ewaluacja

EWALUCJA W NADZORZE
PEDAGOGICZNYM
Opracowanie Stefan Wlazło
EWALUACJA, TO
WARTOŚCIOWANIE
EWALUACJA
• e-valesco, -ere, -ui – stawać się silnym,
potężnieć”[1] oraz „evaeleo, -ere –
nabierać sił, wzmagać się,
przybierać”[2].
[1] Słownik łacińsko-polski,. Red K.
Kumaniecki Warszawa 1999, s. 447
• [2] Słownik łacińsko-polski,. Red K.
Kumaniecki Warszawa 1999, s. 162
EWALUACJA
Francuskie:
„evaluer”, czyli rozwijać się,
a także pochodne:
„valeur” –
EWALUACJA
angielski „value” – wartość,
nadawać znaczenie, doceniać,
w niemieckim „werten” –
wartościować
EWALUACJA
Istotą ewaluacji jest rozwój,
zaakcentowany w
Rozporządzeniu jako
doskonalenie jakości pracy
szkoły.
EWALUACJA
Jakości - rozumianej jako
doprowadzanie do edukacyjnego
rozwoju ucznia (dziecka,
wychowanka), na co wyraziście
wskazują wymagania
skoncentrowane na pozyskiwaniu
informacji o tym rozwoju.
„Dyrektor przeprowadza
ewaluację wewnętrzną
i wykorzystuje jej wyniki do
doskonalenia jakości pracy
szkoły”
Rozporządzenie dot. stosowania nadzoru
pedagogicznego (§ 20.1.1)).
Zatem ewaluacja staje się
strategią jakościowego
rozwoju szkoły
OD
DO
Dawny nadzór:
• Kontrola i ocenianie
Ewaluacja:
• Wartościowanie
• Relacje przełożonypodwładny
• Współdziałanie
zespołowe
• Biurokratyzowanie
działań
• Rozbudzanie
autorefleksji nad
wykonywanymi
działaniami
Ewaluacja, to wartościowanie,
czyli refleksja nad tym, czy
nasze działania przynoszą
pożądane efekty, czy te
działania można ulepszyć,
może zmienić, względnie – czy
należy je zakończyć. I co
najważniejsze – nie jest
ocenianiem.
Zatem, ewaluacja jest
dokonywana przez nas i w
odniesieniu do działań
edukacyjnych, które
współtworzymy
Proces ewaluacyjny
(wartościujący) wymaga
spełnienia pewnych reguł
konstrukcyjnych. Oto
najważniejsze z nich.
Ewaluacja zawsze dotyczy
konkretnych działań.
Ewaluacje muszą być
zaplanowane
OKREŚLANIE CELU
EWALUACJI
EWALUACJA MA
DOSTARCZAĆ WIEDZĘ W
CELU USTALENIA
WARTOŚCI
WYKONYWANYCH
DZIAŁAŃ
EDUKACYJNYCH
Czyli jest to proces
gromadzenia,
opracowywania i
przedstawiania informacji
na temat wartości
przypisywanej przez
wykonawców działalności
edukacyjnej
W szkole występujemy zatem
w roli badacza własnej
praktyki działania
edukacyjnego
Po to, by „…ustanawiać
publiczne zaufanie do
szkoły” (H. Simon,
Samoewaluacja szkoły. W:
Ewaluacja w szkole, pod
red. H. Mizerka, Olsztyn
1997, s. 59
W odniesieniu do efektów
działań ewaluacyjnych
nazywamy to ewaluacją
konkluzywną,
W odniesieniu do procesów
nazywamy to ewaluacją
formatywną, z możliwością
wpływania na korektę
procesu, który podlega tej
ewaluacji
Zatem cel ewaluacji, to:
Formułowanie sadów, opinii
na temat wartości
prowadzonych w szkole
działalności edukacyjnej, a
także innej, zawartej w
statucie szkoły
Czyli cel ewaluacji – to
stwierdzenie, po co i co
chcemy poddać badaniu
ewaluacyjnemu, czyli
pozyskanie informacji,
które zostaną
wykorzystane w naszym
działaniu
Zatem przykładowe cele w
odniesieniu do efektów, to
przykładowo: „Jak
przygotowujemy uczniów
do zewnętrznego
sprawdzianu, egzaminu”?
