EKONOMIKA ZDROWIA Autor: Marek Labon Z

EKONOMIKA ZDROWIA
Autor: Marek Labon
Z-ca Dyrektora ds. Medycznych, Szpital Miejski im. J. Brudzińskiego w Gdyni
Gałąź nauk ekonomicznych zajmująca się prawami rządzącymi ograniczonymi
zasobami na rynku zdrowia.
Wśród wielu dostępnych definicji różniących się nieznacznie szczegółami, stałym
wątkiem jest pewność co do niewspółmierności ograniczonych środków finansowych
w stosunku do nieograniczonych potrzeb zdrowotnych społeczeństw i jednostek.
Stanowisko Banku Światowego z roku 2001 tak właśnie przedstawia obszar
zainteresowań ekonomiki zdrowia.
W konsekwencji zwrócono uwagę na konieczność tzw. alokowania środków,
czyli ich dystrybucji według określonych reguł.
W przeciwieństwie do innych dziedzin gospodarki, rynek zdrowotny podlega
daleko idącym regulacjom. Wynikają one z obowiązku odpowiedzi na następujące
pytanie: kogo nie należy leczyć, skoro nie starczy środków na zaspokojenie potrzeb
wszystkich. Szczególny przypadek konsumenta usług jakim jest pacjent, stawia
niespotykane w innych dziedzinach wymagania organizatorom życia społecznego. [1]
Kluczowym zadaniem staje się ”rozróżnienie tych sfer działania, w których
najefektywniejsze okazują się poczynania rządu, tych które najlepiej pozostawić
swobodnym mechanizmom rynkowym oraz takich, które wymagają jakiejś formy
łączenia wysiłków prywatnych i publicznych” [1].
W Polsce uważa się, że pojęcie ekonomika zdrowia określa stosunkowo młodą
gałąź nauk ekonomicznych, która rozwinęła się szczególnie intensywnie w latach
70-tych XX wieku, w odpowiedzi na ogromny wzrost kosztów opieki zdrowotnej
w krajach wysoko rozwiniętych [1,2].
Autorzy niemieccy [3] wskazują jednak, że w takich krajach jak USA i Anglia
ekonomika zdrowia jest dyscypliną rozwijaną i stosowaną
od wielu lat,
w przeciwieństwie do ich macierzystego kraju.
Należy jednak
zwrócić uwagę, że już na początku XX wieku pojawiały
się opracowania mówiące o zasadach podziału środków finansowych w medycynie.
W 1916 roku Charles E.Winslow, twórca często cytowanej definicji zdrowia
publicznego, opublikował pracę pt. „The Health Budget and its Apportionment”
zamieszczoną w raportach Departamentu Zdrowia miasta Nowy Jork. W późniejszych
pracach analizował między innymi organizację ochrony zdrowia w Rosji Sowieckiej,
a w 1951 roku wydał tom „The Cost of Sickness and the Price of Health”.
W tym samym czasie poglądy
K. Gunnara Myrdala, późniejszego laureata
nagrody Nobla z dziedziny ekonomii, który w 1957 roku wydał drukiem pracę
„Economic Theory and Underdeveloped Regions” wywarły wpływ na rozumienie
pojęcia ekonomika zdrowia. Przyczynami zainteresowania problemami ekonomicznymi
związanymi z ochroną zdrowia były doświadczenia II wojny światowej i dramatyczna
sytuacja krajów Azji i Afryki w pierwszym powojennym dziesięcioleciu. Paradoksalnie,
w opinii autorów, wprowadzenie nowych technologii, takich jak szczepienia przeciw
gruźlicy i opryski DDT (Dichlorodifenylotrichloroetan) wywoływało negatywne skutki
ekonomiczne związane z wydłużaniem życia.
Obaj - Myrdal i Winslow, zwracali uwagę na niebezpieczeństwo powiększenia
obszaru nędzy poprzez niedopasowane do realiów, wskazywali też, że wydłużanie
przeciętnego życia dzięki izolowanej i niespójnej z ogólną polityką społeczną
interwencji zdrowotnej, może prowadzić w końcowym efekcie do pogorszenia sytuacji
[4].
