D - Sąd Apelacyjny w Katowicach

Sygn. akt III AUz 215/14
POSTANOWIENIE
Dnia 30 września 2014 r.
Sąd Apelacyjny w Katowicach
III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący :
SSA Antonina Grymel
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.
z udziałem zainteresowanych: K. S., A. Z., K. K., A. B., A. F.
o podleganie ubezpieczeniom społecznym
na skutek zażalenia odwołującej
na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach
z dnia 28 maja 2014 r. sygn. akt XI U 2463/13
postanawia:
uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu – Sądowi Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach do ponownego rozpoznania.
/-/ SSA Antonina Grymel
Sygn. akt III AUz 215/14
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 maja 2014 r., Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Katowicach oddalił wniosek odwołującej (...) Sp. z o. o. w S. o zwolnienie z opłaty od apelacji
od wyroku z dnia 26 lutego 2014 r.
Uzasadniając powyższe orzeczenie Sąd I instancji powołał się na treść regulacji art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005
r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (jedn. tekst Dz. U. z 2014 r., poz. 1025), przytoczył poglądy doktryny i orzecznictwa, wskazując,
iż odwołująca nie wykazała, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie opłaty od apelacji. Sąd Okręgowy
zaakcentował przy tym, że stanowisko odwołującej zawarte we wniosku
o zwolnienie z opłaty od apelacji nie zostało poparte żadnymi dowodami,
a same jej twierdzenia o okresowo trudniejszej sytuacji finansowej nie mogą być podstawą wniosku o zwolnienie z
opłaty od apelacji, gdyż przepis
art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, regulujący kwestie związane ze zwalnianiem od
kosztów sądowych osób prawnych i jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym ustawa
przyznaje zdolność prawną, wymaga, aby strona wykazała, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie opłaty od
apelacji. Zarazem Sąd I instancji zwrócił uwagę na okoliczność, iż niewykazanie przez ubiegającą się o zwolnienie od
kosztów sądowych osobę prawną (jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której ustawa przyznaje zdolność
prawną), braku dostatecznych środków na ich pokrycie nie stanowi braku formalnego, podlegającego uzupełnieniu
w trybie art. 130 k.p.c.
We wniesionym zażaleniu odwołująca zaskarżyła w całości postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 28 maja 2014 r.,
wnosząc o jego zmianę i zwolnienie od opłaty od apelacji ewentualnie wnosząc o uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
W uzasadnieniu podniosła, że treść art. 103 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie daje podstaw do
przyjęcia za trafny wyrażonego przez Sąd I instancji poglądu, jakoby w odniesieniu do osób prawnych nie istniała
konieczność stosowania trybu uzupełniania braków formalnych wniosku o zwolnienie z opłaty od apelacji. Na poparcie
swojego stanowiska odwołująca powołała się na tezy uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada
1976 r. ( I CZ 96/76), podkreślając przy tym, że brak wskazania sposobu wykazania przez osobę prawną podstaw,
na których opiera ona swój wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, nakłada na sąd obowiązek żądania od osoby
prawnej odpowiednich dowodów.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Zażalenie odwołującej zasłużyło na uwzględnienie.
Jak to wskazywane jest w doktrynie (por. K. Gonera [w:] Ustawa
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Komentarz. Wydawnictwo LexisNexis Warszawa 2012, s. 541 i nast.),
„ustawa nie zawiera przepisu określającego treść wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych składanego przez osobę
prawną. Jest to jednak niewątpliwie pismo procesowe. Należy wobec tego stosować do takiego wniosku art. 126 § 1
pkt 3 k.p.c., zgodnie
z którym każde pismo procesowe powinno zawierać osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie
przytoczonych okoliczności. Obowiązek udowodnienia faktu braku dostatecznych środków na uiszczenie kosztów,
czyli przedstawienia dowodów uzasadniających twierdzenie o braku tych środków, spoczywa na stronie. Jeżeli wraz
z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych osoba prawna nie przedstawi żadnych faktów świadczących o braku
środków na uiszczenie kosztów i nie złoży jakiegokolwiek dowodu na potwierdzenie tezy o braku dostatecznych
środków na uiszczenie kosztów ani nie poda jakichkolwiek informacji uzasadniających ten wniosek, przewodniczący
powinien, na podstawie art. 130 § 1 k.p.c. w związku z art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c., wezwać ją do uzupełnienia braków
formalnych wniosku
o zwolnienie od kosztów sądowych w terminie tygodniowym pod rygorem zwrotu wniosku. Jeżeli braki formalne
wniosku – w postaci przedstawienia faktów i dowodów potwierdzających tezę o braku środków na uiszczenie
kosztów – nie zostaną uzupełnione, przewodniczący powinien zwrócić wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych na
podstawie art. 130 § 2 k.p.c. (…).
