Szanowni Państwo! Prof. WSHE dr Makary K. Stasiak

Szanowni Państwo!
Na naszych oczach dokonuje się głęboki przełom w rozumieniu człowieka. Przełom
jest przekazywany przez róŜnych autorów w swoistym dla nich języku:
Kazimierz Obuchowski pisze o przejściu człowieka z pozycji przedmiotu do podmiotu; z pozycji
człowieka-aktora do autora samego siebie.
Astrid Męczkowska w pracy „Podmiot i pedagogika” rekonstruuje oświeceniowy model postrzegania
człowieka. W tym, historycznym juŜ, modelu człowieka pedagogika opresji wydaje się być jedynym
właściwym sposobem postępowania i edukacji. Mimo Ŝe model ten jest głęboko niedostosowany
do wyzwań współczesności, to nadal stosuje się go powszechnie w praktyce szkolnej. Autorka
przeciwstawia modelowi oświeceniowemu poszukiwania nowej formuły podmiotowości, przy
pomocy której moŜna byłoby zrozumieć człowieka w całym wymiarze jego złoŜoności. Proponowana
pedagogika „małego podmiotu” byłaby alternatywną dla pedagogiki opresji.
Maria Czerpaniak-Walczak ujmuje nową perspektywę człowieka w postawie emancypacyjnej,
polegającej na nieustannym wychodzeniu poza to, co człowiek juŜ potrafi. Proponuje ujęcie człowieka
w polu jego świadomości. Postawa emancypacyjna jest tym, co otwiera człowieka na nowe
przestrzenie funkcjonowania; jest drogą do sięgania po nowe i po budowanie samego siebie.
Do godnych uwagi naleŜy propozycja Jana Czesława Czabały. Analizuje on, z pozycji róŜnych szkół,
czynniki leczące w psychoterapii. W ten sposób otwiera przestrzeń moŜliwej pracy nad duchowym
rozwojem człowieka. Pośrednio proponuje, aby ucznia traktować nie tylko jako pojemnik na wiedzę,
ale takŜe jako człowieka będącego w drodze, sięgającego po nowe ideały i zdobywającego nowe
kompetencje podmiotowe.
Nieustannym tropicielem nowego wymiaru człowieka jest równieŜ Zbigniew Kwieciński. Godnym
podziwu i naśladowania jest śledzenie przez niego zagroŜeń dla człowieka i stawianie wyzwań,
mających swoje źródło w myśleniu o pedagogice.
Choćby na podstawie tych kilku przykładów moŜna dostrzec dokonujący się głęboki przełom
w rozumieniu człowieka i w sposobie dialogowania z nim. Wydaje się, Ŝe ów przełom moŜna
scharakteryzować jako przejście od oświeceniowego modelu człowieka, i postępującej w ślad za nim
pedagogiki, do nowej koncepcji człowieka, wskazującej na jego nowy, duchowy wymiar. Zmianie
rozumienia człowieka towarzyszy, trochę niezaleŜnie, kompleks zmian sposobu jego funkcjonowania.
Człowiek o duchowym wymiarze przyznaje sobie prawo do tworzenia samego siebie poprzez
zamierzone wzbogacanie posiadanego potencjału osobowościowego. Praca pedagogiczna z takim
człowiekiem powinna mieć nowy kształt. Chodzi w niej nie tyle o poznanie jego zachowań
i uwarunkowań, lecz o otwarcie go na sposoby tworzenia siebie i świata. W pedagogice waŜniejsze
staje się kształcenie postawy emancypacyjnej, ponad wdraŜanie do prawidłowych nawyków i reguł.
Człowiek duchowy jest otwarty, zawsze w drodze, starający się wykraczać poza to, co potrafi i to, co
juŜ osiągnął; człowiek nienasycony w przysparzaniu dobra.
Duchowy wymiar człowieka przejawia się równieŜ w jego relacjach społecznych. Kluczowy jest
sposób odnoszenia się do Drugiego — moŜemy go uczynić rzeczą, reifikować lub teŜ wspierać
w wykraczaniu ponad to, co juŜ osiągnął. Drugi moŜe być osobą zamykającą człowieka w pewnych
schematach i ograniczeniach lub teŜ moŜe być pomocny we wspólnym budowaniu i wykraczaniu
ponad posiadany potencjał. W zaleŜności od wzajemnych relacji z Drugim moŜna ów potencjał
wzbogacać bądź teŜ ograniczać, zamykając się nawzajem w sztywno zdefiniowanych rolach. Poprzez
traktowanie Drugiego moŜna rozwijać bądź zamykać siebie — jest on zarazem zagroŜeniem i szansą.
Przez sposób odnoszenia się do Drugiego buduję bądź degraduję zarazem i jego, i siebie.
Współczesna etyczność człowieka przeszła z poziomu teorii do czynu; z poziomu zgodności z normą
do zamierzonego przysparzania dobra. Człowiek moŜe traktować swoje Ŝycie przygodnie — bez
refleksji nad jego wartością. MoŜe teŜ świadomie wybierać Ŝycie, podejmując nieustanne próby
wykraczania poza dotychczasowe horyzonty i znane mu juŜ krajobrazy. KaŜdy akt twórczy jest dla
człowieka krokiem na drodze rozwoju jego realnej wolności. Działanie w świecie nieustannej zmiany i
nowości poszerzania jego realnych mocy jest tym, co moŜna ocenić jako dobre i moralne. W tym
znaczeniu moralność zeszła z poziomu wzniosłych teorii do poziomu zwykłego człowieka,
pracującego w pocie czoła, ale zarazem z trudu i znoju wytwarzającego swoją wielkość.
Prof. WSHE dr Makary K. Stasiak
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego