pobierz plik - Olimpiada Wiedzy Ekonomicznej

XXII OLIMPIADA WIEDZY EKONOMICZNEJ
PRACA WYRÓŻNIONA W KONKURSIE O NAGRODĘ SPECJALNĄ
IZBY ZARZĄDZAJĄCYCH FUNDUSZAMI I AKTYWAMI
W WARSZAWIE
Piotr Rutkowski
I Liceum Ogólnokształcące
im. M. Kopernika
w Łodzi
LOKOWANIE OSZCZĘDNOŚCI W FUNDUSZACH
INWESTYCYJNYCH W DOBIE KRYZYSU FINANSOWEGO
Rok temu w Polsce jeszcze nikt nie mówił o kryzysie, a rynek finansowy i kredytowy
wskazywał na niekończącą się prosperity. CóŜ, czas zweryfikował te złudne nadzieje. System
finansowy w Polsce i na świecie okazał się kolosem na glinianych nogach. Wśród coraz to
nowych derywatów niewielu dostrzegło zagroŜenie na czas. Kryzys, ze swojej istoty, dotknął
takŜe sektor funduszy inwestycyjnych. Czy teraz w obliczu zagroŜeń, z którymi nawet magik
biznesu Warren Buffet nie moŜe sobie poradzić, moŜemy zaufać funduszom?
W dobie kryzysu jedną. z najistotniejszych rzeczy dla inwestora jest analiza ryzyka.
Poruszając się w gąszczu dostępnych produktów inwestycyjnych, próbując dokonać racjonalnego
wyboru, naleŜy zidentyfikować rodzaje ryzyka, jakie ponosi potencjalny inwestor. To właśnie
odpowiednie zbilansowanie potencjalnej stopy zwrotu z inwestycji oraz ponoszonego ryzyka
powinno by podstawą do podjęcia właściwej decyzji. WyróŜnię tutaj 4 zasadnicze podgrupy:
a) ryzyko koniunkturalne,
b) ryzyko fraudowe (dezinformacji),
c) ryzyko prowizyjne i podatkowe,
d) ryzyko inwestycyjne.
KaŜdą z nich, w kontekście światowego kryzysu, omówię w osobnym akapicie.
1
Ryzyko koniunkturalne, jak sama nazwa wskazuje, jest związane bezpośrednio z fazą
cyklu koniunkturalnego, w jakim znajduje się gospodarka. Czynnik ten jest najtrudniejszy do
antycypacji, a w dobie kryzysu1 ma on kluczowe znaczenie. W jaki sposób kryzys dotyka sfery
funduszy inwestycyjnych? Z jednej strony struktura ich pasywów zmieniła się, w fazie recesji
niewielu inwestorów zachowuje optymizm i powierza swoje oszczędności funduszom. Poza tym
uszczuplenie zagregowanych oszczędności, wzrost stopy bezrobocia oraz załamanie rynku
kredytowego znacznie zmniejszyły popyt inwestycyjny, szczególnie wśród osób fizycznych.
Z drugiej strony aktywa teŜ nie pozostały bez zmian. Spadki na parkiecie w Warszawie w 2008 r.
wymusiły zmianę struktury portfela inwestycyjnego na bardziej defensywny. Co więcej kryzys
wywołał prawdziwą falę ,,programów ratunkowych, które pozostawiają swój oddźwięk w sferze
gospodarki. Skup toksycznych aktywów i derywatów2 oraz zapomogi dla banków i innych
przedsiębiorców (AIG, plan Paulsona) są silnie inflacjogenne. Takie działania w długim okresie
nie tylko osłabią np. dolara, ale takŜe dokonają deprecjacji wartości i spadku popytu na papiery
skarbowe. Widać zatem, ze ryzyko koniunkturalne muszą mieć na względzie nie tylko fundusze
akcji, ale takŜe fundusze rynku pienięŜnego i fundusze obracające walutami.
Przy alokacji środków w funduszach inwestycyjnych naleŜy pamiętać teŜ o ryzyku
fraudowym. Stopień dezinformacji społeczeństwa na temat poczynań funduszu doskonale
zaprezentował nam skandal wokół Bernarda Madoff’a. 12 grudnia ex-prezes i jeden z załoŜycieli
NASDAQ został aresztowany pod zarzutem defraudacji środków w swoim funduszu
inwestycyjnym. Okazało się, Ŝe pod nosem urzędników SEC udało mu się stworzyć piramidę
finansową o wartości 50 mld dolarów opartą o schemat Ponziego. Co to oznacza dla funduszy
inwestycyjnych? Klienci stają się podejrzliwi i nieufni, inwestor nie potrafiąc ocenić profilu
inwestycji funduszu nie zdecyduje się na zakup jednostki uczestnictwa. MoŜna zatem
wywnioskować, ze wzmaga się znaczenie kontroli wewnętrznej i zewnętrznej przedsiębiorstwa.
