Metoda projektu z elementami strategii PBL jako innowacyjna

Metoda projektu z elementami strategii PBL
jako innowacyjna metoda pracy z uczniami
zdolnymi w projekcie DiAMEnT
Anna Podbielska- kierownik ds. merytorycznych projektu DiAMEnT
Białł ystok 16-17 listopada 2011
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
Metoda projektu w rozumieniu innowacyjnym
(zastosowanym w projekcie DiAMEnT) to jedna z metod nauczania oparta na PBL
(problem based learning – uczenie się na bazie problemu / uczenie się
w oparciu o problem)- strategii edukacyjnej, która cechuje się tym, że uczniowie uczą
ą
się
ę przez rozwią
ązywanie problemu.
Strategia PBL skupia się na uczniu, a problem stanowi punkt wyjścia dla procesu
nauczania. W PBL wiedzę nabywamy w kontekście problemu, wszystko rozwija się
wokół niego, łącznie z celami kształcenia i poszukiwaniem źródeł informacji.
.
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
Metoda projektu jest więc ściśle związana z nauczaniem problemowym (jest metodą
problemową), uczniowie realizują projekt edukacyjny nie dla uzyskania określonego
produktu ale dla rozwiązania problemu,
a poszukiwanie tego rozwiązania pozwoli im nabyć określone umiejętności
i poszerzyć wiedzę z danego obszaru.
Uczniowie nie zajmują się więc działalnością odtwórczą, ale korzystając
z własnych talentów i efektu synergii grupy, mają stworzyć coś nowego,
zaproponować nowe, twórcze rozwiązanie istniejących problemów.
Projekty odtwórcze nie są zgodne ze strategią PBL.
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
PROBLEM
- kłopotliwa sytuacja lub interesujące zagadnienie, to trudność, jaką musimy pokonać
na drodze do osiągnięcia wybranego celu.
Problem (sytuacja problemowa) powstaje wtedy, gdy zmierzamy do jakiegoś celu, ale
nie wiemy, w jaki sposób przekształcić stan obecny w pożądany stan docelowy.
- może być zamknięty lub otwarty
- może być dobrze lub słabo zdefiniowany
Rozwiązanie problemu obejmuje właśnie wytworzenie sposobów przejścia od sytuacji
problemowej do zamierzonego celu.
Przed rozwiązaniem problemu trzeba go zazwyczaj odkryć lub sformułować, zdać
sobie sprawę z jego istnienia.
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
FAZY ROZWIĄ
ĄZYWANIA PROBLEMÓW
Dostrzeżenie problemu
Zrozumienie /zdefiniowanie problemu
Generowanie rozwiązań
Ocena i wdrożenie rozwiązań
Twórcze rozwiązanie problemu = rozwiązanie nowe i użyteczne/skuteczne
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
W PBL uczeń jest głównym podmiotem w procesie kształcenia;
to on dokonuje samodzielnych wyborów wykorzystując swoje zainteresowanie światem,
swoje możliwości, niezależność i odpowiedzialność, przetwarza informacje na różny
sposób- indywidualnie i w grupie- w znacznie większym zakresie niż podczas zajęć
prowadzonych tradycyjnymi metodami.
Cały proces zachodzi pod okiem przewodnika (nauczyciela), którego rola polega na
wspomaganiu uczniów w poszukiwaniu informacji, ale bez podawania wprost informacji
służących rozwiązaniu problemu. Jest on organizatorem sytuacji edukacyjnych,
stwarzających uczniom możliwości działań poznawczych.
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
Aby rozwią
ązać
ć problem, uczniowie muszą
ą sobie odpowiedzieć
ć na pytania:
- Co wiemy? ---- Czego musimy się
ę dowiedzieć
ć?
- Co umiemy? ----- Czego musimy się
ę nauczyć
ć?
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
W procesie dochodzenia do rozwiązania problemu kształtowane są umiejętności:
-poszukiwania wartościowej wiedzy z różnorodnych źródeł
-porządkowania i selekcjonowania wyszukanych informacji
-przetwarzania informacji: od obserwacji do syntezy
-planowania pracy, wyznaczania sobie i innym zadań i określania realistycznych
terminów ich realizacji
-organizacji pracy nad zadaniami.
W związku z tym ocenianie pracy także odbiega od zasad tradycyjnie przyjętych;
-przedmiotem oceny jest jakość działania uczniów w trakcie rozwiązywania problemu,
-wiedza jest oceniana tylko w kontekście wykorzystania jej w procesie dochodzenia
do rozwiązania problemu.
