§ PORADY PRAWNE UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA
Transkrypt
§ PORADY PRAWNE UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA
§ PORADY PRAWNE UPADŁOŚĆ KONSUMENCKA - POSTĘPOWANIE UPADŁOŚCIOWE WOBEC OSÓB FIZYCZNYCH NIEPROWADZĄCYCH DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ (WYBRANE ZAGADNIENIA) Postępowanie upadłościowe wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej zostało 1 uregulowane w art. 491 – 491 23 ustawy z dnia 28 lutego 2003r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2015r., poz. 233, z późn. zm. t.j.; dalej jako: PrUp). Podstawowym celem wprowadzenia tej instytucji prawnej było ograniczenie wykluczenia społecznego oraz stworzenie osobom szansy na dalsze życie bez obciążeń (pismo fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej z dnia 24 maja 2012r. Podsekretarz Stanu, DD3/0602/39/IMD/12/BMI9-6540, Biul. Skarb. 2012/3/14-15; stanowisko Rządu wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze oraz niektórych innych ustaw z dnia 25 czerwca 2014r., DKRM-140-93(7)/14). W nawiązaniu do powyższego, zgodnie z art. 10 i 11 PrUp upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Istotnym jest podkreślenie w tym miejscu, iż postępowanie upadłościowe w sprawach objętych w/w przepisami prowadzi się bez względu na liczbę wierzycieli – także wtedy, gdy dłużnik ma tylko jednego 2 wierzyciela (art. 491 ust. 2 PrUp). Postępowanie upadłościowe inicjuje się poprzez złożenie wniosku (na formularzu) o ogłoszenie 2 upadłości, w którym należy zawrzeć dane szczegółowo wymienione w art. 491 PrUp, w tym imię i nazwisko, miejsce zamieszkania oraz numer PESEL dłużnika, a jeśli dłużnik nie posiada numeru PESEL - dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację; wskazanie miejsc, w których znajduje się majątek dłużnika; wskazanie okoliczności, które uzasadniają wniosek i ich uprawdopodobnienie; aktualny i zupełny wykaz majątku z szacunkową wyceną jego składników; spis wierzycieli z podaniem ich adresów i wysokości wierzytelności każdego z nich oraz terminów zapłaty; spis wierzytelności spornych z zaznaczeniem zakresu, w jakim dłużnik kwestionuje istnienie wierzytelności; wskazanie wierzytelności w spisie wierzytelności spornych nie stanowi jej uznania; listę zabezpieczeń ustanowionych na majątku dłużnika wraz z datami ich ustanowienia, w szczególności hipotek, zastawów i zastawów rejestrowych. Po rozpoznaniu przez Sąd Rejonowy wniosku zostaje on uwzględniony lub oddalony. W pierwszym wypadku, uwzględniając wniosek o ogłoszenie upadłości, sąd wydaje postanowienie o ogłoszeniu upadłości 5 (art. 491 PrUp), w którym: 1) wymienia imię i nazwisko, miejsce zamieszkania, adres oraz numer PESEL dłużnika (upadłego), a jeżeli upadły nie posiada numeru PESEL - dane umożliwiające jego jednoznaczną identyfikację; 2) określa, że upadły jest osobą nieprowadzącą działalności gospodarczej; 3) wzywa wierzycieli upadłego do zgłaszania wierzytelności w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze; 4) wzywa osoby, którym przysługują prawa oraz prawa i roszczenia osobiste ciążące na nieruchomości należącej do upadłego, jeżeli nie zostały ujawnione w księdze wieczystej, do ich zgłaszania w terminie trzydziestu dni od dnia obwieszczenia postanowienia o ogłoszeniu upadłości w Rejestrze, pod rygorem utraty prawa powoływania się na nie w postępowaniu; 5) wyznacza sędziego - komisarza oraz syndyka. 4 Natomiast w odniesieniu do drugiego przypadku należy zwrócić uwagę na art. 491 PrUp, w którym zawarto przesłanki oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z w/w przepisem sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa, a także jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku: 1) w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe według przepisów tytułu niniejszego, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika; 20 2) ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 491 PrUp; 3) dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości; 4) czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli - chyba że przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. W odniesieniu do powyższego należy podnieść, iż ustawodawca nie definiuje pojęcia winy. W judykaturze i piśmiennictwie, pod wpływem prawa francuskiego, upowszechnił się pogląd wskazujący na dwa elementy winy: obiektywny i subiektywny (albo ujmujący winę w znaczeniu obiektywnym i subiektywnym). Obiektywny wyraża się w uznaniu za zawinione zachowań niezgodnych z przepisami prawa lub określonymi regułami etycznymi. Natomiast składnik subiektywny wyraża się w uznaniu za zawinione