu spowodowały, iż wiele przedsiębiorstw w tej
branży popadło w kłopoty finansowe. Problem ten nie ominął również polskich
odzieżowych sieci franchisingowych, takich jak Reporter7 czy Semax8. W środowisku biznesowym mówi się także o problemach sieci Diverse.9 Na krawędzi
bankructwa od trzech lat znajduje się ponadto Redan10, lecz nadal aktywnie
rozwija on swą sied franchisingową. Odsprzedawanie własnych placówek franchisobiorcom stanowi w przypadku tego przedsiębiorstwa „rozwiązanie” problemu braku rentowności prowadzonej działalności. Franchisobiorcy bankrutujących sieci odzieżowych są przedmiotem zainteresowao kolejnych franchisodawców, gdyż dysponują oni placówkami sprzedażowymi w atrakcyjnych lokalizacjach, a ponadto posiadają doświadczenie w sprzedaży asortymentu o zbliżonym charakterze. Niektórzy rozczarowani współpracą franchisingowa nie decydują się już na kontynuację działalności w tej formule. Nikt im bowiem nie może
zagwarantowad, że kolejny system franchisingowy, z którym zwiążą się umową,
nie podzieli za kilka miesięcy losu Reportera czy Semaxu, a omówiony wcześniej
utrudniony dostęp do informacji o wynikach finansowych sieci problem ten dodatkowo pogłębia.
Można jednak wskazad obszary, w których franchising wydaje się byd pomocny w przetrwaniu kryzysu. Przykładem jest branża spożywczo-przemysłowa,
w której narastająca presja konkurencji sprawia, że przedsiębiorcy prowadzący
niezależne sklepy stają przed wyborem zamknięcia placówki lub przystąpienia
7
O upadłości Reportera szerzej m.in. w artykule: Reporter ... (2009).
Semax jest właścicielem marek Deep, Hot Oil i Vabbi. O upadłości Semaxa szerzej m.in. w
artykule: Semax ... (2009).
9
O problemach finansowych spółki Etos (właściciela marki Diverse) szerzej m.in. w artykule: Na
kłopoty ... (2009).
10
Redan jest właścicielem marek Top Secret, Troll i Textilmarket. W I półroczu 2009 roku
przedsiębiorstwo poniosło stratę netto w wysokości 16,2 mln zł. Nie mniej jednak ogłasza w
mediach, iż poszukuje biorców i chce przejmowad sklepy franchisingowe od marek, które schodzą
z rynku (Redan ..., 2009).
8
do jednej z sieci franchisingowych. W obliczu kryzysu bardzo często decydują
się oni na drugi wariant. W zamian za utraconą niezależnośd otrzymują narzędzia umożliwiające poprawę rentowności przedsiębiorstwa, a tym samym możliwośd przetrwania na rynku. Działając pod wspólnym logo przedsiębiorstwa te
tworzą wspólna grupę zakupową, która przede wszystkim ma większe możliwości negocjacyjne z dostawcami w zakresie cen. Na koniec 2008 roku w branży
spożywczo-przemysłowej działało 55 sieci franchisingowych, z których 17 rozpoczęło działalnośd w latach 2007-2008. Był to wyjątkowo wysoki przyrost nowych sieci, bowiem w trzech wcześniejszych latach liczba systemów zwiększała
się średnio o 4-5 sieci w skali roku (Profit System, 2009).
Trend zbliżony do zmian zachodzących w branży spożywczej obserwowany
jest również w branży paliwowej.11 Z roku na rok zmniejsza się liczba niezrzeszonych stacji paliwowych, a w ich miejsce powstają stacje prowadzone w
oparciu o formułę franchisingową. Coraz częściej niezależne stacje benzynowe
w obliczu trudnej walki konkurencyjnej z dużymi koncernami paliwowymi, postanawiają do nich dołączyd, jak tylko taka propozycja zostanie im złożona. Na
podstawie umowy franchisingu otrzymują prawo do posługiwania się znakiem
handlowym sieci oraz korzystne warunki zakupu paliwa.
Warto w tym miejscu przytoczyd przykład, że tego typu aspiracje organizatorów sieci franchisingowych nie zawsze udaje się zrealizowad z takim powodzeniam jak w branży spożywczej czy paliwowej. Przekonał się o tym Vision
Express, który przy wykorzystaniu franchisingu chciał skonsolidowad rynek zakładów optycznych.12 Okazało się jednak, że zakłady optyczne mają doskonale
ugruntowane pozycje na swoich lokalnych rynkach i przystapienie do sieci franchisingowej nie jest dla nich atrakcyjne. Ponadto, jak się okazało, w środowisku
optycznym przekształcenie się w placówkę franchisingową jest traktowane jako
świadectwo porażki.
