Barbara Sulek Quissac notariusz (Republika Francji) Zasady

Barbara Sulek Quissac
notariusz (Republika Francji)
Zasady działania notariatu polskiego w opinii notariusza
francuskiego
W czasie tłumaczenia ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawa
o notariacie, nasunęły mi się uwagi, do przedstawienia których
zachęcił mnie Pan Vittorio di Cagno. Oczywiście uwagi, których
przedstawiam tylko część, są podyktowane moim francuskim doświadczeniem zawodowym i mają na celu ewentualną pomoc, a
nigdy kiytykę.
Przedstawiam je zatem w treści syntetycznej, w chronologii
przyjętej w rozwiązaniu ustawowym.
Uważam, że notariusz jako, osoba zaufania publicznego, nie
powinien być ograniczony w dokonywaniu czynności poza kancelarią (art. 3 § 2 ustawy).
Postępowanie o częściowe lub całkowite zwolnienie od ponoszenia wynagrodzenia notarialnego wydaje się dość skomplikowane, zaś biorąc pod uwagę możliwość odwołania, długotrwałe i
trudne do pogodzenia z odpowiedzialnością solidarną stron czynności za wynagrodzenie należne notariuszowi (art. 6 § 1 w związku z art. 89 § 1 ustawy).
Wydaje się, że Rada Izby Notarialnej nie powinna mieć możliwości wnikania w prywatne życie notariusza, wydając zalecenia
aby poddał się badaniom lekarskim, w sytuacji przewidzianej w
art. 16 § 1 pkt 2 ustawy.
Ma to bardzo ważne znaczenie, jako że odmowa wykonania
tego obowiązku spowodować może odwołanie notariusza.
Samo postępowanie wydaje się dość skomplikowane i być może zbędne, mając na uwadze, że wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec notariusza jest dokładnie określone w
dyspozycji art. 45 Prawa o notariacie.
106
Kronika zagraniczna
Można zatem przyjąć, że albo osoby powołane do nadzoru
stwierdzą przewinienia zawodowe, karane odwołaniem notariusza i zażądają wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, albo
dwie ujemne oceny mają inne znaczenie niż przewinienia powodujące jego odwołanie.
Osobowość prawna przysługuje Izbie Notarialnej, która w
ustawie nie ma żadnego zakresu działania (art. 35 ustawy). Być
może w zakresie działania Rady, a właściwie Izby, powinno być
przewidziane - w sposób wyraźny - przeciwdziałanie, a także
likwidowanie konfliktów między notariuszami danej Izby, a także poddanie ocenie zażaleń na notariuszy, wniesionych przez
inne osoby, i dotyczące działalności zawodowej.
Być może bardziej użyteczne byłoby przekazywanie uchwał
protokołów Walnych Zgromadzeń, sprawozdań rocznych i bilansów właściwemu Sądowi Apelacyjnemu (art. 46 ustawy).
Można również poddać ocenie czy notariusz powinien być także odpowiedzialny za szkody wyrządzone przez pracowników zatrudnionych w jego kancelarii, co przewidywało rozporządzenie
Prezydenta Rzeczypospolitej z 1933 r.
Można również mieć wątpliwości w zakresie redakcji § 3 art.
65 Prawa o notariacie. Przepis ten postanawia, że Minister Sprawiedliwości zarządza usunięcie odpisu orzeczenia z akt osobistych na wniosek notariusza. Czy przedawnienie nie powinno
działać automatycznie? Ponadto czy po upływie pięciu lat od
uprawonmocnienia się wyroku notariusz pozbawiony prawa prowadzenia kancelarii może na nowo wykonywać zawód notariusza.
Wątpliwości budzi redakcja art. 71 § 2 Prawa o notariacie.
Zgodnie z tym przepisem aplikant notarialny może być zatrudniony przez Radę Izby Notarialnej, wyznaczającą notariusza, u
którego aplikant odbędzie aplikację.
Wydaje się, że Rada Izby nie powinna spełniać roli pracodawcy. Nasuwają się dalsze pytania, a mianowicie: kto wypłaca wynagrodzenie, kto jest pracodawcą i wreszcie komu aplikant
notarialny podlega.