zachowań rozmyślnie wyrządzających szkodę oraz niedbalstwa. Jednak w nowszym piśmiennictwie, w nawiązaniu do koncepcji wykształconych w nauce prawa karnego, dominuje stanowisko wskazujące dwa znamiona czynu - przedmiotową i podmiotową niewłaściwość postępowania - i ograniczające pojęcie winy do elementu kwalifikującego zachowanie szkodzące wyłącznie z uwagi na cechy podmiotowe sprawcy. Judykatura i doktryna dość powszechnie przyjmują tzw. normatywną koncepcję winy, uznającą winę za ujemną ocenę zachowania podmiotu, umożliwiającą postawienie mu zarzutu podjęcia niewłaściwej decyzji w danej sytuacji [por. Z. Banaszczyk (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2005, nb 17-20; W. Czachórski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 540; J. Dąbrowa, Wina jako przesłanka odpowiedzialności cywilnej, Wrocław 1968, s. 134 i n.; W. Dubis (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, art. 415, nb 26]. O tym natomiast, czy w danym przypadku można osobie zobowiązanej postawić zarzut rażącego niedbalstwa, decyduje nie tylko niezgodność jej postępowania z przyjętym modelem postępowania, lecz także uwarunkowana doświadczeniem życiowym możliwość i powinność przewidywania odpowiednich następstw swojego zachowania (postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 29 stycznia 2016r., XII GU 18/15). 4 Nadto należy przywołać art. 491 ust. 3 i 4 PrUp, w którym wskazano, że sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań, chyba że do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi, a także jeżeli dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. W tym miejscu należy podkreślić, iż postępowanie upadłościowe w każdym wypadku powoduje utratę całego zgromadzonego majątku, gdyż jak stanowi art. 61 PrUp z dniem ogłoszenia upadłości majątek upadłego staje się masą upadłości, która służy zaspokojeniu wierzycieli upadłego. Jednakże ustawodawca zabezpieczył także interesy upadłego, czego przykładem jest art. 491 13 PrUp, w którym wskazano, iż jeżeli w skład masy upadłości wchodzi lokal mieszkalny albo dom jednorodzinny, w którym zamieszkuje upadły, a konieczne jest zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, z sumy uzyskanej z jego sprzedaży wydziela się upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu lokalu mieszkalnego w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od dwunastu do dwudziestu czterech miesięcy. Jednym z kluczowych elementów każdego postępowania upadłościowego jest ustalenie planu spłaty, o jakim mowa w art. 491 15 PrUp. Zgodnie z tym przepisem w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału, oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Zobowiązania powstałe po ogłoszeniu upadłości i niewykonane w toku postępowania uwzględnia się w planie spłaty wierzycieli w pełnej wysokości, przy czym ich spłata może być rozłożona na raty na czas nie dłuższy niż przewidziany na wykonanie planu spłaty wierzycieli. Istotnym jest, iż ustawodawca w art. 491 15 ust. 6 PrUp zagwarantował, że w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli, z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w art. 491 21 ust. 2 PrUp. Po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli, jednakże wymaga podkreślić, iż nie podlegają umorzeniu zobowiązania o charakterze alimentacyjnym, zobowiązania wynikające z rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, zobowiązania do zapłaty orzeczonych przez sąd kar grzywny, a także do wykonania obowiązku naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, zobowiązania do zapłaty nawiązki lub świadczenia pieniężnego orzeczonych przez sąd jako środek karny lub środek związany z poddaniem sprawcy próbie, jak również zobowiązania do naprawienia szkody wynikającej z przestępstwa lub wykroczenia stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem oraz zobowiązania, których upadły umyślnie nie ujawnił, jeżeli wierzyciel nie brał 21 udziału w postępowaniu (491 ust. 1 i 2 PrUp). Wobec powyższego wymaga podkreślić, iż w art. 491 21 ust. 3 PrUp wskazano, iż po wydaniu postanowienia, o którym mowa powyżej, niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałej przed dniem ustalenia planu spłaty wierzycieli z wyjątkiem wierzytelności wynikających z zobowiązań, o których mowa w art. 491 21 ust. 2 PrUp. Poza powyższym zaakcentować należy, iż jak wynika wprost z art. 491 16 ust. 1 PrUp, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeśli osobista sytuacja upadłego w oczywisty sposób wskazuje, że nie byłby on zdolny do dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu spłaty wierzycieli. ADWOKAT MARCIN SYSIAK