O ile kontrola wewnętrzna wymaga zwiększenia się transparentności przedsiębiorstwa,
ujednolicenia przepływu informacji i wdroŜenia procesu controllingu, o tyle kontrola zewnętrzna
wymaga wytworzenia się nowego sektora na rynku. Odpowiedzią na nowe potrzeby jest jeszcze
nie w pełni zagospodarowany sektor spółek typu due-diligence. Wracając do przykładu piramidy
Madoff’a trzeba wspomnieć, ze to właśnie spółka typu due-diligence (Aksia LLC3) jako pierwsza
doradzała inwestorom wycofanie środków z jego funduszu. W turbulentnym i nieprzyjaznym
otoczeniu inwestycyjnym, odbudowanie zaufania do funduszy inwestycyjnych powinno być
jednym z priorytetów dla zarządzających kapitałem inwestorów.
1
Więcej o istocie i genezie kryzysu w eseju M. Machaja „Anatomia kryzysu”
http://www.mises.pl/830/mateusz-machaj-anatomia-kryzvsu/ (dostęp: marzec 2009 r.).
2 http://federalreserve.gov/newsevents/press/monetarv/20090318a.htm.
3 http://www.cnbc.com/id/28195326.
2
śaden inwestor decydując się na alokację środków w funduszu nie powinien zapominać
o ryzyku prowizyjnym i podatkowym. Opłaty manipulacyjne pobierane przez fundusz nierzadko
przekraczają wypracowany zysk i utrudniają dywersyfikację portfela pieniędzy róŜne fundusze.
Chlubnym wyjątkiem są tutaj fundusze typu no-load, w których moŜemy swobodnie zbywać
i kupować jednostki uczestnictwa. Kolejną innowacją występującą juŜ na wielu rynkach
zachodnich są tzw. ETF-y (Exchange Traded Funds). Stanowią one wspaniałą alternatywę wobec
ortodoksyjnych funduszy – skomplikowany system kupna/zbytu certyfikatów inwestycyjnych
rekompensuje niewielkimi prowizjami, wysoką płynnością i niŜszym ryzykiem niŜ w funduszu
akcji. Konstrukcja instrumentów umoŜliwiających odpowiednią dywersyfikację ryzyka i obniŜenie
kosztów jest kolejnym wyzwaniem, przed jakim stoją przedsiębiorcy.
Ryzyko inwestycyjne jest najszerszą i najwaŜniejszą z wymienionych przeze mnie
podgrup. W czasie kryzysu destabilizacja rynku prowadzi do intensyfikacji nietrafionych
inwestycji. Oczywiście ryzyko inwestycyjne jest immanentne wobec całego rynku finansowego,
lecz jego waga znacząco się roŜni pomiędzy roŜnymi podmiotami rynkowymi. Poza
standardowym podziałem funduszy inwestycyjnych (rynku pienięŜnego, obligacji, stabilnego
wzrostu, zrównowaŜone, akcji) wyraŜającym stopień korelacji wyników finansowych funduszu
z trendami rynku, mamy do dyspozycji szereg wskaźników ułatwiających nam wybór. Analizując
stopę zwrotu, wskaźnik Treynor'a czy wskaźnik Sharpe'a, nie naleŜy zapominać o długookresowej
perspektywie. Poza tym, w dobie kryzysu inwestorzy przedkładają bezpieczeństwo ponad wysoką
stopę zwrotu, co prowadzi nas do wniosku, Ŝe naleŜy nieustannie poszukiwać atrakcyjnych
sektorów, które swoim bezpieczeństwem będą rekompensowały stopę zwrotu niŜszą od inwestycji
na giełdzie. Krokiem naprzód było stworzenie funduszy typu hedge, lecz nie są one w zasięgu
przeciętnego inwestora. Sektorem spełniającym wszystkie warunki moŜe być rynek złota.
Inwestycje w złoto zawsze charakteryzowały się duŜą stabilnością i odpornością na wahania
koniunktury. Co ciekawe, w grudniu złoto pojawiło się po raz pierwszy w historii na rynku
backwardation4, co moŜe wskazywać na znaczący wzrost jego cen. Być moŜe to fundusze
specjalizujące się w inwestycjach w złoto staną się remedium na obecne problemy.
Reasumując, sektor funduszy inwestycyjnych niezmiennie pozostaje jedną z atrakcyjniejszych
opcji alokacji wolnego kapitału, zarówno dla instytucji, jak i osób fizycznych. Kryzys finansowy
postawił przed nimi wiele nowych wyzwań i tylko proces adaptacji do nowych warunków moŜe je
bezpiecznie doprowadzić do szczęśliwego końca. Ostatecznie na rynku pozostaną tylko ci, którzy
najrozsądniej inwestowali. Widać zatem, ze zarówno wybór odpowiedniego funduszu, jak
i zarządzanie nim są zajęciami wymagającymi zarówno głębokiej analizy, jak i odpowiednich
kompetencji.
4
http://news.goldseek.com/GoldSeek/1228499200.php.
3