Metoda projektu w ujęciu innowacyjnym
Strategia PBL (problem based learning) doskonale umoż
żliwia
rozwijanie umiejętności twórczych uczniów, ich uzdolnień i zainteresowań,
kompetencji przedmiotowych, międzyprzedmiotowych i ponadprzedmiotowych,
stawiają
ąc ucznia w roli badacza,
który poszukuje rozwią
ązania problemu
globalnie patrzą
ąc na otaczają
ącą
ą go rzeczywistość
ść
Praca nad projektami edukacyjnymi oparta jest
o znany w psychologii
tzw. model Renzulliego
Trzyetapowy model Renzulliego
Trzyetapowy model Renzulliego
Etap 1
Uczniowie otrzymują lub sami wyszukują porcje wiedzy niezbędnej do rozwiązania problemu.
Zadaniem n-la jest takie dobranie materiałów i treści, aby rozbudzić zainteresowanie uczniów i
zmotywować ich do twórczego myślenia.
Etap 2
Uczniowie wykonują pojedyncze zadania prowadzące do kształcenia odpowiednich umiejętności,
takich jak: praca w grupie, dzielenie się obowiązkami i odpowiedzialnością, wyszukiwanie i
selekcjonowanie informacji, krytyczne myślenie- przekazywanie i przyjmowanie konstruktywnych
uwag krytycznych, podejmowanie decyzji, twórcze poszukiwanie rozwiązań, przyglądanie się
problemowi na wielu płaszczyznach, oderwanie się od schematycznego sposobu myślenia opartego
na stereotypowych przekonaniach.
Etap 3
Polega na wspólnym badaniu tematów rzeczywiście leżących w polu zainteresowania uczniów i
dochodzeniu do niebanalnych, nowatorskich rozwiązań, których może być wiele, a każde jest warte
uwagi.
Temat projektu - pytanie napędzające
(driving question)
Podstawą dobrego projektu opartego o strategię PBL jest dobre sformułowanie problemu
do rozwiązania (driving question), pytania napędzającego, które postawi ucznia w roli
badacza poszukującego rozwiązania.
Temat projektu powinien mieć formę pytania problemowego o szerokim
zakresie tak, by można go rozpisać na szereg problemów szczegółowych, nad
którymi będą pracować uczniowie indywidualnie lub grupowo w oparciu o
wcześniej ustalone zasady i plan realizacji zadania.
Temat projektu - pytanie napędzające
(driving question)
Dobrze sformułłowany temat projektu- pytanie napę
ędzają
ące
wywołuje konflikt poznawczy, a ponadto jest:
- otwarte - prowadzi do dyskusji, debaty, motywuje;
- obiektywne - nie sugeruje czy coś jest dobre/ lepsze czy złe/gorsze
- realne- uczniowie są w stanie znaleźć na nie odpowiedź nawet jeśli
nie jest to łatwy proces;
- interdyscyplinarne
Cechy dobrego pytania napędzającego
Dobrze sformułłowany temat projektu:
- ukierunkowuje i napędza projekt- punkt wyjściowy do tworzenia własnych pytań,
na które uczniowie będą poszukiwać odpowiedzi;
- daje możliwość zaproponowania wielu różnych rozwiązań;
- wymaga badań, poszukiwań i refleksji- nie może to być pytanie, na które
wystarczy odpowiedź „tak” albo „nie”;
- odwołuje się do wiedzy, którą uczniowie już posiadają- aby mogli ją zastosować
w nowej sytuacji;
- motywuje do poszukiwania nowych informacji- niezbędnych do rozwiązania problemu;
- łączy wiedzę i umiejętności z realnym życiem;
- zachęca do wielokierunkowego spojrzenia na problem;
- dotyczy problemów bliskich uczniom i zachęca do szukania rozwiązań
odnoszących się do przyszłości.
Ćwiczenia warsztatowe
Proszę
ę przeanalizować
ć tematy projektów w uję
ęciu tradycyjnym a nastę
ępnie
zapisać
ć je w postaci pytania napę
ędzają
ącego
Jaka jest historia giełdy?
Na czym polega e-komunikacja?
Figury przestrzenne wokół nas.
Jak zorganizować letnie wakacje?
Ćwiczenia warsztatowe
Propozycje tematów projektów
Jaka jest historia giełdy?
Czy grając na giełdzie możesz uczciwie zarobić pieniądze?