Można mieć również wątpliwości, co do przyjętego rozwiązania prawnego w art. 76 i 78 Prawa o notariacie. Przepisy te
postanawiają, że asesor jest powoływany i odwoływany przez
107
R E J E N T Nr 1/9 - styczeń 1992 r.
Ministra Sprawiedliwości, stosuje się do niego przepisy o odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wydaje się, że nominacje i odwoływanie przez Ministra pracowników podległych notariuszowi
powoduje dość skomplikowaną sytuację w samej Kancelarii Notarialnej, a także zmniejsza rolę notariusza, jako kierownika
przedsiębiorstwa, wykonującego wolny zawód.
Kolejne uwagi rodzą się przy analizie przepisu art. 80 § 2
ustawy. Jakie są bowiem kryteria oceny w zakresie czy notariusz
czuwał nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować określone skutki prawne, biorąc pod uwagę, że notariusz
jest zobowiązany do przestrzegania przepisów określonych w art.
49, 80 § 3 i 81 Prawa o notariacie.
Nasuwa się także uwaga, jakie są kryteria ustawowe oceny
"osób będących w bliskich z nim stosunku."
Uznać można, że przekazywanie dokumentów do sądu rejonowego po upływie pięciu lat od ich sporządzenia może spowodować
zakłócenie we właściwym funkcjonowaniu kancelarii.
Należy również ocenić czy doręczenie oświadczeń przewidziane w rozdz. 5 Prawa o notariacie, powinno należeć do zakresu
działalności notariusza.
Nasuwają się ponadto uwagi natury ogólnej:
1) Być może byłoby właściwym przekazać zadania nadzoru i
kontroli nad notariuszami właściwym Izbom, sądowi wojewódzkiemu lub apelacyjnemu, prokuratorowi, a nad Izbami - Krajowej Radzie Notarialnej i wyżej wymienionym sądom; Ministrowi
zaś pozostawić tylko nadzór ogólny, co przewidywało rozporządzenia z 1933 r.
Wydaje się, że rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości prowadzić będzie do nadmiernej biurokracji. Minister Sprawiedliwości,
mianując notariusza, przekazuje mu odpowiednią część władzy
publicznej.
Notariusz jako osoba zaufania publicznego i wykonujący jednocześnie wolny zawód, a także organy samorządu notarialnego,
powinny posiadać dużą swobodę działania.
2) Można poddać pod rozwagę, czy nie byłoby właściwym, by
zakres działalności byłych państwowych biur notarialnych, dotyczących postępowania spadkowego, przyznać notariuszom ?
108
Kronika zagraniczna
3) I wreszcie ostatnia uwaga. Czy nie byłoby właściwym, by
dla bezpieczeństwa prawnego, obrót nieruchomościami stanowił
monopol notariuszy podobny do tego, jaki przewidywano w art.
82 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 1933 r.
Od redakcji:
Z wielką przyjemnością i satysfakcją publikujemy uwagi Pani
Barbary Sulek Quissac, na temat naszego Prawa o notariacie.
Uwagi te w niektórych sytuacjach są zbieżne z poglądami notariuszy polskich. Dali oni temu wyraz na Walnych Zgromadzeniach
Izb Notarialnych i przy innych okazjach. W niektórych rozwiązaniach prawnych dopatrzyć się można, iż ustawodawca nie wykazał
dostatecznej wyobraźni zachowania się danego przepisu w praktyce. Przykładem tego mogą być postanowienia innych unormowań
prawnych, nie dostrzeżonych przez autorkę. W tej chwili zaczynają
dominować stanowiska o potrzebie szybkiej nowelizacji Prawa o
notariacie. Dotyczy to w szczególności postanowienia § 1 art. 2 w
przedmiocie ochrony przewidzianej dla notariuszy w rozmiarze dla
funkcjonariuszy publicznych, statusu zawodowego aplikanta i asesora notarialnego, zastępstwa notariuszy przez notariuszy, oraz
szczególnej staranności przy wykonywaniu czynności przewidzianej w art. 49 Prawa o notariacie.
W "Rejencie" zostanie opublikowany artykuł na ten temat, w którym uwzględni się przedstawione problemy z nadzieją, iż Szanowni Czytelnicy podzielą się swoimi uwagami.
109