Efekty: „W jakim stopniu
zachowania uczniów są
zgodne z przyjętym
programem
wychowawczym”?
Procesy: „Co uznamy za
pozytywne działania
aktywne uczniów podczas
zajęć”?
Procesy: „W jakim stopniu
ocenianie budzi u uczniów
refleksję o własnej pracy”
Środowisko: „W jakich
działaniach możemy liczyć
na współdziałanie
rodziców”
Środowisko: „Skąd wiemy, że
tworzymy pozytywny
wizerunek szkoły w
naszym środowisku?”
Podsumowanie zagadnienia celów:
„Dlaczego przeprowadzasz
ewaluację”?
„Komu ma służyć ewaluacja”?
C. Robson. Projektowanie
ewaluacji. W: Ewaluacja w
edukacji, pod red. L.
Korporowicza, Warszawa 1997,
s. 159
Pytania kluczowe:
uszczegółowienie
działania ewaluacyjnego
Pytania kluczowe
• „Jak
przygotowujemy uczniów
do
zewnętrznego
sprawdzianu,
egzaminu”?
„Jakie stosujemy
działania
edukacyjne, aby
uczniowie odnieśli
sukces na miarę
swoich możliwości?
Jaka jest nasza
diagnoza o
zewnętrznych
wynikach w ciągu
ostatnich lat?
Pytania kluczowe
• W jakim stopniu • W jaki sposób
dokonamy
tej
zachowania
analizy?
uczniów są
W jakim stopniu
zgodne z
obserwowalne
zachowania
przyjętym
uczniów
są
programem
zgodne z celami
wychowawwychowania?
czym”?
Pytania kluczowe
• W jaki
• W jakim
sposób
stopniu
dowiemy
się
ocenianie
o
tym?
budzi u
•
Skąd
wiemy,
uczniów
że to
refleksję o ich
ocenianie
własnej
jest trafne?
pracy”?
Pytania kluczowe
• Co możemy
• W jakich
uznać za
działaniach
sukces
możemy
współdziała
liczyć na
-nia w
współdziałaostatnich
nie
latach?
rodziców”
Na każde pytanie kluczowe
musimy znaleźć
odpowiedź, zatem nie
powinno ich być zbyt wiele
Kryteria ewaluacji: uszczegółowienie pytań
kluczowych
Kryteria ewaluacji
„Jak
przygotowujemy uczniów do
zewnętrznego
sprawdzianu,
egzaminu”?
• Ustalenie, w
jakim
stopniu
potrafiliśmy
rozbudzić
ambicje
uczniów
Kryteria ewaluacji
„W
jakim stopniu
zachowania
uczniów są
zgodne z
przyjętym
programem
wychowawczym”?
• Uczniowie czują
się w szkole
bezpieczni
• uczniowie
akceptują
koncepcję
wychowawczą
szkoły
Kryteria ewaluacji
• W jakim
• Ocenianie
stopniu
uczniów daje
ocenianie
im informację
budzi u
o efektach
uczniów
nauki i
refleksję o ich
motywuje ich
własnej
do uczenia się
pracy”?
Kryteria ewaluacji
• W jakich
• Szkoła
działaniach
pozyskuje i
możemy
wykorzystuje
liczyć na
opinie
współdziałarodziców na
nie
temat swojej
rodziców”
pracy
- POWIERZANIE WYKONAWCOM
- POZYSKIWANIE
INFORMACJI , SPOSOBY
JEJ ZDOBYWANIA
- INTERPRETOWANIE
DANYCH ILOŚCIOWYCH I
JAKOŚCIOWYCH
- TWORZENIE KOŃCOWEGO
RAPORTU.
Procedury ewaluacji
Opracowanie Stefan Wlazło
Pojęcie ewaluacji
• Łączy się z konkretnymi działaniami.
• Ma charakter wartościujący, ale nie
jest oceną
• Ma zwrotnie służyć zespołowi
wykonującemu jakieś działanie w
reorganizacji lub w sprawniejszej
organizacji tego typu działania
w przyszłości
Ewaluacja w placówce
oświatowej – to
systematyczne zbieranie
i przetwarzanie
informacji o
efektywności procesów
uczenia się, w tym
wyników uczenia się
Wyniki ewaluacji: wnioski a
rekomendacje
• Kontynuować wykonywane
działanie, gdyż wnioski ….
• Zmienić wykonywane
działanie, gdyż wnioski ….
• Zaniechać wykonywanego
działania, gdyż wnioski ….
Rekomendacje z ewaluacji:
W związku z następującymi wnioskami z
ewaluacji, możliwe są działania
(rekomendacje):
A……………………………….
B……………………………….
C……………………………….
Ujęcie systemowe w ewaluacji:
nie tylko surowe wyniki
nauczania, ale ich analiza
kontekstowa, a także
stosowane metody nauczania,
współpraca z rodzicami,
postawy uczniów wobec nauki,
oprzyrządowanie dydaktyczne i
inne
Ujęcie systemowe w
ewaluacji:
nie tylko statystyka ocen
zachowania uczniów, ale
analiza przyczyn obniżonych
ocen i możliwości
zapobiegania tym
przyczynom
Indywidualne procedury
ewaluacyjne
• Analiza dokumentów
• Studium przypadku
• Obserwacja
• „Krytyczny przyjaciel”
• Coaching
Analiza dokumentu
Dzienniczki uczniów:
- Czy zawierają także pochwały?
- Czy rodzice znają treści uwagi, czy są
w stanie podjąć określone działania
związane z zapisami? (np. wywiad z
niektórymi rodzicami)
- Co uczniowie sądzą o zapisach w
swoich dziennikach? (np. ankietka
dotycząca trafności spostrzeżeń ich
zachowań)
Studium przypadku
Np. konflikt między dwoma uczniami,
rozpoznanie przyczyn konfliktu, oceny
konfliktu z obu stron, opinia innych
uczniów, możliwe rozwiązania
konfliktu.
Celem jest zrozumienie mechanizmów
rządzących podobnymi konfliktami w
społeczności uczniów
Obserwacja
Np. –
hospitacja
diagnozująca
Krytyczny przyjaciel – np..
Współdziałanie nauczycieli w
zakresie jakiegoś zagadnienia,
wzajemne obserwowanie zajęć,
ocenianie wytworów uczniów,
pokazów ich umiejętności itp
Coaching
Np. – sposób pracy z młodym
nauczycielem (względnie też
nowym – jeśli w placówce są
pewne tradycje edukacyjnego
działania)
Przykładowe zespołowe procedury
ewaluacyjne w szkole
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ankietowanie
Wywiad
Dyskusja
Debata za i przeciw
„Mówiąca ściana”
Portfolio
Reportaż uczniów
Analiza SWOT
Grupa nominowana
ANKIETOWANIE
• Unikać ankietowania
• Wiedzieć kogo, o co i kiedy zapytać
• Nie urażać godności nauczyciela, ucznia i
jego rodziców
• Anonimowość tylko w sytuacjach braku
poczucia bezpieczeństwa
• Nie wykorzystywać do oceny pracy
nauczyciela
• Do 10 pytań na jednej stronie arkusza
DYSKUSJA
1. Uwidaczniają się doświadczenia
uczestników dyskusji
2. Ujawniają się pozycje poszczególnych
osób i rodzaj stosowanej gry
organizacyjnej
3. Uwidaczniają się style myślenia członków
grupy
4. Obserwowalna jest tzw. „dynamika”
grupy, czyli zmieniające się poglądy ludzi
Warunki organizacyjne
• Jasno sprecyzowany cel dyskusji
• Uzgodniony z uczestnikami termin i czas trwania
dyskusji
• Pokój, do którego nikt nie będzie wchodził
• Zobowiązanie do nie wykonywania jakichkolwiek
innych czynności, np. chwilowych wyjść poza
salę
• Ustawienie krzeseł w okrąg lub wokół stołu
• Wyjaśnienie wszelkich wątpliwości o charakterze
organizacyjnym
Przykłady tematów dyskusji
Czy łączyć uczniów uzdolnionych w
odrębnych klasach? Co zyskamy, co
stracimy?
Czy nasze ocenianie pozytywnie motywuje
uczniów do uczenia się?
Czy uwzględniać opinię samorządu
uczniowskiego przy ocenie pracy
nauczyciela?
Podsumowanie dyskusji
•
•
•
•
Czy znaleziono uzgodnioną odpowiedź na
postawione pytanie, czy też zaprezentowano
różne poglądy ?
Czy argumentacja była rzeczowa,
obiektywna, brała pod uwagę interes całej
społeczności, w tym uczniów, rodziców?
Czy ujawniły się emocje i postawy
identyfikujące się z poglądami?
Czy w wyniku dyskusji ustalono wnioski?
Debata „za i przeciw”
Przykładowe tematy:
- Czy ankietować uczniów?
- Czy uwzględniać opinię
samorządu szkolnego przy ocenie
pracy nauczyciela?
- Czy zorganizować „zieloną
szkołę?”
„Mówiąca ściana”
Dlaczego nie udaje się nam współpraca z
rodzicami?
PORTFOLIO
PORTFOLIO
Mogą być prowadzone indywidualnie
lub zespołowo, dla ewaluacji – lepsze
zespołowe
Muszą wiązać się z codzienną pracą
nauczycieli
Korzyści z portfolio:
-
Śledzenie „na żywo” pewnych zagadnień
realizowanych w szkole
Stawianie pytań dotyczących konkretnych
problemów
Rejestrowanie procesu postrzegania
rzeczywistości szkolnej
Weryfikowanie indywidualnych spostrzeżeń
Dostrzegalne zmiany w sposobie myślenia
nauczycieli
Przykładowe zagadnienia w portfolio :
Jak udaje nam się wprowadzanie oceniania
kształtującego?
Jak sobie radzicie z uczniem X podczas lekcji?
Uczniowie skarżą się, że w niektórych dniach mają za
dużo zadań domowych, może wpisujmy, co
zadajemy i ile przewidujemy czasu dla przeciętnego
ucznia?
Jak się kontaktują z nami rodzice? Jakie są wnioski z
tych kontaktów?
Scenariusze zajęć z danego przedmiotu lub bloku
przedmiotowego
Wskaźniki do wymagań
Przykłady wewnętrznych ewaluacji odniesionych do
wymagań- efekty
• Jak wykorzystujemy wnioski z analizy zewnętrznych
wyników uzyskanych przez uczniów?
• Czy nasze wewnętrzne diagnozy pozwalają ocenić
osiągany przez uczniów poziom kompetencji
kluczowych?
• Czy rozpoznajemy poziom motywacji uczniów do
uczestniczenia w zajęciach?
• Co wiemy o losach naszych absolwentów, czy
wiedza o ich losach wpływa na nasze procesy
edukacyjne?
• Skąd wiemy, że nasz uczeń czuje się w szkole
bezpiecznie?
• Czy ocena zachowania uczniów daje pozytywne
rezultaty?
• Czy nasi uczniowie osiągają różne sukcesy na miarę
swoich możliwości?