Na czym polega e-komunikacja?
Jak poprawić bezpieczeństwo e-komunikacji?
Figury przestrzenne wokół nas.
Jak zaprojektować nowy, funkcjonalny budynek naszej szkoły w kształcie
znanych figur przestrzennych?
Jak zorganizować letnie wakacje?
Jak zaplanowałbyś letnie wakacje w Anglii?
Ćwiczenia warsztatowe
Przykład
a.Co to jest globalne ocieplenie?
ten temat nie wymaga od uczniów twórczego myślenia i wielokierunkowego
spojrzenia na problem a jedynie zdobycia potrzebnych informacji .
b. Czy powinniśmy obawiać się ocieplenia klimatu u nas? Dlaczego?
takie pytanie wymaga nie tylko zdobycia informacji na temat globalnego
ocieplenia, ale także zastanowienia się nad tym jaki wpływ na naszą strefę
klimatyczną mogą wywrzeć zmiany w innych rejonach świata i kiedy to może
nastąpić.
c. W jaki sposób możemy zapobiec ociepleniu klimatu w naszym regionie?
tak postawione pytanie wymaga praktycznego zastosowania poszukanych
i wyselekcjonowanych informacji do wypracowania propozycji działań
zapobiegających zjawisku, w szczególności w wymiarze lokalnym.
Tak sformułowane pytanie odnosi się zarówno do przyszłości jak i do problemu
bliskiego uczniom.
Przykłady
Przykładowe tematy projektów realizowanych z uczniami:
a. Co zrobić, aby zainteresować innych dodatkowymi zajęciami, które są moją
pasją?
b. Grosz do grosza- jak powiększyć swoje zasoby finansowe w uczciwy sposób?
c. Jak nowocześnie promować zabytki kultury?
d. Wyprzedaż, rabat, gratis – ukryta pułapka czy korzystna oferta?
e. Jak interpretować wyniki statystyczne: w domu, w szkole, w pracy ,
w gospodarce lokalnej społeczności , w gospodarce globalnej?
f. Jaki wpływ na artystów i ich dzieła wywiera historia narodu ,z którego pochodzą?
g. Jak poprzez swój wygląd zewnętrzny ludzie wyrażają swoją osobowość,
poglądy, przekonania?
h. W jaki sposób pokojowo rozwiązywać konflikty?
Cele projektu, problemy szczegółowe
•
Po sformułowaniu tematu projektu należy sformułować cele
•
Etap określenia celów projektu jest bardzo ważny i wymaga grupowego
przedyskutowania i dokonania wspólnych ustaleń
•
Dobrze sformułowane cele projektu pozwalają na sprawne przygotowanie i
sformułowanie zadań szczegółowych dla grup czy pojedynczych uczniów.
•
Etapy formułowania tematu, określenia celów projektu i formułowania problemów
szczegółowych muszą być dopracowane, bo one decydują o wartości merytorycznej
projektu i atrakcyjności realizacji.
•
Cele projektu powinny być wykorzystywane do ewaluacji realizacji tematu projektu,
określenia – w którym miejscu jesteśmy w rozwiązaniu problemu?
20
Cele projektu, problemy szczegółowe
CEL
PROBLEM SZCZEGÓŁ
ŁOWY
ZADANIE
21
Ćwiczenia warsztatowe
Ćwiczenie:
Do sformułowanego tematu projektu proszę zaproponować kilka celów
i przedyskutować je w grupie.
Ćwiczenie:
Korzystając z tematu projektu (pytanie napędzające) i sformułowanych celów projektu
proszę zaproponować kilka problemów szczegółowych i zadań dla uczniów.
Rola nauczyciela w pracy z uczniami zdolnymi
w projekcie DiAMEnT
Nauczyciel w pracy z uczniami zdolnymi metodą projektu z wykorzystaniem strategii
PBL:
- inspiruje uczniów do podejmowania wyzwań na miarę ich indywidualnych umiejętności,
możliwości, zainteresowań,
- tworzy sytuacje problemowe,
- wskazuje źródła wiedzy, sposoby jej zdobywania i poszerzania,
- wspiera działania uczniów, dążąc do praktycznego wykorzystania wiedzy
i umiejętności,
- kieruje pracą uczniów podczas pracy grupowej i zdobywania umiejętności,
- pokazuje sposoby podejścia do znalezienia najlepszego rozwiązania,
- wypracowuje autonomię grupy i każdego z jej członków z osobna.