Pewne naturalne ruchy konsolidacyjne są już widoczne w branży farmaceutycznej. Zwiększa się wprawdzie liczba niezależnych aptek, lecz jednocześnie coraz więcej z nich znika z rynku lub funkcjonuje na granicy opłacalności. Powolne
tempo konsolidacji w tej branży wynika z faktu, iż branża farmaceutyczna stanowi ciągle rosnący rynek, na którym udaje się jeszcze utrzymad słabszym podmiotom. Osłabienie koniunktury i zaostrzająca się walka konkurencyjna szybko
11
Cechą wspólną obu branż jest wysoka średnia liczba jednostek franchisingowych przypadająca
na jeden system (średnia dla wszystkich branż 55,5 placówek na sied). W przypadku sieci spożywczych wskaźnik ten osiągnął w 2008 roku poziom 209,6 placówki/sied, natomiast dla sieci paliwowych 77,6 placówek/sied (Profit System, 2009).
12
O strategii rozwoju Vision Express szerzej w artykule: Vision ... (2007).
zdeterminują prywatne apteki do szukania schronienia pod skrzydłami farmaceutycznych sieci franchisingowych, które są już tworzone przez najsilniejszych
hurtowników.
Stosunkowo dynamicznie franchising rozwija się w branży gastronomicznej.
W 2008 roku funkcjonowało w Polsce 76 sieci gastronomicznych, co stanowiło
15,8% wszystkich systemów franchisingowych obecnych na rynku polskim (Profit System, 2009). Polskich franchisingowych sieci gastronomicznych o zasięgu
ogólnokrajowym jest jednak niewiele. Analiza działao tych, którym się powiodło13 wskazuje, iż szansę na sukces mają te oferty, które wymagają inwestycji w
kwocie odpowiadającej realiom rynkowym, posiadając jednocześnie nieskomplikowany technologicznie produkt w atrakcyjnej cenie. Nie spełniając tych warunków właściciele nawet silnych i popularnych marek będą mieli problemy z
rozbudową sieci gastronomicznej w oparciu o franchising. Przykładem może byd
Sphinx, w przypadku którego brak zainteresowania ze strony potencjalnych
franchisobiorców wynika z faktu, iż lokale gastronomiczne należące do sieci mają trudności z wygenerowaniem zysku już na poziomie operacyjnym.14
i.3. Polski rynek franchisingu w 2008 roku
Liczba systemów franchisingowych w Polsce od początku wykorzystywania kontraktu franchisingu w obrocie gospodarczym wykazuje stałą tendencję wzrostową. Rezygnacja sieci z rozwoju poprzez franchising ma charakter incydentalny, a coroczny przyrost liczby sieci i placowek franchisingowych jest na tyle wysoki, że rozwój całego rynku określany jest jako dynamiczny.
Przyrost nowych systemów, jak i nowych jednostek w ramach istniejących
już sieci, szczególnie wysoką dynamikę wykazał w ostatnich kilku latach. Jednakże najwyższy przyrost liczby nowych sieci i placówek odnotowano w roku
2008. W trakcie tych 12 miesięcy aż 113 przedsiębiorstw zdecydowało się na
podpisanie swoich pierwszych umów z franchisobiorcami. W rezultacie pod koniec 2008 roku funkcjonowało w Polsce już 480 systemów franchisingowych, a
więc o 25,7% więcej niż w roku poprzednim. Warto zaznaczyd, że był to najwyższy ilościowo przyrost w całej dwudziestoletniej historii obecności franchisingu
w polskiej gospodarce (wykres i.1).
13
Przykładem może byd Telepizza czy DaGrasso.
O zasadach współpracy franchisingowej i planach poprawy efektywności restauracji Sphinx
szerzej m.in. w artykule: Nowe ... (2009).
14
Wykres i.1. Liczba systemów franchisingowych w Polsce w latach 1989-2008
480
500
382
400
298 312
300
251
211
2
4
7
77
43 60
31
13 17 23
1989
1990
1991
1992
200
100
95
119
142
172
2008
2007
2006
2005
2004
2003
2002
2001
2000
1999
1998
1997
1996
1995
1994
1993
0
Źródło: opracowanie własne na podstawie Profit System (2009).
Również w przypadku placówek franchisingowych można mówid o „boomie”, który nastąpił w roku 2008. W okresie tym liczba jednostek franchisingowych osiągnęła poziom 26.635, czyli o 4.353 placówek wyższy w stosunku do
roku poprzedniego. Był to podobnie jak w przypadku systemów franchisingowych najwyższy ilościowo przyrost ostatnich lat. W latach 2002-2007 liczba placówek franchisingowych nie zwiększała się rocznie o więcej niż 2.000 jednostek
(wykres i.2).
Wykres i.2. Liczba jednostek franchisingowych w Polsce w latach 2002-2008
30 000
26 635
20 000
13 150
14 776
16 884
18 622
20 592
22 282
10 000
0
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Źródło: opracowanie własne na podstawie Profit System (2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009).
W analizowanym okresie nie obyło się bez rezygnacji sieci z rozwoju poprzez
franchising, lecz decyzje te nie miały charakteru masowego. Zaledwie 15 syste-
mów franchisingowych wycofało się w 2008 roku z polskiego rynku. Była to
wprawdzie wyższa liczba w porównaniu z rokiem poprzednim, ale jednocześnie
niższa niż w latach 2005-2006 (wykres i.3).
Wykres i.3. Liczba systemów franchisingowych w Polsce, które zakooczyły rozwój poprzez franchising w latach 2002-2008
30
27
24
18
18
15
12
6
6
1
1
2
2002
2003
2004
0
2005
2006
2007
2008
Źródło: opracowanie własne na podstawie Profit System (2009).
Zaprezentowane dane statystyczne wskazują, iż światowy kryzys nie doknął
polskiego rynku franchisingu. Mimo licznych problemów, z jakimi z tego tytułu
borykali się w 2008 roku polscy przedsiębiorcy, liczba zarówno sieci jak i placówek franchisingowych osiągnęła w Polsce rekordowy, nie odnotowywany dotychczas wzrost.
Zakooczenie
Przeprowadzone w artykule rozważania wskazują, iż franchising jest koncepcją
prowadzenia działalności, która zapewnia przedsiębiorcy bezkapitałowy rozwój
rynkowy. Możliwośd zastosowania tego rozwiązania w praktyce wymaga jednak
od franchisodawcy spełnienia szeregu warunków. Na przekształcenie przedsiębiorstwa w system franchisingowy mogą decydowad się przedsiębiorstwa posiadające sprawdzony w ptaktyce pomysł na biznes oraz ugruntowaną pozycję
rynkową. Jednocześnie muszą byd one otwarte na dzielenie się z potencjalnymi
i obecnymi franchisobiorcami informacjami na temat rozwoju sieci, a przede
wszystkim na temat jej sytuacji ekonomiczno-finansowej. O powodzeniu przyjętej strategii franchisingowej decydują ponadto czynniki niezależne od samego
franchisodawcy, takie jak koniunktura w sektorze, a także klimat biznesowy w
branży. Analiza danych ststystycznych w zakresie liczby sieci i placówek franchi-
singowych w Polsce w 2008 roku wskazuje, iż w trakcie załamania gospodarczego polski rynek franchisingu odnotował ponadprzeciętny wzrost. Reasumując,
przeprowadzone w artykule rozważania pozwalają wnioskowad, iż franchising
może byd przez przedsiębiorców traktowany jako sposób na zapewnienie
przedsiębiorstwu rozwoju rynkowego nawet w trakcie ogólnogospodarczego
kryzysu.
Bibliografia
Badanie
rynku
franczyzowego
w
Polsce
w
roku
2006,
http://www.franczyzawpolsce.pl/index2.php?option=com_content&task=view&id=3,
17.07.2009.
Banachowicz E., Nowak J., Starkowski M.T. (1995), Franchising czyli klucz do przyszłości,
Businessman Book, Warszawa.
Czy
franczyza
może
byd
lekarstwem
na
kryzys?,
http://www.arss.com.pl/index.php?mode=publikacje&id=34, 30.06.2009.
Na kłopoty LPP, http://franchising.pl/artykul/4513/na-klopoty-lpp/, 21.05.2009.
Nowe umowy i nowa emisja w Sfinksie, http://www.bankier.pl/wiadomosc/Noweumowy-i-nowa-emisja-w-Sfinksie-2012175.html, 03.09.2009.
Pokorska B. (2003), Franchising w rozwoju procesów integracji w handlu, „Handel Wewnętrzny”, nr 4-5.
Pokorska B. (2004), Przedsiębiorca w systemie franczyzowym, PARP, Warszawa.
Profit System (2004), Raport o franchisingu w Polsce 2003/2004, Warszawa.
Profit System (2005), Raport o polskim rynku franchisingu 2004/2005, Warszawa.
Profit System (2006), Raport o franczyzie i systemach agencyjnych w Polsce 2005/2006,
Warszawa.
Profit System (2007), Raport 2006/2007: Rynek franczyzy i systemów agencyjnych w
Polsce, Warszawa.
Profit System (2008), Raport o franczyzie w Polsce 2008, Warszawa.
Profit System (2009), Raport o franczyzie w Polsce 2009, Warszawa.
Redan stawia na franczyzę, http://franchising.pl/artykul/4743/redan-stawia-nafranczyze/, 01.09.2009.
Reporter upada, http://franchising.pl/artykul/4504/reporter-upada/, 15.05.2009.
Ryzyko we franczyzie (2003), „Franchising Info”, nr 2.
Semax
wniosek
o
upadłośd
jest
już
w
sądzie,
http://www.parkiet.com/artykul/9,797328.html, 02.04.2009.
Stecki L. (1997), Franchising, TNOiK „Dom Organizatora”, Toruo.
Vision Express ma wizję, http://franchising.pl/artykul/3317/vision-express-ma-wizje/,
20.02.2007.