Ateny Północy

Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
Ateny Północy
Kolejny artykuł, w którym ukazujemy pi kno naszego regionu ‒ to propozycja na weekendowy
wypad do jednej z najstarszych na Pomorzu miejscowo ci, dzisiaj stolicy biskupiej ze wspaniał
katedr .
Mowa oczywi cie o Pelplinie, niewielkim miasteczku na Kociewiu, poło onym nad Wierzyc ,
które przez stulecia uchodziło za wa ne centrum kulturowe. W tym mie cie bywali królowie
polscy: Kazimierz Jagiello czyk, Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan III Sobieski, a tak e
szwedzki król Karol Gustaw. W XIX wieku, mimo zaborów, w Pelplinie funkcjonował wa ny
o rodek polsko ci. Ma wi c to miasto bardzo bogat histori , chocia dzisiaj ledwie wida
mapie.
je na
Nieznana jest data powstania Pelplina. Wiadomo tylko, e le ał na staro ytnym szlaku
handlowym, o czym wiadcz znalezione przez archeologów przedmioty kupców z południa
Europy. Pierwsza wzmianka w dokumentach pojawiła si dopiero w roku 1274, kiedy to ksi
M ciwoj II (Mestwin) nadał osad wraz z okolic cystersom sprowadzonym z Doberanu
w Meklemburgii. 600 lat cysterskiego gospodarowania wywarło pi tno na Pelplinie i okolicy.
Pozostało ci po cystersach jest najwi ksza w Polsce gotycka katedra z bogatym, całkowicie
zachowanym wystrojem od XV do XIX w. Katedra pw. Naj wi tszej Marii Panny, w. Bernarda
z Clairvaux, w. Benedykta i w. Stanisława jest ceglan bazylik , stoj c w niezmienionym
stanie od XIV wieku. Trójnawowy korpus i równe mu długo ci prezbiterium rozdzielono
dwuprz słowym transeptem. Z zewn trz brył zdobi grzebienie ceglanych szczytów.
Wschodni i zachodni elewacj ujmuj wie yczki komunikacyjne. Interesuj cy jest północny
portal z umieszczonymi na nim rze bionymi postaciami zwierz t i ludzi. Wewn trz, oprócz
pi knych sklepie krzy owo- ebrowych, gwia dzistych, sieciowych i kryształowych, na
sklepieniach budowli prezentowane s wszystkie formy zdobie stosowanych w gotyku ‒
zachowało si arcydzieło doby manieryzmu, za jakie uznaje si ołtarz główny z obrazem
przedstawiaj cym Koronacj Marii, autorstwa Hermana Hana, najznakomitszego gda skiego
malarza. Jest to pono najwi kszy drewniany ołtarz w Europie. S te barokowe organy
i ambona, a tak e gotyckie stalle mnisze w prezbiterium.
Podziw wzbudzaj kru ganki, a tak e klasztorny wirydarz. Sam redniowieczny klasztor został
rozbudowany w czasach pó niejszych, mie ci si w nim seminarium duchowne. Obok, na
starych, gotyckich fundamentach poklasztornych zabudowa , niemal przyklejonych od południa
do katedry, w latach trzydziestych XIX w. wzniesiono mury trzykondygnacyjnej budowli. W 1836
r. umieszczono w niej gimnazjum dla wieckich ‒ szkoł
redni z wykładowym j zykiem
polskim, któr nazwano Collegium Marianum.
Niedaleko katedry, po przeciwnej stronie ulicy, znajduje si male ki ko ciół farny Bo ego Ciała,
równie gotycki. Interesuj cy jest otaczaj cy wi tyni niewielki cmentarz z nagrobkami sprzed
stu lat. Nie mo na te nie wspomnie o pałacu biskupim i jego pi knych ogrodach. Aczkolwiek
turystów bardziej interesuje Muzeum Diecezjalne, gromadz ce wybitne dzieła rze by
i malarstwa gotyckiego powstałe na Pomorzu Gda skim, a przede wszystkim jedyny w Polsce
1/3
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
egzemplarz Biblii Gutenberga (1453 ‒1455) wyró niaj cy si (spo ród 47 zachowanych na
wiecie) ladem obalonej czcionki, w oryginalnej skórzanej oprawie Henryka Costera z XV w.
Po kasacji klasztoru w 1823 r. kontynuacj kultury cysterskiej przej ło biskupstwo. Nowa stolica
powi kszonej diecezji chełmi skiej (przeniesienie biskupstwa z Chełm y do Pelplina nast piło
w 1824 r.) wpłyn ła na szybki rozwój niewielkiej osady skupionej wokół dawnego klasztoru. Przy
kurii biskupiej, jak niegdy przy zakonie cystersów, funkcjonowały liczne grupy artystów
i naukowców. Pelplin stał si wiod cym o rodkiem intelektualnym i najwa niejszym centrum
kultury polskiej w zaborze pruskim. Mówiło si , e s to Ateny północy.
Tekst i zdj
cia Maria Giedz
2/3
Region Gda
ski NSZZ „Solidarno
http://www.solidarnosc.gda.pl
3/3
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)