Inny laureat nagrody Nobla Kenneth Arrow wskazał na istotną cechę rynku
zdrowia
jaką jest asymetria informacyjna, co prowadzi do zaburzeń w rachunku
ekonomicznym podmiotów transakcji i jest przyczyną nieoptymalnych decyzji
gospodarczych w skali mikro, zaś w skali makro prowadzi do nieefektywnego podziału
zasobów.
Niezgodnej z zasadą Pareto alokacji środków sprzeciwiali się w drugiej połowie
XX wieku także inni autorzy.
V. Fuchs i M. Kramer oraz M.I.Roemer przyczynili się do sformułowania
hipotezy „popytu stymulowanego przez wytwórców”. Wnioski wynikały z badań
nad wykorzystaniem łóżek szpitalnych i liczby lekarzy przypadających na populację
Opisano prawo odwrotnej adekwatności opieki znane jako prawo Harta (inverse
care law) mówiące o alokowaniu środków głównie tam gdzie są zasoby , a nie tam
gdzie są potrzeby[5].
Zjawisko „stylu praktyki” zostało uznane za jeden z kluczowych problemów
ekonomicznych ze względu na fakt przeznaczania środków na niesprawdzone terapie
[6].
W Polsce
wiedza o różnorodnych aspektach ekonomiki zdrowia stała
się powszechnie dostępna dla profesjonalistów medycznych i studentów, dzięki
wydaniu w 2000 roku podręcznika „Ekonomika Zdrowia” Thomasa E.Getzena [1]
(tytuł angielski: Health economics : Fundamentals and Flow of Funds). Tytuł
oryginalny wskazuje na wagę jaką autor przykłada do przepływów finansowych
w regulowaniu rynku zdrowotnego, niezależnie od tak powszechnie szanowanych norm,
jak na przykład kodeksy etyczne.
Narzędzia stosowane w ekonomice zdrowia uległy w części specjalizacji
odpowiadając na specyficzne potrzeby medycyny. Najczęściej cytowanymi metodami
analizy tych zjawisk są:
- CEA, (cost-effectiveness analysis ) analiza koszt-efektywność
- CBA, (cost- benefit analysis )analiza kosztów i korzyści
- CUA , (cost- utility analysis) analiza kosztów i użyteczności uwzględniająca także
jakość i preferencje wynikające z programów zdrowotnych
- Cost of illness, analiza
kosztów choroby – ocena ekonomicznych skutków
występowania danego stanu zdrowia. [7].
Do niższych poziomów decyzji ekonomicznych odwołują się coraz bardziej
powszechnie
stosowane:
ocena
technologii
medycznych
(Health
Technology
Assessment), czy techniki oceny metod leczniczych, znane jako zasady EBM (Evidence
Based Medicine) będące racjonalną odpowiedzią na decyzje oparte o styl praktyki.
Do mniej znanych, zyskujących na znaczeniu należy zaliczyć EBLM (Evidence
Based Laboratory Medicine), której celem jest racjonalizacja
decyzji leczniczych
w oparciu właściwie dobrane i wykonane badania laboratoryjne, czy EBHD (Evidence
Based Hospital Design) pozwalający istotnie poprawić efektywność hospitalizacji.
Wszystkie te działania w sensie ogólnym, służą jednemu celowi – racjonalizacji
wydawania zbyt małych środków na ochronę zdrowia.
1. T.E.Getzen, Ekonomika zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000
2. T. Karkowski, Serwis Prawo i Zdrowie on-line, wyd. Wolters Kluwer Polska sp. Z o.o., stan na dzień
04.02.2010
3. Gesundheitsokonomik: Eine Einfuhrung In das wirtschaftliche denken fur Mediziner wyd.1.2005
Springer Verlag Berlin – Heidelberg
4. S.J.Mushkin „Toward a Definition of Heath Economics” Public Health Reports, vol73,No 9,
September 1958,
5.
W.C.Włodarczyk Polityka Zdrowotna w
społeczeństwie demokratycznym
Uniwersyteckie
Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Łódź-Kraków-Warszawa 1996
6. J. Wennberg, A. Gittelson, Small area variations In Health care delivery Anthology 1992
7. K. Łanda i wsp. Standaryzacja w opiece zdrowotnej, Słownik podstawowych pojęć i definicji. Central
and Eastern European Society of Technology Assessment In Health Care,