Pobierz PDF

Ściąga eksperta
„Cesarz” Kapuścińskiego - portret dyktatury
Ryszard Kapuściński
Ryszard Kapuściński (1932 – 2007) ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim. Swoje życie związał jednak z pisarstwem –
był najwybitniejszym przedstawicielem literatury reportażowej w Polsce (opublikował m. in. „Cesarza”; „Heban”; „Wojnę futbolową”, „Podróże z
Herodotem”) a także napisał zbiór esejów pt. „Lapidarium”. Stał się jednym z najwybitniejszych pisarzy europejskich, widziano w nim
kandydata do Literackiej Nagrody Nobla. Podróżował po wielu krajach Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej ogarniętych konfliktami zbrojnymi. Te
podróże, rozmowy ze świadkami wydarzeń stały się dla R. Kapuścińskiego bezpośrednią inspiracją do pisania wspomnianych wyżej utworów.
Jego dzieła były tłumaczone na wiele języków, a Andrzej Wajda wpadł na pomysł zekranizowania „Cesarza”, jednak cenzura komunistyczna
nie dopuściła scenariusza do realizacji. Władze Polski Ludowej obawiały się bowiem zbyt wyraźnych aluzji systemu władzy w Etiopii do
systemu władzy komunistycznej w Polsce.
"Cesarz"
Ryszard Kapuściński przybył do Etiopii w 1974 roku tuż po rewolcie, która obaliła dyktatora (tytułowego „Cesarza”) Hajle Sellasje. Panował on
niezmiennie w stolicy Etiopii, Adis Abebie od 1930 do 1974 roku, tworząc wspaniały pałac, otaczając się licznym dworem zaufanych ludzi i
sprawując rządy dyktatorskie i gromadząc niezwykłe bogactwa. Został obalony w wyniku krwawej rewolty, która wybuchła w Etiopii, głównie ze
względu na szerzący się w kraju głód i nędzę poddanych.
„Cesarz” R. Kapuścińskiego powstał dzięki rozmowom autora przeprowadzonym w Adis Abebie z członkami dworu obalonego cesarza. Tekst
składa się z trzech części. Pierwsza nosi tytuł „Tron”. Dzięki relacjom świadków opisuje w niej Kapuściński zwykły dzień rządów monarchy.
Cesarz wstaje wcześnie, służba jest już gotowa do wszelkich posług, następnie odbywa spotkania z przedstawicielami tajnej policji, którzy
przekazują mu wszelkie donosy. Władca niczego nie ocenia ani nie komentuje, w milczeniu odprawia służących mu wiernie poddanych.
Chodziło oczywiście o utrzymanie atmosfery ciągłej niepewności i strachu. Kapuściński ujawnia w ten sposób, że wszelka dyktatura posługuje
się podobnymi mechanizmami władzy. Poznajemy również świtę władcy, począwszy od ludzi odpowiedzialnych za otwieranie drzwi,
podkładanie poduszek, skończywszy na opiekunie psa władcy. Ten opis luksusowych warunków życia skontrastowany jest z nędzą obywateli
Etiopii.
Druga część „Idzie, idzie” to opis reżimu w jego fazie schyłkowej. Autor opisuje zamach grudniowy z 1960 r., który skończył się
niepowodzeniem, a jego uczestników brutalnie zamordowano. Część ostatnia „Rozpad” przedstawia obraz rozkładu mechanizmów władzy,
kompletnej inercji władcy, który w swoim pałacu, otoczony wciąż wierną służbą nie podejmuje już żadnych wysiłków, by uratować swoją
pozycję w państwie.
Czym jest „Cesarz” R. Kapuścińskiego?
Książka R. Kapuścińskiego jest przede wszystkim wielkim oskarżeniem systemów totalitarnych na świecie. Zawiera też wyraźne aluzje do
mechanizmów władzy komunistycznej w całym bloku sowieckim. Zdaniem krytyki „Cesarz” wykracza zdecydowanie poza ramy tradycyjnego
reportażu. Świadczy o tym język tekstu i pisarska wyobraźnia autora. Posługuje się on często paradoksem, parabolą, groteską, stosuje zabiegi
ironiczne. Wielką zasługą autora jest to, że potrafił uporządkować kompozycyjnie, stylistycznie i językowo tak bogaty materiał.
Rola literatury
Ryszard Kapuściński podkreślał wielokrotnie, że zarówno twórca jak i literatura, która dzięki niemu powstaje, ma do odegrania we
współczesnym świecie ogromną rolę. Choć współczesność przynosi wraz sobą ogromną ilość tekstów literackich, to liczą się te, dzięki którym
świat staje się lepszy. Literatura musi „brać na siebie odpowiedzialność”, musi zmieniać kolejne pokolenia na lepsze. Musi również być
ostrzeżeniem przed wszelkim złem, zwłaszcza tym, które rodzi się u źródeł władzy. I jeszcze jedno bardzo ważne stwierdzenie pisarza:
wszelka władza, zwłaszcza ta autorytarna, nieokiełznana żadnymi normami, degeneruje człowieka. Wtedy idea władzy zamienia się w swoje
przeciwieństwo. Zamiast służyć człowiekowi, zaczyna go niszczyć, ujawniając jego najgorsze cechy.
Przypomnij sobie utwory literacie mówiące o mechanizmach władzy i jej obliczach. Proponuję powtórzyć problematykę „Króla Edypa” i
„Antygony” Sofoklesa, „Makbeta” W. Szekspira, „Dziadów” cz. III A. Mickiewicza. Zastanów się, w jaki sposób władcy opisani we
wspomnianych tekstach sprawowali swoją władzę i jakie były jej mechanizmy.
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 1/1