Przykłady wewnętrznych ewaluacji odniesionych do wymagań-procesy
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Jakie wartości edukacyjne chcemy w naszej szkole respektować
(wizja, koncepcja)? Czy zapisy w Statucie o tych wartościach
uznajemy za wystarczające?
Jakie są nasze programy nauczania, w jakim stopniu mają cechy
holistyczne, międzyprzedmiotowe?
Jakie są potrzeby edukacyjne naszych przyszłych absolwentów, czy
nasze programy nauczania je zaspokajają?
Jaka powinna być rola zespołów przedmiotowych?
Jak aktywizujemy uczniów podczas zajęć? Czy przynosi to
oczekiwany rezultat?
Jak rozpoznajemy poziom motywacji uczniów do uczenia się? Co
możemy zrobić, aby rozbudzać ich pozytywną motywację?
Jak uczniowie postrzegają WSO? Czy potrzebne są zmiany? Jeśli
tak, to jakie?
W jakim stopniu nasze oddziaływania wychowawcze powodują
pożądane zachowania uczniów?
Organizowanie wycieczek przedmiotowych
w jaki sposób potrafią korzystać uczniowie w klasach… z technologii
informacyjnej we wszystkich przedmiotach nauczania ?
Przykłady wewnętrznych ewaluacji odniesionych
do wymagań - środowisko
• Jak rozpoznajemy oczekiwania szeroko pojętego
środowiska szkoły? Czy możemy je uwzględnić w
naszej ofercie edukacyjnej i w jaki sposób?
• Jak wykorzystujemy szanse, jakie daje nasze
środowisko? Czy korzystna jest współpraca z
różnymi instytucjami?
• Jaki tworzymy wizerunek szkoły? Skąd wiemy, że jest
on oceniany pozytywnie?
• Jak organizujemy współdziałanie z rodzicami
nowych uczniów?
• Czy rada rodziców spełnia nasze oczekiwania? Czy
możemy zaproponować jakieś zmiany lub innowacje?
• Jak oceniamy udział rodziców w życiu szkoły? Czy
możemy osiągnąć więcej?
• Jak wspieramy rodziców w wychowaniu, czy
uważamy, że czynimy to skutecznie?
• dlaczego nie udają się nam spotkania z rodzicami i
jak możemy to zmienić
Przykłady wewnętrznych ewaluacji odniesionych
do wymagań -zarządzanie
• Czy potrafimy współdziałać w zespole? Czego
powinniśmy się nauczyć, aby czynić to lepiej?
• Jak postrzegamy naszą odpowiedzialność za poziom
pracy szkoły, czy to jest mierzalne?
• Co zapewnia dobrą jakość pracy naszej szkoły? Czy
możemy osiągnąć więcej?
• Czy wykorzystujemy TI do naszych lekcji? Co
sądzimy o efektach?
• Jakie mamy potrzeby w zakresie infrastruktury
dydaktycznej szkoły, czy mamy jakieś scenariusze,
jak ją wykorzystywać do zwiększenia efektywności
nauczania?
11.
Ocena wyników,
porównanie z
oczekiwaniami
10
Dyskusja i
analiza danych
(informacja
zwrotna)
9
12
1
Przeformuło
wanie celów,
zaplanowani
e nowych
działań
Sformułowani
e celów,
oczekiwań,
strategii
działania i
wyników
ZEGAR
E W A L U A C Y J NY
Techniczne
opracowanie
danych
2
Projekt
ewaluacji,
ustalenie
działań
ewaluacyjnyc
h
3
Określenie
kryteriów
sukcesu i
oceny
8
Zebranie danych
4
7
6
5
Opracowanie
odpowiednich
narzędzi
Wybór metod i
technik
gromadzenia
danych
Ustalenie źródeł
i rodzajów
informacji
Dyskusja i
wybór
konkretnych
problemów,
(pytań)