Rola nauczyciela w pracy z uczniami zdolnymi
w projekcie DiAMEnT
Nauczyciel
mentor
organizator
koordynator
przewodnik (nie wykładowca!)
obserwator radzący, podpowiadający, motywujący
Rola nauczyciela w pracy z uczniami zdolnymi
„Prawdziwym zadaniem nauczyciela nie jest
ń
dostarczenie odpowiedzi, ale stymulowanie pytań
i zachę
ęcanie do samodzielnych poszukiwań
ń”
Albert Einstein
Rozwijanie uzdolnień kierunkowych
w projekcie DiAMEnT
Matematyka
Język
angielski
Przedsiębiorczość
Technologie
informacyjnokomunikacyjne
Organizacja zajęć
•
•
•
•
•
metoda projektu realizowana z wykorzystaniem strategii PBL (realizowana w określonych
ramach organizacyjnych – 1 spotkanie stacjonarne w miesiącu, pomiędzy spotkaniami praca
samodzielna uczniów, samodzielna lub grupowa realizacja zadań projektowych)
zaję
ęcia pozaszkolne poza systemem lekcyjnym (system lekcyjny nie obowiązuje
w organizacji zajęć – przerwy dyktowane są aktywnością uczniów i zasadami pracy umysłowej,
metodyka zajęć nie powinna się opierać na budowaniu 45-minutowej jednostki lekcyjnej),
ramy organizacyjne wyznaczają
ą tempo pracy (uczniowie wspólnie z nauczycielem określają
ramy czasowe projektu i poszczególnych zadań w zależności od stopnia złożoności problemu i
zaplanowanych działań)
integracja treś
ści mię
ędzyprzedmiotowych – w każdym projekcie jest wyraźny motyw
przedmiotowy, ale całość projektu ma charakter międzyprzedmiotowy
grupy o róż
żnym poziomie umieję
ętnoś
ści – różne klasy jednego poziomu edukacji.
27
Zasady realizacji projektu edukacyjnego
z elementami strategii PBL
Zasady realizacji projektu edukacyjnego wynikają
ą ze strategii PBL i
nauczania problemowego:
• stosowanie projektu edukacyjnego wymaga wcześniejszego zaplanowania
przez nauczyciela (już na etapie planowania dydaktycznego);
• projekt edukacyjny wymaga zastosowania określonej procedury
tak w zakresie planowania jak i realizacji;
• temat projektu stanowi problem do rozwiązania (niekoniecznie
z jednym rozwiązaniem), sformułowany w formie pytania problemowego
(driving question);
• punktem wyjścia w realizacji projektu jest określenie celów
zaakceptowanych przez uczniów;
Zasady realizacji projektu edukacyjnego
z elementami strategii PBL
•
•
•
•
głównym celem projektu edukacyjnego jest rozwiązanie problemu,
a nie końcowy efekt (prezentacja, sprawozdanie), bo ten stanowi tylko
element rozwiązania;
w czasie szukania rozwiązania uczeń zdobywa wiedzę i umiejętności
potrzebne do rozwiązania problemu poprzez rozumowanie, a nie pamięciowe
przyswajanie wiedzy podanej przez nauczyciela;
uczeń może w dużej mierze samodzielnie decydować o ich zakresie, bo
zagadnienia pojawiają się i są rozwiązywane w miarę zagłębienia się
w temat;
teoria wprowadzana jest wtedy, gdy jest potrzebna do rozwiązania zadania.
Walory projektu edukacyjnego
z elementami strategii PBL
Projekt edukacyjny zapewnia uczniowi zdolnemu:
•
odmienny sposób pracy;
•
poznawanie trudniejszego materiału wykraczającego poza program szkolny;
•
samodzielne, oryginalne opracowanie zagadnienia;
•
poznanie metod samodzielnego poszerzania i zdobywania wiedzy;
Walory projektu edukacyjnego
z elementami strategii PBL
Projekt edukacyjny zapewnia uczniowi zdolnemu:
•
możliwości badawcze - stawiania pytań i hipotez badawczych;
•
poznanie różnych sposobów prezentowania wyników;
•
możliwość uczenia innych, co jest najbardziej efektywnym sposobem uczenia
się;
•
myślenie twórcze, da możliwość wykazania się płynnością, giętkością
i oryginalnością myślenia;
•
dobór materiału i źródeł informacji zgodnych z jego potrzebami.
Samych sukcesów
w pracy
z uzdolnionymi dzieć
ćmi i młłodzieżą
żą!
żą