Art. 103 (ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych) nie wskazuje,
w jaki sposób ubiegająca się o zwolnienie od kosztów sądowych osoba prawna powinna wykazać, że nie ma
dostatecznych środków na uiszczenie tych kosztów. Należy więc przyjąć, że może tego dokonać przedstawiając
jakiekolwiek dokumenty, które pozwalają określić jej sytuację majątkową.
Nie jest wystarczające, tak jak ma to miejsce w razie ubiegania się o zwolnienie od kosztów sądowych przez osobę
fizyczną (art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), złożenie przez osobę prawną tylko
oświadczenia obejmującego nawet szczegółowe dane co do jej stanu majątkowego. Sąd nie może jednak nie wziąć
pod uwagę takiego oświadczenia, złożonego przez osoby uprawnione do reprezentowania osoby prawnej, jeżeli
przedstawione zostały jednocześnie dokumenty dotyczące jej sytuacji majątkowej i w ich świetle można dokonać oceny
złożonego oświadczenia
i ustalić, czy podmiot ubiegający się o zwolnienie od kosztów sądowych ma dostateczne środki na ich uiszczenie, czy
ich nie ma. W związku z istotnymi zmianami stanu prawnego teza postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
8 listopada 1976 r. (I CZ 96/76), straciła aktualność w zakresie w jakim przyjęto w niej obowiązek sądu
(przewodniczącego) żądania od osoby prawnej odpowiednich dowodów, które miałyby być szczegółowo wymienione
w zarządzeniu wzywającym o uzupełnienie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych. Zarządzenie
przewodniczącego wzywające do złożenia dowodów uzasadniających wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
nie powinno szczegółowo ich wymieniać. Od osoby prawnej, zwłaszcza przedsiębiorcy jako uczestnika obrotu
gospodarczego, można wymagać odpowiedniego opracowania wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, łącznie z
wykazaniem okoliczności stanowiących podstawę do zwolnienia.”
Powyższy pogląd doktryny znajduje także odzwierciedlenie
w orzecznictwie. I tak w uzasadnieniu postanowienia z dnia 18 stycznia 2013 r., (IV CZ 144/12), Sąd Najwyższy wskazał,
iż zgodnie z art. 103 ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej,
jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Oznacza to nałożenie na osobę prawną obowiązku
wykazania trwałej niemożności uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych. Realizacja tego obowiązku
następuje poprzez przedstawienie dokumentów, które pozwolą określić jej sytuację majątkową, zaś ich rodzaj zależy od
rodzaju i charakteru osoby prawnej ubiegającej się o zwolnienie. Ocenie sądu podlegają zatem dowody przedstawione
przez stronę, zaś obowiązek przewodniczącego wezwania do uzupełnienia braków formalnych wniosku na podstawie
art. 130 § 1 k.p.c. poprzez złożenie dokumentów aktualizuje się jedynie w sytuacji, gdy osoba prawna nie wskaże
jakichkolwiek informacji uzasadniających wniosek. Nie odnosi się on natomiast do sytuacji, w których przedstawione
dowody nie uzasadniają, w ocenie sądu orzekającego, uwzględnienia wniosku osoby prawnej o zwolnienie od kosztów
sądowych.
Mając na względzie powołane wyżej pogląd doktryny oraz stanowisko Sądu Najwyższego, a także treść wniosku
skarżącej z dnia 12 maja 2014 r., uznać należy, że wniosek ten nie spełniał wymogów przewidzianych przez
art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c., zgodnie z którym każde pismo procesowe powinno zawierać osnowę wniosku lub oświadczenia
oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności. Tym samym, skarżąca powinna była zostać wezwana do jego
uzupełnienia w trybie art. 130 § 1 k.p.c., albowiem jej wniosek z dnia 12 maja 2014 r., nie zawierał w swojej treści
powołania jakichkolwiek dowodów mających na celu wykazanie stanowiących uzasadnienie wniosku okoliczności.
Zarazem rozpoznanie wniosku przez Sąd I instancji było przedwczesne, bowiem brak było jakiegokolwiek materiału
dowodowego pozwalającego w merytoryczny sposób ocenić stanowisko odwołującej.
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na zasadzie art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 397 § 2
zdanie drugie k.p.c.
/-/ SSA Antonina Grymel
ek